ks. Bogusław Połeć

EWANGELIZACJA A KATECHIZACJA

1

Konieczność ewangelizacji i katechizacji wynika przede wszystkim z nakazu Jezusa

Chrystusa, który po dokonaniu dzieła zbawienia, pozostawił swoim uczniom, a wraz z nimi

całemu Kościołowi wielki nakaz ewangelizacyjny, misyjny. Wyrażają to słowa; „Idźcie na

cały świat i głoście ewangelię wszelkiemu stworzeniu” (Mk 16, 15); „Idźcie więc i nauczajcie

wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego. Uczcie je

zachowywać wszystko, co wam przekazałem. A oto Ja jestem z wami przez wszystkie dni, aż

do skończenia świata” (Mt 28, 19-20). Powszechny nakaz ewangelizowania obowiązuje

wszystkich ludzi żyjących w różnych kulturach, szerokościach geograficznych i w każdym

czasie. Odpowiedzialnymi za realizowanie dzieła misyjnego są przede wszystkim wyznawcy

Chrystusa, ci, którzy już w Niego uwierzyli, uczniowie Chrystusa, stanowiący Jego Kościół.

Ewangelizacja i katechizacja posiada bardzo jasno określony cel. Idzie o doprowadzenie

konkretnego człowieka ochrzczonego do przyjęcia Chrystusa jako swojego Pana i Zbawiciela.

Wskazują na to dokumenty Kościoła: adhortacja apostolska Pawła VI Evangelii nuntiandi(EN

15); adhortacja apostolska Jana Pawła II Catechesi tradendae (CT 5); Dyrektorium ogólne o

katechizacji (DOK 80); Katechizm Kościoła Katolickiego (KKK 426); Dyrektorium

Katechetyczne Kościoła Katolickiego w Polsce (PDK 21). Dzieło ewangelizacji i katechizacji

ma charakter chrystocentryczny. Istota zawiera się w tym, aby w człowieku dokonało się

autentyczne doświadczenie i przyjęcie osobiste Chrystusa jako Syna Bożego, który stał się

człowiekiem i dokonał naszego zbawienia. Uwierzyć to znaczy przyjąć Chrystusa jako żywą

osobę, a nie zbiór formułek i precyzyjnych definicji teologicznych. Nie można dzieła

głoszenia Dobrej Nowiny sprowadzić do dydaktyzmu, który ma na celu poinformowanie o

zbawieniu. Dzisiaj takie niebezpieczeństwo realnie zagraża tym, którzy chcą sprowadzić

przekaz orędzia chrześcijańskiego tylko do sfery przedmiotowej. Zagraża nam ograniczenie

się tylko do nauczania religii i organizowania struktur i strategii duszpasterskich. Przed takim

podejściem przestrzegał Jan Paweł II w Liście apostolskim Novo Millennio Ineunte: „Nie

ulegamy bynajmniej naiwnemu przekonaniu, że można znaleźć jakąś magiczną formułę, która

pozwoli rozwiązać wielkie problemy naszej epoki. Nie, nie zbawi nas żadna formuła, ale

konkretna Osoba oraz pewność, jaką Ona nas napełnia: Ja jestem z wami!” (NMI 29)

1

Tekst opublikowany w biuletynie katechetycznym Katechizacja 2009/2010 wydanym przez Wydział

Katechetyczny Kurii Diecezjalnej w Tarnowie.

2

1. Ewangelizacja podstawowym zadaniem wspólnoty eklezjalnej

W Kościele katolickim szersze posługiwanie się pojęciem „ewangelizacja” łączy się z

Soborem Watykańskim II. Dekret soborowy o działalności misyjnej Kościoła przedstawia

ewangelizację, jako synonim przepowiadania misyjnego (DM 6). Jednak ten sam dekret w

dalszej części ukazuje ewangelizację już nie tylko jako głoszenie zbawczego orędzia, lecz

całą działalność misyjną Kościoła (DM 23,27). W innych dokumentach soborowych

ewangelizacja oznacza wszelką posługę słowa (KK 35, KDK 44). Ale w najszerszy sposób

pojmuje ewangelizację, utożsamiając ją w zasadzie z całą działalnością Kościoła Papież

Paweł VI w opublikowanej w roku 1975 adhortacji apostolskiej Ewangelii nuntiandi - O

głoszeniu Ewangelii w świecie współczesnym. Nauczanie Soboru oraz Pawła VI dotyczące

ewangelizacji było owocnie kontynuowane przez Jana Pawła II, który spostrzegał dzieje

Kościoła przez pryzmat głoszenia Ewangelii. Papież ukazuje ewangelizację zarówno w

ścisłym, jak i szerokim znaczeniu. Przez ewangelizację w ścisłym tego słowa znaczeniu

rozumie przepowiadanie ewangelii tym, którzy jej nie słyszeli, albo też przyjęli ją w taki

sposób, który nie przyniósł owoców nawrócenia. Ewangelizacja jest tutaj misją ad gentes,

działalnością misyjną, w której Kościół wychodzi naprzeciw ludziom naszych czasów,

„trwającym w mroku śmierci”

2

. Pierwsze głoszenie Ewangelii dotyczy zatem nie tylko pogan

czy niewierzących w Chrystusa, ale również wszystkich chrześcijan, którym brakuje

podstawowego doświadczenia inicjacji w chrześcijaństwo

3

. Dyrektorium ogólne o

katechizacji wyjaśnia, że adresatami ewangelizacji - pierwszego głoszenia tajemnicy Jezusa -

są niewierzący i ci, którzy faktycznie żyją w stanie obojętności religijnej. (DOK 61). W tym

znaczeniu podstawowym elementem ewangelizacji jest posługa słowa, choć nie wyczerpuje

ona całej rzeczywistości ewangelizacji. Ewangelizacja dokonuje się przez czyny i słowa. Jest

ona równocześnie świadectwem i głoszeniem, słowem i sakramentem, nauczaniem i

zaangażowaniem. Tak rozumiana ewangelizacja nie ma charakteru jednorodnego, nie może

też być utożsamiana jedynie z posługą słowa. Sprowadzenie jej tylko do wymiaru głoszenia

słowa oznacza jej zubożenie. Ewangelizacja obejmuje bowiem całość posłannictwa Kościoła.

Proces ewangelizacji dzieli się na trzy etapy: działanie misyjne niewierzących i obojętnych

religijnie; działanie katechetyczno-wtajemniczające wobec tych, którzy wybierają Ewangelię

2

Jan Paweł II, Wychodzić naprzeciw ludziom naszych czasów. Orędzie na Światowy Dzień Misyjny 1980,

w: Orędzia Ojca Świętego Jana Pawła II, t.1, Kraków 1998, s. 269-270.

3

W. Przyczyna, Teologia ewangelizacji, Kraków 1992, s. 31-32; R. Kamieński, Funkcje tradycyjne i

nowe parafii terytorialnej, „Roczniki Teologiczno - Kanoniczne” 32 (1985), nr 6, s. 64-65.

3

oraz tych, którzy odczuwają potrzebę uzupełnienia lub odnowienia swego wtajemniczenia;

działanie duszpasterskie wobec dojrzałych w wierze chrześcijan w łonie wspólnoty

chrześcijańskiej (PDK 55-56).

Jan Paweł II uświadamiał nam, że „nawet w krajach, gdzie Ewangelia dotarła wiele

wieków temu, przestało istnieć <społeczeństwo chrześcijańskie>, które mimo licznych

ułomności, jakie cechują wszystko co ludzkie, odwoływało się jednoznacznie do wartości

ewangelicznych. Dzisiaj trzeba odważnie stawić czoło sytuacji, która staje się coraz

trudniejsza i bardziej zróżnicowana w związku z globalizacją oraz powstawaniem nowych i

zmiennych współzależności między narodami i kulturami. Wielokrotnie w minionych latach

przypominałem wezwanie do nowej ewangelizacji. Ponawiam je i teraz, pragnąc przede

wszystkim wskazać, że musimy na nowo rozniecić w sobie pierwotną gorliwość i pozwolić,

aby udzielił się nam zapał apostolskiego przepowiadania, jakie wzięło początek z

Pięćdziesiątnicy. Powinniśmy wzbudzić w sobie płomiennego ducha św. Pawła, który wołał:

<<Biada mi, gdybym nie głosił Ewangelii>> (I Kor 9, 16)” (NMI 40). Bardzo często tak

bywa, że ktoś przyjął chrzest, przyjmuje sakramenty święte, mówi o sobie że jest

praktykującymi katolikiem, a właściwie nigdy nie przeżył ewangelizacji. Urodził się w

rodzinie katolickiej, został ochrzczony jako dziecko, uczęszczał kilka lat na lekcje religii, ale

właściwie nigdy nie wybrał osobiście drogę wartości ewangelicznych. To jest problem i to

jest przyczyna tego, że istnieje u nas dziwne zjawisko katolików praktykujących a

niewierzących. Wielu z nich chodzi zwyczajowo do kościoła, ale właściwie nie rozumieją co

się tam dzieje. Nie mają bowiem żadnego bezpośredniego kontaktu z Chrystusem, nie

uwierzyli w Chrystusa jako swojego Pana i Zbawiciela. Dlatego dzisiaj potrzeba

ewangelizacji w tym ścisłym znaczeniu również w stosunku do ochrzczonych i

praktykujących katolików

4

. Pierwsza ewangelizacja stanowi więc etap, który każdy powinien

przejść. Ona doprowadza człowieka do wiary, ale wiary w znaczeniu osobistego przyjęcia

Chrystusa. Jeżeli nie ma tego doświadczenia wiary, to całe życie chrześcijańskie jest

pozbawione fundamentu. Człowiek wtedy się staje chrześcijaninem, kiedy powstaje w nim

osobista, bezpośrednia relacja do Chrystusa jako żywej osoby, do Chrystusa, który jest moim

Zbawicielem. Ewangelizacja ma właśnie ten bardzo wyraźnie określony cel: doprowadzić

konkretnego człowieka do przyjęcia Chrystusa jako swojego Pana i Zbawiciela. To jest

fundament, to jest początek. Jeżeli tego nie ma, to trudno kogoś nazwać chrześcijaninem.

4

Por. F. Blachnicki, Została nam powierzona Ewangelia. Wykłady z kerygmatyki, czyli teorii

ewangelizacji, Kraków 2007, s. 12-19.

4

Nowa ewangelizacja

5

, do której wzywał Jan Paweł II, oznacza głoszenie konkretnej osoby,

którą jest Jezus Chrystus. Punktem wyjścia nowej ewangelizacji jest przekonanie, że w

Chrystusie odnaleźć można całą i wyłączną prawdę przede wszystkim o Bogu i człowieku.

Dlatego istotna treść nowej ewangelizacji pozostaje zawsze niezmienna, jest nią Chrystus.

Nowość ewangelizacji odnosi się do nowej postawy i stylu, nowego wysiłku, gorliwości i

odwagi w głoszeniu Dobrej Nowiny. Nowa ewangelizacja wymaga też, by orędzie

chrześcijańskie było przekazywane współczesnemu człowiekowi nowymi metodami i

wyrażane językiem zrozumiałym dla człowieka naszych czasów. „Nowa ewangelizacja musi

dać odpowiedź spójną, trafną i przekonywującą, zdolną umocnić wiarę katolicką w jej

podstawowych prawdach, w jej wymiarze indywidualnym, rodzinnym i społecznym”

6

. Jan

Paweł II podkreślał zarówno wagę jak aktualność ewangelizacji, jako działalności misyjnej,

która prowadzi do poznania Chrystusa, nawrócenia człowieka, budowania Kościoła i

szerzenia wartości ewangelicznych

7

.

W znaczeniu szerokim ewangelizacja oznacza całokształt misji Kościoła, jego

nadprzyrodzonego posłannictwa, wszystkich elementów i przejawów

8

. Nie może być

traktowana tylko jako jedna z wielu czynności Kościoła, ponieważ wypływa z jego natury i

powołania. Kościół istnieje po to, by ewangelizować. Paweł VI przypomniał, że „obowiązek

ewangelizacji należy uważać za łaskę i właściwe powołanie Kościoła; wyraża on

najprawdziwszą jego właściwość. Kościół jest dla ewangelizacji” (EN 14). Kościół został

powołany przez Chrystusa przede wszystkim po to, żeby przekazywał Ewangelię. Kościół jest

odbiorcą nakazu misyjnego Chrystusa i cały Kościół musi ewangelizować. Kiedy Chrystus

rozpoczynał swoją działalność, w synagodze w Nazarecie odniósł do siebie słowa proroka

Izajasza: „Duch Pański spoczywa na Mnie, ponieważ Mnie namaścił i posłał Mnie, abym

ubogim niósł dobrą nowinę” (Łk 4, 18), czyli bym głosił Ewangelię. Chrystus określił

wówczas swoje posłannictwo, przekazane Mu przez Ojca, jako głoszenie Ewangelii, jako

ewangelizację. Powiązanie początków ewangelizacji z Jezusem Chrystusem zostało jasno

przedstawione przez Pawła VI we wspomnianej adhortacji Ewangelii nuntiandi. Papież

wskazuje na Chrystusa jako twórcę ewangelizacji. Zadaniem Jezusa było niesienie radosnej

nowiny mieszkańcom miast i wiosek, dotarcie ze zbawczym orędziem do ludzi ubogich,

5

Por. M. Balicki, Ewangelizacja w ujęciu Jana Pawła II, w: Katecheza w ujęciu Jana Pawła II, red. J.

Zimny, Sandomierz 2004, s. 207-212; K. Pawlina, Nowa ewangelizacja i jej realizacja w Polsce po 1989 roku,
Warszawa 1995.

6

A. Lewek, Nowa Ewangelizacja w duchu Soboru Watykańskiego II, Katowice 1995, s. 45.

7

Por. Puchalski, Katecheza w kontekście nowej ewangelizacji w nauczaniu Jana Pawła II, Olsztyn 2002,

s. 25-40.

8

Por. J. Krucina, Wprowadzenie, w: Ewangelizacja, red. J. Krucina, Wrocław 1980, s. 63.

5

cierpiących, chorych i więzionych. Cała tajemnica Chrystusa - od wcielenia przez

zmartwychwstanie, aż po stałą obecność pośród uczniów - jest ewangelizacją

9

. Nie ulega

wątpliwości, że to Jezus jest pierwszym i największym Ewangelizatorem, którego celem jest

obwieszczenie Królestwa Bożego, co dokonuje się przez słowa i znaki oraz zwiastowanie

zbawienia jako wielkiego daru (EN 6-12). Dlatego należy działalność Kościoła, która

właściwie nie jest niczym innym jak tylko kontynuowaniem posłannictwa Chrystusa, również

nazwać ewangelizacją. W takim rozumieniu do ewangelizacji należy także katechizacja,

głoszenie kazań, sprawowanie liturgii, wszystko to, co bywa często określane mianem

duszpasterstwa. W znaczeniu szerokim, pełnym ewangelizacja oznacza więc kontynuowanie

całej działalności Chrystusa

10

.

Kościół ewangelizuje nie tylko przez głoszenie słowa Bożego, lecz także przez

sprawowanie świętych misteriów chrześcijańskiej wiary oraz służbę człowiekowi.

Ewangelizuje przez proponowanie nowych modeli życia, kształtowanie ewangelicznej

mentalności i postawy, przez wskazywanie hierarchii wartości w odniesieniu do eschatycznej

rzeczywistości oraz uczenie oceny życia i działania w świetle planu zbawczego

11

.

Według Jana Pawła II ewangelizacja nie jest zjawiskiem statycznym, jednorazowym i

prostym, lecz dynamicznym i złożonym, które trwa i rozwija się w czasie, aż do powtórnego

przyjścia Chrystusa. Daje to nadzieję i staje się zachętą do głoszenia Dobrej Nowiny we

współczesnym świecie, pomimo występującej coraz częściej zaplanowanej antyewangelizacji.

Pojmowanie ewangelizacji jako długotrwałego procesu wynika z jej złożoności, z szacunku

Boga dla wolności człowieka i rytmu rozwoju społeczeństw i kultur oraz przeciwieństw,

jakich doświadcza Kościół głoszący Ewangelię

12

. Takie rozumienie ewangelizacji czyni z niej

rzeczywistość szerszą i pełniejszą, jako samo życie wspólnoty chrześcijańskiej i samo życie

świata, do którego Słowo jest skierowane

13

.

Nieustannie należy pamiętać, że celem pierwszorzędnym i ostatecznym ewangelizacji

jest zbawienie człowieka (KK 48; EN 27). Wobec prób pomniejszenia zbawienia tylko do

wymiaru horyzontalnego, co dokonuje się dziś w świecie silnie zsekularyzowanym, Kościół

ma wskazywać i głosić Chrystusa, przynoszącego zbawienie integralne, które obejmuje

całego człowieka i wszystkich ludzi, dając im perspektywę synostwa Bożego. W istocie

9

Por. Z. Marek, Jezus Chrystus w katechezie ewangelizacyjnej, w: Ewangelizować czy katechizować, red.

S. Dziekański, Warszawa 2002, s. 89-96.

10

Por. Blachnicki, jw., s. 15-16.

11

Por. M. Majewski, Tożsamość katechezy integralnej, Kraków 1995, s. 83.

12

Jan Paweł II, Rozwój historyczny i perspektywa eschatologiczna misji, 26 IV 1995, w: Kościół.

Katechezy Ojca świętego Jana Pawła II, Kraków - Ząbki 1999, s. 477.

13

Por. Puchalski, jw., s. 27.

6

Kościół - naucza Jan Paweł II adhortacji apostolskiej Christifideles laici - choć nie jest ze

świata (por. J 17, 16), żyje w świecie i w nim kontynuuje - zgodnie z otrzymanym mandatem

- odkupieńcze dzieło Jezusa Chrystusa, które mając zasadniczo na celu zbawienie ludzi,

obejmuje również odnowę całego porządku doczesnego (ChL 15). Zbawienie w jego

ewangelicznym znaczeniu ma swoją pełnię eschatologiczną, do której zmierzamy przez wiarę

i nadzieję. Ma ono również swój wymiar doczesny. Wynika stąd troska o wyzwolenie, rozwój

i promocję człowieka, jako rzeczywistości wewnętrznie powiązane z ewangelizacją i

stanowiące cel sam w sobie.

Nauczanie Kościoła od czasu Soboru Watykańskiego II ukazuje ewangelizację jako

obowiązek całej wspólnoty Ludu Bożego, a nie tylko poszczególnych grup czy też

uprzywilejowanych osób (por. KK 5; EN 5, 14,59,60,66). Papież Jan Paweł II wskazywał

jako podmiot ewangelizacji: cały Kościół, parafię, kościelne wspólnoty podstawowe, rodzinę

oraz hierarchię, świeckich i osoby konsekrowane.

Na mocy chrztu człowiek zostaje włączony do Ludu Bożego i otrzymuje udział w potrójnej

misji Chrystusa i Kościoła - misji prorockiej, kapłańskiej i królewskiej. „Wszyscy jesteśmy

wezwani i zobowiązani do podjęcia ewangelizacji, a to podstawowe posłannictwo, odnoszące

się w równej mierze do wszystkich chrześcijan, powinno stać się rzeczywiście codzienną

potrzebą i stałą troską naszego życia”

14

. Powołanie do ewangelizowania jest wspólne

wszystkim, niezależnie od posług, urzędów czy charyzmatów spełnianych we wspólnocie

Kościoła. Zaangażowanie ochrzczonych w głoszenie Dobrej Nowiny powinno wypływać z

poczucia odpowiedzialności za Słowo i sakrament, za Ewangelię i całe dzieło zbawienia.

Staje się ono obowiązkiem chrześcijanina tak zasadniczym, że ten kto się od niego uchyla,

tym samym „narusza swoją przynależność do Mistycznego Ciała Chrystusa”

15

.

Właściwym podmiotem i kontynuatorem misji Chrystusa jest cały Kościół. Być

Kościołem to znaczy być posłanym przez Chrystusa. Wszyscy muszą się przyczyniać do

spełnienia misji Chrystusa - oczywiście każdy na swój sposób, bo są różne dary i różne

charyzmaty. Sobór Watykański II w Dekrecie o działalności misyjnej Kościoła stwierdza, że

cały Kościół jest misyjny ze swojej natury (DM 2).. Być Kościołem to znaczy być posłanym

przez Chrystusa. Na ile ktoś należy do Kościoła i należycie przeżywa swoją przynależność do

niego, na tyle czuje się odpowiedzialny za misję Chrystusa, za kontynuowanie Jego dzieła.

14

Jan Paweł II, Dzieło ewangelizacji posłannictwem chrześcijanina. Orędzie na Światowy Dzień Misyjny

1991, w: Orędzia, jw., s. 325.

15

J. Ablewicz, O powszechnym obowiązku głoszenia Ewangelii, w: Maria Teresa Ledóchowska i misje,

red. B. Bejze, Warszawa 1977, s. 109.

7

Ewangelizacja, głoszenie Chrystusa jest uzależniona od wiary. Wiara jest dojrzała

wtedy, kiedy łączy się z umiejętnością dawania świadectwa i zdobywania innych dla

Chrystusa. Ks. Blachnicki zauważył, że jeżeli taką miarą mierzymy poziom wiary, to

właściwie prawie wszyscy wymagają ewangelizacji. Biorąc zatem pod uwagę przeciętną

parafię, należy stwierdzić, że w każdej parafii potrzebna jest ewangelizacja. „Tylko

ewangelizacja potrafi zaszczepić w parafii pewną dynamikę rozwojową, bo ona potrafi

przemienić ludzi pasywnych w aktywnych świadków Chrystusa. Dlatego też, jeżeli parafii nie

zaszczepimy dynamiki ewangelizacji, to będzie ona skazana na wymarcie (…) Dlatego

ewangelizacja jest czymś absolutnie koniecznym. To jest jedyny ratunek dla Kościoła w tych

tradycyjnych środowiskach. I właśnie to jest wielkie zadanie naszych czasów, wielka

misja”

16

. Trudno nie zgodzić się z tą diagnozą, obserwując funkcjonowanie wielu wspólnot

parafialnych. Brakuje w nich niejednokrotnie świeżości i dynamizmu, ponieważ nieliczni

zajmują się autentycznie i z gorliwością dziełem ewangelizacji. Przyczyna tkwi w

klerykalnym podejściu, które sprowadza się do zaangażowania tylko duchownych -

proboszcza i kilku osób świeckich. Potrzebni są liderzy z różnych wspólnot, ruchów i

stowarzyszeń, którzy wyjdą z ewangelizacją do wszystkich ochrzczonych, nie ograniczając

się tylko do „wybranych”. Dzięki posłudze duszpasterzy i animatorów winny one umacniać

wiarę swoich członków i jednocześnie wychodzić naprzeciw ludziom obojętnym, stojącym z

daleka od Chrystusa i Kościoła. „Żadna wspólnota chrześcijańska - podkreśla Jan Paweł II -

nie spełni wiernie swojego zadania, jeśli nie będzie wspólnotą misyjną. Albo będzie

wspólnotą misyjną, albo przestanie być nawet wspólnotą chrześcijańską, ponieważ chodzi tu

o dwa aspekty tej samej rzeczywistości, wyrastającej z sakramentu chrztu i innych

sakramentów”

17

. Posługa ewangelizacyjna parafii oraz różnorodnych wspólnot, ruchów i

stowarzyszeń musi być skierowana do środowisk tradycyjnie chrześcijańskich, ze względu na

fakt szybko postępującej dechrystianizacji.

Fundamentalne znaczenie dla budowania Kościoła ma osobiste spotkanie z Chrystusem

i przyjęcie jako swego Pana i Zbawiciela. Dokonuje się to dzięki pierwszemu głoszeniu

Słowa, które rodzi w człowieku wiarę i domaga się odpowiedzi. Jednak to pierwsze

przepowiadanie Ewangelii nie jest wystarczające dla tworzenia Kościoła, dlatego winno być

ciągle prowadzone wobec chrześcijan tak, aby ich wiara stawała się coraz bardziej dojrzała.

Tutaj jawi się konieczności permanentnej katechezy.

16

Blachnicki, jw., s. 88-89.

17

Jan Paweł II, dzieło ewangelizacji posłannictwem chrześcijanina. Orędzie na Światowy Dzień Misyjny

1991, w: Orędzia, jw.

8

2. Katechizacja w dziele ewangelizacji.

Jan Paweł II wskazywał, że „między katechezą a ewangelizacją nie ma ani rozdziału,

ani przeciwstawności, ani też całkowitej tożsamości, ale jakąś wewnętrzną więzią łączą się

one ze sobą i wzajemnie uzupełniają” (CT 18). W adhortacji Catechesi tradendae Papież

ukazał relacje ewangelizacji do katechezy. Odróżnia katechezę od pierwszego głoszenia

poprzez określenie jej podwójnego celu. Jest nim doprowadzenie do dojrzałości wiary, już

zrodzonej w duszy oraz ukształtowanie prawdziwego ucznia Chrystusa, przez pogłębione i

bardziej uporządkowane poznanie Osoby i nauki Chrystusa Pana (por. CT 19). Droga wiary

obejmuje proces, który przechodzi od ewangelizacji do katechezy

18

. Jednak w praktyce

uczestniczą w katechezie różne osoby, do których Ewangelia nie dotarła, lub nie została przez

nich dostatecznie przyjęta. Należy odnieść to do dzieci, które, co prawda otrzymały chrzest,

ale nie zostały wprowadzone w tajemnice wiary oraz dzieci nie ochrzczone z powodu

zaniedbań lub uprzedzeń rodziców. Jan Paweł II wymienia także młodych i dorastających,

którzy korzystają z katechezy i przyjęli sakramenty, ale nie oddali życia Jezusowi, albo też

unikają wychowania religijnego oraz dorosłych, którzy nie doświadczywszy wcześniej

ewangelizacji, narażeni są na pokusę zwątpienia i odejścia od Chrystusa. Dlatego postuluje

katechezę, która w całym swoim przebiegu przeniknięta jest ewangelizacją (por. CT 19).

„Katecheza - naucza Jan Paweł II - często winna troszczyć się nie tylko o umocnienie wiary i

jej nauczanie, ale z pomocą łaski także o jej stałe rozbudzanie. Niech otwiera serca, nawraca i

w ten sposób sprawia, aby ci, którzy dotąd stoją u progu wiary, całkowicie przylgnęli do

Jezusa Chrystusa” CT 19). W katechezie zawsze podkreślano konieczność i znaczenie

pouczenia w wierze, i choć nie ogranicza się ona jedynie do nauczania, to jednak bez niego

zostałaby zubożona i nie byłaby zdolna kształtować świadomości religijnej. Z nauczaniem zaś

wiąże się bezpośrednio zagadnienie treści katechezy. Według Jana Pawła II katecheza,

ponieważ zawiera się w ewangelizacji, posiada również taką samą treść. Jest nią Dobra

Nowina zbawienia, która katecheza wciąż na nowo odkrywa, pogłębia i przedstawia, tak aby

przeniknęła całe życie chrześcijanina.

Dyrektorium ogólne o katechizacji stwierdza wprost, że współcześnie zachodzą sytuacje,

nawet w krajach od dawna ochrzczonych, iż konieczna się staje katecheza przeniknięta

18

Por. Puchalski, jw., s. 95-96; A. Offmański, Katecheza ewangelizacyjna odpowiedzią na wyzwania

teraźniejszości i przyszłości, w: Katecheza w służbie wiary, red. W. Janiga, T Kocór, Przemyśl 2004, s. 135-146.

9

duchem ewangelicznym i zmierzająca „do wychowania chrześcijan w poczuciu ich

tożsamości jako ochrzczonych, wierzących i członków Kościoła, otwartych i prowadzących

dialog ze światem” (DOK 194). Tak rozumiana katecheza inspiruje ochrzczonych do

autentycznego nawrócenia, pogłębia w nich doświadczenie Boga i przekonuje o życiowej

wartości orędzia chrześcijańskiego. Katecheza tego typu wielokrotnie stawia uczestników

wobec konieczności dokonywania wyborów i wspiera ich w odważnym podejmowaniu

decyzji zgodnych z Ewangelią

19

. W katechezie szczególnie wielkie znaczenie ma

doprowadzenie do spotkania z Chrystusem. Treścią katechezy jest Objawienie, które znajduje

swoją pełnię w Chrystusie. „Należy najpierw stwierdzić, że w samej wewnętrznej istocie

katechezy znajduje się przede wszystkim właśnie Osoba: Jezus Chrystus z Nazaretu (…), a

życie chrześcijańskie polega na tym, że idziemy za Chrystusem. Przedmiotem istotnym i

pierwszorzędnym katechezy jest tajemnica Chrystusa. Katechizować znaczy w pewien sposób

doprowadzić kogoś do przebadania tej tajemnicy we wszystkich jej aspektach (…). Jest to

odkrywanie w Osobie Chrystusa całego odwiecznego planu Bożego, który w niej się wypełnił

(…). W tym znaczeniu ostatecznym celem katechezy jest doprowadzić kogoś nie tylko do

spotkania z Jezusem Chrystusem, ale do zjednoczenia, a nawet głębokiej z Nim zażyłości.

Chrystocentryzm w katechezie znaczy także, że pragnie się przez katechezę przekazywać nie

swoją naukę albo jakiegoś mistrza, lecz naukę Jezusa Chrystusa, tj. prawdę, której On nam

udziela albo ściślej mówiąc prawdę, którą On sam jest, (…) że naucza sam Chrystus, a każdy

inny nauczający - jedynie w tej mierze, w jakiej jest Jego zwiastunem lub tłumaczem i w

jakiej Chrystus mówi przez niego” (CT 5-9). Zadaniem katechezy jest przepowiadać Orędzie

Chrystusa. Chodzi w niej o doprowadzenie do osobowego spotkania z Chrystusem.

Katechizowany zespolony z Chrystusem będzie zdolny wnikać w tajemnice zbawienia,

odkrywać plan Boży w stosunku do ludzkości, rozumieć znaczenie Kościoła dla świata,

odnajdywać swoje miejsce w Kościele i świecie, a tym samym sens i powołanie swego życia.

Tylko bowiem dzięki miłości Chrystusa dochodzi się do Boga, odkrywa tajemnice Jego dzieł

i zdobywa całościowe spojrzenie na świat

20

.

Uczestnictwo katechezy w dialogu bosko - ludzkim i jej funkcja w formacji wiary

wymagają pełnego, ustawicznego i zaangażowanego udziału tak w życiu Bożym, jak i

ludzkim. Wierność Bogu domaga się, by katecheza bazowała na Objawieniu, integralnie je

przekazywała, koncentrowała się na Jezusie Chrystusie i włączała w życie Kościoła

21

.

19

Por. A. Offmański, Katecheza ewangelizacyjna, w: Leksykon, jw., s.276-279.

20

Por. M. Majewski, Katecheza wierna Bogu i człowiekowi, Kraków 1986, s. 150.

21

Por. M. Majewski, Tożsamość katechezy integralnej, Kraków 1995, s. 100-102.

10

Wierność natomiast człowiekowi żąda uwzględnienia rozwoju człowieka, jego osobowości,

uwarunkowań w których przychodzi mu żyć. Polskie Dyrektorium katechetyczne podejmując

zasadę wierności Bogu i człowiekowi stwierdza, że „wzywa ona do wierności prawdziwemu

depozytowi wiary, a jednocześnie nakłada na katechezę obowiązek wspierania człowieka w

urzeczywistnianiu jego powołania chrześcijańskiego i odpowiadania na jego życiowe pytania

i problemy. Winien to być specyficzny rys całej posługi kościelnej, ponieważ człowiek jest

pierwszą i podstawową drogą Kościoła(RH 14). Zasada wierności Bogu i człowiekowi

22

wynika wprost z nadrzędnego celu katechezy, czyli doprowadzenia do komunii z Jezusem.

Bóg w Jezusie przychodzi, by zbawić człowieka” (PDK 31).

Katecheza jest więc podstawową formą działalności ewangelizacyjnej, która ma

pobudzać i umacniać wiarę oraz prowadzić do owocnego świadectwa życia. Celem tak

rozumianej katechezy jest wychowanie chrześcijan świadomych, że są ludźmi ochrzczonymi i

zdającymi sobie sprawę z tego faktu i jego skutków, ludźmi dojrzale wierzącymi i

angażującymi się w życie Kościoła (por. DOK 51).

Dla osiągnięcia tych celów - według Dyrektorium ogólnym o katechizacji - katecheza

ewangelizacyjna winna przypominać podstawowe elementy wiary, szczególnie podejmować

głoszenie kerygmatu; inspirować do rzeczywistego nawrócenia, pogłębiać przekonanie o

prawdzie i wartości orędzia chrześcijańskiego wobec kwestionowania go przez współczesny

świat, pomagać w dokonaniu wyboru i przeżywaniu Ewangelii w życiu codziennym,

uzdalniać do uzasadniania chrześcijańskiej nadziei, dodawać odwagi do realizacji powołania

misyjnego (por. DOK 194).

Kerygmat ewangeliczny jest w pewnym sensie cały czas zasadniczą inspiracją dla

katechezy, która stara się go pogłębić, wyjaśnić tak, by katechizowani mogli budować na nim

swoje życie. Ks. Franciszek Blachnicki zwracał uwagę, że „katecheza nie może być

skierowana tylko do umysłu człowieka, to nie tylko sprawa wiedzy. Kerygma zwraca się do

człowieka jako osoby i ma na uwadze całego człowieka. Chce uzyskać odpowiedź nie tylko

umysłu, który mówi: tak, jestem przekonany, to jest prawda, lecz odpowiedź osoby:

wierzę!”

23

. Katecheza „ nie jest mniej ewangeliczna niż sam kerygmat. Bowiem to te prawdy,

które w katechezie są pogłębiane, poruszyły kiedyś serce człowieka, gdy je po raz pierwszy

usłyszał. Nie bledną one ani nie stają się bardziej płytkie przez lepsze ich poznawanie w

katechezie, lecz przeciwnie, bardziej pobudzają i maja większe znaczenie dla życia” (CT 25).

23

F. Blachnicki, Sympatycy czy chrześcijanie, Kraków 2003, s. 33.

11

Według M. Majewskiego „katecheza i ewangelizacja nierozerwalnie wiążą się ze sobą do

tego stopnia, że w ewangelizacji zawarta jest katecheza, a katecheza bez ewangelizacji jest nie

do pojęcia. Katecheza ewangelizacyjna jest bardziej otwarta, uwzględniająca potrzeby

współczesnego świata i wymagania nauki Kościoła. Ponieważ implikuje proces

zapoczątkowania i pogłębiania wiary jest w stanie nawiązać dialog zarówno z ludźmi

odległymi jak i będącymi w bliskich relacjach z Bogiem, Kościołem i wiarą”

24

.

Katechizacja jest procesem, w którego realizacji biorą udział czynniki rzeczowe, personalne i

wspólnotowe, pomiędzy którymi ostatnie odgrywają wyjątkową rolę, szczególnie wspólnoty

parafialne. Wiarę bowiem przekazujemy za pośrednictwem osób, a zwłaszcza wspólnot i

dlatego tym bardziej się ona rozwija im dojrzalszymi w niej są ci, którzy ją przekazują.

Przyjmuje się obecnie, że dorośli na skutek doświadczenia życiowego i religijnego, dzięki

szerokim kontaktom społecznym, osobistemu zaangażowaniu się w kulturę, posiadają

szczególne dane do rozwoju wiary. W związku z tym rodzi się potrzeba zaangażowania

świeckich dorosłych w katechizację, szczególnie parafialną, ale zarazem katechezy dorosłych,

poprzez którą przygotowywano by ich do podejmowanych zadań

25

.

Wspólnym problemem przepowiadania katechetycznego i ewangelizacji jest

świadectwo wiary, które z jednej strony stanowi cel, a z drugiej główny czynnik posługi

katechetycznej. Zjednoczenie z Chrystusem w słowie i sakramencie dokonuje przemiany,

kształtuje nowego człowieka - myślącego, oceniającego i działającego ewangelicznie.

Przemiana osoby dokonująca się w Kościele przez słowo i sakrament prowadzi do wspólnoty

wierzących, by wspólnie świadczyć o Chrystusie i pełnić apostolstwo Kościoła

26

.

Zakończenie

Kościół nieustannie w wypełnianiu misji zleconej przez Chrystusa staje przed nowymi

wyzwaniami. Działa w konkretnych uwarunkowaniach społeczno-kulturowych, w pluralizmie

poglądów, różnych teorii i sposobów postępowania, w rozprzestrzeniającym się sekularyzmie

i obojętności religijnej oraz w kryzysie przekazu wiary. Wszystkie te wyzwania domagają się

od Kościoła podjęcia na nowo dzieła ewangelizacji i katechezy. Celem tych działań jest

kształtowanie dojrzałych w wierze wyznawców Chrystusa, którzy świadomie wybierają drogę

24

Majewski, jw., s. 102.

25

Por. Międzynarodowa Rada do Spraw Katechezy, Katecheza dorosłych we wspólnocie chrześcijańskiej,

Kraków 2001.

26

Por. Majewski, jw., s. 84-86; B. Połeć, Katecheza a problemy egzystencjalne człowieka, w: Katecheza

otwarta na Boga i człowieka, red. B. Połeć, Tarnów 2006, s. 173-176.

12

Ewangelii i potrafią zaangażować się w przemianę nie tylko swojego życia, ale także świata,

wszystkich jego struktur, które coraz bardziej są dalekie od wartości chrześcijańskich.

Ewangelizacja i katechizacja, będąc funkcją Kościoła i służąc jego rozwojowi, ma obowiązek

kształtować postawę krytyczną wiernych, wychowywać do twórczego i odpowiedzialnego

zaangażowania. Kościół doświadcza naglącego wyzwania do tego, aby odnowił swoją

działalność ewangelizacyjną i katechetyczną, dając tym samym świadectwo wierności swemu

Panu.