Teorie handlu

miedzynarodowego

Współczesny handel
międzynarodowy



Kluczowe pojęcia:

-

Produkt Krajowy Brutto opisuje zagregowaną
wartość dóbr i usług finalnych wytworzonych na
terenie danego kraju w określonej jednostce czasu
(najczęściej w ciągu roku).

-

Terms of trade –stosunek cen w eksporcie kraju do
cen w imporcie

Terms of trade



Terms of trade - stosunek ceny dobra pierwszego do ceny dobra

drugiego, nazywane warunkami wymiany. Terms of Trade może być

cenowy lub nominalny. Wskaźnik ten pokazuje zmiany siły

nabywczej eksportu w stosunku do importu poszczególnych krajów.

Zmiany w czasie tego wskaźnika wskazują jak zmieniają się korzyści

krajów prowadzących wymianę. Poprawa terms of trade następuje

gdy ceny dóbr eksportowanych w okresie 1 roku rosną szybciej niż

ceny dóbr importowanych. Za eksport będzie można kupić więcej

dóbr importowanych, rośnie siła nabywcza eksportu a więc

zapłacimy mniej za import. Jeżeli sytuacja jest odwrotna - relacja jest

odwrotna - za eksport można kupić mniej. Na kształtowanie się

wskaźnika terms of trade decydujący wpływ mają ceny na rynkach

światowych.

Rozwój zasad i teorii handlu
międzynarodowego



Starożytność

-

podbój nowych terenów wraz z ludnością



Średniowiecze

-

doktryna słusznej ceny

-

szlaki handlowe, odkrycia geograficzne



Wiek XV-XVII

-

rewolucje przemysłowe

-

budowa podstaw kapitalizmu

-

doktryna merkantylizmu

Teorie handlu - podział



1. Teorie przedklasyczne



2. Teorie klasyczne



3 Teorie współczesne

TEORIE PRZEDKLASYCZNE



PSYCHOZY LĘKU PRZED BRAKIEM TOWARÓW – starożytni
kupcy handlowali na zasadzie skupowania jak największej
ilości produktów i towarów po jak najmniejszej cenie, nierzadko
kosztem dokonywania rabunków i rozbojów, przy
jednoczesnym oferowaniu jak najmniejszej ilości towaru przy
sprzedaży.



DOGMATU SŁUSZNEJ CENY – wraz z rozwojem
społeczeństw i państwowości następował rozwój handlu
wymiennego (towar za towar), z użyciem umownego pieniądza
(np. soli, kruszcu metalu szlachetnego). Każdy towar ma swoją
cenę podyktowaną kosztami jego wytworzenia, poniżej której
nie powinien być sprzedany. Rynek – podaż i popyt – kształtuje
cenę.

TEORIE PRZEDKLASYCZNE (2)

MERKANTYLIZM

(od 1550 do 1800)



Bogactwo narodu mierzone jest ilością posiadanych kruszców (głównie
złota)

.



zasada podstawowa - gromadzenie kruszców, eksploatacja kolonii



kruszce są dobrem ograniczonym: jeżeli jedne kraje je zyskują –
inne tracą.



Korzystny bilans w handlu i wymianie w skali międzynarodowej
stanowi źródło bogactwa narodu.



Celowym jest gromadzenie kruszców szlachetnych i prowadzenie
polityki ekonomicznej ułatwiającej osiągnięcie tego celu

(np. poprzez

ograniczenia importu i promowanie eksportu).

Teorie klasyczne



Teoria kosztów absolutnych A. Smitha



Teoria kosztów komparatywnych D. Ricardo
(1817r)



Teoria Heckschera-Ohlina (Teoria H-O)

Teoria kosztów absolutnych



Autor: Adam Smith Bogactwo Narodów



Kraj eksportuje te towary, w których produkcji jest

bardziej wydajny niż inne kraje (ma niższe koszty

produkcji)



Podstawowy czynnik produkcji - praca

A.Smith „Badania nad naturą i bogactwem narodów” (1776 r.)

•

   

1.

liberał propagujący idee tolerancji, własności prywatnej,

wolnego rynku i "bogactwa narodów";

2.

ekonomista, ojciec klasycznej ekonomii politycznej;

3.

rzecznik rodzącego się systemu kapitalistycznego;

4.

moralista i humanista podejmujący zagadnienia cnoty i

występku, a także współżycia wolnych jednostek w ramach
społeczeństwa obywatelskiego; 5.myśliciel wrażliwy na
kwestie sprawiedliwości społecznej i dobra ogółu;

(1723-1790)

Model korzyści absolutnych

•

Konflikty są rozwiązywane

efektywniej poprzez naturalny

proces toczący się w gospodarce,

niż w wyniku wszelkich

zarządzeń wymyślonych przez

istoty ludzkie.

•

Dlaczego?

•

Ponieważ ludzie są racjonalni,

znają się na rachunku i kierują się

egoistycznym interesem.

•

Efekt:
pozostawione same sobie,

jednostki postępują stosownie do

swego egoistycznego interesu i

przez to działają na korzyść

całego społeczeństwa.

ASmith

.

•

Argumenty antyinterwencyjne:

-

polityczne – naruszenie
wolności osobistej

-

filozoficzne – naruszenie praw
natury

-

ekonomiczne – „niewidzialna
ręka”, która prowadzi ludzi do
tego, co najbardziej odpowiada
interesowi całego społeczeństwa

Przewaga absolutna – zdolność kraju do wyprodukowania większej ilości
produktów z danych zasobów wytwórczych niż w kraju konkurenta, a więc
przewagę w zakresie jednostkowych kosztów produkcji przy wytworzeniu
określonych dóbr.

Produkt

Wydajność (produkt/1h)

Polska

Kuba

jabłka (1 kg)
Cygara (1szt)

6
3

1
6

Polska przewaga absolutna w produkcji jabłek
Kuba przewaga absolutna w produkcji cygar

2. Teoria kosztów względnych (kosztów

komparatywnych, porównawczych

)

(Torrens, Ricardo)
Ricardo „Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania”
(1817r)

(1772-1823)

Torrens „Traktat na temat handlu zagranicznego zbożem”
(1808r)

Kraj powinien specjalizować się w produkcji tych dóbr, w produkcji

których jego przewaga w kosztach względnych jest największa, albo tych,
w stosunku do których jego strata w kosztach względnych jest najmniejsza
- podstawą wyboru specjalizacji są względne koszty produkcji

Teoria kosztów komparatywnych
D. Ricardo



Wymiana pozostaje korzystna dla wszystkich
uczestników, jeśli każdy kraj specjalizuje się w
wytwarzaniu tego, w czym ma kosztową przewagę
komparatywną.



Źródłem korzyści komparatywnych według
Ricardo są różnice między krajami w technice
produkcji.



Podstawowy czynnik produkcji - praca

Przewaga



Przewaga absolutna - dany kraj ma możliwość

produkowania większej ilości produktów z danych

zasobów niż pozostałe.



Przewaga komparatywna – oznacza zdolność kraju do

produkowania niektórych dóbr po kosztach

alternatywnych (relatywnych) niższych niż innych,

w stosunku do pozostałych krajów.



Przewaga konkurencyjna – w danej dziedzinie kraj

zwiększa swoje udziały rynkowe, wygrywając konkurencję

z partnerami handlowymi.

Przykład Ricardo korzyści komparatywne
- Anglia i Portugalia



Anglia handluje suknem, Portugalia - winem i suknem.



Załóżmy, że wyprodukowanie pewnej ilości płótna kosztuje w

Anglii 100 godzin pracy rocznie, a wyprodukowanie wina tej

samej wartości 120 godzin pracy => Anglii opłaca się wtedy

produkować tylko płótno i kupować za nie wino.



Załóżmy, że w Portugalii wyprodukowanie takiej samej ilości

płótna angażuje 90 godzin pracy a takiej samej ilości wina 80

godzin => Portugalii opłaca się wtedy produkować tylko wino i

kupować za nie płótno.



Portugalia posiada absolutną przewagę nad Anglią - może

produkować taniej i wino, i płótno.

Przykład Ricardo
– Anglia i Portugalia



Portugalczykom opłaca się jednak importować płótno z Anglii,

czyli z kraju, w którym jego wytworzenie kosztuje 100 godzin

pracy do Portugalii, czyli kraju, gdzie jest warte 90 godzin

pracy.



Oddając wino, warte 80 godzin pracy, za płótno, które w

Portugalii jest warte 90 godzin pracy, Portugalczycy zyskują

równowartość 10 godzin pracy.



Podobnie Anglicy, wysyłając do Portugalii płótno, warte u nich

100 godzin pracy zyskują wino, warte w Anglii 120 godzin

pracy. Czyli zyskują 20 godzin pracy.



Wniosek z tego taki, że opłaca się handel między krajami,

nawet jeśli jeden z nich może produkować wszystkie dobra

taniej niż drugi.

Koszt komparatywny – koszt wytworzenia jednostki dobra wyrażony w
jednostkach innego dobra

 

Wydajność

Jednostkowy koszt

produkcji

 

Polska

Kuba

Polska

Kuba

jabłka

6

1

1/6

1

cygara

4

2

1/4

1/2

 

Koszt komparatywny jabłek w kategorii cygar
1/6 : ¼ = 2/3 aby wytworzyć 1 kg jabłek w Polsce potrzeba 2/3 nakładów
pracy aby wytworzyć 1 szt cygara.
1: ½ = 2 na Kubie
Jabłka relatywnie tańsze w Polsce

•

Wnioski z teorii przewagi
komparatywnej:

•

protekcjonizm (np. cła, kontygenty) jest
zawsze szkodliwy;

•

nawet jeśli dwa kraje znajdują się na
bardzo różnym stopniu rozwoju,
wymiana handlowa między nimi ma
sens i może być korzystna dla obu
stron

•

Tło do rozważań

•

żądania angielskich

właścicieli ziemskich,

domagających się ochrony

przed importem artykułów

rolnych podczas gdy

przemysłowcy opowiadali

się za wolnym handlem.

•

Kwestia kluczowa:

•

wolność czy regulacja

handlu zagranicznego?

D.Ricardo

3. Teoria proporcji czynników produkcji –

model Heckschera-Ohlina

Podstawowe założenia:

1.

(dwa kraje, dwa produkty, dwa czynniki produkcji)

2.

Konkurencja doskonała

3.

Wolny handel

4.

Brak kosztów transportu

5.

Niemobilność czynników produkcji między krajami, a doskonała
mobilność wewnątrz kraju

6.

Kraje różnią się stopniem wyposażenia w czynniki produkcji

7.

Oba dobra – różne funkcje produkcji

8.

Dobro A funkcja produkcji taka sama w obu krajach

Założenia H-O cd.:

9. Stałe współczynniki technologiczne przy produkcji dóbr

10. Dobra są homogeniczne

11. Dane warunki popytowe w obu krajach, gusty nie zależą od
dochodu

Teoremat Rybczyńskiego:

W modelu neoklasycznym 2na 2na 2 przy założeniu stałych cen,
wzrost podaży jednego z czynników produkcji spowoduje wzrost
produkcji dobra które zużywa intensywniej ten czynnik.

Np.. Wzrost kapitału doprowadza do wzrostu produkcji dobra
kapitałochłonnego

Przykład:

Rosyjscy emigranci w Izraelu; 1989-1996 napływ
emigrantów z Rosji z wyższym wykształceniem niż
Izraelczycy, efekt wzrost produkcji dóbr wymagających
nakładów wykwalifikowanej siły roboczej

Teoremat H-O:

Kraj będzie eksportował (ze względu na korzyści
komparatywne) dobra , których wytworzenie wymaga
intensywniejszego wykorzystania czynnika produkcji
relatywnie obfitego, a wiec tańszego; podejmie natomiast
import dóbr, których produkcja krajowa wymaga
intensywniejszego wykorzystania czynnika produkcji
rzadszego, a wiec droższego.

Teoremat Stolpera-Samuelsona (1941r): Wymiana
międzynarodowa prowadzi w każdym z krajów do wzrostu
przychodów czynnika produkcji, w który kraj jest obficie
wyposażony, oraz do spadku przychodów tego czynnika
produkcji, który jest relatywnie rzadki. Czynniki obfite
zyskują, czynniki rzadkie tracą na wymianie

Kraj I obfity w kapitał, eksportuje kapitałochłonne dobro A =>wzrost
produkcji w sektorze A=>przesunięcie zasobów czynników produkcji z
sektora B=>ograniczenie produkcji B=> nadwyżka pracy => spadek
przychodów z pracy i wzrost przychodów z kapitału

Teoremat wyrównywania się cen czynników produkcji

Handel międzynarodowy wpływa nie tylko na wynagrodzenie czynników
produkcji i podział dochodu wewnątrz kraju, ale również na różnice cen
czynników pomiędzy krajami.W wyniku wymiany następuje wyrównywanie
się cen produktów, które prowadzi do wyrównywania się cen czynników
produkcji

Kraj I

Kraj II

Eks. dóbr kapitałochłonnych

Pośredni eks. kapitału

Eks. dóbr pracochłonnych

Pośredni eks. pracy

*

A

ż

p

P

P

r

w

*

P

*

A

A

P

E

E

Kraj : zasób pracy względnie większy niż zagranica, względnie
niskie płace: A< płótno (pracochłonne względnie tanie, kraj
eksportuje płótno, ceny wyrównują się do E i płace wyrównują się
do E

Polska(kraj obfity w

pracę)

Niemcy (kraj obfity w

kapitał)

Przed rozpoczęciem

handlu

Ceny towarów

•

Zegarki drogie

•

Garnitury tanie

•

Zegarki tanie

•

Garnitury drogie

Po rozpoczęciu

handlu

Kierunek handlu

Zmiany cen towarów

Zmiany produkcji

•

Eks. garniturów

•

Imp. zegarków

1.Zegarki tanieją

2. Garnitury drożeją

•

Garnitury

•

Zegarki

•

Eks zegarków

•

Imp garniturów

1. Zegarki drożeją

2. Garnitury tanieją

•

Granitury

•

zegarki

Zmiany popytu na

czynniki produkcji

Zmiana cen

czynników produkcji

•

Popyt na pracę

•

Popyt na kapitał

1. Praca drożeje

2. Kapitał tanieje

•

Popyt na pracę

•

Popyt na kapitał

•

Praca tanieje

•

Kapitał drożeje

Teoria Heckschera-Ohlina



Kierunki specjalizacji określa proporcja pomiędzy

zasobami czynników pozostającymi w dyspozycji różnych

gospodarek.



Każdy kraj specjalizuje się w produkcji tego dobra,którego

wytwarzanie wymaga względnie intensywnego

wykorzystania tego czynnika, który jest w nadmiarze.

Powodem jest taniość tego czynnika.



Eksportuje się dobra, którego czynniki wytwórcze są

w danym kraju tanie, a importuje te, których czynniki

wytwórcze są drogie.



Nie uwzględnia:

kosztów transportu, preferencji

konsumentów, różnic w dostępnych technologiach.

Paradoks Leontiefa:

Badania dla gospodarki USA 1947r:

-na podstawie tabeli input-output (tabela nakładów-wyników)

-Założenie, że USA są obfite w kapitał w stosunku do reszty świata=>
powinno eks dobra kapitałochłonne

Kierunek wymiany Kapitał

(tys

USD)

Praca w

rogoczogodzi

nach

K/L

Eksport

Import

substytucyjny

2550780

3091339

182313

170004

13991

18184

Możliwe wytłumaczenia paradoksu Leontieffa

I.

Grupa teorii rozszerzających H-O

-

modele wieloczynnikowe 9nakłady to nie tylko K i L

-

Teoria odwróconych proporcji czynników produkcji – rezygnacja z
założenia o identycznej funkcji produkcji danego dobra na całym
świecie tzn. dobro A może być w jednym kraju pracochłonne, a w
drugim kapitałochłonne

-

Teorie uwzględniające koszty transportu

-

Teorie uwzględniające mobilność czynników produkcji miedzy
krajami

-

Teorie oparte na korzyściach skali

II grupa teorii – podważają H-O:

-teorie neotechnologiczne – odrzucają założenie, ze wiedza jest dobrem
publicznym, powszechnie dostępnym.

-Rezygnacja założenie o homogenicznośći dóbr będących przedmiotem
wymiany

-Brak doskonałej konkurencji na rynkach produktów i czynników
produkcji

Podsumowanie teorii klasycznych



Opierają się na upraszczających założeniach

a) Dwa kraje i dwa produkty
b) Sprowadzenie wszystkich nakładów do jednego czynnika

produkcji, tj. pracy ludzkiej

c) Całkowity brak przepływu czynników produkcji miedzy krajami
d) Nie uwzględnienie korzyści skali produkcji



Cała wymiana międzynarodowa jest objaśniana na
podstawie tylko jednej cechy różnicującej
gospodarki.