Czynniki, które przyczyniły się rozwoju procesu globalizacji 

1.  Postęp naukowo­techniczny: 

1.1. postfordyzm, czyli elastyczna specjalizacja, 

1.2. obniżanie kosztów przepływu informacji i towarów, 

1.3. elastyczność technologiczna, 

1.4. zwiększenie  szybkości  integrowania  trzech  procesów  wytwórczych  ­badań, 

produkcji i dystrybucji, 

1.5. wysoka  kapitałochłonność,  innowacyjność,  wysokie  kwalifikacje  kadry 

kierowniczej, 

1.6. intensyfikacja nakładów na badania i rozwój, 

1.7. technologlobalizm ­ umiędzynarodowienie się technologii dzięki ich dyfuzji, 

1.8. zróżnicowana  intensywność  i  stosowanie  wysoko  zaawansowanych 

technologii w sektorach. 

2.  Konkurencja międzynarodowa: 

2.1. popyt, potrzeby ­ umiejętność ich zaspokajania, 

2.2. podaż  ­  zwiększanie  skali  i  zróżnicowania  produktów,  nowe  kraje,  nowi 

liderzy, nowe formy konkurowania na rynkach światowych, 

2.3. oligopolizacja  10­12  przedsiębiorstw  na  świecie  dominujących  w  danej 

dziedzinie ­ dotyczy niektórych rynków światowych (np. maszyny budowlane, 

produkcja  samolotów,  komputerów  osobistych,  opakowań  żywności, 

obrabiarek, półprzewodników), 

2.4. konkurencja o przyciąganie filii korporacji transnarodowych, 

2.5. bariery wejścia na rynek tworzone przez kraje najsilniejsze ekonomicznie. 

3.  Polityka państwa: 

3.1. deregulacja 

rynków 

finansowych 

i 

aktywizacja 

międzynarodowych 

przepływów kapitałowych ­ euro, odejście od sztywnych kursów  walutowych, 

instrumenty pochodne niwelujące skutki wahań kursów walutowych, 

3.2. wielostronna  liberalizacja  handlu  międzynarodowego  ­  wielostronne 

porozumienia liberalizujące międzynarodową wymianę, 

3.3. regionalna integracja gospodarcza.

Powyższe  czynniki,  które  są  bezpośrednio  związane  z  rozwojem  procesu 

globalizacji  to  ta  cześć  całości,  które  skutkują  w  największym  stopniu.  W  pracy 

opisze te, związane niejako bezpośrednio z tematem mojej pracy. 

Jednak  wcześniej  warto  na  krotko  zastanowić  się  nad  sama  istota  pojęcia 

globalizacja.  Odnosi  się  ono  bowiem  do  „wszelkich  obszarów  działalności 

gospodarczej, społecznej, politycznej oraz kulturowej i naukowej”.  A  wiec dotyka de 

facto  wszystkich  stref  działalności  ludzkiej  na  całym  świecie.  Problem  z 

wykreowaniem  jednej,  spójnej  definicji  globalizacji  wynika  z  prostego  faktu.  A 

mianowicie  ze  względu  na  ogromne  zróżnicowanie,  które  występuje  w  rożnych 

obszarach  działalności  ludzi  na  ziemi  oraz  zróżnicowanie  poziomu  rozwoju 

poszczególnych narodów. 

Tendencjom 

globalizacyjnym 

pomogła 

w 

znaczącym 

stopniu 

zapoczątkowana w drugiej połowie XVIII w. w Anglii rewolucja przemysłowa, kiedy to 

maszyny zastępować zaczęły prace rak ludzkich. To przyczyniło się do wykreowania 

się nowych form organizacyjnych produkcji, czyli fabryki, co wpłynęło na wzrost skali 

wytwórczości oraz poziom wydajności pracy. 

Po  przeanalizowaniu  struktury  współczesnej  gospodarki  światowej  oraz 

widocznych stosunków miedzy krajami na tle gospodarczym, można wytyczyć pewne 

spostrzeżenia,  które  z  pewnością  tyczą  się  w  dużym  stopniu  pojęcia  globalizacji. 

Przede  wszystkim  obecnie  świat  podlega  jednocześnie  dwom  antagonistycznym 

procesom.  Pierwszy  z  nich  to  proces  integracji,  czyli  dążenie  do  scalania  się 

wszelkich  podmiotów  gospodarczych.  Drugi,  to  proces  dyferencjacji,  czyli 

różnicowania  się  organizmów  gospodarczych,  co  dotyczy  poziomu  rozwoju  danego 

kraju  oraz  rozwarstwienia  dochodów  rożnych  grup  społecznych  w  tychże  krajach. 

Skutkiem  takiego  stanu  rzeczy  jest  fakt,  iż  na  przełomie  XX  i  XXI  stulecia  proces 

dyferencjacji  przyczynił  się  do  takiego  stanu,  ze  „15%  ludności  świata 

zamieszkujących  kraje  wysoko  rozwinięte,  rozporządzające  wysokimi  dochodami, 

wytwarza prawie 80% światowego produktu dochodu narodowego, podczas gdy 85% 

pozostałej  ludności  świata  wytwarza  zaledwie  około  21%  światowego  produktu 

dochodu narodowego”. 

1 

Powszechnie 

globalizacja 

jest 

utożsamiana 

przez 

przeciętnego 

obywatelowa  świata  z  siecią  sklepów  McDonalds  czy  wytwórniami  filmów  z 

1 

A. Muller, „Globalizacja – mit czy rzeczywistosc. Globalizacja od A do Z”, Warszawa, 2004, str.37

Hollywood.  Czy  globalizacja  rozumiana  jako  nieustanne  umiędzynarodowienie 

działalności  gospodarczej,  lub  ­  inaczej  mówiąc  ­  jako  „coraz  ściślejsze  scalanie 

gospodarek  narodowych,  prowadzące  do  powstawania  jednolitej  gospodarki 

światowej” to jej prawdziwy i jedyny obraz? 

Umiędzynaradawianie  gospodarek  nie  jest  procesem  nowym.  To  odkrycia 

geograficzne otworzyły w wieku XIX przed Europejczykami nowe rynki. 

Jednak  obecna  globalizacja  różni  się  w  dużym  stopniu  od  form 

umiędzynaradawiania  życia  gospodarczego,  które  miało  miejsce  w  poprzednich 

wiekach.  Cechuje  ja,  po  pierwsze,  „rosnąca  mobilność  kapitału  i  dóbr,  a  nawet  ­ 

traktowanych  dotąd  jako  niehandlowe  ­  usług”.  Po  drugie,  postęp  techniczny 

dokonujący się na niespotykana dotąd skale, a przede wszystkim rozprzestrzenianie 

się innowacji. Po trzecie, znaczenie czasu i przestrzeni odgrywa role drugoplanowa, 

dzięki ogromnemu rozwojowi transportu. 

Dzięki  rewolucji  informatycznej  i  zawieraniu  przez  kraje  umów 

multiratelarnych,  granice  miedzy  krajami  nie  powodują  zahamowania  przepływu 

towarów i czynników produkcji (mam tutaj na myśli kapitał finansowy). W tym samym 

czasie  „postępuje  liberalizacja  wielu  sfer  działalności  gospodarczej”.  Wysiłki 

liberalizacyjne  są  podejmowane  zarówno  wewnątrz  każdego  kraju,  jak  i  w  aspekcie 

ponadnarodowym.  Kolejnym  ważnym  aspektem  jest  przechodzenie  od  gospodarki 

centralnie  sterowanej  do  rynkowej  (szczególnie  w  krajach  Europy  Środkowej  i 

Wschodniej).  Konsekwencja  jest  m.in.  otwieranie  się  gospodarek  na  handel  z 

zagranica  oraz  napływ  zagranicznych  inwestycji  bezpośrednich.  Ponadto,  w  wielu 

krajach  następuje  „proces  prywatyzacji  sektorów  gospodarki,  które  wcześniej 

stanowiły wlasosc państwa lub by zmonopolizowane.” 

W dobie  postępującego  umiędzynarodowienia  gospodarki  rynek  światowy 

przestaje  być  zbiorem  rynków  narodowych  i  międzynarodowych.  Ponadto  obecnie 

mamy  do  czynienia  z  globalnym  rynkiem  poszczególnych  produktów.  W 

konsekwencji,  kraje  i  ich  władze  gospodarcze  tracą  na  znaczeniu,  a  zyskują  je 

korporacje, które coraz mniej poddające się kontroli rządów poszczególnych państw. 

Jeśli ktokolwiek 1945 r. zdecydowałby się zaproponować jakiekolwiek tym 

myślenia  lub  koncepcje  polityki  neoliberalnej,  która  jest  obecnie  podstawowym 

czynnikiem  rozwoju  globalizacji,  zostałby  z  pewnością  wyśmiany.  Ówcześnie,  idee, 

aby sam rynek podejmował najważniejsze decyzje społeczne czy ekonomiczne, i aby 

państwo ograniczyło swoją ingerencje w ekonomię danego państwa, i by dać firmom

wielonarodowym pełną  swobodę istnienia i działania ­ wszystko to było po prostu nie 

do przyjęcia w tamtym okresie. 

Świat  jednak  opowiedział  się  za  postępowym  planem  swojego  przyszłego 

istnienia.  W  1944  r.  Wybitny  węgierski  naukowiec,  Karl  Polanyi  opublikował  dzieło 

„The  Great  Transformation”,  w  którym  to  ukazał  swój  krytyczny  stosunek  do 

dziewiętnastowiecznego,  industrialnego,  opartego  na  rynku  społeczeństwa.  Ponad 

pięćdziesiąt  lat  temu  Polanyi  wygłosił  tezę,  którą  można  uznać  za  trafną 

przepowiednię,  a  co  w  dzisiejszych  realiach  brzmi  niesamowicie  aktualnie: 

"Pozwolenie mechanizmowi rynkowemu, aby był jedynym zarządcą losu człowieka i 

jego  naturalnego  otoczenia...może  przynieść  efekt  w  postaci  spustoszenia 

społeczeństwa".