AB 2011 STUDENT BANK CW

BANKOWO

WPROWADZENIE

Dr Adam Barembruch

2011-11-12

dr Adam Barembruch

Obszary bankowo ci

Bankowo

detaliczna

• Osoby fizyczne
• Osoby zamo ne
• Mikroprzedsi biorst

Bankowo

hipoteczna

Bankowo

korporacyjna

• Du e

przedsi biorstwa

rednie

przedsi biorstwa

• Ma e

przedsi biorstwa

Bankowo

inwestycyjna

dr Adam Barembruch

Co to jest bankowo detaliczna?

Bankowo detaliczna

• Po yczanie
• Oszcz dzanie
• P atno ci
• Doradztwo finansowe
• Ubezpieczanie

Osoby fizyczne

Mikroprzedsi biorstwa

Osoby zamo ne

dr Adam Barembruch

Cechy bankowo ci detalicznej

Cechy bankowo ci detalicznej:

pracoch onno ,
du o ma ych transakcji,
charakter lokalny (o wyborze banku decyduje geograficzna
blisko banku),

aba pozycja konsumenta

Szersze uj cie bankowo ci detalicznej obejmuje równie
mikrofirmy

Consumer finance, bancassurance, private banking

dr Adam Barembruch

Segmentacja klientów detalicznych

Osoby fizyczne

Klienci o przeci tnych

miesi cznych wp ywach na

rachunek bankowy (np. 2 tys.

otych) oraz niewielkich

rodkach pieni nych

zgromadzonych na rachunku

Mikroprzedsi biorstwa

Drobne firmy zatrudniaj ce do

9 osób

Osoby zamo ne (private

banking)

Klienci o wysokich

miesi cznych wp ywach na

rachunek bankowy (np. 10 tys.

otych) oraz du ych rodkach

pieni nych zgromadzonych na

rachunku bankowym (np. 200

tys. z otych)

dr Adam Barembruch

Pozycjonowanie produktu w bankowo ci
detalicznej

Segmenty [dla kogo?]

Klient subprime

Klient masowy

Klient private

banking

Produkty [co?]

Kredyty

Produkty

rozliczeniowe

Produkty

oszcz dno ciowe

Produkty

ubezpieczeniowe

Dystrybucja [jak?]

Internet

Telefon

Placówka

Bankomat

Agent

dr Adam Barembruch

Czynniki wp ywaj ce na bankowo
detaliczn

zmiany demograficzne

zjawisko przej cia demograficznego;

przej cie od spo ecze stwa z du

redni liczb urodzin, du

miertelno ci i

nisk redni d ugo ci ycia do spo ecze stwa o niskiej liczbie urodzin, niskiej

miertelno ci, i z du d ugo ci ycia

wzrost wykszta cenia klientów
wzrost bogactwa krajów rozwini tych

za amanie pa stwowych systemów ubezpiecze spo ecznych
rozwój konkurencyjnych dla banków funduszy instytucji parabankowych
rosn ce wymagania klientów
spadek lojalno ci klientów
wzrost sk onno ci do ryzyka

deregulacja i liberalizacja
rewolucja informacyjna
zmiany technologiczne
rozwój in ynierii finansowej

dr Adam Barembruch

Czynniki wp ywaj ce na zmian modeli zarz dzania bankami LEAN BANKING – „odchudzanie”
przedsi biorstwa bankowego; w procesie tym wykorzystuje si wiele metod zarz dzania, z
których najwi ksze znaczenie maj :

• d ugoterminowe zlecenie pe nienia pewnych funkcji firmie zewn trznej

OUTSOURCING

• wydzielenie pewnej funkcji przedsi biorstwa za granic do pa stwa o ta szej sile

roboczej, np. informacyjne centra obs ugi klienta (call center)

OFFSHORING

• „odchudzanie” przedsi biorstwa z nadmiernych zasobów ludzkich

OUTPLACEMENT

• „produkcja, która daje coraz wi cej, u ywaj c coraz mniej – coraz mniej

ludzkiego umys u, mniej urz dze , mniej czasu i miejsca, d

c równocze nie

coraz bardziej do zaopatrzenia klientów w dok adnie to czego chc ”

LEAN PRODUCTION

• zmniejszanie si (kurczenie si ) rozmiarów przedsi biorstwa, przez eliminowanie

procesów zb dnych, b

ma o znacz cych dla g ównego celu przedsi biorstwa

DOWNSIZING

• ograniczanie szczebli zarz dzania w strukturze organizacyjnej przedsi biorstwa

DELAYERING

• „fundamentalne przemy lenie od nowa i radykalne przeprojektowanie procesów

w firmie, prowadz ce do prze omowej poprawy osi ganych wyników

REENGINEERING

dr Adam Barembruch

Jakie s najwa niejsze trendy we
wspó czesnej bankowo ci detalicznej?

Outsourcing i wirtualizacja sprzeda y produktów bankowych
Wzrost roli instytucji spoza sektora bankowego

SKOKi, po rednicy finansowi

Automatyzacja bankowo ci detalicznej

standaryzacja obs ugi klienta
automatyzacja procesów kredytowych

Dezintermediacja

(portale spo eczno ciowe, walutomat.pl )

Integracja rynku bankowo ci detalicznej w UE
Kryzys?

ASYMETRIA INFORMACJI I
ZAK ÓCENIA NA RYNKACH
FINANSOWYCH (KRYZYS)

Dr Adam Barembruch

dr Adam Barembruch

Informacja i asymetria informacji

Na rynkach

doskonale

konkurencyjnych

nabywcy i

sprzedawcy s doskonale
poinformowani o jako ci dóbr
sprzedawanych na rynku oraz
innych aspektach zwi zanych
z przeprowadzeniem
transakcji

Rynki na których jedna lub
obie strony transakcji s
niedoinformowane nazywamy
rynkami z

niedoskona

informacj .

Rynki o niedoskona ej
informacji, gdzie jedna ze
stron transakcji jest lepiej
poinformowana od drugiej
nazywamy rynkami z
asymetryczn informacj

Asymetria informacji oznacza
sytuacj , w której

jeden

podmiot gospodarczy
posiada lepsz (tzn.
pe niejsz i dok adniejsz )
informacj na temat danego
dobra, ni inny podmiot.

Doskona a informacja

Asymetria informacji

dr Adam Barembruch

Przyk ady asymetrii informacji

Nabywca polisy ubezpieczeniowej wie wi cej na
temat ryzyka danego zdarzenia ni sprzedawca.

ciciel u ywanego samochodu ma lepsz

wiedz na temat stanu swojego samochodu, ni
potencjalny nabywca.

W przypadku rynku finansowego asymetria mo e dotyczy

informacji na temat danego projektu inwestycyjnego (np.

zwi zanych z nim ryzyk), w tym charakterystyki podejmuj cego

go przedsi biorstwa (np. historii finansowej lub historii sp at

wcze niej zaci gni tych zobowi za ).
W przypadku rynku ubezpieczeniowego asymetria mo e dotyczy

charakterystyki przedmiotu ubezpieczenia (np. faktycznego stanu

zdrowia pacjenta w przypadku ubezpiecze zdrowotnych).

dr Adam Barembruch

Nagrody Nobla

Za analiz rynków cechuj cych si asymetri informacji,
która wyst puje w sytuacji, gdy jedni uczestnicy rynku
maj lepsze informacje ni inni, trzej Amerykanie:

G. A. Ackerlof z Berkeley w Kalifornii,
A. M. Spence z Uniwersytetu Stanford
J.E. Stiglitz zwi zany z Uniwersytetem Columbia

otrzymali w 2001 r. Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii.

dr Adam Barembruch

Wybrane wnioski laureatów Nagrody Nobla

Laureat

Wybrane wnioski z analiz i bada

G. A. Ackerlof (USA)

–

Analiza transakcji, gdy

sprzedawca u ywanego samochodu jest w sytuacji uprzywilejowanej wobec kupuj cego.

–

Udowadnia, i op aca si

aci pracownikom wynagrodzenie wy sze ni to, które wynika z równowagi rynkowej.

–

W zamian za wy sz od rynkowej p ac pracodawca kupuje wysokie kwalifikacje, a przede wszystkim lojalno
pracowników.

–

Wykazuje, e gospodarka rozwija si w sposób optymalny, gdy inflacja jest niska, ale wy sza ni "O". Wówczas
przedsi biorstwa mog atwiej dopasowywa koszty p ac do warunków, dyktowanych przez konkurencj .

–

Asymetria informacji pomi dzy d nikami i wierzycielami doprowadza do nag ych wzrostów bankowych stóp
procentowych.

A. M. Spence (USA)

–

Analiza problemu: jak w warunkach niepewnej informacji kupuj cy i sprzedaj cy (lub pracodawcy i pracobiorcy)
spotykaj si na rynku, w jaki sposób rozpoznaj atrybuty drugiej strony.

–

Lepiej poinformowani uczestnicy rynku umacniaj swoj pozycj rynkow poprzez kosztowne rozpowszechnianie
posiadanej wiedzy

–

Opracowane przez Spence’a metody wykorzystano do badania jak przedsi biorstwa mog

ywa dywidend do

informowania akcjonariuszy o swojej zyskowno ci.

J. E. Stiglitz (USA)

–

Badanie w jaki sposób gorzej poinformowani uczestnicy rynku sami zdobywaj informacje od lepiej poinformowanych.

–

Analiza zjawiska "pokusy nadu ycia" (moral hazard) pojawiaj cej si w sytuacji niepe nej informacji pomi dzy stronami
transakcji finansowych.

–

Gdy stopa procentowa ro nie ponad pewien racjonalny poziom kredytobiorcami staj si coraz mniej wiarygodne firmy.

–

Pokusa nadu ycia pojawia si wówczas, gdy zarówno bank, jak i kredytobiorca s przekonani, e istnieje instytucja,
która w statecznym rachunku obie strony uratuje.

dr Adam Barembruch

Asymetria informacji - schemat

dr Adam Barembruch

Skutki asymetrii informacji

Negatywna selekcja

(ang. adverse selection) jest skutkiem asymetrii informacji

pojawiaj cym si przed udzieleniem finansowania.

W przypadku rynku kredytowego negatywna selekcja odnosi si do sytuacji, w której podniesienie

stopy procentowej przez banki prowadzi do pogorszenia si przeci tnej jako ci projektów

inwestycyjnych, o których finansowanie staraj si firmy

Pokusa nadu ycia

(ang. moral hazard) odnosi si do sytuacji, w której dwa podmioty

uzgadniaj warunki umowy, jednak w trakcie jej trwania jeden z podmiotów posiadaj cych

przewag informacyjn podejmuje dzia ania sprzeczne z t umow . Na rynku finansowym

polega na:

wykorzystaniu przez kredytobiorc rodków z kredytu na sfinansowanie projektów o wy szym

ryzyku i ni szej oczekiwanej stopie zwrotu, ni przewidziane w umowie zawartej z kredytodawc ;
og oszeniu niewyp acalno ci, nawet wtedy, gdy jest to zwi zane z poniesieniem pewnego kosztu

(np. braku mo liwo ci uzyskania kredytu w przysz ci) .
podejmowane w nadziei, e jego konsekwencje nie zostan poniesione ani przez decydentów ani

przez zarz dzan instytucj , gdy ewentualne straty pokryte zostan przez podmiot trzeci.

Kosztowna weryfikacja stanu faktycznego
Racjonowanie kredytu

dr Adam Barembruch

Hazard moralny

to dzia anie na w asn korzy ale na ryzyko innych (nie tylko

na swoje ryzyko). To nie tylko pokusa nadu ycia.

Narasta gdy ludzie i instytucje nie ponosz konsekwencji swoich

dzia
Stymuluje do zachowa mniej ostro nych

Hazard moralny (ang. moral hazard) to jeden z coraz cz ciej

dyskutowanych problemów we wspó czesnych finansach.

Zdaniem wielu ekonomistów m.in. R. B. Myersona, laureata

Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii, „problem hazardu

moralnego w bankowo ci wydaje si by najwi ksz przyczyn

zawieruchy z 2008 r.” [Myerson, 2011].

dr Adam Barembruch

Wymiary hazardu moralnego

w wietle etyki:

niemoralne zachowanie

w wietle ekonomii:

zak ócenie efektywnego dzia ania rynku (podobnie jak
monopole i asymetria informacji)
ogranicza strach (ryzyko) w biznesie stymulowanym przez
chciwo
im wi ksze ryzyko systemowe tym atwiejszy hazard moralny
i vice versa

dr Adam Barembruch

Nowy wymiar ryzyka systemowego XXI
wieku

wi kszy zakres przedmiotowy:

od runu na kasy do braku zaufania na globalnych rynkach

kapita owych

wi kszy zakres podmiotowy:

banki depozytowe, inwestycyjne, parabanki, inne instytucje

finansowe (cross-sector)

wi kszy zakres terytorialny:

cross-border, jednolity rynek finansowy UE, holdingi

transgraniczne

wi ksza szybko :

rola informatyki, telekomunikacji i mediów

dr Adam Barembruch

Przyk ady hazardu moralnego na rynkach
finansowych

akordowy system sprzeda y

, bez udzia u brokerów i

sprzedawców w ryzyku kredytowym

nieuczciwa konkurencja

polegaj ca na omijaniu

bezpiecznych regu polityki kredytowej

sekurytyzacja, transfer ryzyka

, omijanie regulacji

ostro no ciowych

system wynagradzania agencji ratingowych

, brak

przejrzysto ci i nadzoru

audytorzy op acani przez audytowanych

kontrakty mened erskie,

zarz dzanie warto ci w krótkim

okresie czasu
finansowanie

„bankrutuj cych” pa stw

refinansowanie przez banki centralne

„hazardzistów”

dr Adam Barembruch

Inne skutki asymetrii informacji

Kosztowna weryfikacja stanu faktycznego

(ang. costly state verification)

odnosi si ona do sytuacji, w której asymetria informacji dotyczy

faktycznego zwrotu z finansowanej inwestycji: kredytobiorca posiada t

informacj , za dla kredytodawcy jej uzyskanie wi e si z

przeprowadzeniem kontroli i poniesieniem pewnego kosztu. Je li wysoko

sp aty jest uzale niona od zwrotu z inwestycji, kredytobiorca b dzie stara

si zani

raportowane wielko ci w stosunku do stanu faktycznego, o ile

umo liwi to unikni cie sp aty.
Ka dy z opisanych powy ej problemów mo e prowadzi do tzw.

racjonowania kredytu

(ang. credit rationing), czyli sytuacji w której banki

ograniczaj wielko finansowania oferowanego przedsi biorstwu bez

wzgl du na poziom stopy procentowej, który jest ono w stanie zap aci .

Skala racjonowania jest tym wi ksza, im wi kszy jest zakres asymetrii

informacji

dr Adam Barembruch

Kto zap aci za hazard moralny na rynku
finansowym?

dr Adam Barembruch

Mechanizm rozprzestrzeniania hazardu
moralnego

dr Adam Barembruch

Czy problem pokusy nadu ycia mo e by
skutecznie rozwi zany?

. R.M. Myerson analizowa zjawisko hazardu moralnego w odniesienie do banków.

Jego zdaniem „wystarczy bankierom zapewnia bardzo du e premie, które

otrzymaj na ko cu swojej kariery zawodowej, je li ich inwestycje b

udane.

Wysoko nagród dla bankierów powinna by taka, by bardziej op aca o si im by

uczciwymi i skutecznymi ni powierzone im pieni dze defraudowa ”. Jego

zdaniem je li zapewnimy bankierom d ugotrwa e kariery ze wietnie zaplanowan

cie

rozwoju, na ko cu której b dzie b yszcze wysoka nagroda, pokusa

nadu ycia zmaleje do nik ych rozmiarów. Te pieni dze po prostu b

motywowa

ich, by dobrze kontrolowali swoje inwestycje. [R. B. Myerson, 2011].
Zdaniem autora podobny mechanizm wynagradzania mo na by zastosowa w

odniesieniu do po redników finansowych. Zmodyfikowanie systemu

wynagradzania po redników finansowych, rezygnacja z czystego prowizyjnego

wynagrodzenia na rzecz formy mieszanej, z roz on w czasie p atno ci

mog oby w wyra ny sposób przyczyni si do ograniczenia zjawiska moral hazard

Problem ten autor analizuje w opracowaniu: Systemy wynagradzania po redników

finansowych – teoria i praktyka, artyku przygotowany na III Mi dzynarodow

Konferencj Naukow pt. Paradygmaty w naukach o zarz dzaniu, (w druku).

dr Adam Barembruch

Relacja agencji na rynku po rednictwa
finansowego

ZWI ZEK AGENCYJNY – CEL I ISTOTA ZALE NO CI

Kontrakt w ramach którego pryncypa anga uje inn

osob

(agenta) do

wykonywania us ug w jego imieniu i deleguje cz

uprawnie decyzyjnych

Uzyskanie mo liwie najwi kszej skuteczno ci realizacji interesów pryncypa a
Kluczowy zwi zek agencyjny na gruncie przedsi biorstwa:

CICIEL (pryncypa ) – MENED ER (agent)

ÓWNY PROBLEM – OGRANICZENIE ZWI ZKU

Ró nice mi dzy celami pryncypa a i agenta (oportunizm agenta)
Wyst puj ca mi dzy nimi asymetria informacji

KOSZTY AGENCJI

Koszty ponoszone przez pryncypa a w celu kontrolowania agenta
Koszty ponoszone przez agenta w celu wzbudzenia zaufania pryncypa a
Koszty alternatywne ponoszone przez pryncypa a (koszty utraconych korzy ci)

BANKOWO
ELEKTRONICZNA

Dr Adam Barembruch

2011-11-12

dr Adam Barembruch

Istota bankowo ci elektronicznej

Forma us ug oferowana przez banki, polegaj ca na umo liwieniu klientowi dost pu do jego

rachunku za po rednictwem urz dze i kana ów elektronicznych:

Komputera i internetu

Home banking,

bankowo

internetowa

Telefonu

Bankowo

telefoniczna

Automat (IVR - Interactive voice response)

Call Center

Sms

Bankowo internetowa przez telefon

Bankomatu/kiosku

Bankowo

terminalowa

dr Adam Barembruch

Etapy wykorzystywania internetu w
bankowo ci

ETAP I
PREZENTACJA BANKU
• informacje o banku
• oferta banku
• mapy bankomatów
• mapy oddzia ów
• kursy walut
• e-mail

ETAP II
• INTERAKCJA
• Z U YTKOWNIKIEM
• kalkulatory
• wyszukiwarka
• sprawdzenie stanu konta
• wniosek on-line

ETAP III
• PE NY ZAKRES US UG
• INTERNETOWYCH
• zlecenia sta e
• dokonywanie przelewów
• zak adanie i likwidowanie
• lokat
• p atno ci

Bierne wykorzystanie
internetu

Interakcja z klientem

dr Adam Barembruch

Formy organizacyjne bankowo
internetowej

Bankowo internetowa w czystej formie (bank bez
placówek bankowych),

bank oferuje kana dystrybucji zintegrowany z innymi
kana ami sprzeda y klientom us ugi poprzez telefon,
internet, bankomaty

Bankowo internetowa jako kana dystrybucji.

Bankowo internetowa zazwyczaj nie istnieje samodzielnie lecz jest
elementem polityki dystrybucyjnej banku i uzupe nia si z innymi
kana ami.

dr Adam Barembruch

Zalety bankowo ci internetowej

Internet pozwala rozszerzy zakres

dzia ania banku

bez konieczno ci

budowy nowych placówek

bankowych

(banki mog poprzez sie pozyska

klientów maj cych miejsce

zamieszkania setki kilometrów od

placówek bankowych)

Sie pozwala bankom

zredukowa

koszty

(koszt transakcji w internecie

w porównaniu z t sam transakcj

w placówce bankowej jest

wielokrotnie mniejszy)

Atrakcyjniejsze w porównaniu z
tradycyjn bankowo ci op aty,
prowizje, oprocentowanie
Wzrost satysfakcji klienta

- „drzwi”

banków internetowych s otwarte 24
godziny na dob przez 7 dni w
tygodniu

Indywidualizacja oferty i obs ugi
klienta

(klient, który kontaktuje si z
bankiem poprzez internet zostawia
tam du o danych o swoich
preferencjach i stylu ycia)

Dla Banku

Dla Klienta

PIENI DZ I STOPY
PROCENTOWE

Dr Adam Barembruch

2011-11-12

dr Adam Barembruch

Definicja pieni dza

Funkcjonalna

Statystyczna

• M0 (baza monetarna) - rezerwy obowi zkowe

banków komercyjnych, rezerwy nadwy kowe
banków komercyjnych, obieg pieni dza
gotówkowego

• M1 - baza monetarna i depozyty na danie w

bankach komercyjnych

• M2 - M1 i depozyty krótkoterminowe w bankach

komercyjnych

• M3 - M2 oraz depozyty rednio- i d ugoterminowe

w bankach komercyjnych

• L (M4) - agregat ogólnej p ynno ci gospodarki -

M3 oraz papiery warto ciowe i dokumenty
handlowe

• Miernik warto ci

rodek wymiany

rodek p atniczy

rodek tezauryzacji

• Pieni dz wiatowy

(je li cztery pierwsze funkcje wype nia w kraju i za
granic )

CECHY PIENI DZA

• Podzielno

• Trwa

• Rzadko

• Jednorodno

dr Adam Barembruch

Struktura obiegu pieni dza w Polsce w
2006 r.

dr Adam Barembruch

Ewolucja pieni dza

Pieni dz towarowy

Dobra konsumpcyjne i produkcyjne powszechnego u ytku

Sól, bursztyn, byd o, miód, zbo e, muszelki, koraliki, siekiery, no e, papierosy,

Metale

Zwyk e ( elazo, cyna, mied )
Szlachetne (srebro, z oto)

Du a warto u ytkowa, atwo transportu, przechowywania, podzielno , trwa

Pieni dz kruszcowy (wa ony, liczony)
Pieni dz papierowy

weksle handlowe (W ochy XII w), kwity depozytowe (Anglia XVIII w.), skarbowy pieni dz

papierowy, banknoty

Pieni dz bezgotówkowy + pieni dz elektroniczny

Polimetalizm – system pieni ny, w którym rol pieni dza pe ni o wiele metali
Bimetalizm – system dwukruszcowy
Monometalizm
Bilon, Moneta
Surogaty pieni dza?

dr Adam Barembruch

Pieni dz elektroniczny

Pieni dz elektroniczny:

jest to instrument przedp acony
umo liwia niskokwotowe transakcje

rodki pieni ne przechowywane s

na urz dzeniu elektronicznym:

na mikroprocesorze umieszczonym
na karcie plastikowej
na specjalistycznym oprogramowaniu

elektroniczny zapis warto ci
pieni nej istniej cy w urz dzeniu
technicznym, który mo e by
szeroko stosowany do dokonywania

atno ci na rzecz podmiotów

innych ni emitent, bez potrzeby
anga owania rachunków
bankowych, funkcjonuj cy jako
op acony z góry (przedp acony)
instrument na okaziciela

Definicja wed ug Banku Rozrachunków

Mi dzynarodowych (BIS)

Definicja wed ug Europejskiego

Banku Centralnego (ECB)

dr Adam Barembruch

Rodzaje pieni dza elektronicznego

Bazuj cy na technologii kart procesorowych tzw.

elektroniczna portmonetka

lub wielofunkcyjne karty przedp acone (ang. electronic purse, multipurpose

prepaid card)

wyst puje w formie oddzielnej karty lub jest umieszczona na karcie wraz z

innymi aplikacjami
Klient p aci za kart przed jej otrzymaniem
W momencie p acenia warto pieni na jest redukowana
Sprawdzenie zawarto ci nast puje za pomoc czytnika
Istnieje mo liwo „do adowania” karty

Wykorzystuj cy specjalistyczne oprogramowanie tzw.

pieni dz sieciowy

(ang. network based, sofware based product)

atno dokonywana jest na odleg

Do transakcji wykorzystuje si specjalistyczne oprogramowanie lub sie (np.

Internet)
Jest g ównie substytutem dla kart p atniczych
Gwarantuje wi ksze bezpiecze stwo ni inne instrumenty p atnicze

wykorzystuj ce sie

INDEKSY I KURS
WALUTOWY

2011-11-12

dr Adam Barembruch

Poj cia

Inflacja

Deflacja

Deprecjacja

Aprecjacja

dr Adam Barembruch

Inflacja w Polsce w latach 1950-2008

dr Adam Barembruch

Poj cia

Dewaluacja

Rewaluacja

Data wprowadzenia

Wska nik (%)

14.10.1991

1,8

27.08.1993

1,6

13.09.1994

1,5

30.11.1994

1,4

16.02.1995

1,2

08.01.1996

1,0

26.02.1998

0,8

17.07.1998

0,65

10.09.1998

0,5

25.03.1999

0,3

11.04.2000

Wska niki miesi cznej dewaluacji w latach 90-tych

„kurs dolara podwy szono”

USD/PLN = 2,8 do USD/PLN = 3, 0!!!!

PLN/USD = 1/2,8 > USD/PLN = 1/3, 0

„kurs z otego obni ono”

dr Adam Barembruch

Kwotowanie walut w Polsce

wyra enie w danym kraju waluty
obcej w jednostkach monetarnych
waluty krajowej,

np. USD/PLN w Polsce

wyra enie w danym kraju waluty
krajowej w jednostkach
monetarnych waluty obcej,

np. PLN/USD w Polsce

Kwotowanie bezpo rednie

Kwotowanie po rednie

dr Adam Barembruch

Waluta bazowa i waluta kwotowana

Walut bazow jest pierwsza waluta w kwotowaniu,

natomiast druga jest walut kwotowan (zmienn ).

EUR/USD – EUR jest walut bazow , a USD walut kwotowan .
PLN/USD – PLN jest walut bazow , a USD walut kwotowan .

Kurs walutowy informuje, za ile bank/dealer jest sk onny

kupi lub sprzeda walut bazow za walut kwotowan .

USD/ PLN = 3,9260 / 3,9275

3,9260 to kurs kupna waluty bazowej (USD) za walut

kwotowan (PLN) przez bank – BID
3,9275 to kurs sprzeda y waluty bazowej (USD) za walut

kwotowan (PLN) przez bank - OFFER

dr Adam Barembruch

Czytanie kursów walutowych

Otrzyma dwustronne kursy USD oraz GBP wobec walut kwotowanych przez 6 kreatorów rynku.
Jako u ytkownik rynku musisz zidentyfikowa najlepszy dost pny kurs:
GBP / USD

Dealer A 1,8905 / 15
Dealer B 1,8907 / 17
Dealer C 1,8900 / 10
Dealer D 1,8902 / 12
Dealer E 1,8903 / 13
Dealer F 1,8906 / 13

Któremu dealerowi sprzeda by GBP?
Któremu dealerowi sprzeda by USD?

USD / JPY

Dealer A 102,95 / 10
Dealer B 102,90 / 05
Dealer C 102,93 / 08
Dealer D 102, 92 / 07
Dealer E 102,89 / 04
Dealer F 102,91 / 06

Któremu dealerowi sprzeda by USD?
Któremu dealerowi sprzeda by JPY?

dr Adam Barembruch

Pytania problemowe i zadania…

USD / CHF

Dealer A 1,1422 / 32
Dealer B 1,1420 / 30
Dealer C 1,1424 / 34
Dealer D 1,1419 / 29
Dealer E 1,1426 / 36
Dealer F 1,1423 / 33

Od którego dealera kupi by USD?
Od którego dealera kupi by CHF?

GBP / USD

Dealer A 1,8905 / 15
Dealer B 1,8907 / 17
Dealer C 1,8900 / 10
Dealer D 1,8902 / 12
Dealer E 1,8903 / 13
Dealer F 1,8906 / 16

Od którego dealera kupi by GBP?
Od którego dealera kupi by USD?

dr Adam Barembruch

Indeksy

WIBOR

WIBID

WIBID (warsaw interbank bid rate) - roczna stopa procentowa jak banki zap ac za

rodki przyj te w depozyt

od innych

banków, ustalane o godz 11:00,
WIBOR (warsaw interbank offered rate) - oprocentowanie po jakim

banki udziel po yczek

innym bankom, ustalane o

godz 11:00,

dr Adam Barembruch

Rodzaje transakcji jednodniowych

O/N — overnight

to termin jednodniowy Bank po yczaj cy pieni dze otrzymuje je w dniu
zawarcia transakcji, a zwraca w nast pnym dniu roboczym. Te transakcje s
bardzo popularne, a ceny lokat podlegaj znacznym wahaniom. (Dni wolne od
pracy s na rynku „martwe"), najmniej fortunnym dniem zaci gni cia po yczki
O/N jest pi tek, poniewa rodki otrzymuje si na 1 dzie a p aci
oprocentowanie za 3 dni

T/N — tom/next

zawierane na jeden dzie , ale pieni dze docieraj do banku bior cego

depozyt nast pnego dnia po transakcji, zwracane s natomiast w kolejnym
dniu roboczym,

S/N— spot/next

dotyczy transakcji jednodniowych, ale bank daj cy lokat przekazuje pieni dze
dopiero w drugim dniu roboczym po zawarciu umowy, a zwrotu domaga si
nast pnego dnia roboczego,

dr Adam Barembruch

Funkcje rynku lokat mi dzybankowych

zarz dzanie p ynno ci
jest cz sto wykorzystywanym ród em finansowania
wzrostu akcji kredytowej

( uniezale nia akcj kredytow od wielko ci depozytów, tzw.
Pewne ród o finansowania akcji kredytowej

jest wykorzystywany jako ród o surowców potrzebnych
do wytwarzania przez banki klasycznych instrumentów
terminowych

ród o finansowania krótkoterminowych operacji

arbitra owych i spekulacyjnych

dr Adam Barembruch

Spread na rynku mi dzybankowym

Symptomem zwi kszania si p ynno ci rynku s zw aj ce si
spready, czyli mniejsza rozpi to mi dzy stopami oprocentowania,
które banki oferuj przyjmuj c depozyty, oraz stopami
oprocentowania, których banki daj udzielaj c po yczek.
Spread na rynku mi dzybankowym odzwierciedla koszty
zarz dzania p ynno ci .
Im szerszy spread, tym relatywnie wi ksze koszty zaci gania
krótkoterminowych po yczek w porównaniu z dochodami, jakie daje
lokowanie rodków na rynku.
Lokaty mi dzybankowe s wtórnym ród em finansowego zasilania
banków.

dr Adam Barembruch

LIBOR

LIBOR (ang. London Interbank Offered Rate) -

stopa procentowa kredytów oferowanych na rynku mi dzybankowym w

Londynie przez 4 g ówne banki:

Bankers Trust, Bank of Tokyo, Barclays i National Westminster. Jest ustalana o godzinie

11:00 GMT. Stanowi bazow stop procentow dla ustalania oprocentowania kredytów i depozytów na rynku
mi dzybankowym

dr Adam Barembruch

EURIBOR

EURIBOR (ang. Euro Interbank Offered Rate) -

stopa procentowa kredytów w strefie euro oferowanych przez jeden bank

innemu bankowi. Jest to rednie notowanie z 57 najwi kszych banków strefy euro

- ustalane przez FBE - Federation

Bancaire de L'Union Europeenne w Brukseli

SYSTEMY WALUTOWE

Dr Adam Barembruch

2011-11-12

dr Adam Barembruch

Historia mi dzynarodowych systemów
walutowych

System waluty z otej

1870-1914

System waluty sztabowo - z otej

1914-1939

System z Bretton - Woods

1944-1971

System waluty kierowanej

1971

Zestaw zasad, norm wymiany, narz dzi regulacyjnych i instytucji maj cych na celu
zapewnienie swobodnego transferu si y nabywczej mi dzy obszarami walutowymi,
na których cyrkuluj odr bne waluty

dr Adam Barembruch

System waluty z otej
(1870 - 1914)

Emisja banknotów by a podporz dkowana wymogowi pokrycia rezerwami z ota
Wszystkie waluty wchodz ce do tego systemu mia y ustalony

parytet w z ocie

, a

banki centralne poszczególnych krajów zobowi zywa y si do zamiany po

ustalonym parytecie ka dej ilo ci pieni dza na kruszec

Kursy wzajemne walut np. funta do rubla, wynika y z podzielenia ich parytetów w z ocie
Dany kraj nie móg arbitralnie, wbrew rynkowi ustali parytetu wymiennego wi kszego,

ni by o to mo liwe ze wzgl du na ilo posiadanego z ota

Istnia a pe na swoboda wywozu i przywozu z ota w skali mi dzynarodowej

Automatyzm z ota

– gdy tylko parytet danej waluty by zawy ony lub zani ony,

wiatowy rynek walutowy korygowa odchylenia

Najwi cej korzy ci z tego systemu odnosi a

Wielka Brytania

, poniewa posiada a

najwi ksze zasoby z ota, a funt szterling by g ówna walut rozlicze

mi dzynarodowych
Wybuch I wojny wiatowej zmusi rz dy do emisji pieni dza bez pokrycia w z ocie

Zaleta: Sta e kursy walut
Wada: ograniczone zasobu z ota

dr Adam Barembruch

System waluty sztabowo – z otej
(1914 – 1939)

Polega na wymianie pieni dza na z oto, jednak nie
ka dej ilo ci, ale tylko wi kszych kwot (równowa nych
warto ci sztabek z ota)

Sztabka z ota – regularna bry a czystego (99,99%) z ota kszta tu
zbli onego do prostopad cianu, najcz ciej o wadze 1 uncji
jubilerskiej troja skiej (31,1 gramów).

Podokresy

Okres po I wojnie wiatowej – próby powrotu do systemu
waluty z otej
Wielki kryzys – za amywanie si standardu z ota

dr Adam Barembruch

System z Bretton Woods
(1944 – 1971

Za enie – sztywne kursy walutowe, kursy mia y by sztywne wzgl dem siebie a

nie wzgl dem z ota
Zerwanie z wymienialno ci na z oto z wyj tkiem USA
Dolar ameryka ski sta si „kotwic ” dla innych walut i utrzymania nowego

systemu
„

teoretycznie ka dy kraj powinien broni sztywnego kursu swojej waluty wzgl dem

pozosta ych walut – w praktyce, wszyscy upro cili zadanie, pilnuj c sztywnego

kursu wobec dolara”

„Opierano si na za eniu, e skoro kurs funta do dolara b dzie sztywny, i kurs franka

wobec dolara b dzie sztywny, to kurs franka do funta b dzie sztywny”

GBP/USD – sztywny
FRF/USD – sztywny

GBP/FRF – te sztywny

Skutek – uprzywilejowana pozycja dolara, a nast pnie niekontrolowana emisja

1950 – udzia dolara w rezerwach walutowych wszystkich krajów na wiecie wynosi 69%
1960 – 63 %

dr Adam Barembruch

System wielodewizowy – po 1974 roku

bezpo rednim nast pstwem rozpadu systemu z Bretton Woods by o
odej cie od kursów sta ych i wprowadzenie przez wi kszo krajów
ograniczonych kursów p ynnych
proces ten przekszta ci si w dzia ania daj ce podstawy nowego
mi dzynarodowego systemu walutowego

zniesiono oficjalnie sta e kursy walutowe (sztywne kursy walutowe)
kraje zyska y swobod wyboru regu kursowych (kreowanie rynków zmiennych
kursów walutowych), lecz zosta a narzucona konieczno prowadzenia polityki
kursowej zgodnie z celami MFW, którego upowa niono do nadzorowania
zgodno ci regu wybranych przez poszczególne kraje
zniesiono zasad ustalania parytetu walut w z ocie
kraje powinny si powstrzyma od manipulowania kursem w celu osi gania
korzy ci

SYSTEM WALUTOWY W UE -
WST P

Dr Adam Barembruch

2011-11-12

dr Adam Barembruch

Kryteria zbie no ci z Maastricht:

Kryteria pieni ne:

redni stop inflacji

w ci gu roku poprzedzaj cego akcesj do UGW nie wy sz ni 1,5 punktu

procentowego od pu apu wyznaczonego przez redni poziom inflacji obliczony dla trzech pa stw o

najni szej inflacji w Unii Europejskiej,

redni nominaln d ugoterminow stop procentow

nie wy sz ni 2 punkty procentowe od

poziomu wyznaczonego przez redni poziom odpowiednich stóp procentowych w trzech krajach o

najni szej stopie inflacji w Unii Europejskiej,

stabilny kurs walutowy w ci gu dwóch lat poprzedzaj cych akcesj kraju do UGW

- oznacza to

udzia w mechanizmie kursowym Europejskiego Systemu Walutowego; dok adniej, dany kraj

powinien przestrzega normalnego przedzia u waha (+/- 15%) swojej waluty w ramach

ogólnounijnego systemu ERM II, nie mo e równie w tym czasie dokona samodzielnej dewaluacji

asnej waluty wobec waluty innego kraju Unii Europejskiej. Mo e natomiast dokona jej rewaluacji.

Kryteria fiskalne:

deficyt bud etowy

mierzony w roku poprzedzaj cym ocen w cenach rynkowych nieprzekraczaj cy

3% PKB danego kraju,

ug publiczny

w roku poprzedzaj cym ocen nieprzekraczaj cy 60% PKB danego kraju.

Kryterium jako ciowe: (dodatkowe)

Warunkiem udzia u w UGW jest równie

niezale no banku centralnego

(funkcjonalna,

finansowa, osobista).

dr Adam Barembruch

Po jakim kursie powinni my wej do
strefy Euro?

EUR/LN = 2
EUR/LN = 4
EUR/LN = 10

ACA 2000 PLN

1000 EUR
500 EUR
200 EUR

Bilet do kina 10 PLN

5 EUR
2,5 EUR
1 EUR

Stabilizacja gospodarki
Eliminacja ryzyka kursowego
Integracja i wi ksza efektywno
rynków finansowych
Wyrównywanie si poziomu cen w
UE i wzrost konkurencyjno ci
Likwidacja kosztów transakcyjnych
przy wymianie walut

Jaki kurs?????

Korzy ci

BANK CENTRALNY I
POLITYKA PIENI NA

Dr Adam Barembruch

2011-11-12

dr Adam Barembruch

NBP jako bank centralny RP

Narodowy Bank Polski jest bankiem
centralnym Rzeczpospolitej Polskiej
dzia a na podstawie ustawy z
29.09.1997 - Ustawa o Narodowym
Banku Polskim

posiada osobowo prawn
nie podlega wpisowi do rejestru
Przedsi biorstw Pa stwowych
nie mo na równie og osi jego
upad ci (art. 2 i 58 ustawy o NBP).

Bank emisyjny
Bank banków „kredytodawca
ostatniej instancji”
Centralny bank pa stwa

NBP

Funkcje BC

dr Adam Barembruch

Podstawowy cel NBP + zadania
dodatkowe

Art. 3. 1.

Podstawowym celem

dzia alno ci NBP jest utrzymanie
stabilnego poziomu cen, przy
jednoczesnym wspieraniu polityki
gospodarczej Rz du, o ile nie
ogranicza to podstawowego celu
NBP.

Do zada NBP nale y tak e:

1) organizowanie rozlicze pieni nych;
2) prowadzenie gospodarki rezerwami

dewizowymi;

3) prowadzenie dzia alno ci dewizowej w

granicach okre lonych ustawami;

4) prowadzenie bankowej obs ugi

bud etu pa stwa;

5) regulowanie p ynno ci banków oraz

ich refinansowanie;

6) kszta towanie warunków niezb dnych

dla rozwoju systemu bankowego;

7) opracowywanie statystyki pieni nej i

bankowej, bilansu p atniczego oraz

mi dzynarodowej pozycji inwestycyjnej;

8) wykonywanie innych zada

okre lonych ustawami

PODSTAWOWY CEL !!!

ZADANIA

dr Adam Barembruch

Dlaczego bank centralny powinien by
niezale ny?

Czynnik sk aniaj cy rz d do

dyscypliny fiskalnej

, gdy

bank centralny nie finansuje deficytu bud etowego
Korzystny wp yw na

stabilno cen i stop inflacji

Cykl polityczny i zmiany rz du nie maj wp ywu na
polityk pieni

Partie rz dz ce – w celu uzyskania reelekcji – pobudzaj koniunktur
przed wyborami, stosuj c ekspansywn polityk fiskaln …
Po wyborach (lub kadencji) nale y niestety zastosowa restrykcyjn
polityk fiskaln , by zmniejszy deficyt bud etowy, d ug publiczny oraz
inflacj .

dr Adam Barembruch

Organy NBP

Prezes NBP

Zarz d

RPP

• Przewodniczy RPP, Zarz dowi NBP,

Komisji Nadzoru Finansowego

oraz

reprezentuje NBP na zewn trz

• Bierze udzia w debatach

ogólno wiatowych dotycz cych
zapobiegania prania brudnych
pieni dzy czy ich fa szowania.

• W imieniu RPP

przedstawia Sejmowi

i RM kwartalne informacje o bilansie

atniczym

oraz roczne bilanse

nale no ci i zobowi za p atniczych
pa stwa

• Przekazuje RPP i MF projekt za

polityki pieni nej

, opinie w sprawie

projektu ustawy bud etowej,
prognozy bilansu p atniczego oraz
ustalenia Rady

• Jest on prze onym wszystkich

pracowników NBP.

• ustala wysoko stóp procentowych

NBP

• ustala zasady i

stopy rezerw

obowi zkowych

• ustala zasady operacji otwartego

rynku

(skup i sprzeda skarbowych

papierów warto ciowych oraz
panierów warto ciowych NBP,
okre la kursy walut, przyjmuje
sprawozdania za dzia alno ci d
zarz du banku oraz okre la polityk
pieni na na rok nast pny))

• okre la górne granice zobowi za

NBP z tytu u zaci ganych w
zagranicznych instytucjach
finansowych po yczek i kredytów.

• zatwierdza plan finansowy NBP oraz

sprawozdania z jego dzia alno ci

• podejmowanie uchwa w sprawie udzielania

bankom upowa nie do wykonywania

czynno ci

obrotu dewizowego

• realizowaniaezada z zakresu polityki kursowej

• okresowa wycena obiegu pieni nego i rozlicze

pieni nych oraz obrotu dewizowego

• nadzorowanie operacji otwartego rynku

• ocena funkcjonowania systemu bankowego

• uchwalenie planu dzia alno ci i planu finansowego

NBP

• okre lenie zasad gospodarowania funduszami

NBP

• uchwalenie rocznego sprawozdania z dzia alno ci

NBP, sporz dzenie bilansu NBP oraz rachunku
zysku i stra

• okre lenie zasad polityki kadrowej i p acowej w

NBP

dr Adam Barembruch

Prezes NBP

jest powo ywany

przez Sejm na wniosek Prezydenta

Rzeczypospolitej Polskiej na okres 6 lat
zgodnie z konstytucj nie mo e on nale

do partii

politycznej, zwi zku zawodowego, ani prowadzi
dzia alno ci publicznej nie daj cej si pogodzi z
godno ci jego urz du.
ta sama osoba nie mo e by Prezesem NBP d ej ni
przez dwie kolejne kadencje.

dr Adam Barembruch

Sk ad i cechy RPP

Prezes NBP jako przewodnicz cy

oraz dziewi ciu cz onków powo anych

w równej liczbie przez Prezydenta RP,

Sejm i Senat.

3 z ramienia Sejmu
3 z ramienia Senatu
3 od Prezydenta

cz onkowie Rady s powo ywani na 6

lat.
Ponowne powo anie do sk ady Rady

jest niedopuszczalne, chyba e

poprzednie powo anie nast pi o w

trakcie kadencji na okres krótszy ni 3

lata (por, art. 13 1, 2 i 8 ustawa o

NBP)

Posiedzenie Rady zwo uje Prezes
NBP co najmniej raz w miesi cu.
Ustalenia Rady podejmowane a w
formie uchwa y wi kszo ci g osów
przy obecno ci co najmniej 5
cz onków, w tym Przewodnicz cego
Rady.
W przypadku równej liczby g osów
rozstrzyga g os Przewodnicz cego
Rady.

Sk ad RPP

Cechy

dr Adam Barembruch

Zarz d NBP

Dzia alno ci Narodowego Banku Polskiego kieruje
Zarz d. W sk ad zarz du wchodz : prezes NBP- jako
przewodnicz cy oraz 6 do 8 cz onków zarz du, w tym 2
wiceprezesów NBP.
Zarz d Narodowego Banku Polskiego realizuje uchwa y
Rady Polityki Pieni nej oraz podejmuje uchwa y w
sprawach niezastrze onych w ustawie do wy cznej
kompetencji innych organów banku.

POLITYKA PIENI NA I
INSTRUMENTY POLITYKI
PIENI NEJ

Dr Adam Barembruch

2011-11-12

dr Adam Barembruch

Kreacja pieni dza przez system bankowy

Aktywa Pasywa

1000z Depozyt 1000z

1000 z wp ywa do systemu bankowego

Rezerwy 100z

po ycza

900z

Depozyt 1000z

Aktywa Pasywa

900z Depozyt 900z

Rezerwy 90z

po ycza

810z

Depozyt 900z

Aktywa Pasywa

810 z Depozyt 810z

Rezerwy 81z Depozyt 810z
po ycza

729z

M = 1000 + 900 + 810+... =1000 [ 1+ 0.9 + 0.9

+ 0.9

+... ] = 1000 (1/ 1-0.9) = 1000 × 1/0.1 = 10 000

M=1000z

Bank 1

M=1900z

Bank 2

M=2710

Bank 3

Bank 4

M=3439

...

dr Adam Barembruch

Polityka pieni na w Polsce

Od 1999 r. w realizacji polityki pieni nej wykorzystuje si strategi
bezpo redniego celu inflacyjnego.

Rada Polityki Pieni nej okre la cel inflacyjny, a nast pnie dostosowuje poziom
podstawowych stóp procentowych NBP tak, by maksymalizowa
prawdopodobie stwo osi gni cia tego celu.

Od pocz tku 2004 r. Narodowy Bank Polski realizuje ci y cel inflacyjny na

poziomie 2,5% z dopuszczalnym przedzia em waha +/- 1 punkt procentowy.

NBP utrzymuje poziom stóp procentowych spójny z realizowanym celem
inflacyjnym, wp ywaj c na wysoko nominalnych krótkoterminowych stóp
procentowych rynku pieni nego.

dr Adam Barembruch

Instrumenty polityki pieni nej – uj cie
teoretyczne i wg NBP

Instrumenty kontroli ogólnej

Rezerwa obowi zkowa
Operacje otwartego rynku

Warunkowe (repo i reverse repo)
Bezwarunkowe

Kredyt refinansowy

Kredyt lombardowy
Kredyt redyskontowy

Instrumenty kontroli selektywnej
Oddzia ywanie przez perswazj
Polityka kursu walutowego

Stopy procentowe

Depozytowa
Referencyjna
Lombardowa

Operacje otwartego rynku

Operacje podstawowe
Operacje dostrajaj ce
Operacje strukturalne

Rezerwa obowi zkowa
Operacje depozytowo kredytowe

Depozyt na koniec dnia
Kredyt lombardowy

Interwencje walutowe

Teoria

Praktyka

dr Adam Barembruch

Wysoko stopy rezerwy obowi zkowej
mo e zale

od:

Terminów zobowi za

Osoby w ciciela
Wielko ci wk adu

Art. 39.

1. Stopa rezerwy obowi zkowej mo e by zró nicowana ze

wzgl du na umowny okres przechowywania rodków

pieni nych, rodzaj waluty, a tak e rodzaj dokonywanych operacji

finansowych stanowi cych ród o pozyskania rodków.
2. Suma rezerw obowi zkowych nie mo e przekroczy :

1) 30 % sumy rodków pieni nych, o których mowa w art. 38 ust. 2,

od wk adów na danie;
2) 20 % sumy rodków pieni nych, o których mowa w art. 38 ust. 2,

od wk adów terminowych.

dr Adam Barembruch

Cechy wska nika rezerwy obowi zkowej

ma natychmiastowy wp yw na poda pieni dza
nie mo e by cz sto zmieniany (powodowa oby to
destabilizacj systemu finansowego)
relatywnie ma o elastyczny
w przypadku jego podwy szenia banki o ni szej, aczkolwiek
dostatecznej p ynno ci mog popa w trudno ci finansowe
stosowanie oddzia uje na p ynno banków bez
natychmiastowego wp ywu na rynkowe stopy procentowe
na ogó jest to nieoprocentowana forma podatku
odprowadzana od wk adów „niebanków w bankach”

dr Adam Barembruch

Operacje otwartego rynku

transakcje bezwarunkowe –
polegaj na nieuwarunkowanych
zakupach (outright purchases), b
na nieuwarunkowanej sprzeda y
(outright sales) krótkoterminowych.
papierów warto ciowych przez BC

REPO (porozumienia odkupu)

BC kupuje p.w. od banków komercyjnych, a

te z kolei zobowi zuj si do ich

ponownego nabycia w okre lonym terminie

po okre lonej cenie.
Transakcje te, oznaczaj ce faktyczne

udzielenie kredytu przez BC bankom

komercyjny
Zawierane w sytuacji niedoboru p ynno ci

sektora bankowego

REVERSE REPO (uwarunkowana

sprzeda )

BC sprzedaje p.w. bankom z

równoczesnym zawarciem umowy ich

odkupu w okre lonym terminie po

okre lonej cenie.
Jest to forma lokaty pieni nej (lokata

aukcyjna)

Bezwarunkowe

Warunkowe

dr Adam Barembruch

Stopy procentowe NBP

Stopa referencyjna NBP

okre la rentowno

podstawowych operacji

otwartego rynku,wp ywaj c

jednocze nie na poziom

krótkoterminowych rynkowych

stóp procentowych.

Stopa lombardowa NBP

wyznacza koszt pozyskania

pieni dza w NBP. Okre la górny

pu ap wzrostu rynkowej stopy

overnight.

Stopa depozytowa NBP

wyznacza oprocentowanie

depozytu w NBP. Okre la dolne

ograniczenie dla waha

rynkowej stopy overnight.

dr Adam Barembruch

Operacje otwartego rynku

Operacje podstawowe b

standardowo przeprowadzane w sposób regularny (raz w

tygodniu),

z 7-dniowym z regu y terminem zapadalno ci.
na przetargach b dzie obowi zywa sta a rentowno na poziomie stopy referencyjnej NBP
z uwagi na oczekiwane utrzymywanie si nadp ynno ci w sektorze bankowym w 2011 r. operacje te

polega b

na emisji bonów pieni nych NBP.

Operacje dostrajaj ce mog zosta podj te w celu ograniczenia wp ywu zmian w

warunkach ynno ciowych w sektorze bankowym na wysoko krótkoterminowych

rynkowych stóp procentowych.

Mog one obejmowa operacje absorbuj ce (emisj bonów pieni nych NBP, transakcje reverse

repo) oraz zasilaj ce (przedterminowy wykup bonów pieni nych NBP, transakcje repo).
Zapadalno , rentowno oraz sposób przeprowadzania operacji s uzale nione od sytuacji

wyst puj cej w sektorze bankowym.

Operacje strukturalne mog zosta przeprowadzone w celu d ugoterminowej zmiany

struktury ynno ci w sektorze bankowym.

Gdyby wyst pi a taka konieczno , bank centralny mo e przeprowadzi nast puj ce operacje

strukturalne: emisj obligacji, zakup oraz sprzeda papierów warto ciowych na rynku wtórnym.

dr Adam Barembruch

Operacje depozytowo-kredytowe

Operacje depozytowo-kredytowe maj na celu ograniczanie skali waha

stawki rynkowej overnight. Banki uczestnicz w tych operacjach z w asnej

inicjatywy.
Depozyt na koniec dnia pozwala na lokowanie nadwy ek rodków w

banku centralnym na termin overnight. Jego oprocentowanie okre la

dolne ograniczenie dla stawki rynkowej kwotowanej na ten termin.
Kredyt lombardowy umo liwia bankom komercyjnym zaci ganie

kredytu na termin

overnight. Kredyt ten jest zabezpieczany papierami

warto ciowymi, akceptowanymi przez bank centralny.
Jego oprocentowanie wyra a kra cowy koszt pozyskania pieni dza w

banku centralnym, co stanowi górne ograniczenie dla stawki rynkowej

overnight.
Wa nym elementem systemu rozliczeniowego s oferowane przez NBP

nieoprocentowane kredyty w z otych (kredyt techniczny) i w euro

(intraday credit), stanowi ce ród o pozyskania rodków w ci gu dnia

operacyjnego. Kredyty te s zabezpieczane papierami

warto ciowymiakceptowanymi przez bank centralny.

dr Adam Barembruch

Etapy polityki kursu walutowego

Data

Zmiana

Typ polityki kursowej

1 stycznia 1990 roku

Wprowadzenie sztywnego kursu
walutowego 1 dolar = 9500 zl

Kurs sztywny do dolara

17 maja 1991 roku

Zast pienie parytetu dolara
koszykiem 5 walut

Kurs sztywny do koszyka walut

dolar ameryka ski – 45%, marka niemiecka – 35%, funt brytyjski – 10%, frank francuski – 5%, frank
szwajcarski – 5%

14 pa dziernika 1991 roku

Wprowadzenie systemu pe zaj cej
dewaluacji

Kurs pe zaj cy

26 lutego 1992 roku

Skokowa dewaluacja z otego 12 %

27 sierpnia 1993 roku

Skokowa dewaluacja z otego 8 %

16 maja 1993 roku

Wprowadzenie pe zaj cego pasma
waha (+/- 7 %)

Kurs pe zaj cy w korytarzu
Korytarz 14 %

1995 rok

Aprecjacja centralnego parytetu o 6
% ( zrównanie kursu centralnego
kursem fixingu)

26 lutego 1998 roku

Rozszerzenie pasma waha do +/-
10 %

Korytarz 20 %

28 pa dziernika 1998 roku

Rozszerzenie pasma waha do +/-
12,5 %

Korytarz 25 %

1 stycznia 1999 roku

Zmiana koszyka walut 55% Euro i
45 % dolar

25 marca 1999 roku

Rozszerzenie pasma waha +/- 15

Korytarz 30 %

11 kwietnia 2000 roku

Up ynnienie kursy z otego

Kurs ca kowicie p ynny ( brak korytarza waha )

dr Adam Barembruch

Interwencja walutowa
2010-04-09 16:46

Informacja:

(…) niewykluczone, e bank

centralny pojawi si w

pewnym momencie na rynku,

by wyhamowa nadmiern

aprecjacj z otego
Interwencja NBP na rynku

otego okaza a si g ównym

wydarzeniem mijaj cego

tygodnia. Jej efektem by

dynamiczny wzrost kursu

EUR/PLN, który w ci gu pó

godziny zwy kowa o ponad 4

grosze z poziomu 3,8450.

NBP przyzna , i dokona

zakupu na rynku „pewnej

ilo ci walut obcych"

dr Adam Barembruch

Podstawowe stopy procentowe NBP

BANK I SYSTEM BANKOWY

Dr Adam Barembruch

2011-11-12

dr Adam Barembruch

Definicja banku

Bank -

mikroekonomiczny

punkt widzenia

• bank jest

przedsi biorstwem

• bank jest instytucj

zaufania publicznego

• dzia alno banku

polega m.in. na

pozyskiwaniu

wk adów

pieni nych,

udzielaniu kredytów,

rozliczeniach

pieni nych,

udzielaniu gwarancji.

Bank -

makroekonomiczny

punkt widzenia

• banki stanowi

krwiobieg

gospodarki,

odgrywaj istotn

rol w alokacji

kapita u

(po rednicz c

pomi dzy

podmiotami

maj cymi nadmiar

kapita u, a tymi które

maj niedobory

kapita u optymalizuj

jego wykorzystanie).

Bank w polskim prawie

(art. 2. - Prawo

Bankowe)

• „Bank jest osob

prawn utworzon

zgodnie z przepisami

ustaw, dzia aj

podstawie zezwole

uprawniaj cych do

wykonywania

czynno ci

bankowych

obci aj cych

ryzykiem rodki

powierzone pod

jakimkolwiek tytu em

zwrotnym”.

dr Adam Barembruch

Czynno ci bankowe

przyjmowanie wk adów pieni nych p atnych na

danie lub z nadej ciem oznaczonego terminu

oraz prowadzenie rachunków tych wk adów,
prowadzenie innych rachunków bankowych,
udzielanie kredytów
udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych

oraz otwieranie akredytyw,
emitowanie bankowych papierów warto ciowych,
przeprowadzanie bankowych rozlicze pieni nych,
wydawanie instrumentu pieni dza elektronicznego,
wykonywanie innych czynno ci przewidzianych

wy cznie dla banku w odr bnych ustawach.

udzielanie po yczek pieni nych oraz po yczek i kredytów
konsumenckich w rozumieniu przepisów odr bnej ustawy,

operacje czekowe i wekslowe oraz operacje, których
przedmiotem s warranty,

wydawanie kart p atniczych oraz wykonywanie operacji przy
ich u yciu,

terminowe operacje finansowe,

nabywanie i zbywanie wierzytelno ci pieni nych,

przechowywanie przedmiotów i papierów warto ciowych
oraz udost pnianie skrytek sejfowych,

prowadzenie skupu i sprzeda y warto ci dewizowych,

udzielanie i potwierdzanie por cze ,

wykonywanie czynno ci zleconych, zwi zanych z emisj
papierów warto ciowych,

po rednictwo w dokonywaniu przez rezydentów przekazów
pieni nych za granic oraz rozlicze w kraju z
nierezydentami.

Sensu stricte

Sensu largo

dr Adam Barembruch

Prawne aspekty outsourcingu w bankach

Art. 6a.

1. Bank mo e, w drodze umowy zawartej na pi mie, powierzy przedsi biorcy lub

przedsi biorcy zagranicznemu, z zastrze eniem art. 6d, wykonywanie wy cznie:
1) w imieniu i na rzecz banku po rednictwa w zakresie czynno ci bankowych

na podstawie umowy agencyjnej, polegaj cego na:
a) zawieraniu i zmianie umów rachunków bankowych, o których mowa w art. 49

ust. 1 pkt 3, wed ug wzoru zatwierdzonego przez bank,
b) zawieraniu i zmianie umów kredytu na sfinansowanie inwestycji maj cej na celu

zaspokojenie w asnych potrzeb mieszkaniowych kredytobiorcy w rozumieniu

przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych,
c) zawieraniu i zmianie umów kredytu konsumenckiego w rozumieniu ustawy z

dnia 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. Nr 100, poz. 1081 oraz z

2003 r. Nr 109, poz. 1030),
d) zawieraniu i zmianie umów ugody w sprawie sp aty kredytów, o których mowa w

lit. b) i c),
e) zawieraniu i zmianie umów dotycz cych ustanowienia prawnego

zabezpieczenia kredytów, o których mowa w lit. b) i c),

dr Adam Barembruch

Prawne aspekty outsourcingu w bankach

f) zawieraniu i zmianie umów o kart

atnicz , których stron jest

konsument w rozumieniu ustawy, o której mowa w lit. c),
g) przyjmowaniu wp at, dokonywaniu wyp at oraz obs udze czeków

zwi zanych z prowadzeniem rachunków bankowych przez ten bank,
h) dokonywaniu wyp at i przyjmowaniu sp at udzielonych przez ten bank

kredytów i po yczek pieni nych,
i) przyjmowaniu wp at na rachunki bankowe prowadzone przez inne banki,
j) przyjmowaniu dyspozycji przeprowadzania bankowych rozlicze

pieni nych zwi zanych z prowadzeniem rachunków bankowych przez ten

bank,
k) wykonywaniu innych czynno ci, po uzyskaniu zezwolenia Komisji

Nadzoru Finansowego,
2) czynno ci faktycznych zwi zanych z dzia alno ci bankow .

dr Adam Barembruch

Prawne aspekty outsourcingu w bankach

2. Powierzenie wykonywania czynno ci, o którym mowa w

ust. 1, nie mo e obejmowa :

1) zarz dzania bankiem w rozumieniu art. 368

(…) a w

szczególno ci

zarz dzania

ryzykiem

zwi zanym

prowadzeniem dzia alno ci bankowej, w tym zarz dzania

aktywami i pasywami, dokonywania oceny zdolno ci

kredytowej i analizy ryzyka kredytowego,
2) przeprowadzania audytu wewn trznego banku.

3. Komisja Nadzoru Finansowego mo e udzieli bankowi

zezwolenia, o którym mowa w ust. 1 pkt 1 lit. k), je eli

powierzenie przez bank wykonywania innych czynno ci jest

niezb dne do prowadzenia dzia alno ci bankowej w sposób

ostro ny i stabilny lub istotnego obni enia kosztów tej

dzia alno ci.

dr Adam Barembruch

Warunki utworzenia banku:

fundusze w asne

(dostosowane do rodzaju czynno ci bankowych i rozmiaru dzia alno ci). Jeden

za yciel oraz grupa za ycieli mo e wnie wk ad pieni ny w kwocie nie

przekraczaj cej po owy kapita u za ycielskiego,

pomieszczenie

posiadaj ce odpowiednie urz dzenia techniczne, zabezpieczaj ce

przechowywanie w banku warto ci z uwzgl dnieniem zakresu i rodzaju prowadzonej

dzia alno ci bankowej,

za yciele

oraz osoby przewidziane do obj cia w banku stanowisk cz onków zarz du daj

kojmi prowadzenia dzia alno ci w sposób nale ycie zabezpieczaj cy interesy klienta

banku,
co najmniej dwie osoby przewidziane do obj cia w banku stanowisk

cz onków zarz du

posiadaj wykszta cenie i do wiadczenie zawodowe niezb dne do kierowania bankiem,
przedstawiony przez za ycieli

plan dzia alno ci

banku na okres co najmniej trzyletni

wskazuje, e dzia alno ta b dzie bezpieczna dla rodków pieni nych gromadzonych w

banku,

dr Adam Barembruch

Funkcje banku

rola p atnika

dokonywanie p atno ci w imieniu

swoich klientów ;

rola agenta

dzia anie w imieniu klientów w

zakresie emisji papierów

warto ciowych i zarz dzania

asno ci klientów;

rola gwaranta

poparcie udzielone klientom w sp acie

ich zobowi za ;

rola po rednika

dokonywanie transformacji

otrzymanych depozytów w kredyty

przede wszystkim dla przedsi biorstw;

rola instrumentu w realizacji polityki

gospodarczej kraju

regulowanie poda y pieni dza

poprzez dzia anie banku centralnego.

Udzia w kreacji pieni dza
Udzia w spo ecznym podziale pracy
Alokacja i transformacja rodków

Informacji
Wielko ci sumy pieni dza
Terminu
Ryzyka
Miejsca

Funkcje

Rola banku

dr Adam Barembruch

Instytucja kredytowa

Podmiot maj cy swoj siedzib za granic Rzeczypospolitej Polskiej na
terytorium jednego z pa stw cz onkowskich Unii Europejskiej, zwanych dalej
"pa stwami cz onkowskimi",

prowadz cy we w asnym imieniu i na w asny

rachunek, na podstawie zezwolenia w ciwych w adz nadzorczych,
dzia alno polegaj

na:

przyjmowaniu depozytów lub innych rodków powierzonych pod

jakimkolwiek tytu em zwrotnym i

udzielaniu kredytów lub na wydawaniu pieni dza elektronicznego.

SYSTEM BANKOWY

2011-11-12

dr Adam Barembruch

System bankowy i jego stabilno

Ca okszta t instytucji bankowych
oraz normy okre laj ce wzajemne
powi zania i stosunki z otoczeniem.
Podstaw do okre lenia sytemu
bankowego jest uk ad z ony z
banku centralnego (emisyjnego) i
banków komercyjnych.

System jednoszczeblowy
System dwuszczeblowy

zdolno systemu do zachowania

ynno ci finansowej oraz

poszczególnych jednostek do
pokrywania strat i ryzyka z w asnych
funduszy, a wi c do zachowania
wyp acalno ci.

System bankowy

Stabilno systemu bankowego

dr Adam Barembruch

System bankowy

Bankowy Fundusz

Gwarancyjny

Narodowy Bank

Polski

Komisja Nadzoru

Finansowego

Instytucje stabilizuj ce

Instytucje tworz ce rynek

Banki

oddzia y

pa stwowe

spó dzielcze

spó ki akcyjne

wed ug charakteru i zakresu

realizowanych zada

bank centralny
bank komercyjny
banki uniwersalne
banki wyspecjalizowane

asno ci kapita u

banki pa stwowe
banki spó dzielcze
banki w formie spó ek akcyjnych

zasi gu terytorialnego dzia ania

regionalne
krajowe
mi dzynarodowe

dr Adam Barembruch

Zasady TBTF i TITF

TBTF – too big to fail – „zbyt du y eby upa ”
TITF – too important to fail – „zbyt wa ny by upa ”

Za enie: w adze nie powinny dopu ci do upad ci banku
o kluczowym znaczeniu dla gospodarki
Doktryn mo na rozszerzy na inne dziedziny gospodarki (
np.. Kopalnie)
Proces budowy jednolitego europejskiego rynku
finansowego powoduje, e udzielanie pomocy przestaje by
domen wy cznie w adz krajowych
Konieczne jest ustalenie uniwersalnych zasad post powania

Przejrzyste kryteria i równo dost pu do pomocy

dr Adam Barembruch

Modele sektora bankowego

Cecha

ANGLOSASKI

NIEMIECKO-JAPO SKI

Rodzaj rynku-
finansowanie

Kapita owy i pieni ny, anonimowy;

finansowanie g . wewn trzne, nacisk na

krótkookresowe pasywne stosunki mi dzy
instytucjami finansowymi i przedsi biorstwami
niefinansowymi,
brak udzia u banków w kapitale
przedsi biorstwa

Kredytów, zintegrowany;

finansowanie zewn trzne oparte
na indywidualnie negocjowanych kredytach

bankowych o sta ym oprocentowaniu, nacisk na

ugookresowe , aktywne bliskie stosunki

mi dzy instytucjami finansowymi
i przedsi biorstwami, udzia banków
w kapitale przedsi biorstw.

Rodzaje banków

Specjalistyczne

Uniwersalne

Typy i rola
Instytucji

Finansowych

Wysoka specjalizacja instytucji, banki
zorientowane na krótkoterminow dzia alno
po yczkow , du a sk onno do tworzenia
innowacji finansowych

Niski stopie specjalizacji, banki nastawione na

ugookresow dzia alno po yczkow ,

ni sza sk onno do tworzenia innowacji

finansowych

Polityka

Pieni na

Nacisk na kontrol poda y pieni dza, operacje
otwartego rynku

Nacisk na kontrol akcji kredytowej banków,
kredyt refinansowy

Mechanizm

atniczy

Transfer debetowy (czeki), izby rozliczeniowe

Transfer kredytowy (giro), poczta

dr Adam Barembruch

Wady i zalety modeli systemu finansowego

Zalety

Nadanie kluczowej roli rynkom akcji i
obligacji spó ek
Sprzyjanie dzia aniu inwestorów
instytucjonalnych
Pobudzanie innowacji finansowych

Wady

Oparcie si na anonimowym rynku
p.w.
Nastawienie na cz ste zmiany
partnerów transakcji
Du a formalizacja transakcji

Zalety

Finansowanie podmiotów w oparciu

o umowy kredytowe
Krzy owanie udzia ów kapita owych
Stymulowanie powstawanie silnych

banków uniwersalnych

Wady

Niedostateczne rozszerzenie

wachlarza instrumentów

finansowych
Opó nienia we wprowadzaniu

transakcji
Mniejsza odporno na konkurencj

instytucji parabankowych

Model anglosaski

Model niemiecko-japo ski

REFORMA POLSKIEGO
SYSTEMU BANKOWEGO

Dr Adam Barembruch

2011-11-12

dr Adam Barembruch

Przes anki i cele reformy polskiego
systemu bankowego

Brak konkurencji
Niskie kwalifikacje personelu
Brak mi dzybankowego systemu
rozliczeniowego
Brak precyzyjnych przepisów
prawnych
Nadmierna rola pa stwa w sektorze
bankowym
Nadmierny popyt na kredyt
Dolaryzacja
Brak konkurencji

Stworzenie zró nicowanego i

konkurencyjnego systemu bankowego
Stworzenie samodzielnych i

samofinansuj cych si banków
Likwidacja przymusowego przypisania

firm do banków
Stworzenie warunków do konkurencji i

obni enia kosztów po rednictwa

finansowego
Wzrost sk onno ci do oszcz dzania
Stworzenie niezawodnego i

efektywnego systemu rozliczeniowego
Rozszerzenie zakresu us ug

bankowych oraz podniesienie jako ci

obs ugi klienta

100

Przes anki

Cele

dr Adam Barembruch

Cechy systemu bankowego w gospodarce
scentralizowanej

Ca y system podporz dkowany realizacji

zada pa stwowych
Organizacja banków oparta na uk adzie

bran owym
Klient przypisany do okre lonego banku

nie tylko w uk adzie bran owym ale i

terytorialnym
Pozycja NBP w sferze kredytowania

gospodarki
Niedu a liczba banków i ca kowity brak

konkurencji mi dzybankowej w zwi zku z

administracyjnym przypisaniem klienta do

banku
Brak instytucji nadzoru bankowego i norm

ostro no ciowych
Niski stopie sprawno ci organizacyjnej

Kapita owa w asno pa stwa ( z

wyj tkiem banków spó dzielczych)
Obligatoryjne kredytowanie wszystkich

podmiotów gospodarki uspo ecznionej
Funkcjonowanie banków na zasadzie

wynikowego powi zania z bud etem
Kredytowanie podmiotów

gospodarczych zale nie od planów

produkcji
Brak ocen realno ci zwrotu kredytu
Administracyjne ustalanie jednolitej

stopy procentowej
Wysoki stopie centralizacji uprawnie

w obrocie dewizowym

101

W sferze organizacji

W sferze ekonomiki

KRAJOWE I ZAGRANICZNE
OPERACJE BANKOWE

Dr Adam Barembruch

2011-11-12

102

dr Adam Barembruch

Tradycyjny podzia operacji bankowych
(ze wzgl du na przedmiot operacji)

103

operacje bierne = pasywne (depozytowe)

Dzia alno depozytowa
Emisja papierów warto ciowych
Depozyty mi dzybankowe

operacje czynne = aktywne (kredytowe)

Dzia alno kredytowa
Inwestycje w papiery warto ciowe
Lokaty mi dzybankowe

operacje rozliczeniowe = po rednicz ce (obs uga obrotu

atniczego)

dr Adam Barembruch

Klasyfikacja operacji bankowych

Dowód wp aty
Polecenie wyp aty
Czek gotówkowy
Karta bankomatowa

Polecenie przelewu

Zlecenie sta e

Polecenie zap aty
Czek rozrachunkowy
Karty p atnicze

Akredytywa dokumentowa
Inkaso dokumentowe
Weksel
Rozliczenie saldami

104

Gotówkowe

Bezgotówkowe

dr Adam Barembruch

Karty p atnicze

105

Debetowe

PAY NOW

Debetowe

PAY NOW

Obci enio

PAY LATER

Obci enio

PAY LATER

Kredytowe

PAY LATER

Kredytowe

PAY LATER

Wst pnie

przedp acon

PAY BEFORE

Wst pnie

przedp acon

PAY BEFORE

dr Adam Barembruch

Polecenie zap aty

106

stanowi udzielon bankowi dyspozycj wierzyciela
obci enia okre lon kwot rachunku bankowego

nika i uznania t kwot rachunku wierzyciela.

dyspozycja wierzyciela oznacza równocze nie jego
zgod na cofni cie przez bank d nika obci enia
rachunku d nika i cofni cie uznania rachunku
wierzyciela w przypadku dokonanego przez d nika
odwo ania polecenia zap aty

dr Adam Barembruch

Przeprowadzenie rozlicze poleceniem
zap aty jest dopuszczalne pod warunkiem:

107

posiadania przez wierzyciela i d nika rachunków w bankach, które zawar y porozumienie w sprawie

stosowania polecenia zap aty, okre laj ce w szczególno ci: zakres odpowiedzialno ci banków

wykonuj cych polecenie zap aty, przyczyny odmowy wykonania polecenia zap aty przez bank d nika,

procedury dochodzenia wzajemnych roszcze banków, wynikaj cych ze skutków odwo ania polecenia

zap aty przez d nika, wzory jednolitych formularzy oraz zasady wykonywania przez banki polece

zap aty za pomoc elektronicznych no ników informacji,
udzielenia przez d nika wierzycielowi zgody do obci ania rachunku d nika w drodze polecenia

zap aty w umownych terminach zap aty z tytu u okre lonych zobowi za ,

zawarcia pomi dzy wierzycielem a bankiem prowadz cym jego rachunek umowy w sprawie

stosowania polecenia zap aty przez wierzyciela, zawieraj cej w szczególno ci: zgod banku na

stosowanie polecenia zap aty przez wierzyciela, zasady sk adania i realizowania polece zap aty, zgod

wierzyciela na obci enie jego rachunku kwotami odwo ywanych polece zap aty wraz z odsetkami, o

których mowa w ust. 7, zwróconymi d nikowi w zwi zku z odwo aniem polecenia zap aty oraz zakres

odpowiedzialno ci wierzyciela i banku,

e maksymalna kwota pojedynczego polecenia zap aty nie przekracza równowarto ci, przeliczonej na

ote wed ug kursu redniego og aszanego przez Narodowy Bank Polski w ostatnim dniu kwarta u

poprzedzaj cego kwarta , w którym dokonywane jest rozliczenie pieni ne:

1 000 euro - w przypadku gdy d nikiem jest osoba fizyczna niewykonuj ca dzia alno ci gospodarczej,
50 000 euro - w przypadku pozosta ych d ników.

dr Adam Barembruch

Odwo anie polecenia zap aty

108

nik mo e odwo pojedyncze polecenie zap aty, w banku

prowadz cym jego rachunek, w terminie:

30 dni kalendarzowych

od dnia dokonania obci enia rachunku bankowego - w

przypadku gdy d nikiem jest osoba fizyczna niewykonuj ca dzia alno ci

gospodarczej,

5 dni roboczych

od dnia dokonania obci enia rachunku bankowego - w

przypadku pozosta ych d ników.

Odwo anie polecenia zap aty przez d nika zobowi zuje bank d nika do

natychmiastowego uznania rachunku bankowego d nika kwot odwo anego

polecenia zap aty.

Uznanie rachunku d nika nast puje z dat z enia odwo ania polecenia

zap aty, z obowi zkiem naliczenia - od dnia obci enia rachunku d nika

kwot odwo anego polecenia zap aty - odsetek nale nych d nikowi z

tytu u oprocentowania rachunku bankowego.

dr Adam Barembruch

Historia i definicja weksla

Prawo wekslowe w miastach polskich

w XII i XIII wieku rozwija o si

pocz tkowo jako prawo zwyczajowe
1775 – cz ciowa kodyfikacja w

Konstytucji
Trzy odr bne systemy ustawodastw

wekslowych francuskie, niemieckie i

angielskie
1912 – konwencja Haska
1930 – konwencja Genewska

Ustawa z dnia 28 kwietnia 1936 roku

PRAWO WEKSLOWE (Dz. U. Nr 37,

poz 282)

Weksel jest papierem
warto ciowym, posiadaj cym cechy

ci le przez prawo okre lone w

którym wystawca

albo sam przyrzeka zap at
okre lonej sumy pieni nej
albo poleca zap at osobie trzeciej

Wystawca przyjmuje bezwarunkow
odpowiedzialno za zap at weksla
i poddaje si wszelkim rygorom
prawa wekslowego

109

Historia

Definicja

dr Adam Barembruch

Cechy zobowi zania wekslowego

110

jest samoistne

, czyli niezale ne od przyczyny powstania

tego zobowi zania;
prawa zawarte w wekslu mo na przenosi na inne

osoby, tzn. otrzymuj c weksel od jednego kontrahenta,

posiadacz weksla mo e regulowa nim zobowi zanie

wobec innych partnerów handlowych;

indosowanie

przy zobowi zaniu wekslowych wyst puje tzw.

odpowiedzialno solidarna

osób podpisanych na

wekslu;
tryb egzekwowania nale no ci wekslowych jest szybki i

uproszczony, wykorzystuje tzw.

rygor wekslowy

dr Adam Barembruch

Ustawowe elementy weksla

111

. Nazwa "weksel" w samym tek cie dokumentu w j zyku, w jakim go wystawiono.

2. Przyrzeczenie bezwarunkowe zap acenia oznaczonej sumy pieni nej.

Bezwarunkowe - tzn. bez jakichkolwiek warunków. Np. "zap ac po otrzymaniu kredytu", "zap ac po otwarciu

konta przez Bank". W razie rozbie no ci mi dzy sum napisan s ownie lub zapisan cyframi liczy si ta

napisana s owami.

3. Oznaczenie terminu p atno ci.
4. Oznaczenie miejsca p atno ci.

Miejsce p atno ci w rozumieniu - miejscowo . To wystarczy, mo e by zaw one do adresu .

5. Nazwisko osoby, na której rzecz (piszemy gdy nie chcemy by weksel by zbyty przez indos) lub na

której zlecenie (gdy zgadzamy si na indosowanie) zap ata ma by dokonana.

Mo e to by osoba fizyczna lub prawna. Nazwiskiem osoby prawnej jest jej nazwa, mo e by skrócona,

zwyczajowo u ywana. Najwa niejsze jest by by okre lony jej status prawny (Sp. z o.o., S.A. itd.).

6. Oznaczenie miejsca i daty wystawienia weksla.

Data ma bardzo du e znaczenie, decyduje o tym, czy podpisani na wekslu mieli w tym czasie zdolno do

zaci gania zobowi za , czy yli, czy mieli pe nomocnictwa do reprezentowania osoby prawnej.

Nieporozumieniem jest, e od tej daty liczy si trzyletni okres przedawnienia dochodzenia roszcze z weksla.

Przedawnienie liczy si od daty p atno ci weksla.

7. Podpis wystawcy weksla –

Podpis musi by naniesiony w asnor cznie (dotyczy to wszystkich podpisów na wekslu) i to wystarcza, mo e by

nieczytelny, ale taki jak u ywany zwyczajowo, je li obok nazwisko jest wydrukowane lub odci ni te piecz ci , to

polepsza czytelno i jest pomocne w dochodzeniu roszcze . W wypadku osoby prawnej musi by wydrukowana

lub odci ni ta piecz ci nazwa firmy wraz z jej statusem prawnym.

dr Adam Barembruch

Obligatoryjne elementy weksla
trasowanego

112

owo weksel

Bezwarunkowe

polecenie zap aty

Miejsce

atno ci

Nazwisko/nazwa

trasata

oznaczenie daty i

miejsca wystawienia

weksla

Podpis

wystawcy

Suma wekslowa

Oznaczenie

rodzaju weksla

Oznaczenie

remitenta

Suma

wekslowa

ownie

Domicyliat

Oznaczenie

terminu

atno ci

dr Adam Barembruch

Kiedy weksel mo e by p atny?

113

Art. 33. Weksel mo e by p atny:

za okazaniem

atny za okazaniem, tzw. p atny na danie – na ogó w ci gu roku od

dnia wystawienia, ale mo e to wyd

wystawca);

w pewien czas po okazaniu

atny w pewien czas po okazaniu - weksel podlega wizowaniu, o czym

wzmiank umieszcza si na wekslu, np. „widzia em” i data – od tego

momentu biegnie termin zap aty;

w pewien czas po dacie

atny w pewien czas po dacie, np.. 10 dni po dacie wystawienia;

w oznaczonym dniu

Inne okre lenie terminu p atno ci lub kilku terminów

powoduje niewa no weksla.

dr Adam Barembruch

Weksel kaucyjny

114

Definicja:

Dokument zawieraj cy co najmniej podpis wystawcy weksla z

zamiarem zaci gni cia zobowi zania wekslowego.

Z punktu widzenia banku celowe jest umieszczanie na wekslu

daty jego wystawienia i miejsca p atno ci

zabezpiecza obroty gospodarcze, po yczk lub kredyt.
Sk adamy jako kaucj
nie s y on do obrotu, w przeciwie stwie do weksla p atniczego.
jest to najbardziej popularny rodzaj weksla.
przewa nie wystawiany jest jako weksel niezupe ny, nazywany inaczej

"wekslem kaucyjnym in blanco".
w skrajnych przypadkach jest to "go y" blankiet z podpisem.

dr Adam Barembruch

Co mo e zawiera deklaracja wekslowa?

115

warunki, od spe nienia których zale y prawo wype nienia

weksla,
okre lenie kwoty, na któr weksel mo e by wype niony (w

sposób bezpo redni lub opisowy),
okre lenie rodzaju terminu p atno ci, jakim weksel mo e by

opatrzony.

Deklaracja mo e te zawiera upowa nienie do wpisania przez

wierzyciela wskazanych klauzul wekslowych („bez protestu” lub

„bez kosztów”, domicyliatu, waluty) oraz innych upowa nie i

wskaza co do wype nienia weksla.
Brak pisemnego porozumienia co do uzupe nienia weksla

upowa nia posiadacza weksla do uzupe nienia go tylko jego

ustawowymi elementami.

Deklaracja wekslowa nie jest warunkiem wa no ci weksla.

CZEK

Dr Adam Barembruch

2011-11-12

116

dr Adam Barembruch

Definicja czeku

117

to pisemna dyspozycja wystawcy czeku ( trasanta),
udzielona bankowi prowadz cemu jego rachunek (
trasatowi), aby ten obci

jego rachunek kwot , na

któr czek zosta wystawiony, oraz wyp aci t kwot
osobie wskazanej na czeku ( czek imienny) lub
okazicielowi ( czek na okaziciela)

dr Adam Barembruch

Ustawowe elementy czeku

118

Art. 1. Czek zawiera:

nazw “czek” w samym tek cie dokumentu, w j zyku, w
jakim go wystawiono
polecenie bezwarunkowe zap acenia oznaczonej sumy
pieni nej
oznaczenie miejsca p atno ci
oznaczenie daty i miejsca wystawienia czeku
podpis wystawcy czeku

Art. 28. Czek jest p atny za okazaniem. Wszelk
wzmiank przeciwn uwa a si za nienapisan .

dr Adam Barembruch

Terminy wa no ci czeku

119

10 dni,

w przypadku czeków krajowych,

20 dni

, je eli czek wystawiono w innym kraju, ni kraj, w

którym jest p atny, ale miejsca wystawienia i p atno ci
po one s w tej samej cz ci wiata,

70 dni,

je eli miejsca p atno ci i wystawienia czeku

znajduj si w ró nych krajach, po onych w ró nych
cz ciach wiata.

AKREDYTYWA
DOKUMENTOWA W
ROZLICZENIACH
ZAGRANICZNYCH

dr Adam Barembruch

2011-11-12

120

dr Adam Barembruch

Schemat akredytywy potwierdzonej

121

Importer

1.Kontrakt

Eksporter

Bank eksportera

Bank importera

2. Wniosek o

otwarcie akredytywy

4. Informacja o otwarciu

akredytywy

6. Przekazanie dokumentów

zgodnych z warunkami

akredytywy

8. Zawiadomienie o realizacji

akredytywy i przekazanie

dokumentów

5. Wysy ka towaru i i

zebranie dokumentów

7. Zbadanie dokumentów, p atno

3. Informacja o otwarciu

akredytywy

10. Wydanie

dokumentów

9. P atno

dr Adam Barembruch

Rodzaje akredytyw: charakter zobowi zania
banku otwieraj cego akredytyw :

122

odwo alna

wymaga wyra nego wskazania, e jest odwo alna
nie stanowi prawnie wi

cego zobowi zania banku otwieraj cego

wobec beneficjenta akredytywy
mo e by zmieniona lub anulowana przez bank otwieraj cy w ka dym

momencie bez uprzedniego zawiadomienia beneficjenta;

nieodwo alna

stanowi ostateczne, wi

ce zobowi zanie banku otwieraj cego wobec

beneficjenta, je li zostan dope nione warunki akredytywy.
nie musi wyra nie wskazywa , e jest nieodwo alna
w przypadku braku wskazania, e akredytywa jest odwo alna, b dzie

uwa ana za nieodwo aln
nie mo e by zmieniona lub anulowana bez zgody wszystkich

zainteresowanych w niej stron

akredytywy nieodwo alne dzielimy na potwierdzone i nie potwierdzone

dr Adam Barembruch

Rodzaje akredytyw
ze wzgl du na rol banku po rednicz cego

123

potwierdzona

potwierdzenie odbywa si na zlecenie banku otwieraj cego, za bank

po rednicz cy, oprócz zwyczajowych czynno ci awizowania akredytywy

beneficjentowi, podejmuje w stosunku do niego swoje w asne, ostateczne i

ce zobowi zanie na warunkach identycznych z warunkami akredytywy.

Bank po rednicz cy, który da potwierdzenie, rozlicza beneficjenta we w asnym

imieniu dlatego jego w asne rozliczenia z bankiem otwieraj cym w niczym nie

dotycz beneficjenta akredytywy.
Bank potwierdzaj cy ma obowi zek zap aty za prezentowane dokumenty przed

otrzymaniem swojej nale no ci od banku otwieraj cego, nawet w przypadku

pokrycia ze strony tego banku;

nie potwierdzona – awizowana

rola banku po rednicz cego ogranicza si jedynie do zawiadamiania

beneficjenta o otwarciu na jego rzecz akredytywy i przekazaniu mu jej tre ci;

nie potwierdzona – negocjacyjna

bank po rednicz cy otrzymuje zlecenie awizowania akredytywy oraz zlecenie

zap aty za dokumenty prezentowane mu przez beneficjenta.

dr Adam Barembruch

Inne rodzaje akredytyw

Z punktu widzenia banku
akredytywa

otwierana na zlecenie

polskiego importera

jest akredytywa

importow , a akredytywa

realizowana w polskim banku przez
naszego eksportera

– akredytyw

eksportow .
Akredytywa, któr dany bank
otwiera, jest nazywana akredytyw

asn , a akredytywa, któr awizuje,

negocjuje czy potwierdza –
akredytyw obc .

Akredytywa nieprzeno na to taka,

do której realizacji i podj cia zap aty

jest upowa niony jeden okre lony

beneficjent.
Akredytywa przeno na to taka, w

której bank po rednicz cy,

wyst puj cy w roli banku

przenosz cego,

mo e postawi w

ca ci lub w cz ci do dyspozycji

jednej lub kilku osób, zwanych

wtórnymi beneficjentami

Przeniesienia akredytywy bank

dokonuje na zlecenie pierwotnego

beneficjenta.

124

Eksportowa i importowa

Przeno na i nieprzeno na

dr Adam Barembruch

Inne rodzaje akredytyw

125

Akredytywa w formie listu kredytowego –

awizowana z pomini ciem banku po rednicz cego

i przesy ana bezpo rednio

beneficjentowi przez bank otwieraj cy akredytyw , upowa nia ona beneficjenta do

wystawienia traty ci gnionej na bank otwieraj cy, akredytywa tego typu jest

nieodwo alna;

Akredytywa rewolwingowa (odnawialna) –

ma zastosowanie przy

sukcesywnych powtarzalnych dostawach jednolitego towaru w

ci gu d szego okresu czasu

. Ogólna kwota akredytywy, zwana pu apem, obejmuje

kwot kontraktu, natomiast kwota cz ciowa, postawiona do dyspozycji beneficjenta,

zwana nawi zk , okre la warto jednej dostawy. Akredytywa mo e by odnawiana w

odniesienie do: czasu- wa na jest do okre lonej kwoty, w pewnym ustalonym okresie

czasu; warto ci- kwota ka dej kolejnej nawi zki stawiana jest do dyspozycji beneficjenta

dopiero po ca kowitej realizacji nawi zki poprzedniej, w okre lonym terminie wa no ci;

Akredytywa typu back-to-back (wi zana) –

wp ywy z akredytywy eksportowej zabezpieczaj p atno ci dla otwarcia akredytywy

importowej,

akredytywa tego typu wyst puje przy realizacji transakcji reeksportowych,

stosowana jest, gdy akredytywa pierwotna nie jest przeno na lub kiedy dostawca

eksportera nie chce zaakceptowa przeniesienia akredytywy.
Ca a istota zastosowania takiego typu akredytywy sprowadza si do tego, aby wp ywy z

akredytywy eksportowej pokrywa y wyp aty akredytywy importowej;

dr Adam Barembruch

Inne rodzaje akredytyw

126

Akredytywa zaliczkowa –

zawiera specjaln klauzul , która upowa nia bank awizuj cy lub

potwierdzaj cy akredytyw , na wyra ne zlecenie i wy czne ryzyko

zleceniodawcy lub banku otwieraj cego, do wyp aty zaliczki

beneficjentowi przed prezentacj dokumentów, w zamian za zwyk e

pokwitowanie. Mo na tutaj wyró ni dwa rodzaje akredytyw

zaliczkowych:

z czerwon klauzul - bez zabezpieczenia rzeczowego wyp aconej zaliczki,
z zielona klauzul - z zabezpieczeniem rzeczowym wyp aconej zaliczki;

Akredytywa typu stand-by –

inaczej akredytywa zabezpieczaj ca, charakterem przypomina

gwarancj bankow

. W tre ci takiej akredytywy zawarte jest

zobowi zanie banku otwieraj cego do zap aty okre lonej w akredytywie

sumy pieni nej na pierwsze danie beneficjenta, w przypadku, gdy

zleceniodawca akredytywy nie wywi e si z podj tych zobowi za

kontraktowych.

INKASO DOKUMENTOWE

dr Adam Barembruch

2011-11-12

127

dr Adam Barembruch

Na czym polega inkaso dokumentowe?

128

Polega na wydaniu przez bank importerowi dokumentów
reprezentuj cych towar w zamian za zap at lub
spe nienie przez niego innego wiadczenia okre lonego
przez zleceniodawc inkasa

Zap ata avista
Akceptacja weksli
Wystawienie weksli trasowanych

Bank inkasuje zatem nale no od importera i wydaje w
zamian dokumenty.

dr Adam Barembruch

Schemat inkasa dokumentowego

129

Importer

1.Kontrakt

Eksporter

Bank eksportera

Bank importera

6 . P atno w

zamian za dok.

3. Przekazanie dokumentów wraz

z instrukcj inkasa

4. Przekazanie instrukcji

inkasowej

2. Wysy ka towaru i i

zebranie dokumentów

8. P atno

5. Wezwanie do

zap aty

7. P atno

dr Adam Barembruch

Rodzaje inkasa

inkaso bezdokumentowe (proste,
finansowe)

dotyczy wy cznie dokumentów
finansowych.
Zalicza si do nich trat , weksel

asny i czek;

inkaso dokumentowe

jego przedmiotem s : dokumenty
handlowe wraz z do czonymi
dokumentami finansowymi (trata)
lub wy cznie dokumenty handlowe.

importowe

przedmiotem s dokumenty

dotycz ce importowanego

towaru przedstawione przez bank
zleceniodawcy lub bezpo rednio
przez zleceniodawc inkasa.

eksportowe

przedmiotem s dokumenty

dotycz ce wyeksportowanego

towaru/us ugi, przedstawionego
przez krajowego podawc

130

Ze wzgl du na prezentowane

dokumenty

Ze wzgl du na rodzaj transakcji

dr Adam Barembruch

Rodzaje inkasa dokumetowego

131

Inkaso gotówkowe (a vista)

Inkaso dokumentowe gotówkowe typu

D/P

–

wyst puje wtedy gdy bank wydaje importerowi dokumenty dotycz ce

towaru po dokonaniu przez niego zap aty;

Inkaso akceptacyjne

D/A

ma charakter terminowy i oznacza, e bank inkasuj cy wyda

importerowi dokumenty reprezentuj ce towar w zamian za akcept

weksla ci gnionego. P atno nast puje w uzgodnionym uprzednio

terminie. Importer mo e zatem dysponowa towarem, natomiast

eksporter uzyskuje zabezpieczenie p atno ci w postaci zaakceptowanej

traty;

Inkaso dokumentowe gotówkowe typu

C/D

polega na wydaniu dokumentów reprezentuj cych towar w zamian za

zap at w gotówce;

FAKTORING I FORFAITING

Dr Adam Barembruch

2011-11-12

132

dr Adam Barembruch

Faktoring – definicja i przedmiot

Jest to nabycie przez faktora
wierzytelno ci handlowej przed
terminem jej p atno ci, z
potr ceniem op aty na rzecz faktora,
bez przej cia ryzyka wyp acalno ci

nika lub z przej ciem takiego

ryzyka

krótkoterminowe wierzytelno ci
wynikaj ce z umów dostawy,
sprzeda y lub o wiadczenie us ug.
Przedmiotem faktoringu nie mog
by wierzytelno ci niezbywalne!!!!

133

Definicja

Przedmiot faktoringu

dr Adam Barembruch

Podmioty uczestnicz ce

134

FAKTOR - bank

nabywaj cy

wierzytelno

FAKTORANT -

sprzedawca lub

dostawca

towarów albo

us ug zbywaj cy

wierzytelno

NIK

FAKTORINGOWY

- klient faktoranta

nabywaj cy od

niego towar lub

us ug

dr Adam Barembruch

Ze wzgl du na podmiot, który przejmuje
ryzyko wyp acalno ci:

faktoring pe ny (w ciwy)

jest to sprzeda faktorowi
wierzytelno ci handlowej przez
faktoranta z przej ciem przez
faktora ryzyka wyp acalno ci

nika tzn. w momencie zawarcia

umowy faktoringowej pe ne ryzyko
wyp acalno ci d nika
faktoringowego przejmuje faktor.

faktoring niepe ny (niew ciwy)

to sprzeda faktorowi przez
faktoranta wierzytelno ci handlowej
bez przej cia na faktora ryzyka
wyp acalno ci d nika.

135

Faktoring pe ny

Faktoring niepe ny

dr Adam Barembruch

Forfaiting

Jest to nabycie przez instytucj
forfaitingow rednio- lub

ugoterminowej wierzytelno ci

handlowej przed terminem jej

atno ci, z pobraniem na rzecz

instytucji forfaitingowej odsetek
dyskontowych, z przej ciem ryzyka
wyp acalno ci d nika

Mog by rednio-lub

ugoterminowe wierzytelno ci

wynikaj ce z umów dostawy,
sprzeda y lub wiadczonych us ug.
Przedmiotem forfaitingu mog by
w zasadzie wy cznie wierzytelno ci
ju istniej ce i niewymagalne.

136

Definicja

Przedmiot

DZIA ALNO

KREDYTOWA

BANKU
PROCEDURY KREDYTOWE

Dr Adam Barembruch

2011-11-12

137

dr Adam Barembruch

Istota kredytu i po yczki

Kredyt – umowa, na podstawie
której bank zobowi zuje si odda
kwot rodków pieni nych na
okre lony czas i cel do dyspozycji
kredytobiorcy, a kredytobiorca
zobowi zuje si do korzystania z
niej na warunkach oznaczonych w
umowie, do zwrotu kwoty kredytu
wraz z odsetkami w oznaczonych
terminach sp aty oraz zap aty
prowizji od udzielonego kredytu.

Po yczka – umowa, na mocy której
bank zobowi zuje si przenie na

asno po yczkobiorcy okre lon

ilo pieni dzy, a po yczkobiorca
zobowi zuje si zwróci t sam
ilo pieni dzy oraz zap aci odsetki

Kredyt

Po yczka

138

dr Adam Barembruch

USTAWA z dnia 23 kwietnia 1964 r. KODEKS CYWILNY

(Dz. U. z dnia 18 maja 1964 r.)

Tytu XIX. PO YCZKA

Art. 720. § 1. (269)

Przez umow po yczki daj cy po yczk zobowi zuje si przenie na

asno bior cego okre lon ilo pieni dzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do

gatunku, a bior cy zobowi zuje si zwróci t sam ilo pieni dzy albo t sam ilo

rzeczy tego samego gatunku i tej samej jako ci

§ 2. (270) Umowa po yczki, której warto przenosi pi set z otych, powinna by stwierdzona

pismem.
Art. 721. Daj cy po yczk mo e odst pi od umowy i odmówi wydania przedmiotu po yczki, je eli

zwrot po yczki jest w tpliwy z powodu z ego stanu maj tkowego drugiej strony. Uprawnienie to nie

przys uguje daj cemu po yczk , je eli w chwili zawarcia umowy o z ym stanie maj tkowym drugiej

strony wiedzia lub z atwo ci móg si dowiedzie .
Art. 722. Roszczenie bior cego po yczk o wydanie przedmiotu po yczki przedawnia si z

up ywem sze ciu miesi cy od chwili, gdy przedmiot mia by wydany.
Art. 723. Je eli termin zwrotu po yczki nie jest oznaczony, d nik obowi zany jest zwróci

po yczk w ci gu sze ciu tygodni po wypowiedzeniu przez daj cego po yczk .
Art. 724. Je eli rzeczy otrzymane przez bior cego po yczk maj wady, daj cy po yczk

obowi zany jest do naprawienia szkody, któr wyrz dzi bior cemu przez to, e wiedz c o wadach

nie zawiadomi go o nich. Przepisu powy szego nie stosuje si w wypadku, gdy bior cy móg z

atwo ci wad zauwa

Maksymalna wysoko odsetek wynikaj cych z czynno ci prawnej nie mo e w stosunku

rocznym przekracza czterokrotno ci wysoko ci stopy kredytu lombardowego Narodowego

Banku Polskiego (odsetki maksymalne).

139

dr Adam Barembruch

Ró nice mi dzy kredytem a po yczk

bank nadal jest w cicielem

rodków pieni nych;

okre lony cel, bank ma prawo
kontroli zgodno ci wykorzystywania
kredytu z tym celem;
zawsze na pi mie;
musi by okre lony termin sp aty;
odp atny;
uregulowany przez prawo bankowe.

asno zostaje przeniesiona na

po yczkobiorc ;
nie ma wymogu okre lania jej celu;
zawierana na pi mie, gdy jej
warto > 500 z otych;
termin zwrotu nie musi by zawarty
w umowie;
mo e by odp atna b
nieodp atna;
reguluje j kodeks cywilny.

Kredyt

Po yczka

140

dr Adam Barembruch

Rodzaje kredytów

przedmiotu kredytu:

obrotowe,
inwestycyjne,
na finansowanie projektów inwestycyjnych,

formy kredytu:

w rachunku bie cym,
w rachunku kredytowym,

sposobu wykorzystania i sp aty kredytu:

w formie dora nej transakcji (docelowe),
w formie linii kredytowej: odnawialnej,

nieodnawialnej,
rolowane,
pomostowe,

okresu kredytowania:

krótkoterminowe,

rednioterminowe,

ugoterminowe,

kredytobiorcy:

na finansowanie dzia alno ci gospodarczej,
konsumpcyjne,

waluty kredytu:

otowe,

dewizowe,

sposobu jego zabezpieczenia:

zabezpieczone rzeczowo
zabezpieczone osobi cie,

zasad oprocentowania:

o sta ym oprocentowaniu,
o zmiennym oprocentowaniu,

cz stotliwo ci wykorzystania i sp aty kredytu:

wykorzystywane jednorazowo albo w

transzach ( w cz ciach) lub w ci gnieniach

(linia kredytowa),
sp acane jednorazowo albo w ratach lub z

wp ywów na rachunek,

preferencyjno ci:

komercyjne,
preferencyjne

141

dr Adam Barembruch

Zdolno kredytowa

formalnoprawna

wiarygodno prawn

kredytobiorcy oznaczaj

zdolno klientów do

podejmowania czynno ci

prawnych, w tym do zawierania

umów kredytowych

merytoryczna

wiarygodno ekonomiczn

kredytobiorcy.

Aspekt personalny

charakter, stan rodzinny, stan

maj tkowy, reputacja,

kwalifikacje zawodowe,

do wiadczenie,

odpowiedzialno za interesy

prowadzonej firmy.

Aspekt ekonomiczny

analizy sytuacji ekonomiczno-

finansowej kredytobiorcy oraz

jako zabezpiecze prawnych

kredytu. Wspó cze nie analiza ta

opiera si na systemie

standaryzowanych wska ników

rentowno ci, p ynno ci

finansowej, zad enia.

142

dr Adam Barembruch

Badanie zdolno ci kredytowej osób
fizycznych - Credit scoring

143

Polega na ocenie punktowej cech jako ciowych i ilo ciowych osób sk adaj cych w banku wniosek o

kredyt.
Oceniane s najistotniejsze zdaniem banku cechy maj ce wp yw na zdolno kredytow np. wiek,

wykszta cenie, zatrudnienie, sytuacj maj tkow , osi gane dochody itp. Po wyodr bnieniu tych cech

przyznaje si ka dej z nich okre lon liczb punktów.
Zwykle w praktyce stosuje si skal czterostopniow wg której dzieli si kredytobiorców na:

dobrych
przeci tnych

abych

ych

W rzeczywisto ci ka dy bank indywidualnie ustala kryteria przyznawania kredytów, jednak na

podstawie przeprowadzonej obserwacji da si wyodr bni pewien zespó wspólnych cech

charakteryzuj cych „dobrego klienta”, w szczególno ci:

w cicielami mieszka lub domów

posiadaj rodziny (ma onków, dzieci)
rzadko zmieniaj adres zamieszkania
ich miesi czne dochody s wy sze od przeci tnej
rzadko zmieniaj miejsce pracy
z punktu widzenia wykonywanego zawodu s zaliczani do szczebla wy szego lub redniego

dr Adam Barembruch

Formy sp aty kredytów

Sp ata w ratach:

malej ce raty kapita owo-odsetkowe - przy sp acie kredytu
comiesi czne wp aty coraz mniejsze; sp acanie co miesi c
sta ej cz ci kapita u zad enia i odsetki od jeszcze nie
sp aconej cz ci kredytu;
równe raty kapita owo-odsetkowe - przy sp acie kredytu
comiesi czne wp aty w takiej samej kwocie; wp ata zawiera
rat kapita u, o któr pomniejszane jest zad enie oraz
odsetki od pozosta ej do sp aty cz ci kredytu.

145

dr Adam Barembruch

Formy sp aty kredytu

146

dr Adam Barembruch

Koszt kredytu - oprocentowanie

W najwi kszym stopniu wp ywa na ostateczny koszt kredytu
Na jego wysoko sk adaj si zmienne stopy WIBOR lub LIBOR (dla kredytów w

walutach obcych) oraz mar a banku.

Np..

Na pocz tku lipca 2008 roku rednie oprocentowanie kredytów w z otych wynosi o 7,75 proc.
Kredyty zaci gni te w walutach obcych oprocentowane by y natomiast rednio w przedziale

4,0-6,5 proc., w zale no ci od waluty.

Na pierwszy rzut oka korzystniejsze wydaj si kredyty denominowane we

frankach szwajcarskich, dolarach ameryka skich czy euro.
Nie mo na jednak zapomina , e z ich zaci gni ciem wi e si ryzyko waha

kursowych oraz dodatkowy koszt bie cego przeliczania rat kredytu walutowego

na z ote – chodzi o tzw. spread walutowy.
Kredyt hipoteczny jest bardzo powa

inwestycj , dlatego nie powinni my

zadowala si ofert uzyskan w najbli szym banku.
Przy kwocie kredytu powy ej 200 tys. z ró nica oprocentowania nawet o 0,2 pkt.

proc. to w skali roku nawet kilka tysi cy z otych wi cej w naszym portfelu.

147

dr Adam Barembruch

Koszt kredytu - spread

Spread walutowy jest ró nic pomi dzy kursem wyp aty
kredytu a kursem po jakim musimy go sp aca .
Mo e on wynie nawet 5 proc., co przy kredycie wysoko ci
200 tys. z poch onie dodatkowo 10 tys. z .
Dla banku spread to dodatkowy i intratny zysk.
W przeciwie stwie do innych kosztów kredytu, jego górna
granica nie jest w aden sposób regulowana prawnie.
Banki mog j wi c ustala wed ug w asnego uznania. Warto
w umowie kredytowej mo liwie precyzyjnie ustali wysoko
spreadu, cho jest to niezwykle trudne lub wr cz niemo liwe.

148

dr Adam Barembruch

Prowizje od kredytów

Prowizje – wynagrodzenie banku
(%) od czynno ci bankowej
dokonanej za jego po rednictwem.

przygotowawcza
od zaanga owania

– umowa kredytu

mo e okre la , e od kredytu
postawionego do dyspozycji i nie
wykorzystanego przez kredytobiorc
przys uguje odr bna prowizja;

rekompensacyjn

– prowizja od

wcze niejszej sp aty kredytu

administracyjn

– przede wszystkim

od czynno ci rozliczeniowych

Istota

Rodzaje

149

dr Adam Barembruch

Koszt kredytu - ubezpieczenia

Zadanie: ochrona (g ównie) interesów banku ale równie kredytobiorców
Ubezpieczenia:

pomostowe

dotyczy okresu przej ciowego, od momentu uzyskania kredytu do czasu ustanowienia hipoteki (prawnego

zabezpieczenia kredytu).
wysoko ustalana jest w zale no ci od kwoty kredytu – jako procent udzielonej kwoty kredytu lub poprzez

podniesienie mar y do czasu wpisu hipoteki do ksi gi wieczystej.

niskiego wk adu

wymagane jest tylko wtedy, je eli nasz wk ad w zakup mieszkania jest ni szy, ni wymaga tego bank.

Najcz ciej jest to 10 proc. warto ci nieruchomo ci dla kredytów z otowych i 20 proc. dla kredytów

denominowanych w walutach obcych.
koszt tego ubezpieczenia podawany jest zwykle jako stawka trzy- lub pi cioletnia i rednio wynosi 3,5 proc.

brakuj cej kwoty do wymaganego poziomu wk adu w asnego.

na ycie.

gwarantuje pomoc w sp acie kredytu na wypadek mierci lub trwa ego kalectwa kredytobiorcy.
W wi kszo ci wypadków te ubezpieczenia s obowi zkowe.
Zdarza si jednak, e dobrowolne ich wykupienie mo e przyczyni si do wzmocnienia naszej pozycji

negocjacyjnej. Dzi ki polisie mo emy uzyska lepsze warunki innych parametrów kredytu. Przyk adowo

mBanku nie pobiera prowizji za udzielenie kredytu – odpowiednia kwota p acona przez klienta pokrywa koszt

ubezpieczenia na ycie.

150

PROCEDURY KREDYTOWE I
ZABEZPIECZENIA KREDYTÓW

dr Adam Barembruch

2011-11-12

151

dr Adam Barembruch

Zdolno kredytowa

152

Zgodnie z art. 70 ust. 1. ustawy „Prawo bankowe” z 29

sierpnia 1997 roku:

„ bank uzale nia przyznanie kredytu od zdolno ci kredytowej

kredytobiorcy. Przez zdolno kredytow rozumie si

zdolno do sp aty zaci gni tego kredytu wraz z odsetkami

w terminach okre lonych w umowie. Kredytobiorca jest

obowi zany przed

na danie banku dokumenty i

informacje niezb dne do dokonania oceny tej zdolno ci.
Osobie fizycznej, prawnej lub jednostce organizacyjnej nie

maj cej osobowo ci prawnej, o ile posiada zdolno prawn ,

które nie maj zdolno ci kredytowej, bank mo e udzieli

kredytu pod warunkiem: ustanowienia szczególnego

sposobu zabezpieczenia sp aty kredytu”.

dr Adam Barembruch

Wybór formy zabezpieczenia

Rodzaj i wysoko kredytu
Termin i sposób sp aty
Znajomo kredytobiorcy
Sytuacja ekonomiczno – finansowa
klienta
Status prawny kredytobiorcy
Cechy zabezpieczenia
Wielko zabezpiecze i
ró norodno ich form
Przewidywany nak ad pracy banku
oraz koszt zabezpieczenia

ynno zabezpieczenia

Prosta konstrukcja prawna
Fakt zarejestrowania w przypadku
zabezpiecze rzeczowych
Warto i atwo wyceny

atwe do obci enia i niezbyt

kosztowne

153

Wybór formy zabezpieczenia

Cechy dobrego zabezpieczenia

dr Adam Barembruch

Rodzaje zabezpiecze

por czenie wed ug prawa
cywilnego,
weksel w asny in blanco,
por czenie wekslowe (awal),
gwarancja bankowa,
przelew wierzytelno ci (cesja),
przyst pienie do d ugu,
pe nomocnictwo,

zastaw ogólny,
zastaw rejestrowy,
zastaw na prawach,
przew aszczenie na zabezpieczenie,
kaucja,
blokada rodków na rachunku
bankowym,
hipoteka,

154

Zabezpieczenia osobiste

Zabezpieczenia rzeczowe

ZABEZPIECZENIA
OSOBISTE

155

2011-11-12

dr Adam Barembruch

Por czenie wg prawa cywilnego

Umowa, na podstawie której
por czyciel zobowi zuje si wobec
banku do sp aty kredytu wraz z
odsetkami i innymi kosztami na
wypadek, gdyby kredytobiorca nie
sp aci go w terminie

Akcesoryjne

– s y ono do

zabezpieczenia innego prawa
(wierzytelno ci).

Solidarne

– bank mo e dowolnie,

wg w asnego uznania dochodzi
sp aty kredytu od wszystkich
por czycieli, niektórych, albo te od
tego, który gwarantuje najszybsze
odzyskanie nale no ci

156

Definicja

Cechy

dr Adam Barembruch

Por czenie wekslowe (awal)

Zap at weksla mo na zabezpieczy

por czeniem wekslowym (aval) co do ca ci

sumy wekslowej lub co do jej cz ci.
Por czenie mo e da osoba trzecia lub

nawet osoba, podpisana na wekslu.
Por czenie umieszcza si na wekslu albo na

przed ku.
Por czenie oznacza si wyrazem "por czam"

lub innym zwrotem równoznacznym;

podpisuje je por czyciel.
Sam podpis na przedniej stronie wekslu

uwa a si za udzielenie por czenia,

wyj wszy gdy jest to podpis wystawcy lub

trasata.
Por czenie powinno wskazywa , za kogo je

dano. W braku takiej wskazówki uwa a si ,

e por czenia udzielono za wystawc .

Samoistnie – zobowi zanie
por czyciela jest wa ne, chocia by
nawet zobowi zanie, za które
por cza, by o niewa ne z
jakiejkolwiek przyczyny z wyj tkiem
wady formalnej weksla
Akcesoryjne - Por czyciel wekslowy
odpowiada tak samo, jak ten, za
kogo por czy .
Solidarnie – cznie z innymi

nikami wekslowymi

157

Cechy

Odpowiedzialno

dr Adam Barembruch

Weksel in blanco
niezupe ny, gwarancyjny, kaucyjny

Dokument zawieraj cy co najmniej
podpis wystawcy weksla z
zamiarem zaci gni cia
zobowi zania wekslowego.
Z punktu widzenia banku celowe
jest umieszczanie na wekslu daty
jego wystawienia i miejsca p atno ci

Ca kwot kredytu wraz z
odsetkami
Tylko kapita
Cz

kwoty kredytu

Odsetki

158

Istota

Co mo e zabezpiecza ?

dr Adam Barembruch

Gwarancja bankowa

pisemne zobowi zanie banku do
sp aty kwoty wskazanej w gwarancji,
w przypadku gdy kredytobiorca, na
zlecenie którego gwarancja zosta a
wystawiona, nie sp aci kredytu w
terminie okre lonym w umowie.

Zleceniodawca ( kredytobiorca)
Beneficjent gwarancji – czyli bank
udzielaj cy kredytu, na rzecz
którego gwarancja zostaje
wystawiona
Bank udzielaj cy gwarancji (
gwarant)

159

Istota

Uczestnicy

dr Adam Barembruch

Cechy gwarancji

160

Niewa no umowy kredytowej nie powoduje
niewa no ci gwarancji
Zakres zobowi zania banku gwaranta nie jest
automatycznie wyznaczany przez zakres zobowi zania

nika, jak to ma miejsce w przypadku por czenia

Bankowi, który udzieli gwarancji, nie przys uguje prawo
podniesienia przeciwko kredytodawcy jakichkolwiek
zarzutów przys uguj cych kredytobiorcy, którego
zobowi zania gwarancja ta obejmuje.

dr Adam Barembruch

Przelew wierzytelno ci na zabezpieczenie
(cesja)

umowa pomi dzy kredytobiorc i
bankiem, na mocy której nast puje
przeniesienie na bank (

cesjonariusza

) prawa do otrzymania

konkretnej kwoty od d nika
kredytobiorcy (

cedenta

)

przys uguj cej kredytobiorcy np. z
tytu u dostarczonych towarów

Przelew konkretnie oznaczonej
wierzytelno ci lub kilku
Tzw. Przelew globalny, gdzie cedent
przelewa na bank wiele swoich
wierzytelno ci ju istniej cych lub
przysz ych

161

Istota

Rodzaje

dr Adam Barembruch

Przyst pienie do d ugu kredytowego

162

Przy przyst pieniu do d ugu kredytowego nast puje
zmiana w stosunku kredytowym. Do dotychczasowego

nika przyst puje osoba trzecia w charakterze
nika solidarnego

Dotychczasowy d nik nie zostaje zwolniony z
obowi zku sp aty kredytu, a nowy odpowiada wobec
banku jak za sp at kredytu w asnego
Kredytobiorca i przyst puj cy do d ugu odpowiadaj
wobec banku solidarnie

dr Adam Barembruch

Pe nomocnictwo do dysponowania
rachunkiem bankowym

Udzielane jest przez samego

kredytobiorc , por czyciela lub inn

osob trzeci i mo e dotyczy :

Rachunku oszcz dno ciowego
Rachunku bie cego
Lokat terminowych

Zastosowanie

Potr cenie kwoty niesp aconego d ugu

z rachunku bankowego,

w przypadku

gdy bankiem prowadz cym rachunek

bankowy jest bank wierzyciel

Pobranie, czyli wyp acenie kwoty

niesp aconego d ugu z rachunku

bankowego w przypadku

, gdy bankiem

prowadz cym rachunek bankowy jest

inny bank ni bank wierzyciel

Powinno by udzielone jako
nieodwo alne
Mo e by udzielone jako terminowe,
zgodnie z terminem sp aty kredytu
Powinno uprawnia bank do
pobrania z rachunku bankowego,

rodków w wysoko ci

odpowiadaj cej kwocie
niesp aconego kredytu wraz z
prowizj i odsetkami

163

Istota

Cechy

ZABEZPIECZENIA
RZECZOWE

164

2011-11-12

dr Adam Barembruch

Zastaw ogólny ( zwyk y)

Zgodnie z art.. 306 Kodeksu

Cywilnego mo na ustanowi na rzecz

banku zastaw na zbywalnych

rzeczach ruchomych na mocy którego

bank b dzie móg dochodzi

zaspokojenia roszcze z tych rzeczy

bez wzgl du czyj sta y si

asno ci i z pierwsze stwem przed

wierzycielami osobistymi w ciciela

rzeczy

Prawo zastawu jest prawem

akcesoryjnym, zale nym od

wierzytelno ci, któr zabezpiecza. Bez

tej wierzytelno ci prawo nie mo e

istnie

Zastawca

– osoba ustanawiaj ca

zastaw

Zastawnik

– bank na rzecz którego

zastaw jest ustanowiony

nik wierzytelno ci obci onej

zastawem

165

Istota

Strony

dr Adam Barembruch

Zastaw

Zawarcie pisemnej umowy
pomi dzy bankiem a w cicielem
rzeczy b

cej przedmiotem

zastawu

Fizyczne wydanie rzeczy bankowi
lub osobie trzeciej ( przechowawcy)
na któr zgodzi y si strony umowy

Przedmioty warto ciowe
Maszyny, urz dzenia, pojazdy
mechaniczne
Towary z one w
przedsi biorstwach sk adowych
Towary znajduj ce si w drodze
morskiej

166

Warunki konieczne do ustanowienia

zastawu:

Przedmiot

dr Adam Barembruch

Zastaw rejestrowy

Do ustanowienia zastawu
rejestrowego konieczna jest umowa
mi dzy osob uprawnion do
rozporz dzania przedmiotem
zastawu ( zastawc ) a bankiem
(zastawnikiem) oraz wpis do rejstru
zastawów.
Ró ni si od zastawu ogólnego tym,

przedmiot zastawu mo e

pozosta w posiadaniu
kredytobiorcy

Rzeczy oznaczone co do
to samo ci ( daj ce si
zindywidualizowa )
Rzeczy oznaczone o do gatunku,
je li w umowie zastawnej okre lona
zostanie ich ilo oraz sposób
wyodr bnienia od innych rzeczy
tego samego gatunku ( mierzalne i
policzalne)
Wierzytelno ci
Prawa na dobrach niematerialnych
Prawa z papierów warto ciowych

167

Zastawem rejestrowym mo na

obci

w szczególno ci:

dr Adam Barembruch

Przew aszczenie na zabepieczenie

Polega na przeniesieniu przez

nika na bank prawa w asno ci

rzeczy ruchomej, z równoczesnym
zobowi zaniem banku do
korzystania z nabytego prawa

asno ci tylko w sposób okre lony

w umowie oraz do przeniesienia

asno ci rzeczy z powrotem na

zbywc ( którym mo e by
kredytobiorca lub osoba trzecia) po
ca kowitej sp acie kredytu.

Jest uprawniony do zatrzymania

rzeczy
Mo e bezp atnie nadal z niej

korzysta
Ponosi koszty rzeczy

przew aszczonej’
Nie mo e odda rzeczy

przew aszczonej bez zgody banku

osobie trzeciej do u ywania
Nie mo e zby przew aszczonej

rzeczy
Jest zobowi zany do trwa ego

oznaczenia faktu przew aszczenia

168

Istota

Z regu y kredytobiorca na podstawie

postanowie umowy przew aszczaj cej:

dr Adam Barembruch

Kaucja

W umowie kaucji kredytobiorca ( lub
inna osoba trzecia) zobowi zuje si
przela okre lon kwot pieni
na rachunek banku ( zwany
rachunkiem kaucji), który
zobowi zuje si , e zwróci t kwot
po sp acie kredytu przez
kredytobiorc

W przypadku kaucji w postaci

rodków pieni nych – zaliczenie

ich na sp at d ugu
W przypadku kaucji w postaci
papierów warto ciowych –
przedstawienie ich do wykupu na
ogólnych zasadach
W przypadku ksi eczki
oszcz dno ciowej na okaziciela –
pobranie z niej w ciwej kwoty

169

Istota

Jak nast puje rozliczenie?

dr Adam Barembruch

Hipoteka

Ograniczone prawo rzeczowe, na
mocy którego bank mo e dochodzi
swych roszcze z danej
nieruchomo ci bez wgl du na to
czyj sta a si w asno ci i z
pierwsze stwem przed
wierzycielami osobistymi w ciciela
nieruchomo ci, z wyj tkiem tych,
którym ustawowo przys uguje prawo
pierwsze stwa

Ca a nieruchomo

amkowa cz

nieruchomo ci

ytkowanie wieczyste

Ograniczone prawo rzeczowe

asno ciowe spó dzielcze prawo

do lokalu mieszkalnego
Spó dzielcze prawo do lokalu

ytkowego

Prawo do domu jednorodzinnego w
spó dzielni mieszkaniowej

Wierzytelno zabezpieczona
hipotek

170

Istota

Przedmiot

dr Adam Barembruch

Hipoteka zwyk a

171

Jej podstaw jest umowa stron oraz wpis do ksi gi
wieczystej nieruchomo ci
Zabezpiecza zwrot konkretnego kredytu o ustalonej
wysoko ci
Przedmiotem zabezpieczenia jest nieruchomo
kredytobiorcy lub osoby trzeciej

dr Adam Barembruch

Hipoteka kaucyjna

172

Zabezpiecza transakcje kredytowe polegaj ce na
przyznaniu limitu zad eni ( a wi c o nieustalonej
wysoko ci) np. kredyt w rachunku bie cym

dr Adam Barembruch

Hipoteka przymusowa

173

Ustanawiana na koszt kredytodawcy, w sytuacji gdy

nik zalega ze sp at kredytu, a dotychczasowe

zabezpieczenie jest niewystarczaj ce
Dotyczy tylko nieruchomo ci d nika

RYZYKO KREDYTOWE

Dr Adam Barembruch

2011-11-12

174

dr Adam Barembruch

Poj cie ryzyka kredytowego

Definiowane jest ono jako
zagro enie, e odsetki lub kapita ,
lub jedno i drugie, kredytu lub
papieru warto ciowego nie zostan
sp acone zgodnie z umow .

Mechanizmem ograniczaj cym
ryzyko pojedynczego kredytu jak i
ca ego portfela kredytowego s
regulacje ostro no ciowe

Zewn trzne o charakterze
uniwersalnym

Limity koncentracji kredytów
Rezerwy celowe
Poziom wyp acalno ci banku

Regulacje wewn trzne

Zasady tworzenia funduszy ryzyka
Limity bran owe

175

Ryzyko kredytowe

Regulacje ostro no ciowe

dr Adam Barembruch

Limit koncentracji wierzytelno ci

176

Art. 71.

(200)

(201)

Suma wierzytelno ci banku, udzielonych przez bank zobowi za

pozabilansowych oraz posiadanych przez bank bezpo rednio lub po rednio akcji lub udzia ów w innym
podmiocie, wniesionych dop at w spó ce z ograniczon odpowiedzialno ci lub te wk adów albo sum
komandytowych - w zale no ci od tego, która z tych kwot jest wi ksza - w spó ce komandytowej lub
komandytowo-akcyjnej (zaanga owanie), obci onych ryzykiem jednego podmiotu lub podmiotów
powi zanych kapita owo lub organizacyjnie nie mo e przekroczy limitu koncentracji zaanga owa ,
który wynosi:

20 %

funduszy w asnych banku - dla zaanga owania banku wobec ka dego podmiotu lub

podmiotów powi zanych kapita owo lub organizacyjnie, gdy którykolwiek z tych podmiotów jest w
stosunku do banku podmiotem dominuj cym lub zale nym albo jest podmiotem zale nym od podmiotu
dominuj cego wobec banku,

25 %

funduszy w asnych banku - dla zaanga owania banku wobec ka dego podmiotu lub

podmiotów powi zanych kapita owo lub organizacyjnie, gdy aden z nich nie jest podmiotem
powi zanym z bankiem w sposób okre lony w pkt 1.
2. Suma zaanga owa banku równych lub przekraczaj cych

10 %

funduszy w asnych banku (du e

zaanga owanie) w stosunku do podmiotów, o których mowa w ust. 1, nie mo e by wy sza ni limit
du ych zaanga owa , który wynosi

800 %

tych funduszy.

ZARZ DZANIE RYZYKIEM

YNNO CI

Dr Adam Barembruch

2011-11-12

177

dr Adam Barembruch

ynno

178

ynno to zdolno do terminowego regulowania zobowi za , a

tak e postawienia do dyspozycji kredytobiorców kwot w wysoko ci

i terminie okre lonych umowami
„Bank posiada p ynno , je li ma zapewniony dost p do

natychmiast uruchamianych funduszy po rozs dnym koszcie

dok adnie wówczas, gdy wyst puje zapotrzebowanie na owe

fundusze”

Nie tylko zatem gotówka decyduje o p ynno ci ale mo liwo zamiany

wybranych sk adników aktywów na gotówk

Troch historii

Wielki kryzys w latach 30 tych

Efekt runu
Efekt domina

Instytucje gwarantuj ce depozyty

W Polsce BFG

dr Adam Barembruch

Ryzyko p ynno ci i jego przyczyny

Wahania stóp procentowych
Zmiany kursów walutowych
Wahania poziomu inflacji
Sytuacja na rynku finansowym
(p ynno )
Niekorzystne trendy
makroekonomiczne (bezrobocie)
Polityka banku centralnego
Nieoczekiwane dzia ania klientów

Wycofywanie depozytów
Ryzyko kredytowe

Istotne rozbie no ci mi dzy
terminami zapadalno ci aktywów i
wymagalno ci pasywów
Brak dywersyfikacji klientów
Brak aktywów atwych do
up ynnienia
Nieefektywny system rozlicze
wewn trz i mi dzybankowych

179

Zewn trzne

Wewn trzne

dr Adam Barembruch

Teoretyczne regu y zachowania p ynno ci

180

ota regu a bankowa

Regu a osadu we wk adach
Regu a przesuni w aktywach banku
Regu a maksymalnego obci enia

dr Adam Barembruch

Luka p ynno ci

Zestawienie poszczególnych pozycji

aktywów i pasywów banku w

ustalonych przedzia ach czasu
Luka p ynno ci definiowana jest jako

ró nica mi dzy aktywami i pasywami

w ustalonych przedzia ach czasu

Luka dodatnia

zapadalne aktywa > wymagalne

pasywa

Luka ujemna

Zapadalne aktywa < wymagalne

pasywa

Luka zerowa

Zapadalne aktywa = wymagalne

pasywa

Luka dodatnia wyst puje wówczas,
gdy kwota zapadalnych aktywów w
danym pa mie czasowym jest wy sza
od kwoty wymagalnych pasywów.

Oznacza to, e w danym czasie
zachowana jest p ynno finansowa
Bank posiada dostateczne rodki do
pokrycia w terminie wszystkich
uj tych w przedziale wymagalnych

atno ci

Luka ujemna wskazuje na niedostatek

rodków pieni nych do wywi zania

si z wymagalnych p atno ci w
danym przedziale czasowym

181

Luka

Rodzaje luki

dr Adam Barembruch

Zestawienie przep ywów pieni nych

182

Wp ywy z aktywów + odsetki w danym przedziale czasowym

Wyp ywy z pasywów + odsetki w danym przedziale czasowym

Luka p ynno ci

dr Adam Barembruch

Analiza wska nikowa p ynno ci

183

Podstawow miar p ynno ci banku jest wska nik udzia u p ynnych

aktywów w ogólnej ich sumie (warto minimalna oko o 10%)

Wska nik p ynno ci = p ynne aktywa/aktywa ogó em

Lub

Wska nik p ynno ci = [p ynne aktywa – krótkoterminowe pasywa]/aktywa

ogó em

Wska nik ten okre la w praktyce jaki procent stanowi gotówka

Wska nik p ynno ci bie cej = aktywa zapadalne do 3 m-cy/pasywa

wymagalne do 3 m-cy
Wska nik p ynno ci szybkiej = aktywa zapadalne do 1 m-ca/ pasywa

zapadalne do 1 m-ca

Pow. 0,9 – p ynno dobra
0,9 – 0,7 0 zadowalaj ca
Poni ej 0,7 – z a p ynno

RYZYKO WALUTOWE I
KURS WALUTOWY

Dr Adam Barembruch

2011-11-12

184

dr Adam Barembruch

Poj cie ryzyka walutowego

Niebezpiecze stwo pogorszenia si
wyniku finansowego banku wskutek
niekorzystnej zmiany kursu
walutowego

Ryzyko walutowe (kursowe)
definowane jest równie jako
niebezpiecze stwo poniesienia
przez bank strat finansowych z
tytu u posiadania otwartej pozycji
walutowej i niekorzystnych zmian
kursów

To zestawienie nale no ci i

zobowi za w walutach obcych bez

wzgl du na termin ich realizacji

Pozycja walutowa zamkni ta

(zrównowa ona)

warto nale no ci = warto

zobowi za
Aktywa = Pasywa

Otwarta pozycja walutowa –

niedopasowanie aktywów i

pasywów

Pozycja d uga – A > P
Pozycja krótka – A < P

185

Poj cie

Pozycja walutowa

dr Adam Barembruch

Wp yw pozycji walutowej i zmiany kursu na
dochód banku!!!

186

Pozycja
walutowa

Kierunek zmian kursu

Wzrost

Spadek

uga

Zysk

Strata

Krótka

Strata

Zysk

RYZYKO STOPY
PROCENTOWEJ

Dr Adam Barembruch

2011-11-12

187

dr Adam Barembruch

Istota ryzyka stopy procentowej

niebezpiecze stwo negatywnego

wp ywu zmian rynkowej stopy

procentowej na sytuacj finansow

banku

Def. Bazylejskiego Komitetu Nadzoru

Bankowego

Potoczne rozumienie ryzyka:

Niebezpiecze stwo strat wynikaj ce z

kurczenia si mar y odsetkowej banku

(ró nicy mi dzy oprocentowaniem

aktywów i pasywów) wskutek ró nej

elastyczno ci dopasowania si

poszczególnych pozycji do zmian

rynkowej stopy procentowej.

Niezsynchronizowanie pod wzgl dem

procentu jak i terminu – dotyczy pozycji

o zmiennej stopie procentowej

Wielko zmian rynkowej stopy
procentowej
Warto ci przeprowadzanych
transakcji, dla których terminy
zmiany oprocentowania nie s
zsynchronizowane
Okres na jaki zosta y zawarte
umowy

188

Istota

Elementy wp ywaj ce na wielko

ryzyka stopy procentowej:

dr Adam Barembruch

Kategorie ekonomiczne zwi zane z
ryzykiem stopy procentowej

Niebezpiecze stwo poniesienia przez

bank strat spowodowanych

zmniejszaniem si dochodów

odsetkowych wskutek zmian stóp

procentowych oraz niedopasowania

tych zmian po stronie aktywów i

pasywów

Finansowanie 12 miesi cznego kredytu

o sta ych oprocentowaniu (14%)

przyj tym 6 miesi cznym depozytem,

którego oprocentowanie zale ne jest od

poziomu stóp procentowych na rynku

mi dzybankowym i jest

przeszacowywane co 1 miesi c – je eli

rynkowa stopa wzro nie zmniejsza si

dochody banku, gdy wzrasta koszt

pozyskania pieni dza i maleje mar a

odsetkowa

Polega na zmianie warto ci
rynkowej instrumentu o sta ym
oprocentowaniu (np. obligacji o
sta ym oprocentowaniu) wskutek
zmian rynkowych stóp procentowych

Wzrost rynkowych stóp procentowych
powoduje spadek warto ci obligacji

189

Ryzyko dochodu

Ryzyko inwestycji (ryzyko cenowe)

dr Adam Barembruch

Metody pomiary ryzyka stopy procentowej

190

Analiza (metoda) luki
Analiza okresowa
Badanie elastyczno ci
Wykorzystywanie modeli symulacyjnych

W metodach symulacyjnych wykorzystuje si techniki
komputerowe, dzi ki którym okre la si alternatywne scenariusze
dotycz ce przysz ci.

dr Adam Barembruch

Pozycje wra liwe i niewra liwe na zmiany
stopy procentowej

pozycje bilansowe i pozabilansowe
banku wra liwe na zmiany
rynkowych stóp procentowych (np.
kredyty dla podmiotów
gospodarczych, depozyty na
rachunkach terminowych)
Z punktu widzenia stopnia ich
reakcji na te zmiany rozró niamy:

pozycje o sta ej stopie procentowej
pozycje o zmiennej stopie
procentowej

pozycje bilansowe i pozabilansowe
banku niewra liwe na wahania
rynkowych stóp procentowych (np.
gotówka w kasie, nie
oprocentowana rezerwa
obowi zkowa na rachunku w banku
centralnym)

191

Pozycje wra liwe

Pozycje niewra liwe

dr Adam Barembruch

Metoda luki

okre lana tak e jako metoda gap lub

zestawienie (bilans) niedopasowania

polega na analizie niedopasowania

aktywów i pasywów w wybranych

okresach;

y do pomiaru i zarz dzania

ryzykiem stopy procentowej

wynikaj cym z niedopasowania

terminów zmiany oprocentowania po

stronie aktywów i pasywów dla pozycji

o sta ym oprocentowaniu;
wykorzystywana jest m.in. do

ustalania limitów w banku, np.

maksymalnych nadwy ek po stronie

aktywów lub pasywów o sta ej stopie

procentowej;

1. Podzia pozycji bilansowych na dwie grupy:

niezale nych od waha rynkowej stopy

procentowej,
zale nych od waha rynkowej stopy procentowej;

w tej grupie konieczne jest wyodr bnienie pozycji o

sta ej stopie procentowej i zmiennej stopie

procentowej;

2. Dla poszczególnych rodzajów pozycji konieczne

jest ustalenie terminów zapadalno ci, czyli

terminów, w których mo liwa jest zmiana stawek

procentowych;
3. Wybór okresów, dla których wykonywane s

obliczenia zale y od specyfiki danej instytucji

kredytowej i jej indywidualnej struktury stóp

procentowych, na ogó jednak przyjmuje si , e

okresy te nie powinny by d sze ni sze

miesi cy;
4. Na podstawie tych danych sporz dza si

zestawienie niedopasowania, które s y do

okre lenia wielko ci ryzyka wynikaj cego z pozycji

o sta ym oprocentowania

192

Metoda

Etapy

dr Adam Barembruch

Luka -

ró nica pomi dzy wielko ci pozycji aktywów i pasywów

wra liwych na zmiany stóp procentowych; okre la si j tak e jako
otwarte pozycje odsetkowe

pozycja niedopasowania terminów

przeszacowania aktywów i pasywów w

danym przedziale czasowym, w której

kwota aktywów zapadaj cych lub

poddawanych przeszacowaniu stawki

oprocentowania przewy sza odno

kwot pasywów (aktywa o sta ym

oprocentowaniu przewy szaj pasywa o

sta ym oprocentowaniu);

gdy bank posiada luk dodatni (pozycj

wra liw po stronie aktywów) jest nara ony

na ryzyko wzrostu stóp procentowych,

poniewa szybciej zacznie pozyskiwa

rodki o wy szym oprocentowaniu ni

alokowa na wy szy procent;
wzrost stóp procentowych spowoduje

zwi kszenie zysku a zni ka spowoduje jego

obni enie

pozycja niedopasowania terminów

przeszacowania aktywów i pasywów

w danym przedziale czasowym, w

której kwota pasywów wymaganych

lub poddawanych przeszacowaniu

stawki oprocentowania przewy sza

odno

kwot aktywów;

gdy bank posiada luk ujemn

(pozycj wra liw po stronie

pasywów), jest nara ony na ryzyko w

sytuacji obni enia stóp procentowych,

poniewa szybciej lokuje posiadane

rodki na ni szy procent, p ac c

wy sze odsetki od posiadanych

depozytów;
wzrost stóp procentowych spowoduje

obni enie poziomu zysku, a zni ka

spowoduje jego zwi kszenie

193

Luka dodatnia

Luka ujemna

dr Adam Barembruch

Wp yw luki na wynik odsetkowy – zestawienie!!! (dla aktywów
wra liwych na zmiany stopy procentowej)

194

Luka

Oprocentowanie

Wzrasta

Spada

Dodatnia

Dochody

wzrastaj

Dochody malej

Ujemna

Dochody malej

Dochody

wzrastaj

dr Adam Barembruch

Definicja elastyczno ci

195

elastyczno = iloraz zmiany stopy procentowej danej

pozycji aktywów lub pasywów do zmiany rynkowej stopy

procentowej
przyk adowo: rynkowa stopa procentowa wzros a o 2 pkt.

proc., a oprocentowanie pasywów o 1 pkt. proc., to

wspó czynnik elastyczno ci wynosi ½
Pozycje aktywów/pasywów

o zmiennej stopie procentowej: 0<e<1
o sta ej stopie procentowej: e = 0

Metoda elastyczno ci stopy procentowej s y do pomiaru

ryzyka zwi zanego z pozycjami o zmiennej stopie

procentowej.

dr Adam Barembruch

Na czym polega ryzyko w metodzie
elastyczno ci

196

Warianty:

Elastyczno aktywów = elastyczno ci pasywów
Elastyczno aktywów > od elastyczno ci pasywów
Elastyczno aktywów < od elastyczno ci pasywów

Ryzyko polega na ró nej elastyczno ci dopasowywania si
stóp procentowych poszczególnych pozycji aktywów i
pasywów do zmian rynkowej stopy procentowej

dr Adam Barembruch

Wp yw elastyczno ci na dochód banku

197

Elastyczno

Rosn cy trend stóp

procentowych

Malej cy trend stóp

procentowych

Elastyczno

aktywów

wi ksza od elastyczno ci

pasywów

Dochód ro nie

Dochód maleje

Elastyczno

aktywów

mniejsza od elastyczno ci

pasywów

Dochód maleje

Dochód ro nie

dr Adam Barembruch

Duration

198

Duration (okresowo ) to suma wa onych wzgl dem
czasu indywidualnych zdyskontowanych przep ywów
pieni nych z inwestycji w stosunku do bie cych
warto ci tych inwestycji.

Jest to redni czas ycia inwestycji rozumiany jako
okres, po którego up ywie inwestor otrzyma zwrot
kapita u z oczekiwanymi dochodami.
Okres ten zwykle nie pokrywa si z terminem inwestycji,
gdy w trakcie trwania inwestycji inwestor otrzymuje

atno ci periodyczne.

dr Adam Barembruch

Duration (Macaulay’a) – redni wa ony okres oczekiwania na wp yw rodków
pieni nych z danego instrumentu finansowego

199

D (duration) = suma wa ona okresów pozostaj cych do
kolejnych terminów p atno ci dla danego instrumentu do
aktualnej (rynkowej) warto ci instrumentu
Waga odpowiadaj ca danemu okresowi do terminu

atno ci równa jest bie cej warto ci sumy p atnej w

tym terminie

)

(

)

(

- present value

- liczba okresów do terminu zapadalno ci
- wp ywy z tytu u odsetek i sp aty kapita u

w okresie t

- wymagana stopa dochodu inwestora