Diagnostyka laboratoryjna

Wykład

Diagnostyka PMR

Copyright by dziku

Przyczyny i skutki błędu przedlaboratoryjnego:
1. Szklane probówki - ↓ pleocytozy i ↓ stężenia białka (pobierad do propylenowych)
2. Domieszka krwi w czasie pobierania - ↑ pleocytozy i ↑ stężenia białka
3. Długi czas transportu – autoliza komórek
4. Płyn krzepnący - ↓ leukocytozy, posiew fałszywie ujemny
5. Oziębienie próbki – posiew fałszywie ujemny (bakterie są termolabilne)

„Krwotok rzekomy” - na każde 1000 erytrocytów zawyżone jest:

- białko całkowite: 10 mg/L (1 mg/dL)
- albumina: 9 mg/L (0,9 mg/dL)
- pleocytoza: 1 leukocyt/µL
- IgG: 1,25 mg/L (0,125 mg/dL)

Przyczyny błędu laboratoryjnego:
1. Niewłaściwa metoda do badao biochemicznych (białka, glukozy, podobnie jak w moczu)
2. Niewłaściwa technika wykonania preparatu (cytowirówka)
3. Niewłaściwe utrwalenie i barwienie preparatów
4. Różnicowanie komórek przez osobę niewykwalifikowaną
5. Brak interpretacji wyniku jako całości


Badanie PMR tzw. „złoty standard”:
1. Badanie cech fizycznych:

- cechy fizyczne:

- barwa: wodojasna, bezbarwna
- przejrzystośd: klarowny
- SG: 1,006 – 1,009 kg/L
- pH: 7,40 – 7,60

- tendencja do wykrzepiania

2. Badania biochemiczne:

- białko całkowite:

- dorośli: 15-45 mg/dL
- dzieci: 15-100 mg/dL
- starsi: 15-60 mg/dL

- albuminy: 10-30 mg/dL
- glukoza: ujemna
- odczyn białkowy Pandy’ego: ujemny
- odczyn globulinowy Nonne-Apelta: ujemny
- próba benzydynowa na Hb: ujemna
- chlorki: 118-130 mEq/L
- wapo całkowity: 2,1-2,7 mEq/L
- LDH: 0-25 IU/L
- mleczany < 2,5 mmol/L

3. Badanie cytologiczne:

- określenie liczby komórek w 1 µL płynu (pleocytoza):

- dorośli: 0-5 komórek/µL
- noworodki: 0-30 komórek/µL

- identyfikacja komórek (komórki jedno i wielojądrzaste) – cytogram/rozmaz:

- dorośli: limfocyty 75% / monocyty 25%
- noworodki: limfocyty 25% / monocyty 75%

Badanie PMR wg standardów europejskich:
1. Stopieo I – program „Cito”, tzw. dyżurowy:

- odczyny białkowe
- białko całkowite
- mleczany < 2,5 mmol/L
- pleocytoza
- ocena krwawienia podpajęczynówkowego

2. Stopieo II – program podstawowy:

- parametry stopnia I
- cytogram/rozmaz
- współczynnik Qalb
- współczynniki: QIgG, QIgA, QIgM
- prążki oligoklonalne
- indeksy p/ciał specyficznych przeciwko wirusom, bakteriom i pasożytom

3. Stopieo III – program rozszerzony

- parametry stopnia I i II
- posiew i antybiotykoopornośd
- białka neurospecyficzne (enolaza neurospecyficzna, białko tau, białko S100 i białko 14.33
- prostaglandyna D
- analiza materiału genetycznego czynników infekcyjnych metodą PCR

Cel badania PMR - diagnostyka:

- chorób zapalnych
- wylewów podpajęczynówkowych
- chorób demielinizacyjnych: stwardnienie rozsiane (SM)

Analiza białek PMR:
1. Badanie jakościowe:

- proteinogram (1)
- prążki oligoklonalne (2)

2. Badanie ilościowe:

- stężenie albumin
- stężenie Ig
- współczynnik Qalb (3)
- współczynniki: QIgG, QIgA, QIgM (4)

Ad1. Różnice proteinogramu PMR, a surowicy - badanie jakościowe:
- w stanie fizjologicznym, 3 dodatkowe frakcje:

- prealbumina
- transferyna
- między γ a β jest białko tau
- transferyna desialowana
- cystatyna C

- w stanie patologicznym:

- w obrębie γ-globulin 1, 2 dodatkowe prążki
- ↑ albumin
- fibrynogen

Interpretacja proteinogramu:
- ↑ stężenia albumin: ostre zespoły chorobowe związane ze zwiększoną przepuszczalnością bariery
krew-płyn
- ↑ stężenia α-globulin:

- ostre zespoły chorobowe
- padaczka objawowa
- guzy mózgu
- procesy rozpadowe tkanki mózgowej

- ↑ stężenia β-globulin:

- przewlekłe choroby OUN
- padaczka wrodzona

- ↑ γ-globulin:

- stwardnienie rozsiane (SM)
- guzy mózgu
- przewlekłe zakażenia bakteryjne
- kiła OUN
- gammapatie monoklonalne

Ad2. Badanie jakościowe – prążki oligoklonalne:
1. Stan zdrowia:

- brak prążków w surowicy i PMR

2. Tylko w PMR - wewnątrzoponowa synteza IgG:

- choroby zapalne (tylko w PMR)

3. W PMR i surowicy - inne dodatkowe prążki:

- neuroinfekcje oraz infekcje ogólnoustrojowe z zajęciem OUN
- białka produkowane są w PMR i surowicy (np. neurosarkoidoza)

4. W PMR i surowicy - prążki w tych samych miejscach:

- choroba na obwodzie
- zaburzona bariera krew-płyn
- frakcje z surowicy przechodzą do PMR w wyniku uszkodzenia bariery (bierna dyfuzja IgG z
krwi do płynu)

5. W PMR i surowicy – obecne łaocuchy lekkie:

- bierna dyfuzja IgG do płynu

Ad3. Q-albuminowy
Albumina - syntetyzowana jest tylko w wątrobie. Do PMR przedostaje się na drodze dyfuzji prostej.
W OUN nie ulega degradacji i dlatego jej stężenie w PMR zależy od:

- jej stężenia we krwi
- przepuszczalności bariery krew-płyn

Wyliczenie Qalb:

Qalb =

)

(

.

.

)

(

.

.

g

wSUROWICY

alb

stętężen

mg

wPMR

alb

stętężen

·1000

NORMA

WIEK

Q

1 miesiąc

15 · 10

-3

6 m-cy – 15 lat

5 · 10

-3

40 lat

6,5 · 10

-3

80 lat

8 · 10

-3

Interpretacja Qalb:
- prawidłowa funkcja bariery krew-płyn: ↓ 9 · 10

-3

- lekkie upośledzenie: 9-14 · 10

-3

- umiarkowane upośledzenie: 15-30 · 10

-3

- poważne upośledzenie: 30-100 · 10

-3

- całkowite załamanie selektywnej przepuszczalności bariery krew-płyn: ↑ 100 · 10

-3

9-20 · 10

-3

- ↓ wirusowe/bakteryjne

> 20 · 10

-3

- ↑ bakteryjne

Ad4. QIgG – interpretacja:
- Norma: 0,36-0,58
- QIgG > 0,58 – wewnątrzoponowa synteza IgG (np. SM)

INTERPRETACJA Qalb i QIgG

Qalb

QIgG

INTERPRETACJA

1

N

N

prawidłowa funkcja bariery k-p i prawidłowe stęż. IgG

2

↑

N dla

danego Qalb

dysfunkcja bariery k-p bez wewnątrzoponowej syntezy
IgG

3

↑

↑

dysfunkcja bariery k-p, wewnątrzoponowa synteza IgG

4

N

↑

prawidłowa funkcja bariery k-p, wewnątrzoponowa
synteza IgG

5

N/↑

↑

w warunkach prawidłowo wykonywanych badao, wyniki
w tym obszarze nie występują

Zespoły otępienne

Otępienie – zespół spowodowany chorobami mózgu, zwykle o charakterze przewlekłym
lub postępującym, w którym zaburzone są takie wyższe funkcje kory jak: pamięd,
myślenie, orientacja, rozumienie, zdolnośd uczenia się, wysoka samokrytyka. Wszystkie
choroby uszkadzające pierwotnie lub wtórnie OUN mogą prowadzid do otępienia.

Białko tau:
- ↑ w chorobie Alzheimera
- ↓ neuroborelioza
- fosforylowane formy białka tau odgrywające istotną rolę w chorobach otępiennych
- Norma: PMR < 300 pg/mL
- > 500 pg/mL – w chorobach demielinizacyjnych

Enolaza neurospecyficzna:
- marker udarów mózgu
- źródło: komórki nerwowe i endokrynne
- Norma:

- PMR < 1,0 ng/mL
- surowica < 12,5 ng/mL

Metabolizm białka prekursorowego amyloid β:
- powstaje z białka prekursorowego APP
- APP posiada N-koniec i C-koniec, z C-kooca sekretazy odcinają amyloid β
- zbudowany z aminokwasów (do 40), ≥ 42 występuje w postaci zolu, wytrąca się w
postaci kłaków w osłonie

Białko S100:
- uszkodzenie komórek nerwowych
- zastosowanie – do monitorowania leczenia
- Norma:

- PMR < 1,4 ng/mL
- krew < 200 pg/mL

Priony i białko 14.33:
- gąbczaste zwyrodnienie mózgu – choroba Creutzfelda-Jakoba
- choroba o przewlekłej etiologii
- stwierdza się w badaniu jego obecnośd

Cytodiagnostyka - komórki w PMR:
- eozynofile, komórki wyściółki, makrofagi, lipofagi, erytrofagi, aktywowane limfocyty B,
komórki atypowe, blasty

Badanie PMR

Bakteryjne zapalenie opon m-r:
- płyn: opalizujący lub mętny
- pleocytoza > 1000 kom./µL (zwykle kilka lub kilkanaście – wielojądrzaste)
- glukoza < 2/3
- białko > 10 000 mg/dL
- mleczany > 2,5 mmol/L (metabolizm bakterii - zakwaszają)
- Qalb > 0,025
- antygeny paciorkowe: +
- cytogram – neutrofile
- preparat bezpośredni – bakterie
- posiew

Wirusowe zapalenie opon m-r (aktywacja odpowiednich Ig):
- płyn bezbarwny, przejrzysty, opalizujący
- mleczany < 2,5 mmol/L
- glukoza: bez zmian
- białko całkowite < 1000 mg/dL
- Qalb N < 0,02
- QIgG, QIg - ↑
- prążki oligoklonalne
- pleocytoza < 100 (limfocytoza)
- cytogram – neutrofile obecne w pierwszych dniach
- limfocyty B

Gruźlicze zapalenie opon m-r (tendencja do kwasicy):
- płyn wodojasny, opalizujący, ksantochromiczny
- włókna fibryny
- białko > 1000 mg/dL
- Ig: bez zmian
- glukoza < ½
- mleczany > 2,5 mmol/L
- Qalb > 0,02
- preparat bezpośredni: +/-
- posiew bezpośredni: +/-
- hodowla biologiczna: +
- PCR: genomy prątka
- test serologiczny: anty IgG, anty IgM na Ag Mycobacterium tuberculosis: +
- pleocytoza > 1000 kom/µL (jednojądrzastych)
- cytogram – limfocyty T (czasem odczyn eozynofilowy)

Wylew podpajęczynówkowy:
- erytrocyty wyługowane
- erytrofagi (makrofagi)
- płyn ksantochromiczny (lekko żółty)
- białko całkowite: ↑
- pleocytoza ↑ nieznacznie
- wylewy późne – komórki barwnikowe
- wolna Hb: + (różowy)

Po wylewie:
- makrofagi
- komórki pigmentacyjne


Białaczka:
- blasty


Odczyny i zespoły chorobowe:
- odczyn alergiczny:

- kiła układu nerwowego
- choroba pasożytnicza OUN
- guzy mózgu

- odczyn nieswoistego podrażnienia
- odczyn monocytowo-makrofagowy
- odczyn immunologiczny – infekcje wirusowe, bakteryjne późne
- zespół chorób otępiennych


Bakterie, grzyby, pierwotniaki wywołują częściej odczyny zapalne opon m-r i rzadziej
mózgu

Wirusy wywołują częściej odczyny zapalne mózgu, rzadziej opon m-r

Toksyny bakteryjne przenikają przez barierę krew-płyn i krew-mózg wywołują zespół
nieswoistego podrażnienia