Instytucje i inne organy Unii Europejskiej

Unia Europejska (UE) nie jest federacją jak Stany Zjednoczone. Nie jest też zwykłą organizacją współpracy między rządami jak Organizacja Narodów Zjednoczonych. Faktycznie Unia jest jedyna w swoim rodzaju. Kraje wchodzące w skład UE (czyli państwa członkowskie) pozostają niezależne i suwerenne, jednak łączą swoją suwerenność, aby uzyskać siłę i wpływy w skali światowej, jakich żaden z nich nie mógłby osiągnąć samodzielnie.

Łączenie suwerenności oznacza w praktyce, że państwa członkowskie przekazują niektóre uprawnienia decyzyjne wspólnie utworzonym instytucjom, tak aby decyzje w konkretnych obszarach wspólnego zainteresowania można było podejmować demokratycznie na poziomie europejskim.

Rada Europejska - wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Wraz z wejściem w życie Traktatu z Lizbony (1 XII 2009r.) zyskała status instytucji. Jej przewodniczącym został Herman Van Rompuy.

W procesie decyzyjnym w ujęciu ogólnym i w procedurze współdecyzji w szczególności uczestniczą trzy główne instytucje:

* Parlament Europejski - reprezentujący obywateli Unii i przez nich bezpośrednio wybierany

* Rada Unii Europejskiej - reprezentuje poszczególne państwa członkowskie

* Komisja Europejska - dba o interesy całej Unii

Bardzo ważną rolę odgrywają również dwie inne instytucje:

* Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej - stoi na straży prawa europejskiego

* Trybunał Obrachunkowy - kontroluje finansowanie działań Unii

Unia Europejska posiada szereg innych wyspecjalizowanych instytucji i organów:

* Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny

* Komitet Regionów

* Europejski Bank Inwestycyjny - i finansuje projekty inwestycyjne UE i wspiera małe przedsiębiorstwa przez Europejski Fundusz Inwestycyjny

* Europejski Bank Centralny

* Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich

* Europejski Inspektor Ochrony Danych

* Urząd Publikacji UE

* Europejski Urząd Doboru Kadr

* Europejska Szkoła Administracji

Parlament Europejski

Posłowie do Parlamentu Europejskiego reprezentują obywateli. Są wybierani w wyborach bezpośrednich, które odbywają się co 5 lat. Parlament jest wraz z Radą odpowiedzialny za stanowienie prawa UE.

Parlament pełni trzy podstawowe funkcje:

* debatuje nad aktami prawa europejskiego i uchwala je wraz z Radą

* sprawuje nadzór nad innymi instytucjami UE, w szczególności nad Komisją, aby upewnić się, że działają w sposób demokratyczny

* debatuje nad budżetem UE i przyjmuje go wraz z Radą.

Przewodniczący Parlamentu Europejskiego wybierany jest ba odnawialny okres 2,5 roku, tj. na połowę kadencji. Reprezentuje Parlament na zewnątrz i w stosunku z innymi instytucjami UE.

Jest on wspomagany przez 14 wiceprzewodniczących. Zadanie przewodniczącego polega na kierowaniu całością prac Parlamentu i jego organów (Prezydium i Konferencja Przewodniczących) oraz prowadzeniu debat na posiedzeniach plenarnych. Co roku odbywa się 12 sesji plenarnych w Strasburgu i 6 dodatkowych w Brukseli. Podpisuje wszystkie akty legislacyjne przyjęte w ramach zwykłej procedury.

Parlament Europejski składa się z 736 posłów z 27 państw członkowskich. Od 1979r. posłowie są wybierani w wyborach powszechnych co 5 lat. Każde państwo określa własną ordynację wyborczą, z tym że niektóre zasady muszą być przestrzegane: głosować można od 18 r.ż. (wyjątkowo w Austrii od 16 r.ż.), równość płci i tajność, powszechność. Kobiety stanowią nieco ponad 1/3 posłów.

Każdy europoseł dzieli swój czas między Brukselę (posiedzenia komisji parlamentarnych, grup politycznych, dodatkowe posiedzenia), Strasburg (12 sesji plenarnych) i swój okręg wyborczy. Posłowie tworzą grupę w zależności od poglądów politycznych. Posłowie do Parlamentu Europejskiego sprawują mandat w sposób niezależny.

Grupy polityczne - bez względu na narodowość, obecnie jest ich 7:

*Grupa Europejskiej Partii Ludowej (Chrześcijańscy Demokraci)

*Grupa Postępowego Sojuszu Socjalistów i Demokratów w Parlamencie Europejskim

*Grupa Porozumienia Liberałów i Demokratów na rzecz Europy

*Europejscy Konserwatyści i Reformatorzy

*Grupa Zielonych / Wolne Przymierze Europejskie

*Europa Wolności i Demokracji

*Konfederacyjna Grupa Zjednoczonej Lewicy Europejskiej / Nordycka Zielona Lewica

Niektórzy posłowie nie należą do żadnej grupy politycznej, są to posłowie niezależni. Aby utworzyć grupę potrzeba 25 posłów reprezentujących co najmniej ¼ państw członkowskich. Przystępowanie do kilku grup jest zabronione.

Komisje Parlamentarne

Aby przygotować prace UE podczas posiedzeń plenarnych posłowie są przydzieleni do stałych komisji, z których każda specjalizuje się w odrębnej dziedzinie. Każda z 20 komisji składa się z 24-76 posłów - każda ma przewodniczącego, prezydium, sekretariat, skład komisji odzwierciedla skład Parlamentu. Posłowie opracowują projekty legislacyjne, sprawozdania z własnej inicjatywy, wprowadzają poprawki. Spotykają się raz lub 2 razy na miesiąc.

Delegacje parlamentarne

Ich zadaniem jest utrzymywanie kontaktów międzynarodowych, szczególnie stosunki Parlamentu Europejskiego z państwami spoza Unii. Obecnie działa 41 delegacji. Liczba członków poszczególnych delegacji waha się od 12 do ponad 70 w przypadku zgromadzeń parlamentarnych.

Organy polityczne

Konferencja Przewodniczących

Konferencję Przewodniczących tworzą przewodniczący Parlamentu Europejskiego i przewodniczący grup politycznych. Określa ona organizację prac Parlamentu i wszystkie kwestie związane z ustalaniem programu prac legislacyjnych: kalendarz i porządek dzienny posiedzeń plenarnych, skład komisji, delegacji i podział kompetencji między nimi, program prac legislacyjnych. Odgrywa również istotną rolę w stosunkach Parlamentu Europejskiego z innymi instytucjami wspólnotowymi, państwami trzecimi i organizacjami pozawspólnotowymi.

Prezydium

Prezydium składa się z przewodniczącego Parlamentu Europejskiego, 14 wiceprzewodniczących i 5 kwestorów wybranych w roli obserwatorów przez zgromadzenie na odnawialny okres dwóch i pół roku. Kieruje ono wewnętrznym funkcjonowaniem Parlamentu i odpowiada za: preliminarz Parlamentu Europejskiego, organizację administracyjną i finansową, sekretariat i jego sekcje.

Kwestorzy

Kwestorzy są odpowiedzialni za sprawy administracyjne i finansowe bezpośrednio dotyczące posłów, w zależności od zarządzeń Prezydium. Pięciu kwestorów posiada głos doradczy w Prezydium.

Kwestorzy dbają, aby posłowie dysponowali infrastrukturą niezbędną do wykonywania mandatu.

Sekretariat Generalny

Parlament Europejski jest wspomagany przez Sekretariat Generalny.
Stojącemu na jego czele Sekretarzowi Generalnemu podlega około 4 600 urzędników pracujących w PE, wyłonionych w drodze konkursów we wszystkich krajach Unii. Sekretariat Generalny ma swoją siedzibę w Luksemburgu i w Brukseli.

Rada Europejska

Wskazuje Unii Europejskiej ogólny kierunek działań politycznych i wytycza jej ogólne priorytety. Utworzono ją w 1974r. jako nieformalne forum dyskusji miedzy szefami państw i rządów. Szybko stała się ona organem ustalającym cele Unii we wszystkich dziedzinach jej działalności oraz wyznaczającym drogę realizacji tych celów. Status formalny zyskała dzięki Traktatowi z Maastricht z 1992r., w którym jej funkcje zdefiniowano jako dawanie Unii impulsów niezbędnych do rozwoju oraz określanie ogólnych politycznych kierunków tego rozwoju. Od 1 XII 2009r. wraz z wejściem w życie Traktatu z Lizbony zyskała status instytucji Unii Europejskiej. Traktatową podstawą prawną działania Rady Europejskiej jest art. 15 Traktatu o Unii Europejskiej.

Zadania:

Rada Europejska daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju oraz określa ogólne kierunki działań i priorytety polityczne. Nie pełni ona funkcji ustawodawczej. W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub rządów państw członkowskich, a także jej przewodniczący oraz przewodniczący Komisji. W jej procesach uczestniczy wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Rada Europejska jest zwoływana przez przewodniczącego, zbiera się 2 razy w ciągu półrocza. Nie później niż rok przed rozpoczęciem danego półrocza i w ścisłej współpracy z państwem członkowskim, które będzie sprawowało prezydencję w danym półroczu Przewodniczący Rady Europejskiej podaje do wiadomości przewidywane daty posiedzeń Rady Europejskiej w tym półroczu. Jeżeli wymaga tego sytuacja, przewodniczący zwołuje nadzwyczajne posiedzenie Rady Europejskiej. Posiedzenia Rady Europejskiej odbywają się w Brukseli, w wyjątkowych sytuacjach przewodniczący Rady Europejskiej może zdecydować o innym miejscu posiedzenia Rady Europejskiej. Rada Europejska zwykle podejmuje decyzje w drodze konsensusu. W niektórych przypadkach podejmuje decyzje jednogłośnie lub kwalifikowaną większością głosów, zależnie od tego, co w danej sprawie mówi Traktat. Rada Europejska wybiera przewodniczącego kwalifikowana większością głosów. Kadencja przewodniczącego trwa 2,5 roku i może zostać jednokrotnie przedłużona. Zgodnie z traktatem z Lizbony funkcja przewodniczącego Rady Europejskiej jest stała i pełnoetatowa.

Zgodnie z art. 15 ust. 6 Traktatu o Unii Europejskiej przewodniczący Rady Europejskiej:

* przewodniczy Radzie Europejskiej i ukierunkowuje jej prace

* zapewnia przygotowanie i ciągłość prac Rady Europejskiej, we współpracy z przewodniczącym Komisji i na podstawie prac Rady do Spraw Ogólnych

* wspomaga osiąganie spójności i porozumienia w Radzie Europejskiej

* przedstawia Parlamentowi Europejskiemu sprawozdanie z każdego posiedzenia Rady Europejskiej

Zapewnia on także na swoim poziomie oraz w zakresie swojej właściwości reprezentację Unii Europejskiej na zewnątrz w sprawach dotyczących wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, bez uszczerbku dla uprawnień Wysokiego Przedstawiciela Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa. Podczas pełnienia urzędu przewodniczącego może on pełnić żadnych funkcji w swoim kraju.

Rada do Spraw Ogólnych - przygotowywanie i zapewnianie ciągłości prac Rady Europejskiej:

* przewodniczący Rady Europejskiej zapewnia przygotowywanie i ciągłość prac Rady Europejskiej we współpracy z Przewodniczącym Komisji i na podstawie Rady do Spraw Ogólnych

* Rada do Spraw Ogólnych przygotowuje posiedzenie Rady Europejskiej

* Przewodniczący ustanawia ścisłą współpracę, koordynację z prezydencją Rady i przewodniczącym Komisji

* w sytuacji, gdy przewodniczący Rady Europejskiej nie może sprawować funkcji z powodu, np. choroby, zastępuje go członek Rady Europejskiej reprezentujący państwo członkowskie, które sprawuje prezydencję Rady w danym półroczu.

Na potrzeby przygotowań dokonywanych przez Radę do Spraw Ogólnych co najmniej 4 tygodnie przed każdym zwykłym posiedzeniem Rady Europejskiej, jej przewodniczący w ścisłej współpracy z członkiem Rady Europejskiej reprezentującym państwo członkowskie sprawujące prezydencję oraz z Przewodniczącym Komisji przedkłada Radzie do Spraw Ogólnych projekt porządku obrad z uwagami.

Każde zwykłe posiedzenie Rady Europejskiej trwa maksymalnie 2 dni, chyba że Rada Europejska lub Rada do Spraw Ogólnych postanowią inaczej z inicjatywy przewodniczącego Rady Europejskiej.

Członek Rady Europejskiej reprezentujący państwo członkowskie sprawujące prezydencję zdaje Radzie Europejskiej w porozumieniu z jej przewodniczącym sprawozdanie z prac Rady. Przewodniczący Parlamentu Europejskiego może zostać zaproszonym przez Radę Europejską w celu jego wysłuchania. Taka wymiana poglądów odbywa się na początku posiedzenia Rady Europejskiej, chyba że Rada jednomyślnie postanowi inaczej. Spotkanie z okazji posiedzenia Rady Europejskiej z przedstawicielami państw trzecich lub organizacji międzynarodowych lub innymi osobistościami wymaga zgody Rady Europejskiej, przy czym takich gości nie może być więcej niż 20. Posiedzenia Rady Europejskiej nie są jawne. W pracach Rady Europejskiej uczestniczy Wysoki Przedstawiciel Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa. Radę Europejską w Parlamencie Europejskim reprezentuje przewodniczący Rady.

Przewodniczący Rady Europejskiej przedstawia Parlamentowi Europejskiemu sprawozdanie z każdego posiedzenia.

Członek Rady Europejskiej sprawujący prezydencję przedstawia Parlamentowi Europejskiemu priorytety swojej prezydencji i wyniki osiągnięte w danym półroczu.

Aby Rada Europejska mogła przystąpić do głosowania wymagana jest obecność 2/3 członków Rady. W momencie głosowania przewodniczący sprawdza, czy osiągnięto kworum. Przewodniczącego Rady i Przewodniczącego komisji nie wlicza się do kworum. W przypadku głosowania każdy członek Rady może otrzymać pełnomocnictwo tylko od jednego z pozostałych członków. Przewodniczący nie biorą udziału w głosowaniu. Decyzje proceduralne podejmowane przez Radę Europejską na mocy regulaminu wewnętrznego wymagają zwykłej większości. Głosowanie pisemne wewnątrz Rady Europejskiej można przeprowadzić, jeżeli wszyscy członkowie Rady Europejskiej, którym przysługuje prawo głosu wyrażą na to zgodę. Sekretariat Generalny Rady przygotowuje okresowe zestawienie aktów przyjętych w drodze procedury pisemnej.

Z każdego posiedzenia sporządzany jest protokół, który przygotowuje Sekretariat Generalny w terminie 15 dni. Protokół zawiera:

* tytuły dokumentów przedłożonych Radzie Europejskiej

* informację o zatwierdzonych konkluzjach

* podjęte decyzje

* oświadczenia Rady Europejskiej oraz oświadczenia, o których włączenie wniósł wniosek członek Rady Europejskiej

Projekt ten zatwierdza Rada Europejska, wymaga podpisu Sekretarza.

Treść obrad Rady Europejskiej jest chroniona zobowiązaniem do zachowania tajemnicy służbowej, o ile Rada Europejska nie postanowi inaczej. Rada Europejska może zezwolić do celów postępowania sądowego na przedłożenie kopii lub wyciągu z dokumentów Rady Europejskiej, które nie zostały jeszcze ujawnione. Decyzje przyjęte przez Radę Europejską są publikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

Rade Europejską i jej przewodniczącego wspomaga Sekretariat Generalny pod kierownictwem Sekretarza Generalnego. Sekretarz Generalny uczestniczy w posiedzeniach Rady Europejskiej, podejmuje wszelkie środki konieczne do organizacji prac. Ponosi pełną odpowiedzialność za zarządzanie środkami finansowymi zapisanymi w sekcji II Rady Europejskiej i budżetu oraz podejmuje wszelkie działanie niezbędne do zapewnienia należytego zarządzania budżetem. Wykorzystuje te środki zgodnie z przepisami rozporządzenia finansowego mającego zastosowanie do budżetu Unii.

Artykuł 156 Traktatu z Lizbony (dawny artykuł 140 TWE)

Mając na względzie osiągnięcie celów określonych w artykule 151 i bez uszczerbku dla innych postanowień Traktatów, Komisja zachęca do współpracy między Państwami Członkowskimi oraz ułatwia koordynację ich działań we wszystkich dziedzinach polityki społecznej w ramach niniejszego rozdziału, a zwłaszcza w sferach dotyczących:

* Zatrudnienia,	* prawa pracy i warunków pracy,	* kształcenia i doskonalenia zawodowego,
* zabezpieczenia społecznego,	* ochrony przed wypadkami i chorobami zawodowymi,	* higieny pracy,
* prawa zrzeszania się w związki zawodowe i sporów zbiorowych między pracodawcami i pracownikami

W tym celu Komisja działa w ścisłym kontakcie z Państwami Członkowskimi, przeprowadzając badania, wydając opinie i organizując konsultacje zarówno w sprawie problemów pojawiających się na poziomie krajowym, jak i tych, które interesują organizacje międzynarodowe, w szczególności poprzez inicjatywy mające na celu określenie wytycznych i wskaźników, organizowanie wymiany najlepszych praktyk i przygotowanie elementów niezbędnych dla prowadzenia okresowego nadzoru i oceny. Parlament Europejski jest w pełni informowany. Przed wydaniem opinii przewidzianych niniejszym artykułem Komisja konsultuje się z Komitetem Ekonomiczno-Społecznym.

KOMISJA EUROPEJSKA - informacje ogólne

Komisja Europejska jest jedną z głównych instytucji Unii Europejskiej. Jej zadaniem jest reprezentowanie i ochrona interesów całej Unii. Komisja przygotowuje wnioski dotyczące nowych aktów prawa europejskiego. Zarządza bieżącymi sprawami związanymi z wdrażaniem polityki UE w poszczególnych obszarach i wydatkami z funduszy UE. Kadencja obecnej Komisji, której przewodniczącym jest Portugalczyk José Manuel Barroso, będzie trwać do lutego 2014 roku.

Powstanie Komisji Europejskiej

Komisja została utworzona w 1958 roku, wraz z powstaniem EWG, stanowiąc instytucjonalny odpowiednik Wysokiej Władzy, organu wykonawczego utworzonej w 1952 roku Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Na mocy Traktatu o fuzji organów Wspólnot z 1965 roku Komisja i Wysoka Władza połączyły się, dając początek Komisji Wspólnot Europejskich. Mocą decyzji własnej z 8 listopada 1993 roku organ ten przyjął nazwę Komisji Europejskiej.

Podstawa prawna działania

Zgodnie z art. 17 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE): Komisja wspiera ogólny interes Unii i podejmuje w tym celu odpowiednie inicjatywy. Czuwa ona nad stosowaniem Traktatów i środków przyjmowanych przez instytucje na ich podstawie. Nadzoruje stosowanie prawa Unii pod kontrolą Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Wykonuje budżet i zarządza programami. Pełni funkcje koordynacyjne, wykonawcze i zarządzające, zgodnie z warunkami przewidzianymi w Traktatach. Z wyjątkiem wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz innych przypadków przewidzianych w Traktatach, zapewnia reprezentację Unii na zewnątrz. Podejmuje inicjatywy w zakresie rocznego i wieloletniego programowania Unii w celu osiągnięcia porozumień międzyinstytucjonalnych.

art. 17 TUE O ile Traktaty nie stanowią inaczej, akty ustawodawcze Unii mogą zostać przyjęte wyłącznie na wniosek Komisji.

Kadencja Komisji wynosi pięć lat. Członkowie Komisji są wybierani ze względu na swe ogólne kwalifikacje i zaangażowanie w sprawy europejskie spośród osób, których niezależność jest niekwestionowana.

Wybór członków Komisji

Członkowie Komisji są wybierani spośród obywateli Państw Członkowskich na podstawie systemu bezwzględnie równej rotacji pomiędzy Państwami Członkowskimi, który pozwala odzwierciedlić różnorodność demograficzną i geograficzną wszystkich Państw Członkowskich. System ten jest ustanawiany jednomyślnie przez Radę Europejską zgodnie z artykułem 244 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE).

Skład Komisji Europejskiej

Dwudziestu siedmiu komisarzy, po jednym z każdego państwa UE, stanowi polityczne przywództwo Komisji przez okres ich pięcioletniej kadencji. Przewodniczący powierza każdemu komisarzowi odpowiedzialność za określony obszar polityki (np. konkurencja czy polityka regionalna). Obecnym przewodniczącym Komisji Europejskiej jest José Manuel Barroso, który w lutym 2010 roku rozpoczął swoją drugą kadencję na tym stanowisku. Przewodniczącego mianuje Rada Europejska. Rada powołuje również pozostałych komisarzy w porozumieniu z mianowanym przewodniczącym. Powołanie wszystkich komisarzy włącznie z przewodniczącym podlega zatwierdzeniu przez Parlament Europejski. Podczas pełnienia funkcji komisarze zachowują Odpowiedzialność przed Parlamentem, który ma wyłączne prawo odwołania Komisji. Bieżącą działalnością Komisji zajmują się pracownicy Komisji - administratorzy, prawnicy, ekonomiści, tłumacze ustni i pisemni, pracownicy sekretariatów itp. przydzieleni do departamentów zwanych dyrekcjami generalnymi (DG).

Termin „Komisja” może być stosowany do określenia 27 poszczególnych komisarzy, stałych pracowników lub całej instytucji.

Procedura wyboru przewodniczącego Komisji

Uwzględniając wybory do Parlamentu Europejskiego i po przeprowadzeniu stosownych konsultacji, Rada Europejska, stanowiąc większością kwalifikowaną, przedstawia Parlamentowi Europejskiemu kandydata na funkcję przewodniczącego Komisji. Kandydat ten jest wybierany przez Europejski Większością głosów wchodzących w jego skład. Jeżeli nie uzyska on większości, Rada Europejska, stanowiąc większością kwalifikowaną, przedstawia, w terminie miesiąca, nowego kandydata, który jest wybierany przez Parlament Europejski zgodnie z tą samą procedurą.

Wybór pozostałych członków Komisji

Rada Europejska, za wspólnym porozumieniem z wybranym przewodniczącym, przyjmuje listę pozostałych osób, które proponuje mianować członkami Komisji. Są oni wybierani na podstawie sugestii zgłaszanych przez Państwa Członkowskie, zgodnie z odpowiednimi (traktatowymi) kryteriami. Przewodniczący, wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa i pozostali członkowie Komisji podlegają kolegialnie zatwierdzeniu w drodze głosowania przez Parlament Europejski.

Przewodniczący Komisji

a) określa wytyczne, w ramach których Komisja wykonuje swoje zadania;

b) decyduje o wewnętrznej organizacji Komisji tak, aby zapewnić spójność, skuteczność i kolegialność jej działania;

c) mianuje wiceprzewodniczących, innych niż wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, spośród członków Komisji. Członek Komisji składa rezygnację, jeżeli przewodniczący tego zażąda.

Wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych

Przedstawiciel jest jednym z wiceprzewodniczących Komisji. Czuwa nad spójnością działań zewnętrznych Unii. Odpowiada w ramach Komisji za jej obowiązki w dziedzinie stosunków zewnętrznych i koordynację innych aspektów działań zewnętrznych Unii. W wykonywaniu tych obowiązków w ramach Komisji, i tylko w odniesieniu do tych obowiązków, wysoki przedstawiciel podlega procedurom regulującym funkcjonowanie Komisji w odpowiednim zakresie (art. 18 ust. 2 i 3 TUE).Wybór Wysokiego przedstawiciela zgodnie z art. 18 ust.1 TUE: Rada Europejska, stanowiąc większością kwalifikowaną, za zgodą przewodniczącego Komisji, mianuje wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa. Rada Europejska może zakończyć jego kadencję zgodnie z tą samą procedurą.

Odpowiedzialność Komisji

Komisja ponosi kolegialnie odpowiedzialność przed Parlamentem Europejskim. Zgodnie z artykułem 234 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) Parlament Europejski może uchwalić wotum nieufności w stosunku do Komisji. W przypadku uchwalenia wotum nieufności członkowie Komisji kolegialnie rezygnują ze swoich funkcji, a wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa rezygnuje z funkcji pełnionych w ramach Komisji.

Zadania Komisji Europejskiej

Zadaniem Komisji jest reprezentowanie i ochrona interesów całej Unii. Komisja nadzoruje i wdraża politykę UE w poszczególnych obszarach poprzez: przedstawianie wniosków dotyczących nowych aktów prawnych Parlamentowi i Radzie, zarządzanie budżetem UE i rozdzielanie środków finansowych, egzekwowanie prawa UE (wraz z Trybunałem Sprawiedliwości), reprezentowanie UE na arenie międzynarodowej, na przykład poprzez negocjowanie umów między UE a innymi krajami.

Przedstawianie wniosków dotyczących nowych aktów prawnych

Komisja posiada „prawo inicjatywy prawodawczej” - może przedstawiać wnioski dotyczące nowych aktów prawnych służących ochronie interesów UE i jej obywateli. Robi to tylko w tych kwestiach, którymi nie można zająć się skutecznie na szczeblu krajowym, regionalnym lub lokalnym (zasada pomocniczości). Kiedy Komisja przedstawia wniosek dotyczący danego aktu prawnego, stara się zaspokoić różne interesy w jak najszerszym zakresie. W celu zapewnienia poprawności szczegółów technicznych, Komisja przeprowadza konsultacje z ekspertami za pośrednictwem różnych komitetów i grup. Przeprowadza również konsultacje publiczne. Departamenty Komisji przygotowują proponowanego nowego aktu prawnego.

Jeżeli co najmniej 14 z 27 komisarzy popiera projekt, jest on wysyłany do Rady i Parlamentu.

Po poddaniu projektu pod debatę i wprowadzeniu do niego zmian, obydwie instytucje decydują, czy należy go przyjąć jako akt prawny.

Zarządzanie budżetem UE i przydział środków finansowych

Wraz z Radą i Parlamentem Komisja określa ogólne i długoterminowe priorytety UE w zakresie wydatkowania środków w „ramach finansowych” UE. Komisja przygotowuje również roczny budżet do zatwierdzenia przez Parlament i Radę oraz nadzoruje sposób wydawania środków finansowych na przykład przez agencje oraz władze krajowe i regionalne. Kontrolę nad zarządzaniem budżetem przez Komisję sprawuje Trybunał Obrachunkowy. Komisja zarządza finansowaniem polityki UE w poszczególnych obszarach (np. w obszarze rolnictwa i rozwoju wsi) oraz programów takich jak „Erasmus” (wymiana studentów).

Egzekwowanie prawa europejskiego

Jako „strażnik traktatów” Komisja kontroluje, czy każde państwo członkowskie prawidłowo stosuje prawo UE. Jeżeli Komisja Europejska uzna, że rząd danego kraju nie stosuje się do przepisów prawa UE, Komisja najpierw wysyła oficjalne pismo z wnioskiem o naprawienie problemu. W ostateczności Komisja kieruje daną sprawę do Trybunału Sprawiedliwości. Trybunał może nałożyć kary, a jego orzeczenia są wiążące dla państw członkowskich i instytucji UE. Komisja Europejska ma za zadanie czuwać nad tym, aby przepisy prawa europejskiego były stosowane. Sekretariat Generalny Komisji Europejskiej zarządza procesem decyzyjnym Komisji w przypadkach stwierdzenia lub podejrzenia naruszenia prawa, wykrytych na podstawie skarg, jakie wpłynęły do Komisji lub w wyniku działań Komisji, w tym również naruszeń wynikających z niezgłoszenia krajowych środków wykonawczych transponujących dyrektywy. Sekretariat Generalny Komisji Europejskiej zarządza procesem decyzyjnym Komisji w dziedzinie pomocy państwa. O przypadkach pomocy państwa Komisja dowiaduje się bądź ze skarg, jakie do niej wpłynęły, bądź w wyniku własnych działań.

Reprezentowanie UE na arenie międzynarodowej

Komisja występuje w imieniu państw UE na forum organizacji międzynarodowych takich jak

Światowa Organizacja Handlu. Z ramienia UE negocjuje również umowy międzynarodowe takie jak umowa z Kotonu (o pomocy i handlu między UE a rozwijającymi się krajami Afryki, Karaibów i Pacyfiku).

Siedziba Komisji Europejskiej

Komisja ma siedzibę w Brukseli i Luksemburgu, posiada również biura (przedstawicielstwa) w każdym państwie UE oraz delegatury w stolicach całego świata.

Wydziały (dyrekcje generalne) i służby

Komisja Europejska dzieli się na wydziały i służby. Wydziały Komisji określa się mianem dyrekcji generalnych (DG). Służby Komisji zajmują się bardziej ogólnymi kwestiami administracyjnymi lub też wykonują szczegółowe zadania, na przykład w zakresie zwalczania nadużyć finansowych lub sporządzania statystyk.

Posiedzenia Komisji

Komisarze spotykają się raz w tygodniu (zwykle w środę) w Brukseli. Jeśli trwa posiedzenie plenarne Parlamentu w Strasburgu, komisarze na ogół spotykają się tam. Program każdego z posiedzeń opiera się na programie prac Komisji. Komisarze odpowiedzialni za poszczególne obszary polityki prezentują punkty podlegające ich kompetencjom, a konkretne decyzje podejmuje cały zespół. Posiedzeń ani debat nie transmituje się publicznie, ale dostępne są ich porządki i protokoły. Komisja spotyka się również wtedy, gdy wymagają tego nadzwyczajne okoliczności, oraz wtedy, gdy Rada omawia bardzo istotne kwestie.

Dyrekcje generalne i służby

Personel Komisji w liczbie 23 000, pracuje w departamentach, nazywanych dyrekcjami generalnymi lub służbami. Każdy z departamentów odpowiada za określoną dziedzinę polityki i podlega dyrektorowi generalnemu, ten zaś bezpośrednio przewodniczącemu Komisji. W dyrekcjach opracowuje się projekty ustawodawcze, ale zyskują one oficjalny status dopiero wtedy, gdy na cotygodniowym posiedzeniu zatwierdzą je wszyscy komisarze.

Wydziały (dyrekcje generalne)

Zajmują się działaniem obszarach polityki UE, np.: badania i innowacje (RTD); działania w dziedzinie klimatu (CLIMA); handel (TRADE); polityka regionalna (REGIO); zatrudnienie, sprawy społeczne (EMPL); itd.

Służby

Do służb można przykładowo zaliczyć: archiwa historyczne; Bibliotekę Główną; Urząd Publikacji (OP); Europejski Urząd ds. Finansowych (OLAF); i inne.

Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej

Przedstawicielstwa Komisji pełnią rolę rzecznika Komisji w państwach członkowskich i zajmują się monitorowaniem opinii publicznej w danym kraju. Rozpowszechniają również informacje o UE, organizując wydarzenia oraz udostępniając broszury, ulotki i inne materiały.

Procedura wnoszenia skarg indywidualnych do Komisji Europejskiej

Komisja Europejska jest instytucją odpowiedzialną za kontrolę państw członkowskich Unii

Europejskiej w zakresie wykonywania ich zobowiązań wynikających z przepisów prawa wspólnotowego. Dlatego każda osoba lub przedsiębiorstwo może wnieść skargę do Komisji Europejskiej w związku z naruszeniem przez państwo członkowskie (jakikolwiek jego organ) prawa UE, bez względu na to, czy naruszenie wpływa bezpośrednio na ich sytuację. Przedmiotem skargi może być naruszenie prawa Unii przez państwo członkowskie w wyniku wydania aktów prawnych lub stosowania praktyk administracyjnych sprzecznych z prawem UE, a także w wyniku niepodjęcia działań, do których wykonania zobowiązuje je prawo wspólnotowe. Należy jednak pamiętać, że Komisja nie ma uprawnienia do rozstrzygania w ramach tej procedury indywidualnych roszczeń z tego tytułu. Komisja po zbadaniu skargi jedynie wzywa państwo członkowskie do usunięcia naruszenia i przestrzegania prawa Unii Europejskiej. Skarżący powinni wnosić skargi indywidualne, w tym skargi domagające się odszkodowania za naruszenie przez państwo prawa wspólnotowego, do sądów krajowych, powołując się bezpośrednio na przepisy prawa unijnego. Wniesienie skargi jest bezpłatne i nie wymaga pośrednictwa pełnomocnika. Skarga może być wniesiona na standardowym formularzu dostępnym na żądanie w przedstawicielstwach Komisji Europejskiej w poszczególnych państwach członkowskich lub na formularzu pobranym ze strony internetowej KE. Skorzystanie z formularza nie jest obowiązkowe, jednak należy pamiętać, aby w skardze znalazły się właściwe informacje, tzn. imię i nazwisko (nazwa) skarżącego, opis przypadku, a także odpowiednie dokumenty (np. przepisy krajowe, których zgodność z prawem UE kwestionujemy). KE może podjąć decyzję o wszczęciu formalnego postępowania w sprawie naruszenia przepisów prawa wspólnotowego lub o zamknięciu sprawy w terminie roku od daty rejestracji skargi w Sekretariacie Generalnym. Osoba, która wniosła skargę, nie jest stroną postępowania, dlatego nie przysługuje jej prawo odwołania od decyzji Komisji ani prawo skargi na jej bezczynność, gdy nie zostaną podjęte jakiekolwiek decyzje. Ponadto KE nie ma obowiązku wysłuchania osoby składającej skargę, natomiast ma obowiązek informowania tej osoby o decyzjach dotyczących skargi. Gdy postępowanie dobiega końca, osoba zainteresowana jest informowana o powodach zakończenia postępowania; ponadto przysługuje jej prawo przedstawienia Komisji wszelkich nowych informacji mających związek ze sprawą. Jeżeli Komisja uzna, że nastąpiło naruszenie przez państwo członkowskie zobowiązań wynikających z prawa UE, wszczyna formalne postępowanie (na podstawie art. 258 TFUE), przekazując państwu członkowskiemu tzw. zarzuty formalne. Państwo członkowskie zaskarżone w tym trybie ma prawo przedstawić Komisji swoje stanowisko w sprawie zarzutów Komisji. Kolejnym etapem postępowania, jeśli Komisja nie akceptuje wyjaśnień państwa członkowskiego, jest uzasadniona opinia Komisji, do której państwo członkowskie powinno się zastosować w terminie określonym przez Komisję. W przeciwnym razie KE może wnieść sprawę do Trybunału Sprawiedliwości UE.

Europejskie Służby Zatrudnienia (EURES)

Są koordynowane przez Komisję Europejską. Powstały z inicjatywy Komisji Europejskiej w 1993r. EURES jest siecią współpracy publicznych służb zatrudnienia i ich partnerów na rynku pracy wspierającą mobilność w dziedzinie zatrudnienia na poziomie międzynarodowym w krajach Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

EURES tworzą przedstawiciele ministerstw do spraw pracy, przedstawiciele urzędów pracy oraz związków zawodowych i organizacji pracodawców. Celem jest stworzenie europejskiego rynku pracy.

Struktura organizacyjna

Biuro koordynacji Krajowy menedżer EURES (we wszystkich krajach funkcjonowania sieci) menedżerowie liniowi doradcy EURES asystenci EURES

Usługi EURES są ogólnodostępne, bezpłatne skierowane do osób poszukujących pracy i pracodawców.

Europejski Portal Mobilności Zawodowej - to podstawowe narzędzie sieci EURES, zapewnia dostęp do bazy ofert pracy, cele:

- wspieranie mobilności pracowników na europejskim rynku pracy

- ochrona przed nieuczciwymi pracodawcami

- przygotowywanie do życia w innym kraju

System SOLVIT

Jest siecią Komisji Europejskiej mającą na celu rozwiązywanie problemów rynku wewnętrznego, wynikających z niewłaściwego stosowania prawa unijnego przez organy administracji publicznej.

Tryb funkcjonowania SOLVIT:

W przypadku niesatysfakcjonującego rozwiązania można jeszcze wnieść formalną skargę do Komisji Europejskiej

Problemy, którymi zajmuje się SOLVIT:

- wynikają z naruszenie prawa Unii Europejskiej

- są spowodowane przez administrację innego państwa członkowskiego

- zawierają element transgraniczny

Źródła prawa europejskiego:

1) materialne - przyczyny, dla których tworzymy normy prawa europejskiego - preambuła Traktatu o Unii Europejskiej

2) formalne - formy, w jakich te źródła powstają

a) pierwotne - tworzone przez państwa członkowskie, wymagana zgoda wszystkich państw członkowskich, są to Traktaty (wszystkie), Karta Praw Podstawowych UE. Skierowane jest do państw członkowskich, instytucji UE oraz jednostek. Może określać prawa i obowiązki jednostki, gdy norma jest bezpośrednio skuteczna. Prawo pierwotnego zasady, które są wskazane w Traktatach i orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości; są to też akty Rady Unii Europejskiej lub Rady Europejskiej - mające charakter tzw. konstytucyjny. To akty, których przyjęcie jest pozostawione państwom członkowskim. Może być zmienione przez państwa członkowskie. Stanowi podstawę działania instytucji Unii Europejskiej. Ma pierwszeństwo przed prawem krajowym oraz prawem wtórnym. Może określać prawa i obowiązki jednostki, gdy jest to norma bezpośrednio skuteczna. Jest interpretowane przez Trybunał Sprawiedliwości

b) umowy międzynarodowe, którymi wiąże się unia Europejska - opierają się na Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej; obejmują akty prawne stanowione przez organy Unii Europejskiej. W odniesieniu do zatrudnienia są to rozporządzenia i dyrektywy oraz decyzje.

Umowy te mają podwójny charakter:

Prawa międzynarodowego i instytucjonalny - pochodzą od instytucji Unii Europejskiej, bo wymagana jest zgoda Rady na związanie się Unii umową międzynarodową.

Art. 216 Traktatu o Funkcjonowaniu UE: Unia może zawierać umowy z jedną lub większą liczbą państw trzecich lub organizacji międzynarodowych. Umowy zawarte przez Unię wiążą instytucje Unii Europejskiej i państwa członkowskie. Unia może zawrzeć umowę jeśli przewidują to Traktaty lub prawnie wiążący: jeżeli zawarcie umowy jest niezbędne do osiągnięcia jednego z celów, o których mowa w Traktatach, gdy ma to wpływ na wspólne zasady lub może zmienić ich zakres.

c) prawo pochodne (wtórne) - dyrektywy, rozporządzenia, decyzje

* rozporządzenie - ma na celu ujednolicenie prawa w poszczególnych państwach członkowskich

- art. 288 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej: rozporządzenie ma zasięg ogólny, wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich

- obowiązuje na terytorium wszystkich państw członkowskich

- może tworzyć prawa i obowiązki jednostki

- adresatami są państwa członkowskie i ich organy, instytucje UE oraz jednostki

- aby weszło w życie musi być ogłoszone w Dzienniku Urzędowym, musi być uzasadnione. Wchodzi w życie w terminie w nim określonym lub w 20 dniu od jego ogłoszenia

- staje się częścią krajowego porządku prawnego i nie wymaga implementacji, wręcz nie może być implementowane do prawa krajowego

- państwo członkowskie ma zapewnić efektywność rozporządzenia - usunąć normy sprzeczne z rozporządzeniem (zasada efektywności)

* dyrektywa

­ - adresatem jest państwo członkowskie

- art. 288 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej: dyrektywa wiąże każde państwo członkowskie, do którego jest kierowana w odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty pozostawia jednak organom krajowym swobodę wyboru formy i środków.

- wymaga implementacji; określa termin, w którym ma być implementowana

- dyrektywa może wywołać skutek bezpośredni jeśli norma nadaje się do bezpośredniego stosowania; upłynął termin na wdrożenie dyrektywy do prawa krajowego, nie została ona wdrożona lub została wprowadzona w sposób nieprawidłowy

- nie może być skierowana do jednostek, nie wywołuje skutku horyzontalnego

- może być powołana przeciwko państwu

- służy ujednoliceniu prawa w odniesieniu do celu, który został w niej wskazany

Wyróżniamy tzw. implementację:

A) zupełną B) częściową:

* sensu stricto - gdy dyrektywa tylko częściowo normuje dana dziedzinę

* opcjonalna - pozostawia państwom członkowskim wybór stosownego środka

* alternatywna - dyrektywa wskazuje alternatywę, która może być przyjęta

* minimalna - określa jedynie minimalny standard

Gdy dyrektywa nie została implementowana w terminie lun w nieprawidłowy sposób może być zgłoszona skarga przez Komisję Europejską do Trybunału Sprawiedliwości lub taka skargę może złożyć jednostka do sądu krajowego

* decyzja - ma charakter indywidualno-konkretny, skierowana jest do określonego adresata, obowiązuje tylko te podmioty, do których jest skierowana: jednostki, państwa członkowskie, instytucje UE. Dotyczy konkretnej sprawy.

d) inne akty (zalecenia i opinie), nie mają charakteru wiążącego

Zalecenia i opinie nie mają mocy wiążącej, zalecenia mogą wydawać trzy podmioty: Rada, Komisja europejska i Europejski Bank Centralny

Akt wykonawczy jest niżej w hierarchii w stosunku do aktu, który jest wykonywany.

Akt instytucji może być unieważniony z powodu naruszenia Traktatów lub jakiejkolwiek reguły prawnej związanej z ich stosowaniem.

Bezpośredni skutek prawa UE - to znaczy, że podmioty indywidualne mogą powoływać się na prawo pierwotne przed sądami i organami administracyjnymi, przy spełnieniu pewnych warunków.

Norma jest bezpośrednio skuteczna, gdy:

* jest jasna i jednoznaczna - precyzyjnie określa prawo jednostki

* jest bezwarunkowa - stosowanie normy nie może być uzależnione od swobodnego uznania organu stosującego. (nie ma tych norm dużo).

Zasada bezpośredniego stosowania

Prawo unijne uzyskuje moc obowiązującą, jest skuteczne bez potrzeby jego transformacji, czyli przekształcania go w praw wewnętrzne, lub inkorporacji, czyli wprowadzenia do porządku wewnętrznego poszczególnych państw.

Stosunek wertykalny - jednostka a państwo Stosunek horyzontalny - jednostka a jednostka

Zasady prawa

1) pisane - np. zasada pomocniczości, niedyskryminacji, z Traktatów

2) niepisane - wypracowane w drodze orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości

Kompetencja Trybunału Sprawiedliwości art. 2 TWE: zapewnienie poszanowania prawa w wykładni i stosowaniu Traktatów.

Udział partnerów społecznych w tworzeniu polityki społecznej (zwłaszcza europejskiego prawa pracy)

Unia Europejska uznaje i wspiera rolę partnerów społecznych uwzględniając różnorodność systemów krajowych, ułatwia im dialog szanując ich autonomię. Zadaniem Komisji Europejskiej jest popieranie konsultacji między partnerami społecznymi na poziomie Unii Europejskich i podejmowaniu środków w celu ułatwienia ich dialogu przy zapewnieniu zrównoważonego poparcia dla stron (jednakowe traktowanie pracodawców i pracowników).

Konsultacje mają charakter dwuetapowy:

Pierwszy etap polega na tym, że Komisja Europejska konsultuje z partnerami społecznymi możliwy kierunek działania Unii Europejskiej w dziedzinie polityki społecznej. Jeśli po przeprowadzeniu konsultacji Komisja Europejska uzna za stosowne podjęcie działań w tym zakresie, to przedkłada partnerom społecznym treść wniosku, natomiast partnerzy społeczni wyrażają opinię i przedkładają zalecenia. Przy tej okazji partnerzy społeczni mogą poinformować Komisję Europejską o zamiarze prowadzenia dialogu w celu zawarcia porozumienia. Te rozmowy nie powinny trwać dłużej niż 9 miesięcy, chyba, że ten termin zostanie przedłużony.

Partnerzy społeczni mogą zawierać tzw. porozumienia ramowe, i podstawą temu dało porozumienie z 1992r. z Maastricht, które stanowiło później załącznik do Traktatu o Wspólnotach Europejskich (TWE). Na podstawie tego porozumienia partnerzy społeczni mogli występować do Komisji Europejskiej o wprowadzenie w życie porozumień zawartych na szczeblu Wspólnoty w drodze decyzji Rady (dyrektywy). W ten właśnie sposób wprowadzono dyrektywy na temat: urlopu rodzicielskiego, pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy, pracy na czas określony.

Zgodnie z Traktatem o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej dialog może prowadzić do nawiązania stosunków umownych między partnerami społecznymi. Te porozumienia ramowe są wdrażane zgodnie z procedurą i praktyką właściwą dla partnerów społecznych i państw członkowskich, a w przypadku spraw z zakresu polityki społecznej, co do których Unia Europejska uzupełnia działanie państw członkowskich w drodze decyzji Rady podejmowanej na wniosek Komisji.

Najważniejsi partnerzy społeczni:

1) Zrzeszenie Konfederacji Przemysłu i Pracodawców Europejskich (UNICE)

2) Europejskie Centrum Przedsiębiorstw Publicznych (CEEP)

3) Europejska Konfederacja Związków Zawodowych (ETUC)

Dyrektywa może być wdrożona w życie przez partnerów społecznych (na drodze porozumienia), państwo ponosi jednak odpowiedzialność za wdrożenie dyrektywy.

Trybunał Sprawiedliwości

W ramach Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej mamy: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd, Sądy wyspecjalizowane.

Pytania prejudycjalne - wnioski kierowane przez sądy krajowe o wydanie orzeczenia wstępnego, którego przedmiotem ma być wyjaśnienie kwestii niezbędnych sądowi krajowemu do orzeczenia w sprawie przed nim zawisłej. Trybunał Sprawiedliwości nie orzeka o zgodności prawa krajowego z prawem Unii Europejskiej. Pytania prejudycjalne mają na celu ujednolicenie interpretacji prawa Unii Europejskiej w krajach członkowskich. Trybunał Sprawiedliwości jest uprawniony do orzekania w trybie prejudycjalnym:

- o wykładni Traktatów

- o ważności wykładni aktów przyjętych przez instytucje europejskie

Gdy sąd uzna, że pytanie prejudycjalne jest niezbędne do wydania wyroku w sprawie toczącej się w postępowaniu krajowym.

Z pytaniem prejudycjalnym musi wystąpić sąd, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa krajowego (nie zadaje się pytań prejudycjalnych w zakresie wspólnej polityki zagranicznej i polityki bezpieczeństwa). Sądy te maja obowiązek zadawania pytań prejudycjalnych, bo:

- strona niezadowolona może wystąpić do wyższej instancji

- obawa przed zbyt dużą liczbą wpływających spraw

Przesłanki uznania podmiotu kompetentnym do zadania pytania prejudycjalnego

Taki podmiot oznaczać może tylko władzę, która działa jako strona trzecia wobec organu, który wydał decyzję i Trybunał Sprawiedliwości sprawdza:

- czy organ jest utworzony na podstawie prawa; czy jest stały; czy jego właściwość jest obowiązkowa; czy orzeka w procedurze spornej (czy zaistniał spór między stronami); czy orzeka na podstawie prawa; czy jest niezawisły

Sądy, które mogą zadawać pytania prejudycjalne to:

Sądy administracyjne, sądy konstytucyjne, sądy dyscyplinarne, sądy arbitrażowe (zależy od pozycji w systemie ochrony prawnej prawa krajowego).

Sąd nie musi zadawać pytania prejudycjalnego, gdy:

1) uzna, że nie istnieje problem w prawie europejskim i rozstrzygnie sprawę na podstawie prawa krajowego. Jeśli zrobi to błędnie, to osoba, która doznała szkody może wystąpić o odszkodowanie wobec państwa członkowskiego.

2) sąd, od którego orzeczeń nie ma odwołania nie musi występować z pytaniem prejudycjalnym, gdy dane zagadnienie było już przedmiotem zainteresowania Trybunału Sprawiedliwości. Nie oznacza to, że rozstrzygnięcie takie zawsze powinno być takie samo. Sąd powinien zwrócić szczególną uwagę na stan faktyczny sprawy, która była już rozstrzygnięta przez Trybunał.

Współpraca między Trybunałem Sprawiedliwości a sądami krajowymi państw członkowskich

Trybunał może zasugerować cofnięcie pytania prejudycjalnego. Niekiedy cofnięcie pytania i sięgnięcie do orzeczenia zasugerowanego przez Trybunał może prowadzić do nieprzewidzianych rezultatów. Może się bowiem zdarzyć, że sąd krajowy nie będzie powielał orzeczenia Trybunału, lecz sam dokona analizy przedmiotu sprawy i wyda orzeczenie odbiegające od rozstrzygnięcia Trybunału.

Podmiot może wystąpić o odszkodowanie od państwa, ale szkoda musi nastąpić wskutek wyroku ostatniej instancji. Nie każde błędne rozstrzygnięcie daje podstawę do odszkodowania. Muszą być spełnione 3 przesłanki:

1) naruszony przepis musi przyznawać prawa podmiotom prywatnym

2) naruszenie musi być wystarczająco poważne

3) musi istnieć bezpośredni związek przyczynowy między zobowiązaniem ciążącym na państwie członkowskim, a szkodą doznaną przez podmiot prywatny

Formułowanie pytań prejudycjalnych:

Trybunał Sprawiedliwości orzeka w sprawie:

* wykładni prawa Unii Europejskiej

* ważności aktu prawa pochodnego

Z tego wynika, że Trybunał Sprawiedliwości nie może orzekać o zgodności prawa krajowego z prawem europejskim. Jest wymagane szczegółowe przedstawienie stanu faktycznego, bo nie istnieje etap postępowania dowodowego.

Orzekanie o ważności aktów UE - dotyczy tylko i wyłącznie prawa pochodnego

Zawieszenie postępowania przed sądem krajowym w przypadku skierowania pytania prejudycjalnego

Strony postępowania nie mają wpływu na brzmienie pytania. Obowiązek zawieszenia wynika na ogół z prawa krajowego ale również przewidziany jest w art. 267 Traktatu o Funkcjonowaniu UE.

Cofnięcie pytania prejudycjalnego

Jeżeli orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości zostało wydane przed cofnięciem pytania, to wiąże ono sąd, który zadał pytanie, ale i sąd, któremu sprawa zostanie przekazana do ponownego rozpatrzenia.

Sad, który wystąpił z pytaniem prejudycjalnym decyduje o cofnięciu pytania, co oznacza, że nawet jeśli zagadnienie jest niezwykle istotne z punktu widzenia prawa europejskiego, to Trybunał Sprawiedliwości nie ma możliwości przejęcia tej sprawy z urzędu i zajęcia się nią.

Procedura wydania orzeczenia wstępnego przez Trybunał Sprawiedliwości:

1) przekazanie pytania prejudycjalnego bezpośrednio na adres Trybunału

2) Sekretarz Trybunału Sprawiedliwości zleca przetłumaczenie pisma na wszystkie języki oficjalne i zawiadamia o wpłynięciu pytania strony postępowania przed sądem krajowym, państwa członkowskie, Komisję Europejską, jak również Radę Europejską, Europejski Bank Centralny oraz Parlament Europejski (jeżeli pytanie dotyczy ważności aktu).

3) wyznaczenie sędziego sprawozdawcy i rzecznika generalnego. Strony maja 2 miesiące na złożenie pisemnych uwag.

Dwa tryby postępowania przed Trybunałem Sprawiedliwości:

1) nadzwyczajny:

a) przyspieszony - dot. spraw z zakresu przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości

b) pilny

Prezes Trybunału Sprawiedliwości na wniosek sędziego sprawozdawcy i opinii rzecznika generalnego decyduje o nadaniu trybu nadzwyczajnego sprawie, jeśli uzna, że jest to sprawa szczególnie pilna.

Swoboda przepływu pracowników

Pojęcie pracownika musi być interpretowane jednakowo we wszystkich państwach UE, ponieważ nie ma definicji legalnej tego pojęcia. Pojęcie pracownika zostało wypracowane przez orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości.

Pod pojęciem pracownika należy rozumieć osobę wykonującą pracę na określony czas, na rzecz i pod kierownictwem innej osoby za wynagrodzeniem (niezależnie od jego wysokości). Stosunek małżeństwa między pracownikiem i pracodawcą nie przekreśla stosunku pracy między tymi osobami. Zawodowi sportowcy to też pracownicy.

Z praw do swobodnego przepływu pracowników korzystają też członkowie rodziny pracownika migrującego, przede wszystkim:

- osoby, które nie mają obywatelstwa Unii Europejskiej, bo jeżeli mają, to korzystają z wszelkich praw w sposób pierwotny

- małżonka i zarejestrowanego partnera (ale tylko wtedy, gdy w państwie członkowskim na równi traktuje się małżeństwa i związki partnerskie)

- dzieci, zarówno pracownika, jak i małżonka bądź zarejestrowanego partnera, które nie ukończyły 21 r.ż. bądź też znajdują się na utrzymaniu tego obywatela migrującego (chodzi o faktyczną możliwość utrzymania danej osoby, a nie o obowiązek prawny)

- rodzice - bezpośredni wstępni pozostający na utrzymania obywatela, małżonka lub zarejestrowanego partnera.

Co do pozostałych członków rodziny prawo UE nie przewiduje żadnych gwarancji, ale państwo przyjmujące powinno ułatwić im wjazd. Separacja nie przekreśla praw przysługujących małżonkowi.

Te kwestie uregulowane są w art. 45 Traktatu o Funkcjonowaniu UE. Zapewnia się swobodę przepływu pracowników wewnątrz Unii. Swoboda ta obejmuje zniesienie wszelkiej dyskryminacji ze względu na przynależność państwową między pracownikami Państw Członkowskich w zakresie zatrudnienia, wynagrodzenia i innych warunków pracy. Z zastrzeżeniem ograniczeń uzasadnionych względami porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego i zdrowia publicznego, swoboda ta obejmuje prawo: ubiegania się o rzeczywiście oferowane miejsca pracy; swobodnego przemieszczania się w tym celu po terytorium Państw Członkowskich; przebywania w jednym z Państw Członkowskich w celu podjęcia tam pracy, zgodnie z przepisami ustawowymi, wykonawczymi i administracyjnymi dotyczącymi zatrudniania pracowników tego Państwa; pozostawania na terytorium Państwa Członkowskiego po ustaniu zatrudnienia, na warunkach ustalonych przez Komisję w rozporządzeniach. Postanowienia niniejszego artykułu nie mają zastosowania do zatrudnienia w administracji publicznej.

Swoboda przepływu pracowników może być ograniczona:

- ze względu na zapewnienie bezpieczeństwa; porządku i zdrowia publicznego

- co do administracji publicznej

Mówi o tym dyrektywa 2004/38 w sprawie prawa obywateli UE i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobyty na terytorium państw członkowskich.

Ograniczenie mogą dotyczyć tylko prawa wjazdu i prawa pobytu. Przepływ wewnątrz UE nie powinien napotykać żadnych utrudnień. Ograniczenie swobody przepływu pracowników jest zarówno utrudnianiem lub uniemożliwianiem wjazdu i pobytu na terytorium państwa przyjmującego pracownikom będącym obywatelami innego państwa członkowskiego, jak i utrudnianiem lub uniemożliwianiem własnym obywatelom wyjazdu z terytorium państwa (wyrok w sprawie Terhoeven C18/95).

Zakaz pobytu n części terytorium państwa przyjmującego

Wyrok w sprawie Roland Rutilii - obywatel włoski przebywający we Francji odwołał się od decyzji zakazu przebywania w określonych departamentach Francji. W 1968r. powoda deportowano i zakazano mu przebywać w określonym departamencie francuskim w związku z jego polityczną i związkową działalnością. Następnie zakaz ten zastąpiono zakazem przebywania w 4 departamentach francuskich, w tym w departamencie, w którym przebywała jego rodzina. Trybunał Sprawiedliwości uznał, że jest to niedopuszczalne, ale jest jeden wyjątek. Jeżeli podobne środki są stosowane wobec własnych obywateli.

Podstawa odmowy wjazdu lub pobytu może być wydana w drodze ustaw, aktów wykonawczych, decyzji administracyjnej.

Porządek i bezpieczeństwo publiczne - dyrektywa 2004/38 wskazuje, że nie można powoływać się na te względy do celów gospodarczych oraz, że uprzednia karalność nie może sama w sobie stanowić podstawy do wprowadzenia ograniczeń. Indywidualne zachowanie danej osoby musi stanowić konkretne, rzeczywiste i dostatecznie poważne zagrożenie jednego z podstawowych interesów społeczeństwa. Przyjmuje się, że działalność terrorystyczna, szpiegowska, wywrotowa stanowią zagrożenie dla porządku i bezpieczeństwa publicznego. Wyrok z 4 XII 1974 Yvonne van Duyn. Pojęcia porządku, bezpieczeństwa i zdrowia publicznego muszą być definiowane jednolicie i oceniając zachowanie danej osoby możemy uwzględnić charakter działalności do której przynależy.

Pojęcie względów bezpieczeństwa zdrowia publicznego ma na celu zapobieganie rozprzestrzenianiu się chorób epidemiologicznych. Podstawą odmowy wjazdu lub wydalenia może nastąpić jedynie w przypadku stwierdzenia jednej z chorób epidemicznych określone przez WHO lub chorób zakaźnych, innych chorób pasożytniczych, jeśli są przedmiotem przepisów ochronnych - również wobec własnych obywateli. Na badania nie można kierować rutynowo, tylko w wyjątkowych okolicznościach w ciągu 3 miesięcy od wjazdu na terytorium kraju.

Czy można zakazać wykonywania zawodu lekarza w obcym kraju? Zatrudnienie w służbie zdrowia nie może być objęte przesłanką zdrowia publicznego (dot. Swobody przepływu osób).

Zasady dotyczące wprowadzania ograniczeń:

1) zasada nie powoływania się na względy gospodarcze- bezrobocie, recesja, nawet pośrednio

2) zasada proporcjonalności stosowania ograniczeń - środki podjęte ze względu na zdrowie, porządek i bezpieczeństwo publiczne nie muszą być właściwe dla osiągnięcia celu, któremu służą, nie mogą przekroczyć tego, co jest niezbędne dla jego osiągnięcia. Wydalenie obywatela UE i członków rodziny powinno uwzględnić stopień integracji takiej osoby z państwem przyjmującym, jej długość pobytu w tym państwie, wiek, stan zdrowia, sytuację rodzinną, ekonomiczną oraz związki z krajem pochodzenia

3) zasada indywidualizacji stosowania ograniczeń - element zachowania danej osoby może uwzględniać przynależność do ugrupowania bądź organizacji, której działalność jest uznawana przez to państwo za zagrożenie dla społeczeństwa, nawet, jeśli ta działalność nie jest zakazana. Co do zasady sama przynależność do jakiejś grupy nie może uzasadniać ograniczeń.

4) znaczenie uprzedniej karalności - co do zasady uprzednia karalność nie stanowi podstawy odmowy wjazdu i dalszego pobytu, a jedynie w wyjątkowych p[przypadkach możliwe jest, że już samo przeszłe zachowanie stanowi zagrożenie porządku publicznego.

5) stosowanie tzw. środków sprawdzających - występowanie do władz innych państw członkowskich o udostępnienie informacji na temat danej osoby - jest to dopuszczalne gdy jest realny powód, nie notorycznie

6) gwarancja ponownego wjazdu - osoba ma prawo powrotu do państwa swojego pochodzenia, nawet jeśli dokument tożsamości stracił ważność

7) gwarancje proceduralne dotyczące wydalenia z państwa przyjmującego - decyzja musi być na piśmie, w sposób zrozumiały, niekoniecznie w języku ojczystym danej osoby. Na tym dokumencie musi być informacja o możliwości odwołania się i terminie do tego. Trzeba tej osobie umożliwić stawienie się w sądzie na sprawie odwoławczej, nawet jeśli się ją wydali od razu. W decyzji musi być też informacja na temat przesłanki odmawiającej dalszego pobytu (konkrety). Może tego nie być, gdy zagraża to interesowi państwa.

Administracja publiczna - wymóg posiadania obywatelstwa państwa przyjmującego. Trybunał Sprawiedliwości w sprawie Komisja przeciwko Belgii zdefiniował pojęcie administracji publicznej. Stwierdził, że zatrudnienie w administracji publicznej oznacza udział w sprawowaniu władzy publicznej oraz ochronie interesów państwa. Nie może to więc oznaczać całkowitego wyłączenia cudzoziemców ze służby publicznej. Wyłączenie może dotyczyć tylko tych stanowisk, na których wymagana jest szczególna lojalność, jakiej można oczekiwać od własnych obywateli. Służby zaliczane do administracji publicznej: Sądownictwo (adwokaci nie są zaliczani do sądownictwa), służby dyplomatyczne i konsularne, służby związane z obronnością, pobieraniem podatków.

Swoboda świadczenia usług

Kluczowym warunkiem dla ukształtowania wolnego rynku w Europie było przede wszystkim stworzenie jednolitej przestrzeni społeczno-gospodarczej zbliżonej do rynku krajowego. W głównej mierze poprzez urzeczywistnienie tzw. wolności podstawowych.

Swoboda świadczenia usług należy do podstawowych wolności konstytuujących wspólny rynek. Odpowiednie przepisy dotyczące rynku wewnętrznego są obecne e postanowieniach obu traktatów. Art. 3 ust. 3 TUE jest podstawą do ustanowienia rynku wewnętrznego. W TFUE podstawą jest art. 26. Niezależnie od tego do Traktatu z Lizbony dołączone dwa istotne protokoły:

1) protokół 27 - podkreślający, że rynek wewnętrzny obejmuje niezakłóconą konkurencję

2) protokół 26 - dotyczący usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym

Podstawą prawną Traktatowej swobody świadczenia usług są artykuły od 56-65² TFUE. Swoboda świadczenia usług ma charakter samodzielny, odrębny od innych swobód.

Zasada wzajemnego uznania - wpływa ona bezpośrednio na stopień integracji rynku. W ramach zasady wzajemnego uznania możemy wyróżnić np. uznawanie kwalifikacji zawodowych. Ponadto harmonizacja przepisów krajowych w obszarach innych niż kwalifikacje zmierza do ułatwienia mobilności gospodarczej. Może to dotyczyć np. jakości usług, procedur ich świadczenia, praw dotyczących ochrony konsumentów. Jest to element liberalizacji przepisów prawnych państw członkowskich.

Zakaz dyskryminacji - oznacza to, że istnieje nakaz znoszenia ograniczeń zarówno o charakterze dyskryminacyjnym jak i nie dyskryminacyjnym. W przypadku tych ostatnich nakazuje się ich znoszenie, jeżeli mogą czynić świadczenie usług w państwie przyjmującym mniej atrakcyjnym. Co do zasady państwa nie mogą poddać owej jednostki tym zakazom, które podmiot świadczący usługi spełnił w państwie pochodzenia, czyli gdzie prowadzi swoja główną, pierwotną działalność. Niektóre wymogi prawa państwa przyjmującego mogą jednak być mimo powyższego stosowane do podmiotów korzystających ze swobody świadczenia usług. Odnosi się to do warunków, które mają służyć ochronie niezbędnego interesu publicznego o charakterze nieekonomicznym, który nie jest dostatecznie unormowany w państwie stałej działalności świadczącego usługi oraz w prawie wspólnotowym.

Reguły prawa traktatowego dotyczące swobody przepływu usług

1) TFUE określa zakres podmiotowy swobody świadczenia usług, zakres terytorialny, stosowanie postanowień dotyczących usług, definiuje pojęcie usług, zakres umocowania do wydawania przez instytucje wspólnotowe przepisów liberalizujących usługi, zakres regulacji odrębnej w ramach traktatów, a także zakres ograniczeń stosowania przepisów dotyczących usług.

2) w zakresie prawa wtórnego jednym z najważniejszych aktów prawnych jest dyrektywa 2006/123 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 XII 2006r. dotycząca usług na rynku wewnętrznym

3) Trybunał Sprawiedliwości w ramach dokonywanej wykładni określił: zakres podmiotowy i przedmiotowy swobody świadczenia usług, definicje pojęcia usługi, zakres dopuszczalnych wyłączeń, zakres dopuszczalnych ograniczeń. W tym Trybunał określił pojęcie nadrzędnego interesu publicznego.

4) poza tym w ramach prawa wtórnego wprowadzono przepisy o charakterze generalnym, które są w istocie uzupełnieniem postanowień traktatowych, a także przepisy o charakterze sektorowym dotyczące poszczególnych sektorów usług. odrębna kategoria przepisów dotyczy współ[racy administracyjnej państw członkowskich lub też przepisy o obowiązkach informacyjnych.

Zakres podmiotowy swobody świadczenia usług

Art. 56 ust. 1. TFUE wprowadza zakaz stosowania ograniczeń w swobodnym świadczeniu usług wewnątrz Unii Europejskiej w odniesieniu do obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej mających swoje przedsiębiorstwo w państwie członkowskim innym niż państwo odbiorcy świadczenia.

Akapit drugi art. 56 przyznaje kompetencje instytucjom Unii do poszerzenia podmiotowego zakresu swobody świadczenia usług na obywateli państw trzecich.

Definicja swobody świadczenia usług

Składają się na nią 4 elementy:

1) niematerialny charakter świadczenia - istota świadczenia określonego jako usługa sprowadza się do przekazania przez świadczącego na rzecz odbiorcy pewnego zakresu wiedzy o charakterze niematerialnym, np. wiedza prawna, techniczna, mechaniczna, umiejętności w obszarze muzyki, nauki, sportu. Dla przyjęcia, że mamy do czynienia z usługami konieczne jest wykazanie:

a) że istnieją potencjalni odbiorcy tej usługi, co do zasady w innym państwie członkowskim

b) faktyczną możliwość świadczenia takich usług.

Przykładowy katalog rodzajów usług, które objęte są tą swobodą zawarty jest w art. 57 TFUE (nie jest to katalog zamknięty). Usługi obejmują zwłaszcza: działalność o charakterze przemysłowym, handlowym, działalność rzemieślniczą, wykonywanie wolnych zawodów. W praktyce działalność w zakresie swobody świadczenia usług może obejmować każdą legalną działalność o charakterze ekonomicznym.

2) transgraniczność działalności - jest to zasadniczy element warunkujący powołanie się na swobodę świadczenia usług. należy wykazać tzw. łącznik europejski. Wyklucza to więc dopuszczalność powołania się na prawo unijne w sytuacji, która jest całkowicie wewnętrzna dla państwa członkowskiego. Wyróżniamy tzw.:

a) czynne świadczenie usług - polega na sytuacji, w której osoba fizyczna lub spółka przynależna do jednego z państw członkowskich przemieszcza się do innego państwa członkowskiego w celu świadczenia tam usług

b) bierna swoboda świadczenia usług - wtedy, gdy usługobiorca będący obywatelem państwa członkowskiego przemieszcza się do państwa, w którym świadczona jest usługa

c) zarówno usługodawca jak i usługobiorca nie przemieszczają się w ramach Unii, a niejako przemieszcza się sama usługa

d) zarówno usługodawca jak i usługobiorca przemieszczają się w celu wykonania i równocześnie skorzystania z usługi

3) czasowe ograniczenie dostarczania usług - zgodnie z art. 57 TFUE świadczenie usług odbywa się przejściowo w państwie świadczenia. Podmiot powołujący się na te swobodę musi uzewnętrznić zamiar działalności wyłącznie czasowej. Trybunał Sprawiedliwości określił że ocena elementu czasowego powinna określać powtarzalność i ciągłość. Zadania te z reguły ujęte są w okresach kalendarzowych lub zadaniowych.

4) odpłatny (ekonomiczny)charakter - oznacza to, ze swoboda świadczenia usług odnosi się do działalności odpłatnej posiadającej wartość ekonomiczną. Nie oznacza to jednak, że osiągnięcie zysku jest elementem koniecznym aby zakwalifikować daną sytuację jako świadczenie usług. Trybunał w swoim orzecznictwie podkreślił, że zasady odpłatności są uzgadniane między świadczącym a odbierającym usługę.

Ograniczenia w zakresie korzystania ze swobody świadczenia usług

Generalnie zgodnie z art. 56 TFUE ograniczenia te są zakazane. Adresatem tego zakazu jest państwo, a sam zakaz skierowany jest zasadniczo przeciwko ustawodawstwu i praktyce organów krajowych. Istnieje jednak system tzw. usprawiedliwienia ograniczeń, zbudowany z trzech elementów:

1) dopuszczalne jest wyłączenie przewidziane Traktatem jest to w przypadku wykonywania władzy publicznej, czyli przepisy dotyczące swobody świadczenia usług nie są stosowane w stosunku do działalności, które w przyjmującym państwie członkowskim związana jest ze sprawowaniem władzy publicznej

2) bezpieczeństwo publiczne, porządek publiczny oraz zdrowie publiczne

3) ochrona nadrzędnego interesu publicznego - nie ma ona podstawy w Traktacie, została ona wypracowana przez Trybunał Sprawiedliwości. Jego zdaniem środki przewidziane w prawie krajowym mogą być usprawiedliwione jeśli spełniają następujące przesłanki:

a) są nie dyskryminacyjne

b) państwo chroni określoną wartość społeczną, która nie jest uznana za nadrzędny interes publiczny

c) środek jest proporcjonalny do celu, któremu służy

d) wartość podlegająca ochronie w państwie przyjmującym nie jest chroniona w państwie pochodzenia. Przykłady Trybunału Sprawiedliwości:

- reguły wykonywania zawodu chroniące klientów

- ochrona pracowników

- ochrona konsumentów

- ochrona środowiska

- zachowanie narodowego dziedzictwa historycznego i artystycznego

Swoboda przepływu towarów

Instytucje europejskie - wykład, dr Małgorzata Kurzynoga

1

---