Swoboda przepływu towarów
Zasada swobodnego przepływu towarów
Towary pochodzące z któregokolwiek państwa członkowskiego Unii lub legalnie wprowadzone na rynek unijny mogą swobodnie (bez przeszkód administracyjnych, prawnych, technicznych i finansowych) przemieszczać się po terytorium całej Unii Europejskiej.
Po wejściu w życie Traktatu z Lizbony swoboda przepływu towarów uregulowana jest w artykułach od 28-37 TFUE. Ponadto do kwestii swobody przepływu towarów odnoszą się art. Od 28-32 TFUE dotyczące unii celnej, art. 33 TFUE, który dotyczy współpracy celnej oraz art. Od 110-113 TFUE dotyczące podatków. Obecnie zgodnie z art. 26 ust. 2 TFUE rynek wewnętrzny obejmuje obszar bez granic wewnętrznych, w którym jest zapewniony swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału, zgodnie z postanowieniami traktatów.
W ramach swobody przepływu towarów możemy wyróżnić zasadę wzajemnego uznawania standardów. Polega ona na tym, że państwa członkowskie maja obowiązek dopuszczenia do obrotu towarów dopuszczonych do obrotu w innym państwie członkowskim. Swobodzie przepływu towarów podlegają wszystkie towary pochodzące z państw członkowskich Unii oraz towary z państw trzecich, które znajdują się w legalnym obrocie w państwach członkowskich Unii.
Elementy stanowiące istotę swobody przepływu towarów:
1) unia celna - obecnie podstawę prawną unii celnej stanowi art. 28 ust. 1 TFUE. Unia celna polega na zniesieniu granic celnych pomiędzy państwami członkowskimi i na wprowadzeniu wspólnej wewnętrznej taryfy celnej, a także na zastąpieniu ustawodawstw krajowych unijną regulacją celną i wspólną polityką handlową w stosunku do państw trzecich. Unia ta została ustanowiona 1 VII 1968r. na podstawie postanowień rozporządzenia o wspólnej taryfie celnej obowiązującej w stosunkach z państwami trzecimi (obecnie jest to rozporządzenie 1031/2008, obowiązuje od 1 I 2010).
Definicja towaru zgodnie z art. 28 i 29 TFUE
Towarem dopuszczonym do swobodnego obroty na terytorium Unii jest produkt pochodzący z państwa członkowskiego, jak również produkt pochodzący z państwa trzeciego, który został wprowadzony na terytorium jednego z państw członkowskich w sposób legalny, tzn. po wypełnieniu wszelkich formalności.
Istotnym elementem swobody przepływu towarów jest pojęcie pochodzenia towaru. Towarem wyprodukowanym w UE jest produkt, który powstał w całości na terytorium jednego lub kilku państw członkowskich lub też został wytworzony na terytorium Unii, ale z użyciem składników importowanych, legalnie dopuszczonych do obrotu na wewnętrznym rynku Unii. W praktyce pochodzenie towaru określa się według tzw. reguł pochodzenia, które zostały sformułowane w Kodeksie celnym UE. Uzupełnieniem Kodeksu celnego jest rozporządzenie 2454/93, które zawiera przepisy wykonawcze do Kodeksu celnego.
Ogólnie rzecz biorąc zgodnie z powszechnie przyjętą zasadą towary pochodzą z danego państwa tylko wtedy, gdy zostały wytworzone z surowców mineralnych, produktów rolnych lub hodowlanych wydobytych lub powstałych na terytorium tego państwa. W wypadku, produkcja towaru odbywa się w kilku państwach (pochodzenie towaru złożone) jego pochodzenie określa się zgodnie z ogólną zasadą stanowiącą, że towar uznaje się za pochodzący z państwa, w którym został poddany ostatniej istotnej ekonomicznie uzasadnionej obróbce lub przetworzeniu, które spowodowało wytworzenie nowego produktu lub stanowiło istotny etap wytwarzania w przedsiębiorstwie przystosowanym do tego celu.
2) zakaz nakładania nowych ceł i opłat o skutku równoważnym do ceł - zgodnie z art. 30 TFUE zakazane jest w obrocie gospodarczym towarami stosowanie ceł importowym i eksportowych pomiędzy państwami członkowskimi UE, a także opłat o skutku równoważnym do ceł. W wyroku z 1 VII 1969r. Trybunał Sprawiedliwości określił opłaty o skutku równoważnym do ceł jako wszelkiego rodzaju opłaty nakładane jednostronnie przez państwa członkowskie na produkty wspólnotowe w związku z przekroczeniem przez nie granicy na podstawie przepisów innych niż taryfa celna, czy też przepisy podatkowe.
3) zakaz ograniczeń ilościowych w przywozie i wywozie oraz środków równoważnych do ograniczeń ilościowych - zgodnie z tym zakazem państwo członkowskie Unii Europejskiej nie może nakładać jakiegokolwiek rodzaju podatków wewnętrznych (pośrednio lub bezpośrednio) na produkty pochodzące z innych państw członkowskich wyższych od tych, które nakłada na podobne produkty krajowe. Ponadto żadne państwo członkowskie nie może nakładać na produkty innych państw członkowskich takich podatków wewnętrznych, które pośrednio chronią inne produkty.
4) nakaz reorganizacji monopoli państwowych o charakterze handlowym
Zasada równouprawnienia (równego traktowania)
Art. 1 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka stanowi: „Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi pod względem swej godności i swych praw. Są oni obdarzeni rozumem i sumieniem i powinni postępować wobec innych w duchu braterstwa.”
Zakazana jest dyskryminacja - dyrektywy z 2000 i 2006r. zakaz dyskryminacji i zasada równouprawnienia to nie jest to samo ale obie rzeczy łączą się ze sobą.
Równe traktowanie - osób podobnych sytuacjach
W art. 19 TFUE przewidziano możliwość podjęcia przez instytucje UE środków mających na celu zwalczanie wszelkiej dyskryminacji ze względu na płeć, rasę, pochodzenie etniczne, światopogląd, niepełnosprawność, wiek i orientację homoseksualną. Te zakazy dotyczą zarówno sektora publicznego, jak i prywatnego. Zasada równego traktowania promowana jest w Karcie Praw Podstawowych - katalog zamknięty. Równość wobec prawa nie musi oznaczać jednakowych praw i obowiązków dla wszystkich osób. Unia Europejska opowiada się za równością traktowania jako zasadą, ale uznaje prawodawstwo chroniące pewne grupy osób. Wyjątki:
1) ochrona związana z kobietami w ciąży
2) podejmowanie akcji pozytywnych (pozytywna dyskryminacja) te akcje pozytywne polegają na przyznaniu praw grupie zawodowej, która nie jest dostatecznie reprezentowana, np. parytety
3) związane z potrzebami polityki zatrudnienia, rynku pracy i polityki kształcenia. Pańswa członkowskie zostały wyposażone do zastosowania zróżnicowanego traktowania osób młodych i w podeszłym wieku
4) wyjątki związane z niektórymi rodzajami działalności zawodowej i warunkami jej wykonywania, które wymagają od pracownia określonych cech. Rozróżnienie nie jest dyskryminacją, jeżeli cel jest zgodny z prawem, a rozróżnienie proporcjonalne do okoliczności
Europejski Bank Centralny (EBC)
Siedzibą EBC jest Frankfurt nad Menem. Europejski Bank Centralny ma osobowość prawną - w każdym z państw członkowskich ma zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych. EBC powstał z przekształcenia Europejskiego Instytutu Walutowego w 1994r. Działa na podstawie TFUE i statutu. W relacjach z bankami centralnymi państw członkowskich opiera się na zasadzie niezależności.
Struktura wewnętrzna EBC
Rada Prezesów - w skład wchodzą członkowie Zarządu i prezesi krajowi banków centralnych państw wchodzących w skład strefy euro. Rada Prezesów uchwala wytyczne i podejmuje decyzje potrzebne do wykonania zadań powierzonych Europejskiemu Systemowi Banków Centralnych. Ustala politykę pieniężną Unii Europejskiej.
Zarząd - składa się z prezesa, wiceprezesa i 4 innych członków. Zarząd realizuje politykę pieniężną, wskazuje wytyczne bankom centralnym państw członkowskich. Stanowi zwykłą większością głosów.
Rada Ogólna - składa się z prezesa i wiceprezesa EBC, prezesów krajowych banków centralnych w tym także tych państw, które nie są w strefie euro
Cele EBC
1) utrzymywanie stabilnego poziomu cen - kontrola nad inflacją
2) utrzymanie stabilności systemu finansowego - przez nadzór nad rynkami i instytucjami finansowymi, współpracuje z bankami centralnymi państw członkowskich
Zadania EBC
1) ustalanie stóp procentowych dla strefy euro i podaży pieniądza
2) zarządzanie rezerwami walutowymi strefy euro oraz w razie potrzeby sprzedaż lub zakup walut, aby utrzymać równowagę kursów wymiany
3) emisja banknotów euro
4) nadzór nad rynkami i instytucjami finansowymi
Europejski Bank Inwestycyjny (EBI)
Istnieje od 1958r. jest bankiem międzypaństwowym, ma siedzibę w Luksemburgu. Ma zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych w każdym państwie członkowskim Unii Europejskiej
Struktura wewnętrzna Rada Gubernatorów, Rada Dyrektorów, Komitet Zarządzający
Funkcje EBI
Przyczynianie się do zrównoważonego rozwoju rynku w interesie UE - w tym celu EBI udziela pożyczek i gwarancji, które sprzyjają finansowaniu projektów mających np. na celu rozwój regionów mniej rozwinięty, czy stanowiący przedmiot zainteresowania kilku państw członkowskich. Bank udziela pożyczek państwom członkowskim, przedsiębiorstwom państwowym i prywatnym na realizację projektów realizowanych na terytorium państw członkowskich. W drodze odstępstwa Bank może udzielić pożyczki na realizację projektów poza UE.
Komitet Ekonomiczno-Społeczny
Zgodnie z art. 300 ust 1 TFUE Komitet Ekonomiczno-Społeczny wspomaga Parlament Europejski i Komisję pełniąc funkcje doradcze. Ma siedzibę w Brukseli. Komitet składa się z przedstawicieli pracodawców i pracowników oraz innych przedstawicieli podmiotów reprezentujących społeczeństwo obywatelskie w szczególności z dziedzin społeczno-ekonomicznej, obywatelskiej, zawodowej i kultury. Mandat członków Komitetu wygasa z upływem 5 -letniego okresu. W skład Komitetu Ekonomiczno-Społecznego wchodzą: sekcje specjalistyczne (sporządzają raporty), Zgromadzenie, Prezydium. W ramach KES istnieją grupy: pracowników, pracodawców i grupa reprezentująca inne podmioty społeczno-ekonomiczne.
Funkcje Komitetu Ekonomiczno-Społecznego:
Konsultacja może mieć charakter obligatoryjny lub fakultatywny. Opinie nie mają charakteru wiążącego. W przypadkach przewidzianych Traktatem Parlament Europejski lub Komisja konsultuje się z Komitetem. Niedopełnienie tego obowiązku może skutkować stwierdzeniem nieważności aktu wydanego z naruszeniem procedury konsultacji. KES nie może zaskarżyć aktu.
Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu. 7 inicjatyw przewodnich Strategii Europa 2020:
1) Unia innowacji - rozwiązanie najważniejszych obszarów społeczno-gospodarczych
2) Mobilna młodzież - poprawa jakości na wszystkich poziomach edukacji i szkoleń oraz zwiększenie atrakcyjności szkolnictwa wyższego na arenie międzynarodowej
3) Europejska Agenda Cyfrowa - osiągnięcie trwałych korzyści gospodarczych i społecznych z jednolitego rynku cyfrowego opartego na dostępie do szerokopasmowego Internetu
4) Europa efektywnie korzystająca z zasobów - wspieranie zmiany w kierunku gospodarki niskoemisyjnej i efektywnej korzystającej z zasobów środowiska oraz dążenie do wyeliminowania zależności wzrostu gospodarczego od degradacji środowiska naturalnego
5) Polityka przemysłowa w erze globalizacji - poprawa warunków dla przedsiębiorczości oraz wsparcie rozwoju bazy przemysłowej, zdolnej do konkurowania w skali globalnej
6) Program na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia - stworzenie nowych warunków do unowocześnienia rynku pracy przez ułatwienie mobilności pracowników i rozwój ich umiejętności w celu zwiększenia poziomu zatrudnienia oraz zapewnienia trwałości europejskich modeli społecznych
7) Europejski program walki z ubóstwem - zapewnienie spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej poprzez pomoc osobom biednym i wykluczonym oraz umożliwienie im aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym i ekonomicznym.
Zakaz dyskryminacji ze względu na obywatelstwo
Art. 18 TFUE stanowi iż zakazana jest wszelka dyskryminacja ze względu na przynależność państwową. Zgodnie z art. 45 TFUE swoboda przepływu pracowników obejmuje zniesienie wszelkiej dyskryminacji ze względu na przynależność państwową między pracownikami państw członkowskich w zakresie zatrudnienia, wynagrodzenia i innych warunków pracy.
Dyskryminacja pośrednia - gdy z pozoru neutralne postanowienie, kryterium, praktyka lub zwyczaj przyczynia się do stworzenia szczególnie niekorzystnej sytuacji pewnej grupy osób
Dyskryminacja bezpośrednia - gdy przepisy prawa wprost różnicują status pracowników krajowych i migrujących z uwagi na przynależność państwową.
Instytucje europejskie - wykład, dr Małgorzata Kurzynoga
1