451 id 38887 Nieznany (2)

- 1 -

I OKRES WIEK NIEMOWL

CY (0-12 mies.)

ROZWÓJ FIZYCZNY

STADIUM NOWORODKA (pierwszy miesi

ycia dziecka). Noworodek

donoszony- urodzony po upływie 270 dni od chwili zapłodnienia, waga od
2800g do 3500g, długo

ść

ciała ok. 50-52cm. Proporcje ciała noworodka s

zupełnie inne ni

u dorosłego człowieka, głowa i mózg stosunkowo du

e (1/4

dł. całego ciała). Tkanka mózgowa, mimo du

ej masy zwi

ksza si

pierwszym roku ponad dwukrotnie, twarz mała, szyja krótka, tułów długi,
ko

czyny krótkie. Tkanka kostna przypomina chrz

stk

; budowa włóknisto-

chrz

stkowa. Ko

ci czaszki twardsze od innych, poł

czone spojeniami. Na

sklepieniu czaszki, w miejscu zetkni

cia ko

ci ciemieniowych i czołowych

znajduje si

ciemi

czko du

e, a mi

dzy ko

ść

mi ciemieniowymi, a ko

potyliczn

- ciemi

czko małe. W miar

wzrostu czaszki, szwy i ciemi

czka

kostniej

i zarastaj

; ciemi

czko małe - w pierwszym kwartale, ciemi

czko

e - ok. 15 miesi

ca. Włókna mi

ęś

niowe - cienkie, siła ich skurczu

niewielka, najlepiej rozwini

te s

ęś

nie r

k i ramion. Serce jest stosunkowo

e lecz mi

ęś

nie jego s

słabe. Wzrost niemowl

cia zwi

ksza si

w ci

roku o 50%; za

jego ci

ęż

ar podwaja si

po 4 -5 miesi

cach! Stosunek

noworodka do otoczenia reguluj

odruchy bezwarunkowe i ruchy bł

dne

(nieskoordynowane ruchy ciała):* odruch

renicowy( zw

ęż

enie

renicy pod

wpływem

wiatła) * odruch mrugania (zamykanie powiek pod wpływem

dotkni

cia rogówki) * krzyk (dopływ powietrza do płuc) * ssanie, wydzielanie

liny * odruch Babi

skiego (przy podra

nieniu stopy, du

y palec podnosi si

do góry) * odruch chwytny (przy dotkni

ciu wewn

trznej powierzchni dłoni

noworodka, dło

zaciska si

mocno) * odruch toniczno-szyjny (je

eli

żą

cemu na wznak noworodkowi przekr

cimy głow

w prawo, to r

ka prawa

wyprostuje si

a lewa kurczy; je

eli uniesiemy głow

do góry to podniesie

tak

e ko

czyny) * odruch oczno-karkowy Peipera (gdy silne

wiatło działa

nagle na oko głowa jego cofa si

wstecz) * odruch Moro - odr. obejmowania

(silny hałas b

wiatło, nagłe szarpni

cie, wywołuj

ruch wyprostny ko

czyn

górnych i zbli

enie ich do tułowia). * odruch orientacyjny - pojawia si

pod

wpływem wymienionych bod

ców i przerywa krzyk. W pierwszych dniach nie

reaguje na bod

ce o słabej i

redniej sile, na b. silne bod

ce d

kowe

reaguje wstrz

sem ciała i zmian

oddechu. Reaguje na bod

ce słuchowe,

wzrokowe, dotykowe, smakowe i w

chowe. Stadium noworodka ko

czy si

chwil

, kiedy dziecko przystosuje si

do zmienionych warunków pobierania

pokarmu, oddychania, wydalania produktów zbytecznych dla organizmu,
utrzymywania stałej temperatury ciała.

ROZWÓJ FIZYCZNY NIEMOWL

CIA.

. Dziecko roczne wa

y ok. 10 kg i ma ok. 76 cm wzrostu. Wzrost zwi

ksza

w ci

gu roku o 50%, za

waga podwaja si

po pi

ciu m-cach

ycia.

Nast

pnie powi

kszenie masy ciała (wzrost tkanki tłuszczowej oraz wzrost

muskulatury i ko

ść

ca) Włókna mi

ęś

niowe grubiej

i rozrastaj

, zmienia

obwód klatki piersiowej w stosunku do obwodu głowy, powi

ksza si

powierzchnia twarzy, szyja krótka, du

y tułów, krótkie ko

czyny, które

stopniowo wydłu

- 2 -

ROZWÓJ RUCHOWY I FORM DZIAŁALNO

ZMIANY POSTAWY CIAŁA I ROZWÓJ

LOKOMOCJI

ROZWÓJ MANIPULACJI

ROZWÓJ ZABAW

Pocz

tkowo

ruchy

noworodka

nieskoordynowanymi ruchami całego ciała. Ka

ęść

ciała porusza si

jakoby oddzielnie.

Najcz

ęś

ciej

poruszaj

czyny

dolne,

najrzadziej głowa i tułów. Rozwój ruchowy
niemowl

cia polega na wzrastaj

cej wraz z

wiekiem umiej

tno

ci dziecka do przyjmowania i

zmiany okre

lonych pozycji ciała zw. postawami

oraz do przemieszczania si

w przestrzeni : -

dzy 1 a 2 mies.

ycia utrzymuje głow

wzdłu

tułowia (chwiejnie); - w 3 m-cu trzyma głow

sztywno, w pozycji na brzuchu unosi głow

ramiona, utrzymuje głow

przy podci

ganiu za

przedramiona z pozycji le

żą

cej na plecach do

pozycji siedz

cej; - ok. 5 m-ca

ycia poło

one na

brzuchu unosi głow

z górn

ęś

tułowia

podpieraj

c si

czkami; - w 5-6 m-cu le

żą

c na

plecach zgina głow

w kierunku tułowia; siedzi

przytrzymywane w pasie; - w 6 m-cu w pozycji
siedz

cej podpiera si

czkami wysuni

tymi do

przodu; - w 6,5 m-cu trzymane pod pachami
utrzymuje

ęś

ciowo

ęż

ciała

wyprostowanych nó

kach; - w 7 m-cu obraca si

pleców na brzuch, w pozycji na brzuchu odrywa
tułów od podło

a, opieraj

c si

na r

kach i

kolanach,

odwraca

głow

wszystkich

kierunkach; - w 7,5 m-cu podtrzymywane pod
pachy podskakuje, zginaj

c i wyprostowuj

kolana; - w 8 m-cu siedzi pewnie i zachowuje
równowag

; - w 8-9 m-cu staje podci

gane za

czki, raczkuje; - w 9,5 m-cu stoj

c z oparciem

schyla si

po zabawk

; - w 10 m-cu stoi

samodzielnie; - w 11-stawia pierwsze samodzielne
kroki; - w 12- chodzi samodzielnie na sztywnych i
szeroko rozstawionych nogach, kołysz

c si

pa cz

sto na palcach.

U niemowl

cia najpierw wykształcaj

ruchy

głowy, potem r

k zmierzaj

ce do chwytania

przedmiotów i manipulowania nimi, a nast

pnie

ruchy zmierzaj

ce do utrzymywania ciała w

okre

lonej

pozycji

przemieszczania

przestrzeni. Ruchy dowolne r

k wykształcaj

trakcie działania przedmiotowego stadia chwytania:
a) chwytanie dowolne rozpoczyna si

ok. 4-5 m-ca

ycia, dziecko zbli

a obydwie r

ce do widzianego

przedmiotu; b) chwyt dłoniowy prosty- 5-6 m-c, chwyt
przy u

yciu czterech palców dłoni z wył

czeniem

kciuka; c) chwyt no

ycowy, w 7-8 m-cu dziecko

zaczyna posługiwa

kciukiem; d) chwyt

setowy - 9 m-c

ycia dziecka. Mi

dzy 7 a 8 m-cem

nast

puje wyra

na czynno

ciowa przewaga jednej

ki.

Nie wszystkie czynno

ci niemowl

cia maj

charakter zabawowy. Natomiast postukiwanie
przedmiotem o podstaw

, uderzanie jednym o

drugi, potrz

sanie grzechotk

, zamykanie i

otwieranie pudełek, przyciskanie piszcz

cych

zabawek - zalicza si

do czynno

ci zabawowych

wieku

niemowl

cego,

zabawy

manipulacyjne. Od 1-4,5 mies. wytwarzaj

pierwsze schematy czynno

ciowe utrwalone

przez powtarzanie, od 4,5- 9 mies. dziecko
zmierza do odtworzenia interesuj

cego je

widoku np. wprawie w ruch zabawk

wisz

nad łó

eczkiem; od 8-9 do 11-12 mies. zaczyna

odró

nia

rodki działania od jego celów i

wykonuje dan

czynno

ść

po to by osi

ąć

jaki

obiekt np. odpycha r

dorosłego aby

wzi

ąć

szklank

, wyrzuca ró

ne przedmioty z

wózka aby wytworzy

ki. 7-8 miesi

czne

dziecko si

ga bez trudu po zabawki znajduj

w pobli

u. W miar

rozwoju lokomocji

zdobywa sobie zabawki i przedmioty oddalone
od siebie, pocz

tkowo pełzaj

c a potem szybko

raczkuj

c. Niemowl

bawi si

pocz

tkowo w

sposób

zbli

ony

wszystkimi

zabawkami,

niezale

nie wszystkimi zabawkami. Pod koniec

okresu

niemowl

cego

laduje

niektóre

czynno

ci ludzkie - turla piłeczk

, wkłada klocki

do wi

kszego naczynia, ustawia jeden klocek

na drugim... Dzi

ki czynno

ladowniczym

uczy si

robi

„pa”, klaska

, bawi

w „a

kuku”. Z tych zabaw rozwin

poszczególne

zabawy, których pocz

tek przypada na okres

poniemowl

cy.

- 3 -

ROZWÓJ PROCESÓW POZNAWCZYCH

ROZWÓJ WRA

I SPOSTRZE

(WRA

LIWO

ŚĆ

NA BOD

WZROKOWE, SŁUCHOWE I DOTYKOWE)

ROZWÓJ MOWY I MY

LENIA

* Ju

kilkudniowy noworodek wykazuje wra

liwo

ść

na bod

ce wzrokowe.

Pocz

tkowo reaguje na du

e, jaskrawe

wiatło,

wiec

ce i poruszaj

ce si

przedmioty. Z odległo

ci 20 cm mo

e dostrzec twarz matki. Jest zdolny do

krótkotrwałej fiksacji ( zatrzymanie wzroku na bod

wietlnym). W

pierwszym miesi

cu reaguje na ró

ne kolory, gł. intensywne. Zdolno

ść

ró

nicowania barw pojawia si

pod koniec 3-4 m.

. W II kw. nast

puje szybki

rozwój wzrokowych spostrze

np. reakcja na widok znanej twarzy. W 7 m-

cu rozró

nia wyraz mimiczny gniewu i rado

ci. Obserwuje si

odruch

pokarmowy na widok piersi matki b

butelki z mlekiem. * Około 6-8

tygodnia zaczyna przejawia

reakcje mimiczne, u

miecha si

na d

znanego głosu. około 4-5 m-ca potrafi słuchowo zlokalizowa

ródło d

ku,

zwraca w tym kierunku głow

. Jeszcze do 7-8 m-ca słowa jest dla dziecka

jednym z bod

ców d

kowych. W tym okresie nie odró

nia swoisto

kowej

poszczególnych

słów

zwi

zanej

ich

znaczeniem,

zainteresowane jest jedynie tonem i modulacj

głosu. Dopiero w IV kwartale

ycia niektóre najcz

ęś

ciej słyszane słowa zaczynaj

nabiera

znaczenia.*

Znajomo

ść

otaczaj

cej niemowl

rzeczywisto

ci znacznie zwi

ksza si

w IV

kwartale poprzez aktywny kontakt dziecka z przedmiotami. Czynno

manipulacyjne umo

liwiaj

dziecku poznawanie przedmiotów, ich wła

ciwo

i cech. Niemowl

spostrzega równie

działalno

ść

dorosłych zwi

zan

z tymi

przedmiotami, poznaje przydatno

ść

i zastosowanie ich. Zaczyna posługiwa

niektórymi w sposób specyficznie ludzki: pije z kubeczka, wkłada ły

eczk

do buzi, usiłuje zakłada

czapk

. Szuka te

wzrokiem przedmiotów

nazywanych przez dorosłych. Pod koniec pierwszego roku dzieci rozró

niaj

wzrokowo wiele przedmiotów.

W okresie niemowl

ctwa dziecko przechodzi od krzyku i wydawania

nieartykułowanych d

ków do wokalizacji ró

norodnych fonemów, b

cych

składnikami zło

onych jednostek mowy. - 1-2 tyg. - krzyk i inne d

nieokre

lone, wydawane przypadkowo; - 1-2 mies. - krzyk, d

nieartykułowane: post

kiwanie, sapanie, mlaski, pisk, pochrz

kiwanie oraz

ki podobne do artykułowanych o du

ej zmienno

ci i ró

norodno

ci -

gruchanie, które niemowl

wytwarza na zasadzie samo na

ladownictwa,

reakcje orientacyjne na d

ki mowy ludzkiej; - 2 mies. głu

enie zw.

gruchaniem, polega na wydawaniu niewyra

nych jeszcze d

ków o

przypadkowej artykulacji. Jest ono odruchem bezwarunkowym. Przewa

ki gardłowe (k,g) i samogłoski przednie (i,u). Gruchanie pojawia si

stanach nasycenia i zadowolenia; - 3 mies. - gruchanie jako składnik reakcji
o

ywienia na widok osoby dorosłej; - 5 mies. - pocz

tki gaworzenia (d

ki o

wyra

nej artykulacji), dziecko tworzy z nich sylaby oraz ich ci

gi. pozbawione

jednak znaczenia. Wydawanie d

ków zło

onych ze spółgłosek i

samogłosek: pa, ba ma, la oraz wielokrotnym ich powtarzaniu. Dziecko
reaguje na melodi

i intonacj

głosi osoby dorosłej (to pieszczotliwy, surowy);

- 6-9 mies. - dalszy rozwój gaworzenia, spółgłoski z

bowe i wargowe, zaczyna

wymawia

sylaby (ma-ma), powtarza wydawane przez siebie głosy i na

laduje

głosy dorosłych; - 7-8 mies. rozumie kilkana

cie słów; - 9-11 mies. -

laduje struktury d

kowe otoczenia: wymawia pierwsze słowa w

kontek

cie sytuacyjnym; - 11-12 mies. - pocz

tki mowy wła

ciwej, pierwsze

słowa, rozró

nianie słów i zwrotów w okre

lonych sytuacjach.

PRZEJAWY INTELIGENCJI Dziecko w okresie niemowl

cym przejawia

inteligencj

praktyczn

, zdolno

ci do konkretnego sytuacyjnego my

lenia w

toku działania. Rozwój my

lenia niemowl

cia ł

czy si

z rozwojem jego

badawczej natury w stosunku do

wiata, zwi

zanej z odruchem orientacyjno-

badawczym. W III kw. wi

kszego znaczenia nabieraj

odruchy warunkowe w

oparciu o odruchy orientacyjne - dziecko zapoznaje si

z otaczaj

rzeczywisto

poprzez ruchy chwytne, pó

niej manipulacyjne. Dziecko w 7-8

mies. mo

e długo zajmowa

tym samym przedmiotem, je

li stanowi dla

niego

ródło dostatecznej ilo

ci bod

ców. Odruch orientacyjny wygasa po 15-

25 min. zabawy tym samym przedmiotem. Pod koniec okresu niemowl

cego

dziecko dokładniej i sensowniej poznaje otaczaj

cy je

wiat przedmiotów i

lepiej

przystosowuje

swoj

działalno

ść

Rozpoznawanie

oparte

porównywaniu tego, co si

aktualnie spostrzega z tym, co zostało uprzednio

spostrze

one, to pierwszy przejaw my

lenia konkretnego i obrazowego.

- 4 -

lenie w tym okresie jest wplecione w aktualn

działalno

ść

dziecka. Z

chwil

przyswojenia przez dziecko pierwszych słów w zakresie mowy czynnej,

jak i biernej, nast

puje pocz

tek my

lenia słowno-poj

ciowego oraz dokonuje

zmiana w konkretno-obrazowym my

leniu. Uwaga mimowolna, chwiejna,

krótkotrwała.

ROZWÓJ UCZU

I KONTAKTÓW SPOŁECZNYCH, WOLI

ROZWÓJ UCZU

I KONTAKTÓW SPOŁECZNYCH

ROZWÓJ WOLI

Pierwsze przejawy emocji zwi

zane s

bezpo

rednio z potrzebami

organicznymi niemowl

cia. Wywołane s

głodem lub syto

, zimnem lub

ciepłem, niewygodn

czy wygodn

pozycj

dziecka. Uczy si

reagowa

sposób emocjonalny, a pó

niej uczuciowy, pod wpływem zdobytych

wiadcze

. Niemowl

kilu dniowe odpowiada u

miechem na u

miech. W 3

mies.

. u

miecha si

na widok dorosłej osoby; około 4 mies. zachowuje si

inaczej na widok osoby znanej i nieznanej; w pierwszym kwartale niemowl

reaguje na ludzk

twarz, d

k głosu, u

miech i pieszczotliwy ton. W

yczliwym kontakcie z dorosłym człowiekiem staje si

wesołe i o

ywione. Jest

to stan radosnego o

ywienia, który wa

ny jest dla całokształtu rozwoju

psychicznego dziecka, przede wszystkim dla jego obcowania społecznego z
otoczeniem i rozwoju uczuciowego. Reakcji negatywnej towarzyszy uczucie
strachu. W wieku niemowl

cym reakcja negatywna manifestuje si

w dwóch

formach: płaczem i krzykiem lub odwracaniem głowy i zasłanianiem oczu i
ciała.
Niezdarno

ść

małego dziecka i brak mo

liwo

ci samodzielnego zaspokajania

najprostszych potrzeb

yciowych uzale

nia je bezpo

rednio od dorosłych, w

szczególno

ci od matki. Około 2 mies. dziecko wyci

ga r

czki d zbli

cej

osoby, u

miecha si

, reaguje na pieszczoty. Od 4 mies. wyra

niezadowolenie gdy dorosły nie zwraca uwagi na nie. W 5 mies. odró

nia

osoby znane od nieznanych i przyjmuje postaw

wyczekiwania lub strachu. 7-

8 mies. dziecko zwraca uwag

na siebie gaworzeniem i płaczem, gdy osoba

zajmuj

ca si

nim przestaje do niego mówi

. W 9-10 mies. niemowl

przyci

ga uwag

dorosłego przez ruchy i gesty; same inicjuje zabaw

dzie

mi i dorosłymi. W 10 mies. i 11 zło

ci si

gdy inne dziecko si

oddala.

Przedmioty staj

ogniwem ł

cym z otoczeniem (rzucanie zabawk

wózka)

Pierwsze przejawy woli dziecka maj

charakter mało zró

nicowany. Sfera

„chce

” niemowl

cia w pierwszych miesi

cach jego

ycia wi

ąż

e si

le z

podnietami fizjologicznymi. Procesy o charakterze woluntarnym powi

zane

le z rozwojem ruchów docelowych niemowl

cia, pierwsze

prymitywne akty woli mo

na ju

zaobserwowa

w ruchach 4-5 mies.

dziecka ukierunkowanych na okre

lony przedmiot. Niemowl

w III i IV

kwartale potrafi ju

chwyta

przedmiot pod kontrol

wzroku, pokonywa

przeszkody w zdobyciu go. Niemowl

w swoich d

ąż

eniach uzale

nione jest

całkowicie od bod

ców bezpo

rednich, łatwo mo

na ukierunkowa

zmieni

jego zachowanie przez dobór okre

lonych podniet. Szybka zmiana

ąż

w zachowaniu niemowl

cia jest przyczyn

braku ci

gło

ci w jego

zachowaniu.

- 5 -

II OKRES PONIEMOWL

CY (1-3 r.

ROZWÓJ

ROZWÓJ RUCHOWY I SPRAWNO

CIOWY

FIZYCZNY

ROZWÓJ LOKOMOCJI

ROZWÓJ RUCHOWY R

ROZWÓJ SPRAWNO

Nast

puje intensywny przyrost ciała

(ok. 2 kg rocznie) i wysoko

ci (od 12

cm w 2. r.

. do 6cm w 3.r.

).Zarówno narz

dy wewn

trzne, jak i

zewn

trzne proporcje ciała powoli

ulegaj

zmianie. Dziecko smukleje a

sylwetka si

wydłu

- Obwód klatki staje si

wyra

nie

kszy od obwodu głowy.

- W miar

wzrostu dziecka post

puje

proces kostnienia. Około 18. m.

zarasta całkowicie ciemi

czko du

W tym okresie ustal

fizjologiczne

krzywizny

gosłupa,

obr

biodrowa wzmacnia si

- W oddychaniu coraz wi

kszy udział

zaczyna bra

klatka piersiowa obok

tzw. toru brzusznego i przeponowego.
-Pod koniec 3. r.

. mleczne

bienie dziecka jest ju

w pełni

skompletowane,

umo

liwiaj

prawidłowe

ucie pokarmu.

- Zmiana postawy ciała z le

żą

cej na

stoj

Ustala

ostatecznie

postaw

stoj

ca. W wieku 13, 14 miesi

kroki

dziecka

krótkie

nieregularne,

dziecko

najpierw

stawia jedn

nog

, potem porusza

drug

brak

automatyzacji

koordynacji

ruchowe,

rozstawione na boki, aby utrzyma

równowag

. Pod koniec 2 i na

pocz

tku 3 r.

. dziecko umie ju

dobrze chodzi

i biega

, stosunkowo

mniej si

czy przy chodzeniu. W

2 i 3 r.

. pokonuje ró

przeszkody,

wchodzi

niskie

meble, chodzi tyłem. W wieku 21 m.
wi

kszo

ść

dzieci potrafi zej

ść

schodów. Wchodz

c na schody

stawia najpierw jedn

nog

potem

dostawia do niej drug

; dopiero w 3

dziecko uczy si

stawia

nogi na

przemian schodz

c i wchodz

Rozwój manipulacji przedmiotami.
Pocz

tek

zabaw

wła

ciwych.

Wzrasta w 2 r.

. precyzja ruchów

wykonywanymi palcami r

k dzi

koordynacji

wzrokowo-ruchowej.

trzy,

szereguje,

potrafi

przelewa

wod

z kubeczka do

kubeczka, wkłada np. patyczek do
butelki, zakr

ca i odkr

ca kran,

nakr

tki, odpina i zapina guziki,

zamki błyskawiczne.

Dziecko

uczy

posługiwa

przedmiotami codziennego u

ytku. Uczy

samodzielnie je

ść

, pi

; my

by,

ce, buzi

; czesa

; wkłada

czapk

koszulk

, buty; uczy si

rysowa

wycina

, lepi

. Obserwuje si

skracanie

czasu potrzebnego do wykonania danej
czynno

ci. Jest to mo

liwe dzi

ki:

zwi

kszaniu

szybko

pojedynczych ruchów docelowych;
-

wyeliminowanie

ruchów

niepotrzebnych

przy

wykonywaniu

czynno

ci;

zmniejszanie

napi

cia

ęś

niowego w panuj

cych partiach

ciała,

ąż

równie

automatyzacj

czynno

ruchowej.

na wyró

główne momenty w

kształtowaniu

umiej

tno

posługiwania

przez

dziecko

przedmiotami codziennego u

ytku (wg.

Dzier

anka):

- zdobycie orientacji do jakiej

ęś

ciała nale

y dana cz

ęść

ubioru;

wyró

nienie

ęś

istotnych

strukturze przedmiotów u

ytkowych i

narz

dzi;

wypracowanie

odpowiedniej

formy

kinetycznej;
- opanowanie gł. elementów ruchu i
składania je w cało

ść

ruchowego

działania;
-

utrwalanie

stereotypu,

usprawnianie

zautomatyzowanie

czynno

ci.

- 6 -

ROZWÓJ ZABAWY

ROZWÓJ TWÓRCZO

CI ARTYSTYCZNEJ

ZABAWY TEMATYCZNE. S

to zabawy o charakterze odtwórczym lub

ladowczym. Na pocz

tku 2. r.

dziecko potrafi na

ladowa

tylko

czynno

ci, które bezpo

rednio przed tym pokazano mu na tych samych

zabawkach. Dziecko nie potrafi „przenie

ść

” czynno

ci na inn

zabawk

. w

3. r.

. nast

puje dalszy rozwój tych zabaw: * odtwarzanie coraz

liczniejszych i bardziej zło

onych czynno

ci i sytuacji

yciowych; wi

zanie

poszczególnych czynno

ci, sytuacji zabawowych w ła

cuchy; * cz

ęś

ciowe

odrywanie si

w zabawie od konkretnych przedmiotów i nadawanie

przedmiotom i zabawkom u

ywanym w zabawie zast

pczych znacze

; *

coraz bardziej konsekwentne wykonywanie w czasie zabawy zada

podpatrzonych w społecznym

yciu ludzi dorosłych, wczuwanie si

w ró

role i odtwarzanie ich.
ZABAWY KONSTRUKCYJNE. Pod koniec 1. r.

. i na przełomie 2. - dziecko

zaczyna pi

trzy

klocki; ustawia

jedno na drugim. Kolejny etap to

szeregowanie - w drugiej połowie 2. r.

. dziecko szereguje klocki rz

dem

obok drugiego, potrafi równie

poł

czy

te dwie formy, aby stworzy

np.

poci

g. W trzecim roku potrafi zbudowa

pierwsze „bramy”, „ tunele”, oraz

domy z „furtkami”. W tym okresie tworzy tak

e pierwsze „dzieła” z piasku:

„babki”, :wały” piaskowe i ogródki otoczone rz

dem patyczków. Pod koniec

trzeciego roku dzieci nazywaj

swoje „dzieła”. Te zabawy kształc

precyzj

ruchów, my

lenie, wyobra

; rozwijaj

jego uwag

, wytrwało

ść

systematyczno

ść

umiej

tno

ść

pokonywania przeszkód.

ZABAWY DYDAKTYCZNE. Ich cech

jest to,

e nie s

one wynikiem

swobodnej twórczo

ci lecz opracowuj

je wychowawcy dla okre

lonych

celów. Pierwsze łatwe loteryjki obrazkowe, zabawy polegaj

ce na chowaniu i

szukaniu, nazywaniu przedmiotów. Takie zabawy maj

e znaczenie w

wychowaniu zbiorowym, stwarzaj

liwo

ść

uzupełnienia dziecku tych

podniet co uzyskuje w

rodowisku rodzinnym. Po przez te zabawy mo

rozszerzy

zakres spostrze

, wzbogaci

słownik dziecka.

ZABAWY RUCHOWE. Ju

kilkunastomiesi

czne dziecko potrafi popycha

zabawki oraz ci

ąć

je za sob

na sznurku. Chodzenie po ławkach,

wła

enie na drabinki i jazda na trzykołowym rowerku - to ulubione zabawy

dzieci w 3. r.

. Tre

ść

zabaw i gier ruchowych mo

e by

rozmaita, ich

znaczenie jest ogromne. dzieci ucz

przestrzega

najprostszych zasad

post

powania, przyzwyczajaj

do współzawodnictwa.

RYSUNKI. Najwcze

niejsz

form

działalno

ci artystycznej dziecka s

rysunki. Trzy fazy rozwoju rysunków: 1) stadium bazgrania; 2) stadium
schematu udoskonalonego, czyli ideoplastyki; 3) stadium fizjoplastyki,
dziecko kopiuje natur

, modele zew. Prawidłowo wychowane dziecko ju

2. r.

. potrafi posługiwa

ołówkiem. Okresem wst

pnym w rozwoju

czynno

ci rysowania jest stadium bazgrot (gryzmolenia) - od połowy 2. r.

do połowy 4. r.

. Młodsze dziecko przewa

nie nie kojarzy jeszcze ołówka z

papierem. Pocz

tkowo ołówek trzyma w „gar

ci”. Dziecko 2 letnie nie jest ju

w stanie wyodr

bni

istotnych cech ogl

danych przedmiotów. Rysunki

stanowi

doskonałe

wiczenie zarówno dla jego ruchów, jak i spostrze

W 3 r.

. dziecko uczy si

prawidłowo trzyma

ołówek i coraz lepiej

opanowywa

ruchy palców i dłoni. W tym okresie z chaosu kre

lonych linii

zaczynaj

stopniowo wyodr

bnia

proste linie i kreski, łuki, pojedyncze

punkty. Maj

c 2,5 roku uczy si

ladowywa

kierunek prostych linii

kre

lonych przez dorosłego. pod koniec 3. roku umie narysowa

kółka,

proste kreski, punkty, które stanowi

elementy przyszłego rysunku. Z

łatwo

zaczynaj

rysowa

słoneczko, drabin

, a nawet proste schematy

postaci ludzkiej i zwierz

cej. Najprostsza forma rysunkowa to „głowonogi”. w

prymitywny i sobie tylko wła

ciwy sposób dziecko rysuje człowieka,

samochód, pieska, dom...Ten typ twórczo

ci nazywamy schematem

prostym, pojawia si

u niektórych dzieci pod koniec okresu poniemowl

cego

i na pocz

tku okresu przedszkolnego.

ULEPIANKI. Ju

2. letnie dziecko ch

tnie uderza kawałkiem plasteliny o

podło

e i zmienia jej kształt. dzieci w tym okresie lubi

odrywa

kawałki

plasteliny od cało

ci, by ponownie je zlepi

i ugniata

w cało

ść

. W 3. roku

dziecko potrafi zrobi

z plasteliny kuleczk

, wałeczek oraz ulepi

placuszek.

Post

py w ulepiankach zale

żą

od sposobu wzbogacania jego spostrze

wiedzy o

wiecie i od rozwoju sprawno

ci ruchowej.

WYCINANKI. Wycina

dziecko zaczyna dopiero w 3. r.

. Operowanie

yczkami jest trudnym zadaniem, sama technika wycinania wymaga

koordynacji ruchów obydwu r

k. Pocz

tkowo dziecko wsuwa papier mi

dzy

ostrza no

yczek w płaszczy

nie równoległej do nich. W tym okresie ci

cie

papieru przypomina bardziej „szarpanie”. Pod koniec 3. r.

. dziecko potrafi

posługiwa

yczkami. Jego działalno

ść

ogranicza si

jedynie do

rozcinania papieru na cz

ęś

ci. Okres ten odpowiada fazie bazgrot i ulepianek.

ROZWÓJ PROCESÓW POZNAWCZYCH

- 7 -

ROZWÓJ WRA

SPOSTRZE

ROZWÓJ MOWY

ROZWÓJ MY

LENIA

ROZWÓJ UWAGI, PAMI

CI I

WYOBRA

WRA

ENIA.

Rozwój

fizyczny

psychiczny powoduje,

e dziecko

poznaje

nowe

rzeczy,

które

rozpoznawane za pomoc

receptorów

analizatorów

wzrokowych,

słuchowych, w

chowych, smakowych,

co zwi

zane jest z uwag

, pami

wyobra

leniem

spostrze

eniami.

SPOSTRZE

ENIA. Na rozwój ich ma

y wpływ wzrastaj

ca sprawno

ść

ruchowa.

kszego

znaczenia

nabieraj

teraz teteroreceptory wzroku

słuchu.

Rozwój

spostrze

powi

zany

jest

rozwojem

analizatorów:

kinestetyczno-

ruchowym, dotykowym, w

chowym,

smakowym i słuchowym. Rozwój
spostrze

polega na precyzyjnej i

zło

onej syntezie tych podniet, w

postaci bod

ców kompleksowych na

narz

dy zmysłowe (dotyk, wzrok,

słuch).

Dzi

dotykowi

dziecko

poznaje nie tylko cało

ść

, ale wyró

nia

ęś

ci przedmiotu. Wpływ na rozwój

spostrze

ma mowa, zwłaszcza

bierne i czynne przyswajanie słów
okre

laj

cych nazwy przedmiotów, ich

cechy i wła

ciwo

ci. Dzi

ki słowu

dziecko ł

czy przedmioty w klasy,

wskazuje

yteczno

ść

przedmiotów. Dokonuje porówna

wyodr

bnia

ró

nice

dzy

przedmiotami.

Na przełomie 1. i 2. r.

rozpoczyna si

rozwój mowy

wła

ciwej.

Opanowanie

elementarnego zasobu słów oraz
podstaw

systemu

gramatycznego. Dziecko w ci

2. i 3. r. staje si

istot

mówi

w pierwszym półroczu 2. r.
mo

na wyró

w mowie, mow

autonomiczn

- nie podobn

mowy

otoczenia,

jest

ona

pozbawiona

gramatycznej

struktury. Mowa dziecka w tym
okresie zawiera wiele słów o
charakterze

onomatopeicznym.

W ostatnim kwartale 2. r.

wzrasta

zasób

wyrazów

rozumianych i tych, którymi si

dziecko posługuje w swoich
wypowiedziach. Do ko

ca 2. roku

dziecko przyswaja sobie biernie
ok. 300 słów a do ko

ca 3. roku

ywa ju

1000 słów. W tym

okresie nast

puje zró

nicowanie

słownictwa na cz

ęś

ci mowy. W

pierwszej połowie 2. r. dziecko
tworzy

„zlepki”,

ostatnim

kwartale tego roku potrafi u

prostych

zda

Mowa

jest

monologowa

potem

przekształca si

w dialog ale tylko

w stosunku do bli

szej osoby. Ma

ona

charakter

telegraficzny,

oprócz zlepków dziecko u

ywa

fragmentów

zda

lub

równowa

ników zda

. W 3. r.

wzrasta umiej

tno

ść

mówienia

dłu

szymi zdaniami przyczynowo-

skutkowymi np. „Pomo

emy ci

nie

torb

bo ci ci

ęż

ko.

lenie jest

le poł

czone z

rozwojem

mowy.

Pocz

tkowo

poj

cia opieraj

wył

cznie na

zew. podobie

stwie przedmiotów do

siebie, na podstawie tych uogólnie

dziecko w 2. r.

. potrafi nazwa

przedmiot widziany po raz pierwszy,
tylko dlatego,

e jest podobny do ju

widzianego.

Słowa

dziecka

nierozerwalnie zwi

zane z jego

spostrze

eniami wzrokowymi, na

pocz

tku

słowa

ążą

przedmiotem,

jego

wzrokowym

obrazem, nast

pnie z wyobra

eniem

o przedmiocie. Kolcowa wyró

nia IV

stadia w procesie tworzenia poj

ęć

1. trwa od połowy 2. r.

. : słowo

oznacza

tylko

jednostkowe

lub

konkretne rzeczy lub osoby; II trwa
od 1,5 do 2 r.

.; słowo reprezentuje

kilka przedmiotów lub czynno

ci;

III ok. 3. r.

. , nabieraj

znaczenia

sygnalizacyjnego słowa okre

laj

przedmioty odmienne pod wzgl

dem

wygl

zew.;

Dziecko

obrazami nie potrafi posługiwa

swym

leniu

indukcj

dedukcj

. Dziecko 2 i 3 letnie wie

doskonale

czego

spodziewa

od poszczególnych osób

z najbli

szego otoczenia. Dzi

rozwijaj

cej

umiej

tno

przewidywa

wnioskowania

stopniowo uczy si

wybiega

poza

aktualnie

istniej

rzeczywisto

ść

. Dwu i trzy latki my

gło

no.

UWAGA

małego

dziecka

jest

mimowolna, mało podzielna, bardzo
spontaniczny

zakres,

słaba

koncentracja,

przerzutno

ść

krótkotrwała. Skupianie uwagi zale

y od

rodzaju

bod

ca.

Łatwo

ulega

rozproszeniu. W 3 r.

. dziecko potrafi

skupi

w trakcie zabawy od 20 do 30

min.
PAMI

ĘĆ

dziecka

charakter

mimowolny; zapami

tuje stosunkowo

szybko i trwale, to co niejako samo
zwróciło uwag

dziecka i zostaje

utrwalone bez aktywnego udziału woli.
Kształtuje si

postawa uczuciowa -

dziecko zapami

tuje doskonale i potrafi

przechowywa

w pami

ci przez długie

miesi

ce i lata przykre i przyjemne

uczucia. Dziecko 3 letnie rozpoznaje po
miesi

cznej przerwie znane osoby,

zabawki i przedmioty. wraz z wiekiem
wzrasta pojemno

ść

i trwało

ść

pami

ci.

WYOBRA

NIA jest

le zwi

zana ze

spostrze

eniami. Dziecko w zabawach

tematycznych odtwarza to, co widziało,
a pó

niej tworzy zmienione sytuacje.

Wyobra

enia s

silnie zwi

zane z

realnie prze

ytymi doznaniami. W 2 r.

ustalaj

poj

cie przedmiotów, ma

ono charakter globalny. W pó

niejszym

okresie ok. 3 r. mo

e ju

ęś

ciowo

przekształca

uprzednio spostrze

one

elementy.

- 8 -

ROZWÓJ UCZU

, KONTAKTÓW SPOŁECZNYCH, WOLI I OSOBOWO

ROZWÓJ UCZU

ROZWÓJ KONTAKTÓW

SPOŁECZNYCH

ROZWÓJ WOLI

POCZ

TKI OSOBOWO

Uczucia s

zmienne, a reakcje

uczuciowe s

gwałtowne. dziecko staje

jednocze

nie coraz wra

liwsze na

uczuciowe

doznania

bod

ców

słuchowych. Potrafi w pewnym stopniu
podporz

dkowa

nakazom

zakazom, pow

niektóre swoje

zachcianki. Uczucia dziecka 2 i 3
letniego

rozwijaj

cisłym

powi

zaniu

jego

działalno

Rozwijaj

pod wpływem

rodowiska

i procesu wychowania. W 2 r.

dziecko jest wra

liwe szczególnie na

sytuacje, w których grozi im utrata
równowagi. Dziecko jest zdolne do
miło

ci, współczucia,

alu. niech

ci,

zazdro

ci. W 3 r.

. reaguje na konflikty

dzy

rodzicami.

Wzmo

ona

pobudliwo

ść

, charakterystyczna dla

tego

okresu,

przy

jednoczesnej

słabo

procesów

hamowania,

powoduje du

żą

nietrwało

ść

stanów

uczuciowych. Swoje stany uczuciowe
dziecko uzewn

trznia.

Rozwój kontaktów społecznych
przebiega

dziecka

powi

zaniu z rozwojem jego

ycia

uczuciowego. Pozytywny kontakt
z

otoczeniem

umo

liwia

prawidłowy rozwój, wzbogaca i
poszerza wi

ęź

emocjonaln

współdziałanie.

Jest

równie

niezb

dnym

warunkiem

prawidłowego

rozwoju

mowy

dziecka.

Dziecko

laduje

dorosłych oraz inne dzieci, wida

to w zabawie. Na

laduje cechy

pozytywne i negatywne. Kontakty
z innymi dzie

mi powinny by

odpowiednio

kontrolowane,

poniewa

mog

prowadzi

wykształcenia cech negatywnych
i konfliktów społecznych np.
zabieranie

zabawek.

Odpowiednio

ukierunkowane

ladowanie pomaga nakłoni

dziecko

samodzielno

(mycie,

ubieranie,

jedzenie

poprawnego zachowania si

ró

nych sytuacjach...)

Dalszy rozwój woli dziecka w
okresie poniemowl

cym zwi

zany

jest

le z rozwojem ruchowym i

rozwojem mowy. Rozwój ruchowy
dziecka w 2 i 3 r. polega na tym,

pewna

liczba

jego

czynno

ruchowych

zaczyna

podporz

dkowana woli. Celem mo

okaza

zdobycie

jakiego

przedmiotu znajduj

cego si

poza

zasi

giem dziecka i pokonywanie

trudno

ci z tego wynikaj

cych. Tego

typu

działania,

powi

zane

pokonywaniem przeszkód,

wiadcz

nie tylko o rozwoju woli, ale równie

lenia

sytuacyjnego,

które

pozwala

rozwi

problemowe

zadania. W tym okresie rozwojowym
mo

na zaobserwowa

wytrwało

ść

dziecka w d

ąż

eniu do osi

gni

cia

celu,

który

bywa

zazwyczaj

przypadkowy. U

wiadomienie sobie

własnych pragnie

i celów znajduje

swój

przejaw

formułowaniu

pierwszych słownych: „ja chc

”, „ja

nie chc

”.

Zaczynaj

krystalizowa

podstawy

osobowo

ci. Kształtuje si

osobowo

ść

zale

warunków

rodowiskowych, procesu wychowania i

stosowanej dyscypliny. Temperament
jest

zwi

zany

typem

układu

nerwowego i ujawnia si

stosunkowo

wcze

nie. Cechy jego s

wzgl

dnie

trwałe, nadaj

c dziecku indywidualny

odcie

yciu uczuciowym i reakcjom

wobec otoczenia. Dziecko przejawia
tak

e w swym zachowaniu pocz

tkowe

cechy woli i charakteru. U

wiadamia

sobie własne cele i pragnienia. Wa

jest pobudzanie i hamowanie. Zdarza
si

słowny

zakaz,

nie

jest

wystarczaj

cym hamulcem do działania

i musi by

poparty odpowiednim gestem

i mimik

. U małego dziecka nie jest

jeszcze ukształtowany charakter.

- 9 -

III OKRES PRZEDSZKOLNY

ROZWÓJ FIZYCZNY

ROZWÓJ MUSKULATURY I KO

ŚĆ

ROZWÓJ UKŁADU NERWOWEGO I WY

SZEJ

CZYNNO

CI NERWOWEJ

ROZWÓJ RUCHOWY

CIEC. Szybko

ść

wzrostu jest mniejsza ni

poprzednich okresach, i wynosi przeci

tnie od 5-7

. ok. 5-7 cm rocznie. Najszybciej dziecko ro

nie

dzy 2-3 rokiem, w 5 roku wzrost jest dwa razy

kszy ni

w momencie urodzenia. Przeci

tny

przyrost na wadze wynosi ok. 2-3 kg rocznie.
Najszybciej rosn

czyny dolne. Zmienia si

wygl

sylwetka

bardziej

smukła,

płaska;

zmieniaj

proporcj

poszczególnych cz

ęś

ciała. Wahania wzrostu zale

żą

od gruczołów

dokrewnych; grasica ma najwi

kszy wpływ w

pierwszym roku

ycia, nast

pnie tarczyca i

przysadka mózgowa - przyrost ko

czyn. Mi

dzy 7-

8 r.

. szybko wzrasta ko

ciec i muskulatura

dziecka; s

bardzo delikatne. Mi

ęś

nie odgrywaj

żą

rol

w pracy serca, systemu trawiennego i

gruczołów. Do 5 lat przyrost muskulatury jest
proporcjonalny

przyrostu

wagi. Na pocz

tku tego okresu ko

ciec dziecka

jest wra

liwy i gi

tki, krzywizny kr

gosłupa nie s

jeszcze ustalone; stawy cechuje du

a ruchliwo

ść

zadła stawowe s

słabe i rozci

gliwe. W

drugiej fazie wieku przedszkolnego zaczyna si

proces kostnienia w ko

ciach nadgarstka. W 3

fazie wzmacnia si

wydatnie cały ko

ciec i

muskulatura oraz ustala si

krzywizna kr

gosłupa.

Ruch mi

ęś

ni dz. 6-7 letniego jest ju

całkiem

swobodny, lecz proces włóknienia w obr

bie

układu

kostnego

ęś

niowego

nie

jest

zako

czony. Zaczynaj

wytwarza

by stałe.

ĘŚ

NIE. Mi

dzy 5-6 rokiem wyst

puje szybki

wzrost mi

ęś

ni, których waga stanowi ok. 75 %

wagi całego ciała. Potem nast

puje zwolnienie

przyrostu. Mi

ęś

nie dziecka w tym okresie

zawieraj

cej wody, mniej białka i substancji

Dziecko w tym wieku cechuje du

a pobudliwo

ść

nerwowa

(zmienno

ść

usposobienia,

skłonno

ść

do płaczu i

miechu, hała

liwo

ść

szybkie

znu

enie,

płytki

sen),

poniewa

obwodowy i centralny układ nerwowy dopiero
stopniowo si

rozwija. Zwi

ksza si

masa mózgu

(mózg 7-latka osi

ga ok. 4|5 wagi mózgu

dorosłego). Komplikuje si

budowa komórek

nerwowych, ró

nicuj

funkcjonalnie. Zaznacza

tak

e wzrost pnia mózgowego. W 7-8 r.

ustalaj

ró

nice w budowie poszczególnych

warstw kory mózgowej. Z rozwojem mózgu
wzbogaca

sza

czynno

ść

nerwowa

dziecka. Rozwija si

proces hamowania, wzrasta

stopniowo siła procesów nerwowych. Wszystko to
stanowi podstaw

rozwoju i zmian w psychice

dziecka. Rozwój aktywno

ci dziecka jest mo

liwy

dzi

ki temu,

e ruchy jego staj

bardziej

„dowolne”, celowe i zamierzone.

Jest mniej gwałtowny i szybki. ni

w poprzednich

okresach, cechuje go wzgl

dna harmonijno

ść

doskonali si

wła

ciwa czynno

ść

biegania, b

wynikiem

dobrze

opanowanego

zautomatyzowanego procesu chodzenia. Wzrasta
dł. kroku przy bieganiu. Dziecko 6 letnie biegnie nie
tylko szybciej ale i bardziej harmonijnie, dzi

lepszej koordynacji pracy ko

czyn górnych i

dolnych, pochyleniu tułowia do przodu i unoszeniu
wysoko kolan. Skok u 3-latków przypomina
wydłu

ony krok. Wzrasta umiej

tno

ść

utrzymania

ciała w równowadze dynamicznej. W tym okresie
nast

pił dalszy rozwój i doskonalenie si

ruchów

narz

dziowych (praksji), co wpływa na wzrost

samodzielno

ci. Dziecko 3,4-letnie ubieraj

rozbieraj

samodzielnie przy pomocy dorosłego.

kszo

ść

5-latków potrafi ju

samodzielnie to

zrobi

, ale ma jeszcze trudno

ci z zawi

zywaniem i

zapinaniem.

Ruchy

staj

pełni

zautomatyzowane w 6-7 r.

- 10 -

stałych ni

u dorosłego; s

delikatne i lu

przyczepione do ko

ci. Nast

puje cz

sto te

przyrost układu limfatycznego, jest to te

okres

wyst

powania chorób zaka

nych

ROZWÓJ PSYCHICZNY

ROZWÓJ UMYSŁOWY

ROZWÓJ UCZU

I WOLI, kontakty społeczne

KSZTAŁTOWANIE SI

OSOBOWO

* wra

enia i spostrze

enia - wzrasta wra

liwo

ść

poszczególnych

analizatorów

ró

podniety

zewn

trzne i wewn

trzne. Wa

rol

odgrywa zmysł

słuchu i wzroku. 3 - latki rozró

niaj

4 podstawowe

barwy,

wzrasta

ostro

ść

wzroku.

Rozwój

słuchu

werbalnego. Spostrze

enia cechuje nadal synkretyzm.

Spostrze

enia maj

silny zwi

zek z działaniem. * uwaga

- nie jest zbyt trwała, przerzutna i podzielna. Jest
mimowolna, skoncentrowana na bod

cach silnych i

atrakcyjnych.

Wzrasta

czas

trwania

czynno

wykonywanych przez dzieci. Kształtuj

zacz

tki

uwagi dowolnej. * wyobra

enia - dzieci obdarzone s

tym wieku bujn

wyobra

. O

ywiaj

przedmioty

martwe, zmy

laj

, lubi

ladowa

czynno

ci innych,

prze

ywaj

czytane bajki. Wraz z wiekiem przekształca

z mimowolnej w dowoln

. Ok. 3 r.

. nast

puje

rozgraniczenie

wiata realnego i fikcyjnego. * pami

ęć

ąż

e si

z rozwojem wyobra

reprodukcyjnych, ma

charakter mimowolny, dopiero pod koniec okresu
powstaj

zal

ąż

ki pami

ci dowolnej. Rozwijaj

dwa

rodzaje pami

ci:

wie

a i trwała. Cechy pami

ci nie s

jeszcze ukształtowane. Trwało

ść

pami

ci okre

la si

pomoc

tzw. okresu latencji. * mowa - pod koniec 3 r.

maj

opanowane podstawy systemu j

zyka. Zasób

słownictwa nie jest jeszcze wielki, a system gramatyczny
doskonały. Mowa ma charakter sytuacyjny i uwaga
synpraktyczny. 6-7 - latki posługuj

bez trudu mow

potoczn

, zale

na i niezale

, najcz

ęś

ciej u

ywaj

rzeczowników i czasowników. U 3-5-latków pojawiaj

neologizmy dzieci

ce. Wzrasta umiej

tno

ść

mówienia

dłu

szymi zdaniami, rozwija si

symboliczna funkcja

zyka, pojawia si

mowa egocentryczna. 5-latki

wkraczaj

w wiek pyta

. * my

lenie

Ten okres charakteryzuje si

wzbogaceniem i

zró

nicowaniem

ycia społecznego. Dziecko nie umie

maskowa

i tłumi

swoich uczu

, widoczne s

one w

zachowaniu, ruchach i gestach, w okrzykach i
słowach. Czynno

ci te o charakterze ekspresyjnym

słu

żą

do wyra

ania emocji. Do 6 r.

. cechuje uczucia

afektywno

ść

i impulsywno

ść

. Emocje s

silne,

gwałtowne i krótkotrwałe. Dziecko jest zmienne w
swoich uczuciach i nastrojach. T

zmienno

ść

nietrwało

ść

nazywa si

labilno

uczuciow

W tym okresie dziecko nawi

zuje ró

norodne kontakty

społeczne w domu i przedszkolu. Wzrasta równie

rola ojca. Ok. 5 r.

stosunki mi

dzy dzieckiem a

ojcem s

bardziej swobodne. 4-6 - latki wchodz

ste konflikty z rodze

stwem. Mo

na wyró

dwa

ich rodzaje: pozytywne i negatywne. Wpływ na
kontakty społeczne wywiera równie

rodowisko

wychowawcze. Układ stosunków mi

dzyludzkich

dziecko odtwarza w zabawie, ma to wpływ na
przyswojenie sobie norm i nawyków post

powania

społecznego.

Kształtuje si

zgodnie z prawami

rozwoju oraz z indywidualnym rytmem
rozwojowym

jednostki.

Osobowo

ść

kształtuje si

w czasie swobodnej

działalno

ci dziecka oraz w procesie

uczenia si

przypadkowego. Pod koniec

tego okresu nie jest jeszcze całkowicie
ukształtowana. W tym czasie tworz

nawyki i sposoby zachowania si

podstawowe potrzeby i uczucia oraz
wzorce osobowo

ciowe. Temperament

zespół

stałych

wła

ciwo

psychicznych, które wyznaczaj

stopie

powstawania i reakcji dziecka. Wa

nym

ródłem

aktywno

dziecka

potrzeby.

Skłaniaj

one

podejmowania czynno

ci i motywuj

działania,

kształtuj

potrzeby

pierwotne, pochodne, poznawcze. W
tym okresie kształtuj

pocz

tki

charakteru. Ok. 6-7 r.

. dziecko

zaczyna przyswaja

sobie postawy w

stosunku do otaczaj

cego je

wiata, s

niejednolite i nietrwałe. Normy moralne i
zasady post

powania nie wynikaj

dobrowolnego

wyboru,

lecz

narzucane przez dorosłych. Cz

sto

uto

samia si

z osob

, która jest dla

niego wzorem. Pod koniec okresu
dzieci

wchodz

tzw.

okres

konformizmu moralnego, zaczynaj

liczy

normami

grupy,

podporz

dkowuj

zasad

- 11 -

sympraktyczne,

konkretno-wyobra

eniowe,

charakterze magicznym. Pojawiaj

definicje.

wra

liwe na krytyk

rówie

ników. Cechy

te s

najbardziej wyra

ne u dzieci, które

chodz

do przedszkola.

ROZWÓJ DZIAŁALNO

CI I KONTAKTÓW SPOŁECZNYCH

ROZWÓJ ZABAWY

ROZWÓ

TWÓRC

PRACA I NAUKA

Podstawow

form

aktywno

ci jest zabawa, coraz

kszego znaczenia nabieraj

rozmaite zaj

cia, które

przygotowuj

do podejmowania domowych obowi

zków.

W trzeciej fazie tego wieku niektóre formy nauki i pracy
zostaj

wyodr

bnione

postaci

czynno

specyficznych, Dziecko traktuje to co robi coraz bardziej
powa

nie. Zabawa przybiera ró

ne formy, staje si

samodzielna, czynno

ciowa i bardziej twórcza. W tym

okresie wyró

nia si

dwa podstawowe rodzaje zabaw:

tematyczne i konstrukcyjne. Tematyka pierwszych jest
ró

norodna i szeroka. W tych zabawach u

ywaj

przedmiotów i zabawek o znaczeniu symbolicznym, które
spełniaj

ró

funkcje

zast

pcze.

drugich

wykorzystuj

najcz

ęś

ciej klocki o ró

nych kształtach i

formacie. Budowanie z nich ma charakter dowolny i
swobodny.

Obserwuje si

w tym okresie pocz

tki dwóch

pozostałych form działalno

ci ludzkiej: nauki i

pracy. Nauka ma charakter zabawowy, kształtuj

pierwsze nawyki pracy społecznej. Praca ma

tak

e charakter zabawowy. Młodsze dziecko w

wieku przedszkolnym nie interesuje si

jeszcze

wynikami swojej pracy, ale procesem działania.
Stopniowo zaczyna si

interesowa

rezultatem i

wytworem. pod koniec tego okresu interesuje si

społecznym znaczeniem wykonywanych przez
siebie obowi

zków. Nawyki pracy kształtuj

stopniowo

całym

okresie

rozwojowym.

Stopniowo staje si

samodzielne.

- 12 -

IV OKRES MŁODSZY OKRES SZKOLNY (7-12 r.

I faza 7 - 8 r.

II faza 9 - 10 r.

III faza 10 - 12 r.

ROZWÓJ FIZYCZNY

ROZWÓJ RUCHOWY

CIEC dziecka 7 letniego zawiera mniej tkanek chrz

stnych, nie jest w pełni

skostniały co powoduje dalszy wzrost i rozwój. Organizm dziecka wzmocnił si

uodpornił. Rozwój ko

ść

ca w tym okresie charakteryzuje si

tym,

e cz

ęś

ci jego

krzepn

, rosn

i zmieniaj

w ró

nej kolejno

ci. np. mi

dzy 9 a 11 r.

kostnieje przegub. Uz

bienie w ko

cowym okresie staje si

prawie pełne (brak

bów m

dro

ci).Ten okres charakteryzuje si

przewag

wew. rozrastania si

dojrzewania organizmu nad powi

kszaniem wysoko

ci ciała. Coroczny

przyrost wynosi w tym okresie 4,5 -5,5cm. Przyrost ci

ęż

aru ciała i wysoko

jest powolny i w zasadzie równomierny. Jedynie na pocz

tku (6-7 r.

.) pojawia

„skok” zwany szkolnym. UKŁAD NERWOWY. Zako

czył si

wzrost mózgu - u 9-latka wa

y 1300g. Nast

puje proces dojrzewania komórek

nerwowych, co przejawia si

rozwoju ró

norodnych funkcji mózgu. MI

ĘŚ

NIE u

7-latka s

jeszcze słabo rozwini

te; ogólnie ich masa wynosi 27,2 % ci

ęż

aru

ciała, a u człowieka dorosłego 44,2 . Mi

ęś

nie s

jeszcze słabe i to powoduje,

dzieci w tym okresie szybko si

. Mi

ęś

nie du

e rozwijaj

wcze

niej

drobne. w zabawach ruchowych udoskonaliły si

zespoły du

ych grup

ęś

niowych. Wzmocniły one działalno

ść

układu krwiono

nego i oddechowego,

ulepszyły trawienie i przemian

materii, przyczyniły si

do rozwoju o

rodka

układu nerwowego. W zwi

zku z du

żą

pobudliwo

, dziecko wykonuje du

dnych ruchów, nie dostosowanych do tempa pracy. Szybciej si

przy

pracach wymagaj

cych precyzji. Młodszy wiek szkolny charakteryzuje si

wewn

trznym rozrastaniem i dojrzewaniem organizmu.

UKŁAD KRWIONO

NY, ODDECHOWY, HORMONALNY: Serce rozwija si

wolniej ni

całe ciało; płuca jeszcze nie s

w pełni rozwini

te. Analizatory

wzroku funkcjonuj

sprawnie jak u dorosłego. W ko

cu tego okresu zaczynaj

zachodzi

zmiany w gruczołach płciowych i budowie ciała; u niektórych dzieci,

zwłaszcza dziewczynek wyst

puj

zmiany i objawy dojrzewania.

Tempo rozwoju cech motorycznych w tym okresie nie jest równomierne.
Nierównomiernie przebiega tempo rozwoju siły. W wieku 8-12 lat przyrost
siły u chłopców i dziewcz

t nie wykazuje du

ych ró

nic; 8-11 r.

dziewczynki s

silniejsze ni

chłopcy. Tempo rozwoju od 8-11 wykazuje

niewielkie tylko wahania, najwy

sze tempo rozwoju mo

na zaobserwowa

w wieku 10 lat. Cecha zwinno

ciowa wykazuje najwy

sze tempo rozwoju

w wieku 8-11; wytrzymało

ść

chłopów jest słabsza. Dzieci w wieku 9-12 lat

łatwo i szybko opanowuj

nowe nawyki ruchowe.

GŁÓWNE FORMY DZIAŁALNO

NAUKA

ZABAWA I PRACA

- 13 -

Nauka i wykonywanie zada

stawianych przez szkol

staje si

głównym

obowi

zkiem dziecka z momentem pój

cia do szkoły. Wła

ciwy stosunek do

nauki i obowi

zków szkolnych samych uczniów jest jednym z zasadniczych

warunków pomy

lnego przebiegu procesu dydaktyczno-wychowawczego w

szkole. Aby by

dobrym uczniem dziecko powinno by

przede wszystkim

sumienne. Nie wszyscy uczniowie maj

jednakowy stosunek do szkoły, dziel

oni na kilka grup i ka

da grupa wymaga innego podej

cia nauczyciela i

pracy wychowawczej. Wa

rol

w pracy z uczniami spełnia kształtowanie u

nich motywów uczenia si

. uczniowie I i II kl. s

przede wszystkim tylko

uczniami swoich klas, poci

ga ich głównie sam proces uczenia si

zaspokajanie wymaga

nauczyciela; uczniowie kl. III i IV

yciem całej

szkoły, na plan główny wysuwa si

zainteresowanie tre

przedmiotów,

poci

ga ich nowa wiedza. Dziecko szkolne powinno umie

aktywnie

zapami

tywa

, uczy

, uwa

. Charakterystyczn

wła

ciwo

psychiki

dziecka w tym okresie jest konkretny charakter procesów poznawczych.

ZABAWA. Przestaje by

dominuj

postaci

działalno

ci dziecka, jaka

była w okresie przedszkolnym, nie zanika, zmienia si

pod wpływem formy i

tre

ci. Charakterystyczne dla dzieci w tym okresie s

zabawy oparte na

pewnych zasadach. Zabawa zmienia swój charakter i funkcj

., dzieci

szkolne coraz bardziej zaczyna obchodzi

jej wynik i rezultat, nie przestaj

bawi

indywidualnie, utrzymuj

jeszcze z okresu przedszkolnego

zabawy tematyczne. Zaczyna zmienia

tematyka zabaw pod wpływem

wyniesionych wiadomo

ci ze szkoły. W kl. III-Iv charakter tematyczny

zabaw dzieci zmienia si

, zabawa staje si

rodkiem organizacji pracy

szkolnej dziecka. Nauka wymaga du

o czasu, nadanie jej charakteru

zabawy pozwala dziecku na łatwiejsze przyswajanie materiału, odgrywa
słu

ebn

rol

. Dzieci niekiedy wł

czaj

element zabawy w proces

odrabiania zada

domowych. Zabawy konstrukcyjne doskonal

ró

nicuj

, przekształcaj

pod wpływem robót r

cznych. Rozgraniczenie

pracy i zabawy nie oznacza oczywi

cie,

e czynno

ci zabawowe, nie

przygotowuj

ich do

ycia i nie kształtuj

ich osobowo

ci. Tak jak dziecko

bawi, tak b

dzie pracowało w przyszło

ci.

PRACA. Praca szkolna składa si

w tym wieku z nauki szkolnej i z pomocy

rodzinie, zaczyna wyra

nie zmienia

osobowo

ść

dziecka. Obiektywna

konieczno

ść

celów i motywów pracy powoduje,

e w oczach dziecka

nabiera ona innego sensu, zaczyna nabiera

znaczenia społecznego.

Dzieci, które maj

i wypełniaj

systematycznie powierzone im obowi

zki w

domu s

przewa

nie dobrymi uczniami.

ROZWÓJ UMYSŁOWY

ROZWÓJ WRA

I SPOSTRZE

ROZWÓJ PAMI

ROZWÓJ MOWY

ROZWÓJ MY

LENIA

WRA

ENIA. Wzrasta stale ostro

ść

Szczególnie

wielka

jest

rola Mowa u dziecka w tym okresie nadal W

tym

okresie

zmniejsza

- 14 -

wzroku od 6 do 15 r.

. o 60 % oraz

wra

liwo

ść

na barwy. Podobnie szybko

dokonuje

rozwój

wra

słuchowych.

znaczenie

pierwszych latach nauki szkolnej ma
rozwój u dzieci wra

stawowo-

ęś

niowych, odgrywaj

cych specjaln

rol

powstawaniu

nawyków

ruchowych. Skuteczno

ść

tych wra

zwi

ksza si

dzy 8 a 14 r.

. o

ponad 50 . Wra

enia dzieci w wieku

szkolnym ci

gle si

rozwijaj

, wobec

tego problem kształcenia wra

jest

tak samo wa

ny jak w wieku

niemowl

cym i poniemowl

cym. Skok

wra

liwo

ci na barwy wi

ąż

e si

pocz

tkiem nauki malowania farbami.

Wra

liwo

ść

słuchowa rozwija si

wiekiem i zwi

ksza si

pod wpływem

nauczania muzyki. Nale

y d

ąż

aktywnego kształtowania u uczniów
sfery dozna

zmysłowych. Dziecko

równie

powinno aktywnie kształci

zdolno

ci narz

dów zmysłowych.

SPOSTRZE

ENIA. Dziecko w tym

wieku gromadzi si

wiele spostrze

rozwija nie tylko spostrzegania ale i
spostrzegawczo

ść

Główn

cech

spostrze

jest ich przedmiotowo

ść

W tym okresie staje si

ono procesem

kierowanym,

podporz

dkowanym

osi

gni

ciu

celów.

Rozwój

spostrzegania

idzie

parze

rozwojem zdolno

ci do wyodr

bniania.

Aby były pełnowarto

ciowe nale

aktywnie

anga

owa

proces

spostrzegania, wtedy przeradza si

w obserwacj

pami

ci w uczeniu si

. Jest ona

zwi

zana z rozwojem u dziecka

innych

funkcji

psychicznych.

Jako

ść

zapami

tywanego

materiału zale

y od zainteresowa

dziecka. Wychowanie w szkole
kształtuje

nast

puj

zainteresowania:

poznawcze,

społeczne, zawodowe. Du

żą

rol

procesie zapami

tywania ucznia

odgrywaj

uczucia. W zwi

zku z

pocz

tkiem uczenia si

u dzieci w

tym okresie nast

puje wzmo

ony

rozwój pami

ci i jej jako

ciowa

przemiana.

Dzieci

jeszcze

dostatecznym stopniu nie panuj

nad swoj

pami

, nie umiej

podporz

dkowa

procesów

zapami

tywania i reprodukowania

materiału

swoim

szkolnym

zadaniom i celom. W młodszym
wieku szkolnym, na przestrzeni
klas I-IV dokonuje si

intensywny

rozwój pami

ci. Pod wpływem

nauki szkolnej szybko

ść

i trwało

ść

skuteczno

ść

zapami

tywania w okresie od 7 do

11 r.

. wzrasta wi

cej ni

dwa razy.

Zwi

ksza

pojemno

ść

pami

ci. W 11 r.

. dziecko jest w

stanie nauczy

na pami

ęć

ponad

dwukrotnie

kszego

materiału

dziecko

przedszkolne.

Pocz

tkowo

zapami

tuje materiał w sposób

zbli

ony

tekstu

przez

powtarzanie.

Pod

kierunkiem

nauczyciela opanowuje logiczne
sposoby

zapami

tywania,

reprodukowania materiału.

doskonali

jako

narz

dzie

porozumiewania

społecznego.

Wyra

nie

systematycznie

powi

ksza

zaczyna jej funkcja

symboliczna i coraz silniejszy staje
si

zwi

zek z my

leniem. Zachodzi

stopniowy proces uzewn

trzniania

mowy. Podstawowa zmiana, jaka
zachodzi w mowie, to pojawienie si

mowy pisanej. W mowie ustnej
dziecko siedmioletnie praktycznie
u

ywa ju

wszystkich fonemów oraz

nabywa

umiej

tno

analizy

kowej, która powi

ksza jego

zdolno

ci rozró

niania fonemów, a

przez

kształcenie

mowy

ortograficznej. Wg Bineta i Tennera
słownik o

miolatka o przeci

tnej

inteligencji zawiera 3600 słów, a 12-
la
tka - 7200 słów.

zale

ść

lenia od bezpo

redniej

sytuacji, a wyró

niaj

postacie

lenia

pogl

dowo-obrazowego

opartego na wyobra

eniach. Miedzy 7

a 11 r.

. ujawnia si

poj

ciowe

lenie słowno-logiczne. My

lenie

dziecka zaczyna cechowa

zdolno

ść

do wykonywania operacji umysłowych.
Zadaniem dzieci w drugiej fazie
okresu

młodszoszkolnego

jest

nabywanie

umiej

tno

lenia

operacyjnego na poziomie operacji
konkretnych. Dziecko staje si

zdolne

do utworzenia hipotez i ich kolejnych
weryfikacji.

ROZWÓJ SFERY SPOŁECZNEJ I UCZUCIOWO-WOLICJONALNEJ

- 15 -

PROBLEMY ROZWOJU SPOŁECZNEGO

ROLA RODZINY

ROLA SZKOŁY

Szkoła wpływa nie tylko na rozwój umysłowy
dziecka, ale kształtuje ona tak

e cał

osobowo

ść

ucznia

oraz

odgrywa

rol

procesie

uspołeczniania dzieci i młodzie

y. Funkcje szkoły

dwojakie. Naucza o kulturze kraju oraz

przygotowuje

młodych

współ

ycia

współdziałania w

rodowisku ludzkim. Kierowanie

społecznym rozwojem przebiega w szkołach i
klasach nierównomiernie, zale

y od wiedzy

nauczyciela w dziedzinie psychologii społecznej.
Klasa szkolna jest oficjaln

struktur

i organizacj

grupy dzieci

cej, w której dokonuje si

proces

przyswajania przez uczniów wiedzy wyznaczonej
programami. Rozwój społeczny dziecka w wieku
szkolnym jest wypadkow

oddziaływania układu

stosunków, atmosfery, postaw, przekona

, domu

rodzinnego, oddziaływa

nauczycieli i swobodnego

obcowania dziecka z rówie

nikami. W miar

wzrastania dzieci wzrastaj

wymagania stawiane

im przez te

rodowiska, i odwrotnie, z wiekiem

zmieniaj

potrzeby dzieci i ich stosunek do

grup społecznych, w których

yciu uczestnicz

, i

do członków tych grup. Stosunki społeczne s

pot

ęż

nym

czynnikiem

procesie

rozwoju

osobowo

ci, a z drugiej strony, stale rozwijaj

i przeobra

ca si

osobowo

ść

dziecka

powoduje zmiany w stosunkach mi

dzyludzkich, w

których bierze udział.

Dom rodzinny jest pierwszym

rodowiskiem, w którym

dziecko przebywa a

do momentu pój

cia do szkoły.

Specyficzn

funkcj

rodziny w stosunku do dzieci , jest

zapewnienie im poczucia bezpiecze

stwa i oparcia

uczuciowego

sytuacjach

nowych

trudnych.

Szczególne trudno

ci prze

ywaj

niektóre dzieci u

progu szkoły i w pierwszych dniach nauki, pojawiaj

jako tzw. trudno

ci w nauce, lub w społecznym

obcowaniu z nauczycielami i kolegami - trudno

ci w

społecznym przystosowaniu.

Szkoła i nauczyciel spełniaj

skutecznie

swoje zadanie zamierzonego i celowego
oddziaływania na dzieci, jako na jednostki i
członków klasy, oraz na zespoły dzieci

ce.

Gł

boka i rzeczywista znajomo

ść

ycia

społecznego klasy, nie tylko jako zespołu
zł

czonego

wspólnymi

celami

posiadaj

cego oficjaln

struktur

, ale jako

zespołu rówie

ników, w którym ró

nie si

układa. Eliminacja wstrz

sów uczuciowych,

wykorzystywanie

wzajemnych

sympatii,

spowodowanie sytuacji, w których rodz

dzy dzie

mi stosunki przychylno

ci.

Procesy my

lenia zaczynaj

przebiega

sprawniej, a wł

czenie motywacji społecznej

staje si

bod

cem do wysiłków umysłowych i

fizycznych.

V OKRES DORASTANIA (12-18 r.

dziewcz

chłopcy

1. 10-11 r.

1. 11-13 r.

- 16 -

2. 2-16 r.

2. 14-17 r.

3. 17-20 r.

3. 18-21 r.

ROZWÓJ FIZYCZNY

ROZWÓJ UMYSŁOWY

Zmienne przyspieszenie tempa rozwoju w porównaniu z okresem
poprzednim. Intensywny przyrost u dziewczynek 11, 6 - 14,6.; 20 cm w ci

roku potem spada. Wzrost chłopców 13,6 i 15,6 r.

. Tempo wzrostu

dziewczynek jest dwa lata wcze

niejsze ni

u chłopców. Ci

ęż

ar wzrasta u

dziewczynek mi

dzy 14 -15 r.

u chłopców mi

dzy 15 -16 r.

. Skok

pokwitaniowy jest stały i wyst

puje u wszystkich dziewcz

t. Skok w zakresie

pod

ciółki tłuszczowej jest wi

kszy u dziewcz

t natomiast przyrost siły

ęś

ni u chłopców. Dysproporcje w sylwetkach; zbyt długie ko

czyny, co

odbija si

na ruchach i zr

czno

ci. Pojawienie si

drugo- i trzeciorz

dowych

cech płciowych. Zmiana proporcji twarzy 1|1; wydłu

enie nosa i dolnej

ęś

ci twarzy, zwi

kszenie tchawicy. U chłopców - rozrost ko

ci barkowych,

pojawienie si

zarostu na twarzy, mutacja głosu. U obu płci - pojawienie si

owłosienia łonowego i pod pachami. Układ kostny rozwija si

szybciej ni

ęś

niowy powoduj

c bóle mi

ęś

ni. Mi

dzy 12 a 16 rokiem

ycia notuje si

wyra

ny wzrost ci

ęż

aru i obj

ci serca, co wpływa na zwi

kszenie

nienia krwi. Rozrost rozmiarów komórek nerwowych i ró

nicowanie si

ich funkcji; powstawanie nowych włókien i ich specjalizacja powoduje
chwiejno

ść

nerwow

Wzmo

one

procesy

wydzielania

gruczołów

dokrewnych. Wzmo

ona działalno

ść

gruczołów wydzielniczych skóry - silne

pocenie. Rozwój płciowy u dziewcz

t jest wcze

niejszy ni

u chłopców. U

dziewcz

t pojawienie si

pierwszej miesi

czki w 13, 14 roku

ycia. Rozwój

piersi. U chłopców polucje mi

dzy 13 a 16 rokiem

ycia.

SPOSTRZE

ENIA. Dokładniejsze, bogate w szczegóły, wielostronne w

tre

ci, bardziej

wiadome, ukierunkowane. Zmienia si

orientacja w

czasoprzestrzeni. Analiza symboli.
PAMI

ĘĆ

. Logiczna, zrozumienie materiału dzi

ki zdolno

ci my

lenia

abstrakcyjnego. Przekształcanie si

pami

ci mimowolnej w dowoln

od 13 r.

. Od 11-12 r.

. skokowo wzrasta liczba zapami

tywanych słów

abstrakcyjnych.
MY

LENIE. Przechodzenie od my

lenia konkretnego i obrazowego do

lenia abstrakcyjnego. 12 r.

. - rozwój operacji formalnych - logiczne

operacje zaczynaj

transponowane z płaszczyzny konkretnej manipulacji

na płaszczyzn

samych idei wyra

onych w samym j

zyku bez

wiadczenia.

Stadium

operacji

lowych

dotyczy

faktów

zaobserwowanych. My

lenie „co by było” - hipotetyczno-dedukcyjne.

lenie krytyczne - wychwytywanie fałszu. Nowa hierarchia warto

ci.

Postawa buntu.
WYOBRA

NIA I FANTAZJA. Wyobra

nia i fantazja zwi

zane s

leniem hipotetyczno-dedukcyjnych - snucie przewidywa

na temat swych

dalszych losów. Pisanie wierszy, pami

tników, próbki literackie maj

charakter odtwórczy.

ROZWÓJ EMOCJI

ROZWÓJ WOLI

Intensywno

ść

ywiołowo

ść

prze

emocjonalnych, smutek ma charakter

tragedii; rado

ść

osi

ga wysokie szczyty uniesienia. Łatwo

ść

oscylacji mi

dzy

nastrojami kra

cowymi; chwiejno

ść

emocjonalna. Ruchliwo

ść

- nietrwało

ść

łatwo

ść

w przechodzeniu od jednych stanów uczuciowych do innych.

W procesie kształtowania si

woli powszechnie obserwowanym

zjawiskiem jest przekora, która przejawia si

jako krn

brno

ść

nieposłusze

stwo wobec rodziców i wychowawców. Zachowanie nabiera

cech arogancji, bezczelno

ci i przesadnej pewno

ci siebie. Z przekor

- 17 -

Bezprzedmiotowo

ść

uczu

; doznawane uczucia rado

ci i smutku cz

sto nie

ążą

z okre

lonymi bod

cami. Rodzaje uczu

: stany obronne: strach, l

niepokój, zakłopotanie, smutek; stany agresywne: gniew, zazdro

ść

, nienawi

ść

wrogo

ść

; stany pozytywne: miło

ść

, wzruszenie, przyjemno

ść

ROZWÓJ EMOCJONALNY:
- labilno

ść

emocjonalna,

- kształtowania si

uczu

szych, społeczno-moralno-estetycznych,

- kształtowanie si

własnych pogl

dów na temat zasad i norm post

powania w

stosunkach mi

dzyludzkich,

- rozwa

anie kryteriów dobra i zła,

- uczestnictwo w

yciu społecznym,

- kryzys autorytetu rodziców, wnikliwa obserwacja rodziców pozwala zauwa

te cechy, których nie zauwa

ali przedtem, ten kryzys ma pocz

tek około 12 r.

i dochodzi do szczytu w wieku 15-16 lat po czym słabnie, konflikty z rodzicami
przypadaj

dzy 14 a 16 r.

. u dziewcz

t a u chłopców mi

dzy 15 a 16 r.

- postawa perfekcjonistyczna, czyli na stawianiu nadmiernych wymaga

przy

głej dezaprobacie i krytyce rodziców,

- stosunki społeczne poza domem, klasa szkolna, nieformalne grupy
młodzie

owe, przyjaciele, paczki, grupy kole

skie, bandy.

ąż

e si

zjawisko „buntu”. Bunt dodaje energii

yciowej, zadowolenia,

stanowi rodzaj zdobyczy i przewagi. Prze

ycie buntu przeciwko

autorytetom daje niekiedy tak du

żą

satysfakcj

e staje si

bod

cem do

dalszych i kra

cowych form buntu. Innym przejawem aktywno

ci woli jest

potrzeba czynu, który bardzo cz

sto ma charakter „wyczynu”. Młodzie

dopuszcza si

ró

nych wybryków, sprzyjaj

cych wyładowaniu energii i

wykazaniu odwagi, dzielno

ci, bohaterstwa. Istniej

i wysiłki

młodzie

y do kształtowania

wiadomego charakteru i

wiczenia woli.

Takie

wiczenia maj

na celu wyrabianie pow

gliwo

ci i polegaj

odmowie sobie przyjemno

ci, opanowywaniu ró

nych zachcianek,

wyrabianiu odporno

ci na ból. Ingerencja wychowawcza w tej dziedzinie

ma du

o do zaofiarowania, odwracaj

c aktywno

ść

samo wychowawcz

młodzie

y od ascetycznych i negatywnych form

wicze

, kieruj

c j

tory prawdziwego, pozytywnego działania, aktywnego uczestnictwa w
działalno

ci społecznie u

ytecznej.

ROZWÓJ DZIAŁALNO

CI I KONTAKTÓW SPOŁECZNYCH

STOSUNKI RODZINNE

STOSUNKI SPOŁECZNE POZA DOMEM

Rozlu

nienie si

zów rodzinnych przejawia si

w ró

nych formach

zachowania. Młodzie

coraz mniej przebywa w domu, zwi

ksza sfer

kontaktów poza nim. Znika dotychczasowe zaufanie i blisko

ść

, natomiast

przejawia si

nieufno

ść

i dystans. Przestaj

zwierza

rodzicom, szukaj

KLASA SZKOLNA - stanowi

rodowisko społeczne, w którym młodzie

dza wiele czasu. Du

żą

rol

w kształtowaniu si

zi klasowej odgrywa

wychowawca.

Klasy

szkolne

pozbawione

zorganizowanej

opieki

wychowawczej wykazuj

wysoki stopie

dezintegracji lub wytwarzaj

- 18 -

powiernika w

ród rówie

ników, niekiedy szukaj

wsparcia u osób starszych,

budz

cych zaufanie. Maj

swoje tajemnice i domagaj

uszanowania ich

przez rodziców. Kryzys zaufania do rodziców przechodzi ewolucj

, pojawia si

około 12 r.

., dochodzi do szczytu w wieku 15-16 lat, potem stopniowo

słabnie. Obok prób oderwania si

i d

ąż

enia do samodzielno

ci jest te

silne

poczucie autorytetu rodziców. Po okresie buntu i zrywania kontaktów
uczuciowych z rodzicami ok. 17-18 r.

. nast

puje powrót do rodziny, przy

całkowitej zmianie stosunku do niej. Zaczynaj

traktowa

rodziców jak

przyjaciół, wybaczaj

im ich bł

dy i uchybienia. Nowy i inny ni

dotychczas

stosunek do rodziców mo

e wi

z rozwojem my

lenia i wzrostem

krytycyzmu w tym wieku. Zmniejszenie si

szacunku do rodziców wi

ąż

e si

niekiedy te

z faktem nagłego i brutalnego u

wiadomienia, które ukazuje

rodziców w niekorzystnym

wietle. Utrzymaniu harmonijnego stosunku z

dzie

mi cz

sto nie sprzyjaj

konflikty mi

dzy samymi rodzicami. Do

czynników, które zdaniem młodzie

y wpływaj

na post

powanie konfliktów

nale

żą

cechy

osobowo

dorosłych,

konserwatywny

sposób

lenia,

staro

wiecko

ść

przekona

moralnych, religijnych, upodoba

estetycznych i

kulturalnych;
* zbytnie ograniczanie swobody;
* niewła

ciwe metody wychowawcze;

Na koncie przewinie

młodzie

y wymienia si

natomiast słabe post

py w

nauce, cechy osobowo

ci, złe zachowanie.

szkodliwe formy solidarno

ci skierowanej przeciwko nauczycielom.

Dezintegracja wyra

a si

w rozbiciu klasy na zwalczaj

ce si

obozy lub

drobne grupy. Społeczne powi

zania w klasie maj

e znaczenie dla

rozwoju dorastaj

cej młodzie

y, zaspokajaj

potrzeb

uczestnictwa w

grupie i ucz

stosunków społecznych.

SAMORZUTNE ZESPOŁY MŁODZIE

OWE. Jest to zjawisko powszechne,

na je zaobserwowa

na terenie klas szkolnych i poza szkoł

. Mo

wyodr

bni

nast

puj

ce typy małych grup rówie

niczych:

* najbli

si przyjaciele

* kliki - paczki
* grupy towarzyskie
* bandy
ORGANIZACJE MŁODZIE

OWE. Niekontrolowana działalno

ść

band i

paczek łatwo mo

e przej

ść

w negatywn

działalno

ść

. Dlatego we

wszystkich społecze

stwach podejmuje si

ró

ne formy pracy z młodzie

żą

obejmuj

ce czas wolny od nauki. Takie pozalekcyjne formy wi

ążą

z prac

wychowawcz

szkoły lub te

jako niezale

ne organizacje.

Organizacje i stowarzyszenia zaspokajaj

bardzo siln

w tym wieku

potrzeb

przynale

ci do grupy rówie

niczej, potrzeb

odgrywania w

społecze

stwie okre

lonej roli. Organizacje zaspokajaj

równie

potrzeb

aktywno

ci społecznej młodzie

y, powodzenie takich organizacji zale

y od

stopnia aktywno

ci, jaki gwarantuje swoim członkom. Taka aktywno

ść

staje

sto

ródłem prze

emocjonalnych, zaspokaja potrzeby

poznawcze, umo

liwia nawi

zywanie nowych kontaktów społecznych. Takie

formy działalno

ci zaspokajaj

potrzeb

samodzielno

ci. i nabywania

nowych do

wiadcze

i umiej

tno

ci. Instytucje o bardzo w

skim programie

działalno

ci zaspokajaj

specjalistyczne zainteresowania. Natomiast

organizacje maj

ce programy ideologiczne przyci

gaj

młodzie

o w

skich

potrzebach słu

enia okre

lonym ideałom społecznym.

- 19 -

KSZTAŁTOWANIE SI

OSOBOWO

ROZWÓJ

WIADOMO

ROZWÓJ ZAINTERESOWA

TWORZENIE SI

WIATOPOGL

Około 12-13 r.

. nast

puje zjawisko odkrycia

wiata

psychicznego. Młodzie

zaczyna interesowa

cechami

własnej osobowo

ci, porównywa

z innymi lud

mi.

Wraz z dorastaniem zmienia si

stosunek dziecka do

otoczenia. Powierza si

im cz

sto coraz trudniejsze

zadania; przed opuszczeniem szkoły podstawowej musz

zadecydowa

o swojej przyszło

ci. Wielk

rol

samo

wiadomo

ci odgrywa samoocena, która podlega

ym wahaniom. Zale

nie od nastroju i okoliczno

młodzie

ocenia siebie w ró

ny sposób. Rozwijaj

ce si

pod wpływem nauki szkolnej i do

wiadcze

yciowych

funkcje

lowe

sprzyjaj

wzrostowi

krytycyzmu.

Konfrontacja własnych cech osobowo

ci z ideałami

społecznie uznanymi wywołuje w

ród młodzie

y tendencje

samo wychowawcze. Ch

tnie rozmawia na interesuj

ce j

tematy, zwierza si

przyjaciołom ze swoich prze

, cz

sto

pisze pami

tniki, którym powierza swoje my

li i nastroje..

W wyniku post

puj

cego rozwoju fizycznego i

fizjologicznego, doskonalenia si

wszystkich funkcji

psychicznych, nast

puj

w wieku dorastania widoczne

zmiany w dziedzinie zainteresowa

. Zmienia si

nie

tylko kierunek zainteresowa

, ale i nast

puje ich

zró

nicowanie i pogł

bienie. Młodzie

dorastaj

ca w

przeciwie

stwie do dzieci interesuje si

jedynie

wybranymi

dziedzinami,

które

bardzo

silnie

koncentruj

jej

uwag

takich

zagadnie

interesuj

cych młodzie

nale

żą

zagadnienia

zwi

zane

rozwojem

ycia

psychicznego,

wzrastaj

samowiedz

wiadomo

, rozwojem własnej osobowo

ci;

* zagadnienia wynikaj

ce z jej rozwoju społecznego;

* zagadnienia powstaj

ce na tle wzrastaj

cej potrzeby

obcowania z osobami innej płci;
* zagadnienia zwi

zane z przyswajaniem warto

kulturalnych, konieczno

dokonywania wyboru i

powstaj

cego

wiatopogl

du;

* zainteresowania poznawcze, kształtuj

ce si

bazie nauki szkolnej lub działalno

ci pozaszkolnej;

Wła

ciwe

tworzenie

wiatopogl

du wyst

puje na ogół w

cowej fazie okresu dojrzewania.

Młodzie

usiłuje powi

zdobyt

wiedz

o rzeczywisto

ci w sensown

cało

ść

, stara si

znale

źć

swój własny

stosunek do warto

ci. Budz

tym

okresie

zdolno

filozofowania. Za charakterystyczn

cech

dorastaj

cej młodzie

y uwa

idealizm. Młodzie

współczesna

nie

posiada

jednolitego

oblicza

wiatopogl

dowego.

Kształtuj

zmienne

historycznie

warunki

rodowiskowe.

Postawy

wiatopogl

dowe młodzie

y ulegaj

procesom

ewolucji;

miar

dorastania

młodzie

traci

wiele

swojego

radykalizmu,

bezkompromisowej

postawy

nieprzejednanego

krytycyzmu.

wieku 17018 lat młodzie

staje si

swych pogl

dach bardziej liberalna i

tolerancyjna, bardziej elastyczna w
pogl

dach moralnych. Wraz z wiekiem

wzrasta uznawanie warto

ci przyj

tych

przez

wiat dorosłych.

ROZWÓJ HETEROSEKSUALNY

TRUDNO

CI WYCHOWAWCZE

- 20 -

ROZWÓJ ZAINTERESOWA

SFER

PŁCI.

Jednym z wa

niejszych aspektów rozwojowych młodzie

y jest kształtowanie

stosunków heteroseksualnych. Budzi si

ciekawo

ść

płciowa. Młodzie

szuka odpowiedzi na trapi

ce ich pytania, ch

tnie rozmawiaj

dzy sob

na te tematy, udzielaj

sobie wzajemnych informacji. Jest to okres

wzmo

onej wra

liwo

ci na bod

ce seksualne. Nieumiej

tne post

powanie

dorosłych mo

e prowadzi

do podsycania ciekawo

ci oraz traktowania tej

sfery jako grzesznej, nieczystej. U chłopców widoczne nasilenie
zainteresowa

seksualnych przypada na 14-15 r.

. a u dziewcz

t od 13 i

nasila si

w 14 i 15 r.

., po czym znowu opada. Rozwój zainteresowa

tego

typu zale

y nie tylko od funkcji hormonalnych organizmu, ale tak

e od

bod

ców dostarczonych przez otoczenie. Samogwałt w okresie dorastania

wg. Popielskiego jest czym

normalnym.

ZMIANY WE WZAJEMNYCH STOSUNKACH OBU PŁCI. - w miar

dorastania ulegaj

zmianie. Mi

dzy 12 i 14 r.

. da si

zauwa

żą

rozbie

ść

dzy wzajemnym nastawieniem obu płci. Chłopcy wyra

nie

stroni

od dziewcz

t, taki niech

tny stosunek wyra

a si

w ostrej krytyce,

miewaniu. Natomiast dziewcz

ta zaczynaj

interesowa

chłopcami i

skłonne s

do ugodowego współ

ycia. Staraj

na ka

dym kroku

podkre

swoj

ksz

dojrzało

ść

. W nast

pnym stadium przypadaj

cym

14-16

charakterystycznym

elementem

jest

obopólne

zainteresowanie; jest to okres tworzenia si

par, pierwszy spotka

kontaktów uczuciowych i zbli

. Chc

zwraca

uwag

na siebie .

Zachowanie si

młodzie

y w tym okresie jest pełne sztuczno

ci i pozy.

Ostatnie stadium rozwoju stosunków obu płci charakteryzuje si

pewn

stabilizacj

; przypada on u dziewcz

t na okres powy

ej 16 r.

., u chłopców

powy

ej 17 r.

. Zachowanie ich staje si

bardziej naturalne i

zrównowa

one. W kontaktach grupowych zanika antagonizm płci.

TRUDNO

CI ZWI

ZANE Z ROZWOJEM OBU PŁCI. Takie problemy

na wg. Hurlock podzieli

na kilka grup:

* miłosne; dotycz

wyboru partnera, organizowaniu spotka

i zachowania

na nich, prób zbli

enia zmysłowego, przygotowania do mał

stwa i

ycia rodzinnego;

* post

powania społecznego; wynikaj

z nieumiej

tno

ci przyswojenia sobie

odpowiedniej roli; brakuje im cz

sto takich umiej

tno

ci, jak taniec, gry

towarzyskie, elokwencja;
* moralne; wi

ążą

ze swobod

obyczajowo-seksualnej, odpowiedzialno

wobec partnera;
* nienormalnego post

powania seksualnego; dotycz

masturbacji i

konfliktów z tym zwi

zanych, homoseksualizmu, marze

erotycznych;

* wynikaj

ce z ciekawo

ci seksualnej; odnosz

do wszystkich spraw

zwi

zanych z ró

nicami funkcji rozrodczych.

STOSUNEK DO DOROSŁYCH Trudno

ci te wynikaj

z zanegowania

autorytetów i nadmiernego krytycyzmu. Przejawy niezdyscyplinowania,
niepodporz

dkowania si

dorosłym. Przekraczanie regulaminu szkolnego.

nie potrzeba samodzielno

ci. Przyczyn

takiego post

powania nale

upatrywa

w szybko rosn

cej samodzielno

ci zwi

zanej z rozwojem

sprawno

ci i aktywno

ci. Metody stosowane przez dorosłych mog

działa

łagodz

co lub prowokowa

i zaostrza

konflikty. Zaburzona jest równowaga

nerwowa i emocjonalna.
STOSUNEK DO GRUPY RÓWIE

NICZEJ; niewła

ciwy dobór przyjaciół lub

odrzucenie przez grup

; niemo

ść

znalezienia przyjaciela, przedwczesne

kontakty seksualne i ich konsekwencje oraz sytuacja przeciwna, całkowite
podporz

dkowanie si

grupie, co powoduje konflikty mi

dzy wymaganiami

grupy a szkoły, domu.
STOSUNEK DO WARTO

CI. Niepokoje

wiatopogl

dowe rzutuj

postaw

wobec

wiata

dóbr

kulturalnych

wytworzonych

przez

społecze

stwo. Szczepa

ski wyró

nia nast

puj

ce zjawiska niepokoj

ce w

zachowaniu młodzie

: negatywne postawy wobec wzorów post

powania

przekazywanych przez dorosłych; odrzucanie ich; negatywny stosunek do
pracy; skłonno

ść

do alkoholizmu; niszczenie mienia społecznego; skłonno

ść

do nieprowokowanej agresji.
STOSUNEK DO SAMEGO SIEBIE. Nadmierna pewno

ść

siebie lub

kompleksy. Nieadekwatna ocena samego siebie. S

i tacy, którzy nisk

samoocen

usiłuj

zamaskowa

zuchwało

zgrywaniem

szpanerstwem. Metody wychowawcze powinny by

uzale

nione od analizy

dego przypadku.

- 21 -

I OKRES WIEK NIEMOWL

CY (0-12 mies.) ________________________________________________________________________________________ 1

II OKRES PONIEMOWL

CY (1-3 r.

.) ___________________________________________________________________________________________ 5

III OKRESOKRES PRZEDSZKOLNY ______________________________________________________________________________________________ 9

IV OKRES MŁODSZY OKRES SZKOLNY (7-12 r.

.) ________________________________________________________________________________ 12

V OKRES DORASTANIA (12-18 r.

.) _____________________________________________________________________________________________ 15

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
451 2 id 38889 Nieznany (2)
Abolicja podatkowa id 50334 Nieznany (2)
4 LIDER MENEDZER id 37733 Nieznany (2)
katechezy MB id 233498 Nieznany
metro sciaga id 296943 Nieznany
perf id 354744 Nieznany
interbase id 92028 Nieznany
Mbaku id 289860 Nieznany
Probiotyki antybiotyki id 66316 Nieznany
miedziowanie cz 2 id 113259 Nieznany
LTC1729 id 273494 Nieznany
D11B7AOver0400 id 130434 Nieznany
analiza ryzyka bio id 61320 Nieznany
pedagogika ogolna id 353595 Nieznany
Misc3 id 302777 Nieznany
cw med 5 id 122239 Nieznany
D20031152Lj id 130579 Nieznany

więcej podobnych podstron