Endodoncja

przedkliniczna

Gdańsk 2006

Endodoncja przedkliniczna (2006)

►

Badanie żywotności miazgi

1. TESTY TERMICZNE
zimno
zimna woda; chlorek etylu; „suchy lód”; pałeczki lodowe
ciepło
rozgrzane upychadło kulkowe lub gutaperka

2. TESTY ELEKTRYCZNE
prąd faradyczny lub stały

3. TEST NAWIERCANIA ZĘBINY

4. LDF (Laser Doppler Flowmeter)
laserowy przepływomierz Dopplera

Jedynie badanie LDF

mówi nam dokładnie o przepływie

płynów tkankowych w obrębie miazgi, a tym samym o jej
żywotności. Przy pomocy pozostałych wymienionych
metod badamy reaktywność miazgi. Metody te są jednak
tanie, stosunkowo miarodajne i łatwe do
przeprowadzenia.

►

Reakcja miazgi

— prawidłowa
— wzmożona
— przedłużona
— brak reakcji

►

Badanie żywotności miazgi

(technika wykonania zabiegu)

Pamiętać należy, że w trakcie badania reakcji miazgi na
bodźce termiczne i elektryczne celem obiektywizacji
badania, próbie poddajemy:
— ząb przyczynowy
— dwa zęby sąsiednie
— jednoimienny ząb po stronie przeciwnej

1.Reakcja na bodźce termiczne

— izolacja zęba od dostępu śliny
(wałki ligninowe, koferdam, ślinociąg)
— osuszenie powierzchni zęba
(strumień powietrza z dmuchawki)
— dotknięcie powierzchni zęba
(w 1/3 przydziąsłowej wysokości korony zęba
po stronie wargowej lub policzkowej albo bezpośrednio w
ubytku)
w przypadku badania reakcji na zimno:
- zwilżoną w chlorku etylu kulką waty albo peletimem
- pałeczką lodową

- trzymanym przez gazik kawałkiem suchego lodu
- skierowanie strumienia zimnej wody destylowanej na
ząb badany

w przypadku badania reakcji na ciepło:
-

rozgrzanym upychadłem kulkowym

- rozgrzaną pałeczką gutaperkową
(w celu zapobieżenia przyklejeniu się gutaperki
powierzchnię zęba lekko zwilżamy wodą destylowaną)
- skierowanie strumienia ciepłej wody destylowanej na
ząb badany
— obserwacja reakcji pacjenta


2.Reakcja na bodźce elektryczne
(wykonywana przy pomocy aparatów dwuelektrodowych
- Unistom, Datapex, Neosono - lub jednoelektrodowych –
Pulptester)

— izolacja zęba od dostępu śliny
(wałki ligninowe, koferdam, ślinociąg)
— osuszenie powierzchni zęba
(strumień powietrza z dmuchawki)
— zwilżenie powierzchni zęba
(fizjologicznym roztworem NaCl)
— dotknięcie powierzchni zęba elektrodą czynną
(stałe zwiększanie natężenia płynącego prądu celem
określenia progu reakcji; elektroda czynna w ręce lekarza
odizolowanej gumową rękawiczką; elektroda bierna
spoczywa w ręce pacjenta lub wisi na dolnej wardze
zależnie od typu aparatu w przypadku aparatów
dwuelektrodowych)
— obserwacja reakcji pacjenta

3.Test nawiercania zębiny
(wykonujemy wówczas, gdy wystąpił brak reakcji na
bodźce termiczne lub elektryczne)

- 1 -

Endodoncja przedkliniczna (2006)

►

Pulpopatie (pulpopathiae)

— ODWRACALNE (reversibiles)
— NIEODWRACALNE (irreversibiles)
-z żywą miazgą
(przy komorze zamkniętej; przy komorze otwartej)
-z miazgą martwą lub zgorzelinową
(przy komorze zamkniętej; przy komorze otwartej)

►

Objawy pulpopatii odwracalnych

— brak objawów bólowych
— „świeży” ból samoistny o nieznacznym nasileniu
(trwający od 2-3 dni)
— przerwy między napadami bólu długie
— reakcja na bodźce termiczne prawidłowa lub
nieznacznie przedłużona
— reakcja na perkusję pionową ujemna

Pulpopatie odwracalne towarzyszą:
— próchnicy zębów (ubytki średniogłębokie i głębokie)
— chorobom twardych tkanek zębów pochodzenia
niepróchnicowego

— przypadkowemu obnażeniu miazgi
— przypadkowemu zranieniu miazgi
— próchnicowemu obnażeniu miazgi

►

Przypadkowe obnażenie miazgi

(denudatio pulpae accidentalis)

przyczyny:
— ześlizgnięcie się narzędzia
(z powodu braku oparcia lub niespokojnego zachowania
pacjenta)
— nieostrożne posługiwanie się narzędziami w pobliżu
miazgi (nadawanie kształtu retencyjnego)
— brak znajomości anatomii i topografii jamy zęba
— duża komora lub nadmiernie rozwinięte rogi miazgi
(zęby mleczne, zęby ludzi młodych, niedorozwój szkliwa)

►

Przypadkowe zranienie miazgi

(vulneratio pulpae accidentalis)

Przyczyny takie same jak przy obnażeniu miazgi, ale
mamy do czynienia z krwawieniem w miejscu zranienia,
którego intensywność zależy od głębokości i powierzchni
zranienia, stanu ogólnego i wieku chorego.

►

Próchnicowe obnażenie miazgi

(denudatio pulpae cariosa)

przyczyna:
— całkowite usunięcie zębiny zmienionej próchnicowo,
która znajdowała się w bezpośrednim kontakcie z miazgą


►

Metody leczenia pulpopatii odwracalnych

1. przykrycie miazgi pośrednie
2. przykrycie miazgi bezpośrednie
3. amputacja przyżyciowa miazgi

1.Przykrycie pośrednie
(technika wykonania zabiegu)

Sytuacja kliniczna I
(brak dolegliwości ze strony miazgi; reakcja miazgi na
bodźce prawidłowa; na dnie ubytku cienka warstwa
twardej, nie zarysowującej się pod działaniem zgłębnika
zębiny)

Technika wykonania zabiegu
— badanie żywotności miazgi
— odizolowanie zęba od dostępu śliny
— opracowanie wszystkich ścian ubytku poza ścianą
domiazgową (dokomorową)
— zamiana narzędzi na jałowe
— opracowanie ściany dokomorowej
— przemycie ściany dokomorowej (woda destylowana
lub sól fizjologiczna o temperaturze ciała)
— osuszenie ściany dokomorowej (suchy jałowy wacik)
— założenie podkładu leczniczego na ścianę dokomorową
(preparat na bazie wodorotlenku wapnia lub tlenku
cynku z Eugenolem)
— założenie podkładu izolacyjnego (cement
polikarboksylowy lub glasjo nomer)
— założenie wypełnienia
— okresowa kontrola kliniczna

- 2 -

Endodoncja przedkliniczna (2006)

Sytuacja kliniczna II
(brak dolegliwości ze strony miazgi albo „świeży” ból
samoistny; reakcja miazgi na bodźce prawidłowa lub
nieznacznie przedłużona; zębina na ścianie dokomorowej
punktowo nieznacznie zdemineralizowana, nie dająca się
usunąć ekskawatorem. Istnieje obawa, że w przypadku
użycia wiertła dojdzie do obnażenia lub zranienia miazgi)

Można zastosować leczenie:
- jednowizytowe

(wskazana wizyta kontrolna po upływie dwóch tygodni w
celu sprawdzenia stanu miazgi)
- dwuwizytowe

wizyta I
— badanie żywotności miazgi
— odizolowanie zęba od dostępu śliny
— opracowanie wszystkich ścian ubytku poza ścianą
domiazgową (dokomorową)
— zamiana narzędzi na jałowe
— opracowanie ściany dokomorowej (pozostawienie
zdemineralizowanej zębiny na powierzchni do 1 mm
kwadratowego)
— przemycie ściany dokomorowej (woda destylowana
lub sól fizjologiczna o temperaturze ciała)
— osuszenie ściany dokomorowej (suchy jałowy wacik)
—założenie opatrunku czasowego (czasowe wypełnienie
ubytku preparatem na bazie tlenku cynku z eugenolem)

wizyta II
(po okresie 2 tygodni)
— badanie żywotności miazgi
— odizolowanie zęba od dostępu śliny
— usunięcie opatrunku czasowego
(pozostawienie na ścianie dokomorowej warstwy
preparatu ZnOE jako pierwszego podkładu)
— założenie podkładu izolacyjnego
(cement polikarboksylowy lub glasjonomer)
— założenie wypełnienia
— okresowa kontrola kliniczna

Sytuacja kliniczna III
(brak dolegliwości ze strony miazgi albo „świeży” ból
samoistny; reakcja miazgi na bodźce prawidłowa lub
nieznacznie przedłużona; zębina na ścianie dokomorowej
zdemineralizowana na powierzchni większej niż 1 mm
kwadratowy, nie dająca się usunąć ekskawatorem;
istnieje obawa, że w przypadku użycia wiertła dojdzie do
obnażenia lub zranienia miazgi)

wizyta I
— badanie żywotności miazgi
— odizolowanie zęba od dostępu śliny

— opracowanie wszystkich ścian ubytku poza ścianą
domiazgową (dokomorową)
— zamiana narzędzi na jałowe
— opracowanie ściany dokomorowej (pozostawienie
zdemineralizowanej zębiny na powierzchni większej niż
1 mm kwadratowy)
— przemycie ściany dokomorowej (woda destylowana
lub sól fizjologiczna o temperaturze ciała)
— osuszenie ściany dokomorowej (suchy jałowy wacik)
— założenie opatrunku czasowego (czasowe wypełnienie
ubytku preparatem na bazie tlenku cynku z Eugenolem)

wyizyta II
(po okresie 3 miesiecy)
— badanie żywotności miazgi
— odizolowanie zęba od dostępu śliny
— usunięcie opatrunku czasowego
— opracowanie ściany dokomorowej
— ałożenie podkładu leczniczego na ścianę dokomorową
— założenie podkładu izolacyjnego
— założenie wypełnienia
— okresowa kontrola kliniczna


2. Przykrycie bezpośrednie
(technika wykonania zabiegu)

Sytuacja I
—

badanie żywotności miazgi

— odizolowanie zęba od dostępu śliny
— opracowanie wszystkich ścian ubytku poza ścianą
domiazgową (dokomorową)
— zamiana narzędzi na jałowe
— opracowanie ściany dokomorowej
— obnażenie miazgi komorowej
— przemycie ściany dokomorowej
— osuszenie ściany dokomorowej
— założenie podkładu leczniczego na ścianę dokomorową
(przykrycie obnażonej miazgi najpierw
nietwardniejącynm, a następnie twarniejącym preparatem
na bazie wodorotlenku wapnia; możliwy kolejny podkład
leczniczy na całą ścianę domiazgową z preparatu na bazie
tlenku cynku z Eugenolem)
— założenie podkładu izolacyjnego
(cement polikarboksylowy lub glasjonomer)
— założenie wypełnienia
— okresowa kontrola kliniczna
— kontrola radiologiczna (trzy miesiące po wykonaniu
zabiegu)

- 3 -

Endodoncja przedkliniczna (2006)

Sytuacja II
— badanie żywotności miazgi
— odizolowanie zęba od dostępu śliny
— opracowanie wszystkich ścian ubytku poza ścianą
domiazgową (dokomorową)
— zamiana narzędzi na jałowe
— opracowanie ściany dokomorowej
— zranienie miazgi komorowej
— tamowanie krwawienia
(przemycie ściany dokomorowej - wodą destylowaną lub
solą fizjologiczną o temperaturze ciała; osuszenie ściany
dokomorowej - suchym jałowym wacikiem)
— założenie podkładu leczniczego na ścianę dokomorową
(przykrycie obnażonej miazgi najpierw
nietwardniejącynm, a następnie twarniejącym preparatem
na bazie wodorotlenku wapnia; możliwy kolejny podkład
leczniczy na całą ścianę domiazgową z preparatu na bazie
tlenku cynku z Eugenolem)
— założenie podkładu izolacyjnego
(cement polikarboksylowy lub glasjonomer)
— założenie wypełnienia
— okresowa kontrola kliniczna
— kontrola radiologiczna (trzy miesiące po wykonaniu
zabiegu)


3. Aputacja przyżyciowa
(technika wykonania zabiegu)

—

badanie żywotności miazgi

— przeglądowe zdjęcie rtg
— wykonanie znieczulenia
— izolacja zęba od środowiska jamy ustnej
— dezynfekcja ubytku
— opracowanie ubytku próchnicowego
— wypłukanie i osuszenie ubytku
— wymiana narzędzi na jałowe
—

zniesienie sklepienia komory

(wiertło różyczkowe, wiertła bez końcówki tnącej)
— amputacja miazgi komorowej
(wiertło różyczkowe, ekskawator)
— opracowanie komory - nie opracowujemy ujść
kanałów!
— założenie opatrunku na kikuty miazgi
(przykrycie rany miazgowej najpierw nietwardniejącynm,
a następnie twarniejącym preparatem na bazie
wodorotlenku wapnia)
— założenie podkładu izolacyjnego
(cement polikarboksylowy lub glasjonomer)
— założenie wypełnienia
— okresowa kontrola kliniczna i radiologiczna do czasu
ukształtowania się wierzchołka korzenia (zabieg
amputacji przyżyciowej wykonywany jest wyłącznie w
zębach z nieuformowanymi wierzchołkami korzeni)

— po ukształtowaniu się wierzchołka korzenia najczęściej
wykonujemy ekstyrpację miazgi w znieczuleniu

►

Wykonanie znieczulenia

— znieczulenie przewodowe
— znieczulenie nasiękowe
— znieczulenie śródwięzadłowe

►

Pulpopatie nieodwracalne

— przy komorze zamkniętej
-

głęboki ubytek lub rozległe wypełnienie

- skutek urazu
- bardzo nasilone objawy bólowe
— przy komorze otwartej
- głęboki ubytek
- skutek urazu
- nieznaczne objawy bólowe

►

Objawy pulpopatii nieodwracalnych

(z żywą miazgą)

— przy komorze zamkniętej
- długie ataki bólu samoistnego
- krótkie okresy intermisji
- ból nocny
- ból promieniujący
- reakcja na bodźce termiczne wzmożona i przedłużona
- reakcja na opukiwanie ujemna lub dodatnia
- po trepanacji obfity wysięk surowiczo-krwisty

— przy komorze otwartej
- brak bólu samoistnego
- ból dawny (w wywiadzie)
- reakcja na bodźce termiczne osłabiona
- w miejscu obnażenia mało bolesna silnie krwawiąca
ziarnina lub cienka warstwa mas martwiczych, a pod nimi
bolesna miazga
- po której nakłuciu pojawia się skąpy wysięk krwisto-
ropny
- reakcja na opukiwanie ujemna lub dodatnia

- 4 -

Endodoncja przedkliniczna (2006)

►

Objawy pulpopatii nieodwracalnych

(z miazgą martwą lub zgorzelinową)

— przy komorze zamkniętej
- długotrwały samoistny ból ciągły o zmiennym natężeniu
- bez przerw
- reakcja na bodźce termiczne: ciepło silnie wzmaga,
zimno łagodzi ból
- po trepanacji obfity wysięk ropny
- reakcja na opukiwanie ujemna lub dodatnia
— przy komorze otwartej
- brak bólu samoistnego
- ból dawny (w wywiadzie)
- reakcja na bodźce termiczne osłabiona
- w miejscu obnażenia martwicze niebolesne masy, po
których nakłuciu pojawia się skąpy wysięk ropny
- możliwa obecność żywej miazgi w kanale lub w części
kanału korzeniowego
- reakcja na opukiwanie ujemna lub dodatnia


►

Metody leczenia pulpopatii

nieodwracalnych z żywą miazgą

1. ekstyrpacja w znieczuleniu (ekstyrpacja przyżyciowa)
2. ekstyrpacja mortalna
(po uprzedniej dewitalizacji miazgi)
3. antyseptyczne leczenie kanałowe

1. Ekstyrpacja miazgi w znieczuleniu
- leczenie dwuetapowe
- leczenie jednoetapowe

(technika wykonania zabiegu)
—

badanie żywotności miazgi

— przeglądowe zdjęcie rtg
— wykonanie znieczulenia
— izolacja zęba od środowiska jamy ustnej
— dezynfekcja ubytku
— opracowanie ubytku próchnicowego
— wypłukanie i osuszenie ubytku
— wymiana narzędzi na jałowe
— zniesienie sklepienia komory
— amputacja miazgi komorowej
— opracowanie komory i ujść kanału(ów)
— ekstyrpacja miazgi korzeniowej
— określenie długości roboczej kanału(ów)
— opracowanie biomechaniczne i chemiczne kanału(ów)
— osuszenie kanału(ów)
— wypełnienie kanału(ów)
— kontrola radiologiczna wypełnienia kanału(ów)
— wypełnienie komory i ubytku
— okresowa kontrola kliniczna i radiologiczna

[

rokowanie dobre: 90-95%]

►

Badanie żywotności miazgi

zdjęcie rtg – pozwala ocenić:
— wielkość i kształt komory
— kształt i grubość sklepienia komory
— nieprawidłowości morfologiczne, które mogą utrudnić
dostęp do kanałów


►

Izolacja zęba od dostępu śliny

— koferdam
— ślinociąg
— wałki ligninowe

►

Punkt trepanacyjny

Miejsce na powierzchni koron zębów najdogodniejsze dla
dotarcia do komory (niewielka warstwa twardych tkanek
zęba) i zapewniające optymalne dojście do ujść kanałów i
dalszą pracę w obrębie kanałów.

►

Położenie punktów trepanacyjnych

— siekacz górny przyśrodkowy
na powierzchni podniebiennej w miejscu największej
wklęsłości pod guzkiem zębowym
— siekacz górny boczny i siekacze dolne
na środku powierzchni językowej
— kieł górny
na powierzchni podniebiennej do tyłu od podłużnego
zgrubienia szkliwnego, powyżej podstawy trójkąta brzegu
siecznego
— kieł dolny
nieco bliżej brzegu siecznego niż w kle górnym
— przedtrzonowce górne i przedtrzonowiec dolny drugi
w środku bruzdy na powierzni żującej
— przedtrzonowiec dolny pierwszy
na powierzchni żującej w połowie odległości pomiędzy
guzkami, dystalnie od grzebienia szkliwnego łączącego
guzki
— trzonowce górne i dolne
w bruździe, na środku powierzchni żującej

- 5 -

Endodoncja przedkliniczna (2006)

►

Opracowanie komory i ujść kanałów

— narzędzia do opracowywania komory i okolic ujść
kanałów

- Goose-neck
- Long-neck (LN)
— narzędzia do lokalizacji i wstępnej penetracji kanałów
- zgłębniki kanałowe
- „poszukiwacze ścieżek”(pathfinders)
- S-finders
- otwieracze ujść kanałów
— narzędzia do opracowywania ujść kanałów
- Gates-Glidden

- Largo
- Peeso
- Davies
- Flexogates
- Beutelrock


►

Ekstyrpacja miazgi kanałowej

— miazgociąg
— dryl


►

Określenie długości roboczej

kanału(ów)

METODY POMIARU DŁUGOŚCI KANAŁU
KORZENIOWEGO
— orientacyjne
— radiologiczne
— nieradiologiczne

1.Orientacyjne
- przewężenie
- ukłucie
- krwawienie
- porównanie ze zdjęciem rtg

2.Radiologiczne
— wymagające użycia narzędzia kanałowego
jako kontrastu w kanale lub poza nim
- metoda dodawania wg Ingla & Nichollsa
- metoda porównań
- metoda Bergera
- metoda Besta
— nie wymagające użycia narzędzia kanałowego
jako kontrastu
- metoda Larheima
— radiowizjografia (rvg)

3.Nieradiologiczne
- endometria oporowa
- endometria akustyczna



►

Wykonując zdjęcie RTG z narzędziem w

kanale korzeniowym pamiętaj:

1. najlepsza do tego celu jest igła endometryczna
2. właściwie dobierz punkt referencyjny
3. narzędzie nie może być cieńsze niż 15 w skali iso
4. narzędzie wprowadzamy do momentu, w którym
wyczuwamy lekki opór
5. narzędzie zaopatrzone jest w ogranicznik
6. narzędzie jest umocowane w sposób stabilny w kanale
7. w zębach wielokorzeniowych w każdym kanale
umieszczamy narzędzie innego typu
8. gdy na zdjęciu narzędzie znajduje się dalej od
wierzchołka niż 3-4 mm
- ponownie wykonaj zdjęcie z narzędziem osadzonym
głębiej



►

Radiologiczne metody pomiaru długości

kanału korzeniowego

NIEDOGODNOŚCI
1. narażanie pacjenta na działanie promieni X
2. czasochłonność
3. brak wymiaru policzkowo-językowego
4. konieczność interpretacji zdjęcia rtg (jedyny punkt
odniesienia-wierzchołek radiologiczny)

ZALETY
1. dają informację o zakrzywieniu i przebiegu kanału
2. pozwalają postawić właściwe rozpoznanie
3. są jedynym uznawanym prawnie sposobem
dokumentacji klinicznej

- 6 -

Endodoncja przedkliniczna (2006)

►

Rodzaje endometrów

— I Generacja
Endometry oporowe
— II Generacja
Endometry impedencyjne
— III Generacja
Endometry porównujące oporność tkanek dla prądów
dwóch częstotliwości
— IV Generacja
Endometry operujące prądami różnych częstotliwości,
analizujące je oddzielnie

„

Apit (Osada)

„

AFA Apex Finder (Syborn Endo)

„

Apex Finder AFA (Analytic)

„

Formatron D-10 (Parkell)

„

Justy II (Panadent)

„

Rayapex (VDW)

„

Root ZX (J.Morita)

►

Endometryczne metody pomiaru długości

kanału korzeniowego

ZALETY
1. mała czasochłonność pomiaru
2. możliwość wielokrotnego powtarzania pomiaru
(w przypadku kanałów zakrzywionych lub
zobliterowanych)
3. nie obciążają pacjenta (ochrona radiologiczna
ciężarnych i młodocianych)
4. wskazane w sytuacjach trudnych diagnostycznie
(wierzchołek korzenia niewidoczny na skutek nałożenia
się struktur kostnych, lub gdy mimo zdjęć w projekcji
skośnej w przypadku zębów wielokorzeniowych nie
uzyskano oddzielnego obrazu każdego kanału - częste w
podczas leczenia dolnych trzonowców)
5. możliwość stosowania w bardzo wąskich kanałach
(narzędzia cieńsze od 15 w skali iso)
6. możliwość szybkiego diagnozowania perforacji kanału
lub komory (także w przypadkach zakotwiczonych już w
tkankach ćwieków okołomiazgowych i wkładów
koronowo-korzeniowych)

►

Opracowanie biomechaniczne

i chemiczne kanałów

1. Techniki opracowywania kanałów korzeniowych, w
których poszerzenie kanału następuje od szczytu ku
koronie
- poszerzenie stożkowe (metoda tradycyjna)
- step-back

2. Techniki opracowywania kanałów korzeniowych, w
których poszerzenie kanału następuje od korony ku
szczytowi kanału
- step-down (crown-down)
- crown-down-pressureless (+ step back lub double-flare)
- balanced forces

3. Techniki opracowywania kanałów korzeniowych przy
wykorzystaniu urządzeń
- mechanicznych z użyciem konwencjonalnych narzędzi
kanałowych
(

Giromatic, Racer, Endolift, Endocursor, Intra-Endokopf)

- mechanicznych z użyciem narzędzi „specjalnych”
(

Excalibur, ProFile, K3, Hero, GT, Flex Master, Pro Taper,

Lightspeed)
- systemy ultradźwiękowe
- systemy akustyczne
- urządzenia laserowe

►

Nowoczesne narzędzia do „maszynowego”

opracowywania kanałów korzeniowych

„

Light Speed (Light Speed Technology Inc.)

„

Hero 642 (Micro Mega S.A.)

„

Quantec (Tycom)

„

K3 (Kerr)

„

Flex Master (VDW)

„

ProFile (Dentsply/Maillefer)

„

ProTaper (Dentsply/Maillefer)

„

Rotary GT (Dentsply/Maillefer)

►

Podział narzędzi „maszynowych”

ze względu na:

— liczba krawędzi tnących
- dwie (Quantec)
- trzy (ProFile, ProTaper, K3, Flex Master)
— rodzaj przekroju poprzecznego
— rodzaj kąta ścinania
- zerowy (Light Speed)
- dodatni (Quantec, K3)
- ujemny (ProTaper)

- 7 -

Endodoncja przedkliniczna (2006)

►

Ogólne zasady opracowywania kanałów

korzeniowych

1. przy opracowywaniu kanałów stosuje się kolejne
rozmiary instrumentów
2. żadnego instrumentu nie należy stosować nadmierną
ilość razy
3. w czasie mechanicznego poszerzania należy zachować
naturalny przebieg kanału
4. nie wolno przechodzić narzędziami poza obręb kanału
5. kanały opracowujemy zawsze w środowisku wilgotnym
6. opracowanie kanału korzeniowego w części szczytowej
powinno ograniczyć się do otworu fizjologicznego
7. poszerzenie kanału powinno być wykonywane
indywidualnie dla każdego kanału - zwykle jednak o trzy
rozmiary (MF) poczynając od rozmiaru początkowego
(IF)


►

Tradycyjna technika opracowywania

kanałów korzeniowych

1. ustalenie początkowego pilnika
(jeśli narzędzie, którym zaczynamy pracę wchodzi do
kanału zbyt luźno zmieniamy je na jeden rozmiar większe
i oznaczamy jego długość)
2. wszystkie narzędzia wprowadzamy na taką samą
długość
3. narzędzia wprowadzamy kolejno bez pomijania
jakiegokolwiek rozmiaru
4. kanał "nie zainfekowany" poszerzamy wprowadzając do
niego trzy kolejne pilniki
5. w kanałach bardzo wąskich dążymy do uzyskania
optymalnej szerokości (pilnik nr 35)
6. kanały "zainfekowane" poszerzamy zawsze
maksymalnie
(gdy ostatni z pilników z trudem osiąga określoną długość
roboczą wracamy do poprzedniego i kończymy
opracowywanie kanału)



►

Technika: Step-back

1. określenie długości roboczej kanału
2. pilnik początkowy = initial file (IF)
(od rozmiaru pierwszego narzędzia, które da się jeszcze
swobodnie wprowadzić na długość roboczą do kanału
zależy stopień opracowania okolicy otworu
fizjologicznego)
3. kolejny pilnik
(o numer większy wprowadzamy na tę samą długość, co
IF)

4. kolejny pilnik
(o dwa numery większy wprowadzamy na tę samą
długość, co IF)
5. pilnik główny = master file(MF)
(o trzy numery większy wprowadzamy na tę samą
długość, co IF)
6. kolejny pilnik
(o numer większy od mf wprowadzamy o 1 mm krócej
niż MF)
7. kolejne pilniki
(wprowadzamy do kanału zawsze o 1 mm krócej od
poprzedniego)
8. ostatni pilnik
(zwykle, w zależności od długości kanału wprowadzamy o
2-6 milimetrów krócej niż wynosi ustalona na początku
leczenia endodontycznego długość robocza czyli długość
MF)
9. opracowywanie kanału kończymy pilnikiem głównym
(MF)


►

Technika: Crown-down-pressureless

1. wprowadzenie do kanału pilników Kerra (K-file) na
głębokość 16-18 mm o kolejnych numerach wg ISO 15,
20 i 25
2. wprowadzenie do kanału wiertła

Gates nr 2 i 3 na

głębokość 14-16 mm
3. wprowadzenie do kanału wiertła

Gates nr 4 na

głębokość 11-13 mm
(utrzymujemy lekki nacisk na wiertło w kierunku
wierzchołkowym i stałe obroty od chwili wprowadzenia
do momentu usunięcia z kanału)
4. opracowanie części przywierzchołkowej kanału
dokonujemy stosując technikę step-back

►

Opracowanie biomechaniczne

i chemiczne kanału(ów)

1. NaOCl

(podchloryn sodu) 3% lub 5,25% roztwór

- działanie proteolityczne
- wydziela dużą ilość wolnego tlenu
(zwłaszcza stosowany naprzemiennie z wodą utlenioną)
- silne pienienie w kontakcie z ketalazą w kanale
2. woda utleniona 3-5% roztwór
3. woda destylowana lub 0,9% roztwór NaCl

- 8 -

Endodoncja przedkliniczna (2006)

1. RC-Prep
skład:
- 15% Sol EDTA

(działanie demineralizujące)

- 10% nadtlenek mocznika

(w reakcji z podchlorynem

sodu powstają duże ilości wolnego tlenu)
- glikol propylenowy

(lubrikant - działanie poślizgowe

minimalizujące możliwość zaklinowania narzędzia w
kanale)

2. NaOCl

3. Alkohol izopropylowy
(stosowany w celu odtłuszczenia, zmniejszenia napięcia
powierzchniowego - lepsza penetracja podchlorynu
i osuszenia pola zabiegowego - lepsza widoczność okolicy
ujść kanałów)

4. Kwas cytrynowy
- 40% roztwór
(usunięcie warstwy mazistej ze ścian kanału - lepsza
penetracja sealera)


►

Lubrykanty

„

Gliceryna

„

File-Eze

„

RC-Prep

„

Glyde File Prep

„

Largal Ultra

„

Endogel

►

Chelatory

— 40% kwas cytrynowy
— EDTA

(kwas etylenodwuaminoczterooctowy)

►

Preparaty EDTA

— proste
- 15% roztwór wodny
- Endosal
— złożone
- File-Eze
[19%EDTA w wodnym roztworze lubrikantu o pH 10,3]
- Glyde
[15%EDTA, 10%nadtlenek karbamidu, woda, baza]
- RCPrep
[15%EDTA, 10%nadtlenek mocznika, glikol
propylenowy]
- Endogel
[15%EDTA, bromek benzokainy, hydroksyceluloza, glikol
polioksyetyleno-polioksypropylenowy, NaOH, barwnik,
woda]

►

Narzędzia stosowane przy wypełnianiu

kanałów korzeniowych

- igła Lentulo
- igła Drugsa
- rozpychacze kanałowe (spreader)
- upychacze kanałowe (plugger)


►

Metody stosowane przy wypełnianiu

kanałów korzeniowych

I. metoda konwencjonalna
1. wypełnienie kanału pastą
— z wykorzystaniem narzędzi ręcznych
— z wykorzystaniem narzędzi maszynowych
2. wypełnienie kanału pastą i ćwiekiem lub ćwiekami
gutaperkowymi
II. metoda kondensacji bocznej
III. metoda kondensacji pionowej
IV. metody termoplastyczne
(Thermafill, Obtura II, System B, Microseal, Softcore)
V. metody termomechaniczne
VI. metody mieszane


►

Materiały do wypełniania

kanałów korzeniowych

1. plastyczne uszczelniacze kanałowe

(sealer) w postaci

past i cementów
2. nieplastyczne ćwieki kanałowe
(gutaperkowe, srebrne, tytanowe, stalowe)
3. materiały do wypełnienia wstecznego


►

Uszczelniacze kanałowe

1. materiały na bazie wodorotlenku wapnia i naturalnych
żywic
(Sealapex, Apexit, Calsealer, Gangraena-Merz, CRCS)
2. pasty na bazie tlenku cynku z eugenolem
(ZnOE zarobiony ex tempore, Caryosan,Tubuli Seal
(obecnie nie stosowane))
3. pasty zawierające żywice syntetyczne
(Diaket, AH 26, Alkapern, Biocalex)
4. glasjonomery
(Ketac-Endo)
5.pasty z dodatkiem kortykosteroidów
(Endomethasone, Endomethasone-N)
6. pasty rezorcynowo-formalinowe
(Rezoform, Foredent, N2 (obecnie nie stosowane))
7.pasty z dodatkiem antybiotyków
(Focalmin, Focalmin G, Focaldry)
8. pasty jodoformowe

- 9 -

Endodoncja przedkliniczna (2006)

►

Materiał do wypełniania

kanałów korzeniowych powinien

— być łatwy w przygotowaniu
— mieć odpowiednią płynność
— wolno twardnieć po wprowadzeniu do kanału
— dać się łatwo usunąć z kanału po stwardnieniu
— być niewrażliwy na wilgoć
— zachowywać stałą objętość, a nade wszystko nie
kurczyć się w czasie twardnienia
—posiadać dobrą przyczepność do ścian kanału
—szczelnie zamykać kanał
—działać bakteriobójczo lub bakteriostatycznie
—nie resorbować się w kanale
— nie drażnić tkanek przyzębia przywierzchołkowego
— resorbować się w przypadku przepchnięcia poza
wierzchołek korzenia
— mieć wystarczający kontrast rentgenowski
— nie przebarwiać twardych tkanek zęba


►

Wypełnienie kanału pastą

i ćwiekami gutaperkowymi

1. dobór ćwieka głównego
(długość ćwieka równa długości roboczej; grubość ćwieka
równa grubości ostatniego użytego do opracowania
kanału pilnika)
— włożenie ćwieka do kanału
— oznaczenie długości (zaciśnięcie pęsety na ćwieku)
— wyjęcie ćwieka z kanału
2. wypełnienie kanału pastą
— za pomocą narzędzi ręcznych
(igłę Millera lub K-reamer z niewielką ilością pasty
wprowadzamy do kanału na długość roboczą, obracamy
wokół osi w lewo o 360º i obracając narzędziem
wyjmujemy z kanału - czynność powtarzamy wchodząc
do kanału coraz płycej aż do całkowitego jego
wypełnienia)
— za pomocą narzędzi maszynowych
(Igłę Lentulo z małą ilością materiału wprowadzamy do
kanału na długość roboczą, wycofujemy igłę o 2-3 mm i
ruchami pompującymi wypełniamy część wierzchołkową
- czynność powtarzamy wchodząc do kanału coraz płycej
aż do całkowitego jego wypełnienia; Igła obraca się w
prawo, a ilość obrotów wynosi znacznie poniżej
1000/min; do kanału wprowadzamy igłę, która się nie
obraca, wyjmujemy rotującą)
3. wprowadzenie do kanału ćwieka głównego
(ćwiek wprowadzamy na określoną wcześniej długość
powoli, dając możliwość wypłynięcia nadmiarowi pasty)
4. wprowadzenie do kanału ćwieków dodatkowych

5. obcięcie ćwieków
(dokonujemy tego w poziomie ujścia kanału za pomocą
rozgrzanego ekskawatora)
6. usunięcie z komory nadmiarów pasty


►

Metoda kondensacji bocznej

(na zimno)

1. dobór ćwieka głównego - master cone
(długość ćwieka mniejsza o 0,5-1 mm od długości
roboczej; grubość ćwieka równa grubości ostatniego
pilnika, który dochodził do otworu fizjologicznego (MF))
— włożenie ćwieka do kanału
— oznaczenie długości (zaciśnięcie pęsety na ćwieku)
— wykonanie zdjęcia Rtg
— wyjęcie ćwieka z kanału
2. wprowadzenie do kanału pasty

(sealer)

— za pomocą narzędzi ręcznych
(igłę Millera lub K-reamer z niewielką ilością pasty
wprowadzamy do kanału na długość roboczą, obracamy
wokół osi w lewo o 360º i obracając narzędziem
wyjmujemy z kanału)
— za pomocą narzędzi maszynowych
(igłę Lentulo z małą ilością materiału wprowadzamy do
kanału na długość roboczą, wycofujemy igłę o 2-3 mm i
ruchami pompującymi wypełniamy część wierzchołkową)
3. wprowadzenie do kanału ćwieka głównego
(ćwiek - obtoczony w paście-wprowadzamy na określoną
wcześniej długość)
4. kondensacja
(odpowiedniej grubości rozpychacz (spreader)
wprowadzamy do kanału na głębokość 1-2 mm krótszą od
roboczej; poruszamy rozpychaczem ostrożnie we
wszystkich kierunkach przez ok.1 min.; wyjmujemy
rozpychacz z obrotem)
5. wprowadzanie do kanału ćwieków dodatkowych
(w przestrzeń utworzoną dzięki ruchom rozpychacza
wprowadzamy ćwiek dodatkowy o grubości o 1 rozmiar
mniejszej niż grubość rozpychacza;
wprowadzamy wyczyszczony rozpychacz o 1 mm płycej i
ponawiamy proces kondensacji; wyjmujemy rozpychacz z
obrotem; czynności wprowadzania dodatkowego ćwieka
i rozpychacza powtarzamy aż do całkowitego wypełnienia
kanału)
6. obcięcie ćwieków
(dokonujemy tego w poziomie ujścia kanału za pomocą
rozgrzanego ekskawatora)
7. usunięcie z komory nadmiarów pasty

- 10 -

Endodoncja przedkliniczna (2006)

►

Wyłuszczenie (ekstyrpacja) miazgi

po jej dewitalizacji

— leczenie dwuetapowe
— leczenie trzyetapowe

wskazania:
— pulpopatie nieodwracalne z żywą miazgą

(technika wykonania zabiegu)

I wizyta
— badanie żywotności miazgi
— przeglądowe zdjęcie rtg
— izolacja zęba od dostępu śliny,
— częściowe opracowanie ubytku,*
— obnażenie miazgi i założenie środka dewitalizującego*
— szczelny opatrunek czasowy na okres 7-14 dni*

II wizyta
— izolacja od środowiska jamy ustnej (koferdam,
ślinociąg, wałki ligniny)
— usunięcie opatrunku i wymycie ubytku H

2

O

2

lub

fizjologicznym roztworem NaCl
— opracowanie ubytku z uwzględnieniem poszerzenia
ułatwiającego
— zmiana zestawu narzędzi
— wypłukanie ubytku fizjologicznym roztworem NaCl
i osuszenie sterylnym tamponem waty

— wypełnienie kanału(ów)
— kontrola radiologiczna wypełnienie kanałowego
— wypełnienie komory i ubytku
— okresowa kontrola kliniczna i radiologiczna

— zdjęcie sklepienia komory
— usunięcie miazgi komorowej i korzeniowej
— określenie długości roboczej kanałów
— opracowanie biomechaniczne i chemiczne kanałów
— osuszenie kanałów sączkami papierowymi
— wypełnienie kanałów
— kontrola radiologiczna wypełnienia kanałowego
— wypełnienie stałe lub czasowe, gdy pacjent wykonuje
— zdjęcie rtg w innym gabinecie; leczenie wtedy
przedłuża się o jedną wizytę

[rokowanie: niepewne, często powikłania ze strony
tkanek okołowierzchołkowych]


►

Preparaty stosowane do dewitalizacji miazgi

— Parapasta

(paraformaldehyd, perkaina, eugenol,

gliceryna, włókna)
— Depulpin

(paraformaldehyd, lidokaina, chlortymol,

olejek goździkowy, balsam peruwiański)
— Caustinerf Fort

(paraformaldehyd, lidokaina, baza

włóknista)
— Devipasta

►

Antyseptyczne leczenie kanałowe

(technika wykonania zabiegu)

I wizyta
— badanie żywotności miazgi
— przeglądowe zdjęcie rtg
— izolacja zęba od dostępu śliny,
— opracowanie ubytku z uwzględnieniem poszerzenia
ułatwiającego
— zniesienie sklepienia komory
— usunięcie rozpadłej miazgi komorowej i korzeniowej
— określenie długości roboczej kanałów
— biomechaniczne i chemiczne opracowanie kanałów
— czasowe wypełnienie kanałów wodnym preparatem
wodorotlenku wapnia
— szczelny opatrunek czasowy

II wizyta
— izolacja zęba od dostępu śliny
— dezynfekcja pola operacyjnego
— usunięcie opatrunku czasowego z ubytku, komory
i kanałów
— dalsze opracowanie biomechaniczne i chemiczne
kanału(ów)
— osuszenie kanału(ów)

Kanały wypełnia się na stałe wobec ustąpienia wszystkich
objawów klinicznych (w tym suche, pozbawione zapachu
czyste sączki); jeśli objawy kliniczne nie ustępują leczenie
przedłuża się na kolejne wizyty.


►

Odkażanie kanału korzeniowego

— fenol i jego pochodne
— jod i jego pochodne
— preparaty na bazie wodorotlenku wapnia
— chemioterapeutyki

(metronidazol)

— chlorheksydyna

(activ points)

— sterydy
— antybiotyki
— laser

Pochodne fenolu

„

CMCP

(kamforowany monochlorofenol)

„

CHAKAEM

„

Kamfenol

„

Dikamfen

„

Cresophene

- 11 -

Endodoncja przedkliniczna (2006)

Jod i jego pochodne

„

Płyn Lugola 1%

„

roztwór jodu w jodku potasu

„

Wascodyne

„

Iodopax

„

Jodoform

Preparaty na bazie wodorotlenku wapnia

„

Gotowe pasty wodne

(Multicol, Calasept, Calcicur, Hypocal, Reogan,
Calcipulpe, Pulpdent)

„

Pasty przygotowywane ex tempore
(Calxyl,Biopulp)

„

Ćwieki
(Calciumhydroxid Points)

Mieszanki antybiotykowo-sterydowe

„

Ledermix
(dimetylchlortetracyklina+triamcynolon)

„

Septomixine

(siarczan polimyksyny B; siarczan neomycyny;
terotrycyna;deksametazon; dimeticon; siarczan
baru)

„

Pulpomixine
(siarczan framecytyny; siarczan polimyksyny B;
deksametazon; )

„

Dexadent

(framecytyna; polimyksyna B;

deksametazon; )

►

Tkanki przyzębia przywierzchołkowego

— ozębna
— cement korzeniowy
— kość wyrostka zębodołowego (wraz z okostną)


►

Funkcje ozębnej

— utrzymuje ząb w zębodole (zapewniając fizjologiczną
ruchomość)
— amortyzuje działanie sił żucia
— bierze udział w przebudowie kości wyrostka
zębodołowego
— bierze udział w tworzeniu cementu korzeniowego
— pośredniczy w odbieraniu bodźców czuciowych


►

Choroby tkanek okłowierzchołkowych

— zaburzenia w krążeniu
— zapalenia
— zmiany wsteczne
— zmiany postępowe

►

Zapalenie tkanek przyzębia

przywierzchołkowego

(periodontitis apicalis)

— OSTRE

(acuta)

[surowicze

(serosa) i ropne (purulenta)]

— PRZEWLEKŁE

(chronica)

[włókniste

(fibrosa), ropne (purulenta), ziarninowe

(granulosa), ziarninujące(granulomatosa)]
[zaostrzone

(exacerbata)]

►

Ostre zapalenia tkanek przyzębia

przywierzchołkowego

(periodontitis apicalis

acuta)

— silnie zaznaczone objawy kliniczne
— brak objawów radiologicznych

(poza poszerzeniem

szpary ozębnej)


►P

rzewlekłe zapalenia tkanek przyzębia

przywierzchołkowego

(periodontitis apicalis

chronica)

— brak objawów klinicznych

(poza okresami

zaostrzenia)
— objawy radiologiczne


►

Ostre surowicze zapalenia tkanek przyzębia

przywierzchołkowego

(periodontitis apicalis

acuta serosa)

Badanie podmiotowe
— ból przy nagryzaniu
— ból samoistny

(o różnym natężeniu)

— uczucie „wysadzania zęba z zębodołu”
Badanie przedmiotowe
— głęboki ubytek sięgający komory miazgi lub rozległe
wypełnienie
— brak reakcji na bodźce termiczne
— ważliwość na perkusję pionową (czasem również
poziomą)
— nieznaczna ruchomość zęba (rozchwianie I stopnia)
— zaczerwienienie i bolesność dotykowa błony śluzowej
w okolicy wierzchołka korzenia zęba przyczynowego
— surowiczy wysięk z kanału w trakcie leczenia
endodontycznego
— odczyn ze strony węzłów chłonnych

- 12 -

Endodoncja przedkliniczna (2006)

►

Ostre ropne zapalenia tkanek przyzębia

przywierzchołkowego

(periodontitis apicalis

acuta purulenta)

Fazy zapalenia ropnego
— ropień okołowierzchołkowy i faza śródkostna
— ropień podokostnowy
— ropień podśluzówkowy


►

Ropień okołowierzchołkowy

(abscessus periapicalis)

Badanie podmiotowe
— ból przy nacisku na ząb
— ból samoistny

(o różnym natężeniu) nasilający się przy

poziomym ułożeniu ciała
— ból ma charakter ciągły, pulsujący, promieniujący
— ciepło wzmaga, zimno łagodzi ból
— uczucie „wysadzania zęba z zębodołu”
Badanie przedmiotowe
— głęboki ubytek sięgający komory miazgi lub rozległe
wypełnienie często uraz

(utrata połysku szkliwa,

przebarwienie korony, głuchy odgłos opukowy)
— ważliwość na perkusję pionową i poziomą
— ruchomość zęba

(rozchwianie I lub II stopnia)

— zaczerwienienie, nieznaczny obrzęk i bolesność
dotykowa błony śluzowej w okolicy wierzchołka korzenia
zęba przyczynowego
— ropny wysięk z kanału w trakcie leczenia
endodontycznego
— odczyn ze strony węzłów chłonnych

►

Ropień podokostnowy

(abscessus subperiostalis)

Badanie podmiotowe
— objawy jak w fazie ropnia okołowierzchołkowego, ale
znacznie bardziej nasilone

(dochodzi do odwarstwiania

okostnej)
— objawy ogólne (złe samopoczucie, gorączka)
Badanie przedmiotowe
— nasilenie objawów poprzednio wymienionych
— bardzo znaczna ważliwość na perkusję pionową i
poziomą ruchomość zęba

(rozchwianie II lub III stopnia)

— zaczerwienienie, spoisty obrzęk i bolesność dotykowa
błony śluzowej w okolicy wierzchołka korzenia zęba
przyczynowego

(naciek zapalny)

— pojawia się nieznaczny obrzęk tkanek miękkich

►

Ropień podośluzówkowy

(abscessus submucosus)

Badanie podmiotowe
— objawy bólowe znacznie się zmniejszają
— narasta obrzęk tkanek miękkich twarzy
(wysięk przedostaje się do luźnej tkanki łącznej)
— utrzymują się objawy ogólne

(złe samopoczucie,

gorączka)
Badanie przedmiotowe
— zmniejsza się ważliwość na perkusję
— ruchomość zęba

(rozchwianie II lub III stopnia)

— zmniejsza się bolesność dotykowa błony śluzowej w
okolicy wierzchołka korzenia zęba przyczynowego
— zwiększa się natomiast wygórowanie w tej okolicy, jest
ono bolesne i miękkie, wykazuje wyraźne chełbotanie
(zbiornik ropy)
— narasta obrzęk tkanek miękkich twarzy
— w momencie przebicia się ropnia przez śluzówkę
objawy w znacznej mierze ustępują


►

Przewlekłe włókniste zapalenie tkanek

przyzębia przywierzchołkowego

(periodontitis apicalis chronica fibrosa)

Badanie przedmiotowe
— ząb przyczynowy o niekiedy przebarwionej koronie z
miazgą martwą lub zgorzelinową, niekiedy po leczeniu
endodontycznym, często w węźle urazowym
— odczyn ze strony węzłów chłonnych
Badanie radiologiczne
— poszerzenie szpary ozębnej
— hipercementoza

(nawarstwienie cementu

korzeniowego)
— nawarstwienie blaszki zbitej kości zębodołu
— przebudowa beleczkowania kostnego


►

Przewlekłe ziarninowe zapalenie tkanek

przyzębia przywierzchołkowego

(periodontitis apicalis chronica granulosa)

Badanie radiologiczne
— obecność przejaśnienia w okolicy wierzchołka
korzenia zęba o średnicy kilku do kilkunastu milimetrów
(ziarniniak)
— nieostro odgraniczonego od zdrowej kości
(P.a.granulomatosa)
— czasami występuje ostra granica spowodowana
nawarstwianiem się wokół zmiany tkanki kostnej
(obwódka sklerotyczna)

- 13 -

Endodoncja przedkliniczna (2006)

►

Przewlekłe ziarninowe zapalenie tkanek

przyzębia przywierzchołkowego

(periodontitis apicalis chronica granulosa)

Rodzaje ziarniniaków
- ziarniniak zwykły

(granuloma simplex)

- ziarniniak nabłonkowy

(granuloma epitheliale)

- ziarniniak torbielowaty

(granuloma cysticum)

Zejściem ziarniniaków jest torbiel korzeniowa
(cystis radicularis)


►

Przewlekłe ropne zapalenie tkanek przyzębia

przywierzchołkowego

(periodontitis apicalis chronica purulenta)

Objawy kliniczne
— obecność przetoki

(fistula) wewnętrznej czyli

śluzówkowej

(fistula interna seu mucosa) lub zewnętrznej

czyli skórnej

(fistula externa seu cutanea), która możę być

czynna

(fistula activa) lub bierna (fistula passiva

— czasami zamiast przez przetokę treść ropna uchodzi
przez kieszonkę dziąsłową

— w przypadku, gdy przewlekły proces ziarninowy lub
ropny doprowadził do znacznego zaniku kości występują:
- głuchy odgłos opukowy

(przy badaniu na perkusję)

- objaw drżenia korzeniowego

(objaw Smrekera)

Objawy radiologiczne
— zmiany w kości charakterystyczne dla zapaleń
przewlekłych ziarninowych albo torbieli korzeniowej
— bardzo rzadko jedynie poszerzenie szpary ozębnej na
całym przebiegu
— resorpcja korzenia

(resorpcja zewnętrzna)

►

Metody leczenia

endodontyczno-chirurgicznego

— utworzenie przetoki wierzchołkowej

(fistulacja)

— kiretaż wierzchołkowy
— resekcja wierzchołka korzenia
— hemisekcja

(rozcięcie zęba wielokorzeniowego)

— radektomia

(amputacja korzenia zęba)

— replantacja

►

Odbudowa zębów uprzednio leczonych

endodontycznie

Planując leczenie endodontyczne należy mieć na uwadze
— czy nie ma przeciwwskazań, ze względu na stan
ogólny pacjenta do leczenia kanałowego
— czy ząb po zakończeniu leczenia będzie mógł spełniać
swoje dotychczasowe funkcje
— czy po zakończeniu leczenia jesteśmy w stanie
odbudować ząb w taki sposób by trwale poprawić, lub
przynajmniej zachować jego dotychczasową funkcję i
wygląd estetyczny
— jaki jest stan pozostałych zębów, a tym samym, czy ząb
po zakończeniu leczenia będzie przydatny ze względów
protetycznych
— czy stan tkanek przyzębia zapewni leczonemu
kanałowo zębowi należyte utrzymanie
— jakie są szanse powodzenia leczenia kanałowego
(

- względy „techniczne”: możliwość wykonania

skutecznego znieczulenia, możliwość izolacji od dostępu
śliny, pozycja i kąt nachylenia zęba, stopień rozwarcia ust,
wielkość dłoni stomatolog
- względy „anatomiczne”: ilość kanałów, możliwość
odnalezienia i dostępu do ich ujść, przebieg kanałów -
stopień ich zakrzywienia i zwapnienia
- ochrona przed złamaniem w trakcie przedłużającego się
leczenia)
— jaki jest status finansowy pacjenta

(koszty leczenia

kanałowego są tylko częścią kosztów leczenia
kompleksowego)

Stan koron większości leczonych kanałowo zębów przed
rozpoczęciem leczenia:
— rozległe ubytki próchnicowe
— ubytki niepróchnicowego pochodzenia
— obszerne wypełnienia
— zniszczenie korony na skutek urazu

W trakcie leczenia kanałowego dochodzi zwykle do
znacznej utraty tkanek - głównie zębiny na skutek:
— konieczności opracowania ubytku próchnicowego
— konieczności dotarcia do sklepienia komory
(poszerzenie ułatwiające) i jego zniesieniem
— opracowaniem komory i ujść kanałów
— opracowaniem kanałów

Następstwem leczenia kanałowego jest wysuszenie
organicznych struktur szkliwa i zębiny, skutkiem czego
tkanki te stają się kruche i mniej elastyczne

- 14 -

Endodoncja przedkliniczna (2006)

W zębach bezmiazgowych dodatkową retencję przy
odbudowie koron uzyskujemy wykorzystując:
— komorę miazgi
— kanał(y) korzeniowy(e)

►

Odbudowa zębów uprzednio leczonych

endodontycznie - zęby przednie

1. odbudowa (tylko) ubytku od strony podniebiennej
(językowej)

(sytuacja taka zdarza się w przypadku

leczenia zęba, który uległ urazowi, ale twarde tkanki zęba
nie zostały uszkodzone (IV klasa wg Ellisa); w takich
przypadkach wystarczającym wzmocnieniem struktury
zęba wydaje się być odpowiednie wypełnienie komory)
2. wzmocnienie konstrukcji odbudowywanego zęba
poprzez zastosowanie licówki (kompozytowej albo
ceramicznej) lub ćwiekiem dokanałowym
(wykonujemy w przypadkach, gdy przed leczeniem
endodontycznym w koronie zęba na powierzchniach
stycznych istniały wypełnienia lub ubytki )
3. korona estetyczna (zwykle z wkładem koronowo-
korzeniowym lub ćwiekiem dokanałowym)
(wykonujemy w przypadkach znacznych ubytków
twardych tkanek zęba)


►

Odbudowa zębów uprzednio leczonych

endodontycznie - zęby boczne

1. odbudowa (tylko) od powierzchni żującej
(sytuację spotykamy w przypadku, gdy otwór
zapewniający dostęp do sklepienia komory nie narusza
znacząco (nie podminowuje) struktury guzków, a brzegi
korony zęba są nietknięte - poprzestajemy wówczas na
wypełnieniu komory i założeniu wypełnienia od
powierzchni żującej)
2. odbudowa ubytku z zastosowaniem techniki chroniącej
guzki
- ubytek opracowujemy jak pod wkład koronowy (kąt
nachylenia ścian ubytku do jego dna 90-105°)
- obniżamy podminowane guzki tak, by zostały przykryte
przez materiał przyszłego wypełnienia

— jeżeli ćwiek wymaga nagwintowania ściany kanału
lepiej zrobić to ręcznie niż za pomocą maszyny

- w przypadku znacznego osłabienia ścian i guzków
konstrukcję wzmacniamy za pomocą ćwieków
dokanałowych
3. wykonanie wkładu koronowego lub nakładu
(inlay, onlay, overlay, pinledge)
4. wykonanie korony protetycznej (zwykle na wkładzie
koronowym lub ćwiekach dokanałowych)

►

Rodzaje ćwieków dokanałowych

— gladkościenne

(zacementowywane w kanale, zwykle

po jego uprzedniej kalibracji)
— gwintowane

- samoodcinające się

(wkręcane przy pomocy kątnicy

i odłamujące się przy zaklinowaniu podczas
wkręcania)
- wymagające nagwintowania kanału

(posiadają

gwint zwykle z rowkami ściekowymi dla
odprowadzenia nadmiarów cementu)

— równoległościenne (cylindryczne)
— stożkowate


— posiadające część koronową („głowa”)
— nie posiadające części koronowej



Materiały, z których produkowane są ćwieki dokanałowe:
— stal

(chromokobalt i chromonikiel)

— tytan
— kompozyty
— włókna węglowe
— włókna szklane

Aby użyć ćwieka dokanałowego należy:
— usunąć materiał wypełniający kanał korzeniowy w
taki sposób, by nie naruszyć (usunąć lub przepchnąć)
materiału wypełniającego część przywierzchołkową
— najlepiej zamocować ćwiek na tej samej wizycie,
na której wypełniamy kanał korzeniowy
(pamiętamy przebieg i długość kanału)
— długość ćwieka powinna stanowić 2/3 głębokości
kanału i być dłuższa o 1/3 od części koronowej
— ściana kanału powinna być dopasowana do
powierzchni ćwieka
— ściana korzenia wokół ćwieka powinna mieć co
najmniej 1 mm grubości

— „głowę” ćwieka dopasowujemy zawsze poza kanałem i
przed jego zacementowaniem
— ćwiek stalowy w kanale zacementowujemy za pomocą
cementu fosforanowego lub glass-ionomerowego

- 15 -

Endodoncja przedkliniczna (2006)

►

Wybielanie zębów uprzednio leczonych

endodontycznie

Metody
— wewnętrzna

(tylko w zębach bezmiazgowych)

— zewnętrzna

Środki wybielające
— 30% nadtlenek wodoru

(perhydrol)

— nadtlenoboran sodu

(pasta po wymieszaniu z

Perhydrolem sporządzana ex tempore)
-— 10-15% nadtlenek mocznika

(pasta po wymieszaniu z

gliceryną sporządzana ex tempore)

Techniki
— stopniowego wybielania (walking bleach)
— termokatalityczna

- 16 -