Postacie przepisów prawnych

Przepisy odsyłaj

ą

ce:

Z sytuacj

ą

przepisów odsyłaj

ą

cych mamy do czynienia w tych przypadkach, w których akt normatywny reguluje szczegóły

dwóch lub wi

ę

cej ró

ż

nych zagadnie

ń

w ten sam sposób lub te

ż

w sposób podobny i w zwi

ą

zku z tym nie ma

ż

adnej

potrzeby aby wielokrotnie powtarza

ć

sobie takie same lub podobne do siebie przepisy. Wysuwa si

ę

wtedy pewien przepis

przed nawias. (istota tego przepisu polega na komunikatywno

ś

ci tekstu -

ż

eby nie był on zbyt rozległy, oraz by

maksymalnie skondensowa

ć

instytucje do siebie podobne).

Fikcje prawne:

Akt normatywny ł

ą

czy nieraz z ró

ż

nymi sytuacjami faktycznymi takie same skutki prawne i w ramach techniki legislacyjnej

mo

ż

na u

ż

y

ć

trzech metod redagowania przepisów prawnych:

•

.mo

ż

na obj

ąć

jedn

ą

hipotez

ą

ró

ż

ne sytuacje faktyczne i zł

ą

czy

ć

z nimi jedn

ą

dyspozycje zawart

ą

w tym samym

przepisie.

•

.ka

ż

d

ą

z osobna sytuacje faktyczn

ą

obj

ąć

w odr

ę

bnym przepisie odr

ę

bn

ą

hipotez

ą

i dyspozycj

ą

.

•

.ka

ż

d

ą

sytuacj

ę

faktyczn

ą

obj

ąć

odr

ę

bn

ą

hipotez

ą

w odr

ę

bnym przepisie, ale tylko w jednym z tych przepisów

wyrazi

ć

tre

ść

dyspozycji za

ś

w innych hipotezach odsyła

ć

jedynie do tej dyspozycji.

Stosujemy wówczas tzw. fikcje prawne np.

1. Hipoteza okre

ś

la sytuacj

ę

, gdy pewn

ą

osob

ę

uznano za niegodn

ą

dziedziczenia.

2. Sytuacja, gdy spadkobierca spadek odrzucił.

3. Sytuacja gdy spadkobierca ustawowy zrzekł si

ę

dziedziczenia.

W ka

ż

dym z tych trzech przypadków nast

ę

puje odesłanie do wspólnej dyspozycji. Mianowicie,

ż

e ten który został uznany

za niegodnego, ten który spadek odrzucił, b

ą

d

ź

ten który zrzekł si

ę

dziedziczenia traktowany jest tak jak gdyby nie do

ż

ył

spadku. Czyli ustawodawca przyjmuje pewn

ą

fikcj

ę

: “mimo, i

ż

ż

yje to nie

ż

yje”, poniewa

ż

skutki prawne dotycz

ą

niegodnego, zrzekaj

ą

cego si

ę

, b

ą

d

ź

tego, który spadek odrzucił s

ą

takie same jak tego zmarłego (czyli nie ma nic).

Definicje ustawowe:

Tzw. “słowniczek w ustawie” nieraz nie daje si

ę

zapewni

ć

nale

ż

ytego rozumienia przepisów prawa bez zamieszczenia

bez zamieszczenia jaki

ś

dłu

ż

szych zwrotów okre

ś

laj

ą

cych, zamiast krótkich okre

ś

le

ń

(wyra

ż

e

ń

), których sens mógłby

budzi

ć

jakie

ś

w

ą

tpliwo

ś

ci. Zamieszczenie tych zwrotów w całej rozci

ą

gło

ś

ci w ka

ż

dym przypadku, gdy dane słowo

miałoby pojawia

ć

si

ę

w tek

ś

cie nie wydaje si

ę

celowe - postulat zwi

ę

zło

ś

ci aktu normatywnego zostałby zniweczony.

Z punktu widzenia praktyki wygodniejsze jest wtedy wyodr

ę

bnienie pewnych zwrotów dania ich jako przed nawias,

okre

ś

laj

ą

c co dane poj

ę

cie w danym akcie normatywnym znaczy.

Zwroty dookre

ś

lone:

O dookre

ś

leniu nale

ż

y mówi

ć

wówczas, gdy pewne wyró

ż

nienie nie budzi w

ą

tpliwo

ś

ci co do jego znaczenia przynajmniej

na terenie jednej gał

ę

zi prawa. (np. prawa cywilnego). Wyst

ę

puj

ą

one tam, gdzie ustawodawca jest w stanie okre

ś

li

ć

dany przedmiot regulacji.

Zwroty dookre

ś

lone to decyzje legalne (a wi

ę

c takie, które moc

ą

woli zwierzchniego organu zostałoby przyobleczone w

tak

ą

, a nie inn

ą

tre

ść

i nadano im takie, a nie inne znaczenie).

Zwroty niedookre

ś

lone:

Zwroty niedookre

ś

lone to takie, co do których znaczenia (mamy pewne w

ą

tpliwo

ś

ci) nie mamy pełnej jasno

ś

ci i zarazem

ustawodawca tej tre

ś

ci nie chciał ustali

ć

. Sposób tego niedookre

ś

lenia jest ró

ż

ny. Np.:

“zasady współ

ż

ycia społecznego”

“społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa”

“drobne, bie

żą

ce sprawy

ż

ycia codziennego”

“ra

żą

ce pokrzywdzenie”

“bezpo

ś

rednie niebezpiecze

ń

stwo”

“wa

ż

ne powody”

W przepisach prawnych jest ich zdecydowana wi

ę

kszo

ść

. Mog

ą

dotyczy

ć

zarówno hipotezy jak i dyspozycji.

Pozostawiaj

ą

one daleko id

ą

c

ą

swobod

ę

dla organu stosuj

ą

cego prawo (swobod

ę

oceny warto

ś

ciowania) - maj

ą

c za

postaw

ę

t

ę

sam

ą

norm

ę

osi

ą

gamy ró

ż

ne efekty (jednego uniewinniamy drugiego nie). Je

ż

eli wyst

ę

puj

ą

zwroty

niedookre

ś

lone to zarazem praktyka orzecznicza i doktryna wypracowały trzy podstawowe zasady, które musz

ą

funkcjonowa

ć

, gdy organ stosuj

ą

cy prawo napotka na drodze zwrot niedookre

ś

lony:

•

Nie nale

ż

y zbyt pochopnie dopatrywa

ć

si

ę

w zwrotach ich niedookre

ś

lonego charakteru.

•

Nale

ż

y mie

ć

na wzgl

ę

dzie powszechnie przyj

ę

te znaczenie danych wyrazów oraz ustalon

ą

praktyk

ę

(j

ę

zyk

codzienny ma przewag

ę

przy ustalaniu zwrotów niedookre

ś

lonych).

•

Przy ocenie nale

ż

y opiera

ć

si

ę

na miernikach, na których oparto tekst danego aktu normatywnego lub te

ż

nale

ż

y

opiera

ć

si

ę

na pewnych technicznych metodach wykładni.

W

ś

ród tych zwrotów niedookre

ś

lonych mo

ż

emy wyró

ż

ni

ć

dwie kategorie:

. Pewne zwroty s

ą

niedookre

ś

lone o tyle,

ż

e zawieraj

ą

one wyra

ż

enia, które nie s

ą

same przez si

ę

całkowicie jasne i

jednoznaczne, za

ś

przepisy nie zawieraj

ą

wskazówek (lub dostatecznych wskazówek), jak nale

ż

y te wyra

ż

enia

rozumie

ć

.

. Zwroty niedookre

ś

lone z przyczyn natury polityczno-legislacyjnej np. “zasady współ

ż

ycia społecznego”, “społeczno-

gospodarcze znaczenie prawa”. Zwroty niedookre

ś

lone wynikaj

ą

ce z przyczyn natury polityczno-legislacyjnej nazywa

si

ę

klauzulami generalnymi.

Funkcj

ą

klauzul generalnych jest umo

ż

liwienie szczególnej elastyczno

ś

ci w stosowaniu prawa. Rozumie si

ę

przez nie

przepisy prawne, w których nie s

ą

dokładnie sprecyzowane wszystkie elementy składaj

ą

ce si

ę

na hipotez

ę

czy

dyspozycj

ę

normy prawnej, a ocena konkretnego stanu faktycznego zostaje porzucona przez organ stosuj

ą

cy prawo.

Klauzule generalne zapewniaj

ą

normom prawnym dostateczny stopie

ń

elastyczno

ś

ci (w zale

ż

no

ś

ci od sytuacji norma

prawna mo

ż

e by

ć

modulowana, miarkowana, interpretowana).

Zbieg norm (zderzenie si

ę

norm):

O zbiegu norm w polskim prawie cywilnym przyj

ę

to mówi

ć

wówczas, gdy do jednego i tego samego stanu faktycznego da

si

ę

lub mo

ż

na zastosowa

ć

wi

ę

cej ni

ż

jedn

ą

norm

ę

. Zarazem dodaje si

ę

,

ż

e zbieg norm zachodzi równie

ż

wówczas, gdy

ustawa wyra

ź

nie przyznaje jednej ze zbiegaj

ą

cej si

ę

norm pierwsze

ń

stwo lub gdy tego pierwsze

ń

stwa nale

ż

y dopiero

szuka

ć

, albo

ż

e wszystkie zbiegaj

ą

ce si

ę

normy nale

ż

y stosowa

ć

kumulatywnie lub alternatywnie. Gdy taka sytuacja

zbiegu norm zajdzie to obowi

ą

zuj

ą

cy porz

ą

dek prawny ł

ą

czy dwa lub wi

ę

cej ró

ż

nych w tej kwestii dyspozycji, a gdy si

ę

nie da to stwierdzamy,

ż

e w prawie wyst

ę

puje tzw. luka.

Obowi

ą

zywanie prawa w zasi

ę

gu przestrzennym:

Normy prawne obowi

ą

zuj

ą

jedynie na terenie tego pa

ń

stwa, które z mocy swej suwerennej władzy wydało zawieraj

ą

ce je

akty normatywne. Wyst

ę

puj

ą

takie sytuacje kiedy organy jednego pa

ń

stwa s

ą

obowi

ą

zane do stosowania przepisów,

które zostały wydalone przez inne pa

ń

stwa, b

ą

d

ź

inne przedmioty prawa mi

ę

dzynarodowego publicznego. Zawsze

jednak obowi

ą

zek stosowania tych przepisów b

ę

dzie wynikał z faktu,

ż

e staj

ą

si

ę

one prawem własnym danego pa

ń

stwa.

To, które z praw, którego pa

ń

stwa b

ę

dzie stosownie uregulowane jest równie

ż

tzw. prawem mi

ę

dzynarodowym

prywatnym. W doktrynie prawa okre

ś

la si

ę

je jako tzw. prawo II stopnia (mianowicie to prawo, które mo

ż

e wej

ść

w

zastosowanie wol

ą

obu stron).

Polski porz

ą

dek prawny: regulowane jest ono ustaw

ą

“kodeks i prawo mi

ę

dzynarodowe prywatne” z 12 listopada 1964 r.,

który zezwala na wybór prawa wła

ś

ciwego danej czynno

ś

ci prawnej.

Obowi

ą

zywanie prawa w zasi

ę

gu podmiotowym:

Przepisy prawa cywilnego dotycz

ą

wszystkich osób fizycznych i osób prawnych. Ta zasada doznaje pewnego

przełamania, gdy normy prawa cywilnego b

ę

d

ą

obowi

ą

zywa

ć

podmioty, które nie s

ą

ani osob

ą

fizyczn

ą

, ani osob

ą

prawn

ą

- s

ą

tzw. persona inperfecta (osoby niedoskonałe - ale bior

ą

udział w czynno

ś

ciach prawnych, zawieraj

ą

okre

ś

lone kontrakty. S

ą

to tzw. “ułomne osoby prawne”, które te

ż

s

ą

obj

ę

te moc

ą

obowi

ą

zywania przepisów prawa

cywilnego (np. w prawie handlowym: nie jest osob

ą

prawn

ą

spółka komandytowa, ani spółka jawna, ale uczestnicz

ą

one

w czynno

ś

ciach prawnych).

Zakres przedmiotowy:

Przepisy prawa cywilnego dotycz

ą

w zasadzie w sposób jednakowy wszystkich jednorodnych przedmiotów tych(?) ona

mi

ę

dzy osobami fizycznymi czy te

ż

osobami prawnymi podlega tym samym przepisom (to jest zasad

ę

w nowym prawie

od 23 lipca 1990).

Zasi

ę

g czasowy: (obowi

ą

zywanie norm prawnych)

Przez wej

ś

cie normy prawnej w

ż

ycie rozumie si

ę

powstanie ci

ążą

cego na organach pa

ń

stwa obowi

ą

zków stosowania

normy.

I samo prawo, albo konkretny akt normatywny okre

ś

la od kiedy dany akt (norma) wchodzi w

ż

ycie, albo te

ż

jest to

regulowane w pewien zgeneralizowany sposób. Mianowicie,

ż

e w jakim

ś

jednym akcie b

ą

d

ź

nawet konstytucji okre

ś

la si

ę

pocz

ą

tkowy moment, wej

ś

cie aktu prawnego w

ż

ycie. Np. akt prawny obowi

ą

zuje w miesi

ą

c po jego opublikowaniu albo

na 14 dzie

ń

po jego opublikowaniu najcz

ęś

ciej jednak akt normatywny w przepisach ko

ń

cowych stwierdza,

ż

e dana

ustawa wchodzi w

ż

ycie w takim, a takim terminie.

Celem opó

ź

nienia wej

ś

cia jakiej

ś

ustawy w

ż

ycie w stosunku do jej uchwalenia i opublikowania jest to, aby adresaci

zapoznali si

ę

z danym aktem normatywnym. Nieraz w specjalnym akcie wprowadza si

ę

dan

ą

ustaw

ę

nie cało

ś

ciowo, ale

wchodz

ą

w

ż

ycie w ró

ż

nych datach okre

ś

lone przepisy. Wtedy razem z ustaw

ą

wła

ś

ciw

ą

wydaje si

ę

równie

ż

tzw. ustawy

“przepisy wprowadzaj

ą

ce”

Ten okres pomi

ę

dzy uchwaleniem, opublikowaniem ustawy, a wej

ś

ciem w

ż

ycie ustawy nazywamy - vacacio legis

(wakacj

ą

ustawy).

Uchylenie ustawy, a wi

ę

c utrata jej mocy obowi

ą

zuj

ą

cej, równie

ż

została uregulowana. Uchyla j

ą

nowa ustawa, lub (co

nast

ę

puje bardzo rzadko) w samej ustawie okre

ś

lony czas obowi

ą

zywania pewnej ustawy. S

ą

to tzw. ustawy

okazjonalne.

Nieraz ustawa zawiera klauzul

ą

,

ż

e ustawa wchodzi w

ż

ycie z dniem tym i tym, uchyla przepisy dotychczas obowi

ą

zuj

ą

ce

i wtedy powstaje problem, które z przepisów uchyla nowa ustawa (czy tylko i wył

ą

cznie te dotycz

ą

ce materii regulowanej

przez now

ą

ustaw

ę

, czy wszystkie ustawy, w których cho

ć

w cz

ęś

ci zawarte s

ą

regulacje zawarte w tej nowej ustawie).

Obowi

ą

zuje zasada “lex retro non agis” (prawo nie działa wstecz), aczkolwiek nie jest to u nas zasada konstytucyjna.

Została ona wprost zapisana w kodeksie karnym!