LEKI STOSOWANE W CHOROBACH OCZU

W okulistyce leki stosowane są głównie miejscowo w postaci:
-kropli
-maści
-płynów wstrzykiwanych podspojówkowo, przy- i zagadkowo


Po podaniu kropli do oka tylko część aktywnej substancji jest zatrzymywana na rogówce, większość jest
resorbowana przez spojówkę, skąd przez naczynia dostaje się do układu krążenia.
Uwaga: lek podany w ilości większej niż 1 kropla może spływać do nosa i gardła, gdzie przez bogato
ukrwioną błonę śluzową wchłania się bezpośrednio do krwiobiegu, działając porównywalnie z iniekcją
dożylną.

1) JASKRA

Jest to choroba, gdzie patologiczny wzrost ciśnienia śródgałkowego prowadzi do uszkodzenia tarczy
nerwu wzrokowego z powstaniem ubytków pola widzenia.
Po cukrzycy jest to druga przyczyna ślepoty w krajach wysoko uprzemysłowionych.

Leczenie farmakologiczne polega na:
-zmniejszeniu wytwarzania cieczy wodnistej
-poprawę odpływu cieczy wodnistej przez sieć beleczek lub kanał Schlemma
-zwiększenie naczyniówkowo-twardówkowego transportu cieczy wodnistej

W tym celu stosuje się:
1. Leki blokujące receptory B
2. Sympatykomimetyki
3. Parasympatykomimetyki
4. Inhibitory anhydrazy węglanowej
5. Pochodne prostaglandyn
6. Diuretyki osmotyczne
7.Leki złożone

1.Leki blokujące receptory B-adrenergiczne
-Mechanizm dzialania: zmniejszają wytwarzanie cieczy wodnistej
-Zalety: skutecznie obniżają ciśnienie śródgałkowe, nie wpływając na szerokość źrenic, ani na
akomodację
-Działania niepożądane: typowe dla B-blokerów – zaburzenia przewodnictwa przedsionkowo-
komorowego, bradykardia, dolegliwości podobne do astmy.
-Przeciwwskazania: astma oskrzelowa, choroba obturacyjna płuc, zaburzenia przewodnictwa
przedsionkowo-komorowego, niewydolność serca.
-Przykłady:
Timolol – Oftensin 2x dz
Betaksolol – Betoptic 2x dz

2.Sympatykomimetyki
-Mechanizm działania: zmniejszają produkcję cieczy wodnistej i zwiększają jej odpływ
-Zalety: wysoce selektywni alfa2-agoniści nie wpływają na szerokość źrenic, ani na akomodację
-Działania niepożądane: suchość w ustach retrakcja powiek
-Przeciwwskazania: niemowlęta i małe dzieci, terapia inh.MAO lub TLPD
Przykład: Brimonidyna – Alphagan 2x dz

3.Parasympatykomimetyki
-Mechanizm działania: ułatwia odpływ cieczy wodnistej (powodują skurcz m. zwieracza źrenicy à
źrenica ulega zwężeniu à drogi odpływu cieczy rozszerzają się)

Wskazania: jaskra wąskiego kąta przesączania
Działania niepożądane: krótkowzroczność, pogorszenie widzenia zmierzchowego, odwarstwienie
siatkówki, zmętnienia soczewki, wzmożone łzawienie; objawy ogólne: ślinotok, skurcze oskrzelowe i
jelitowe, biegunka.
Przeciwwskazania: choroba wrzodowa, ostre zapalenie tęczówki, uraz rogówki
Przykład: sol. Pilokarpina 2x dz

4. Inhibitory anhydrazy węglanowej
Mechanizm działania: zmniejszają produkcję cieczy wodnistej
Zalety: silne działanie hipotonizujące oko podczas snu
Działania niepożądane: zapalenie spojówek, ubytki nabłonka rogówki, reakcje alergiczne, bóle głowy
Przeciwwskazania: niewydolność wątroby, ciąża, przewlekłe choroby układu oddechowego, względnie:
kamica nerkowa, cukrzyca.
Przykłady:
Acetazolamid – Diuramid w tabl – stosowany w ostrym napadzie jaskry
Dorzolamid – sol. Trusopt 2x dz
Brinzolamid – sol. Azot 2x dz

5.Pochodne prostaglandyn
Mechanizm działania: poprawiają naczyniówkowo-twardówkowy odpływ cieczy wodnistej
Zalety: tylko 1 raz dziennie, nie wywierają niepożądanych objawów na ukł. krążenia, ani na ukl.
Oddechowy.
Działania niepożądane: przekrwienie spojówek, zmętnienia rogówki, zmiana barwy jasnych tęczówek na
brązowy, nadmierny wzrost rzęs (obj niepożądany? J)
Przeciwskazania: soczewki kontaktowe, dzieci
Przykłady:
Latanoprost – sol. Xalatan 1x dz
Bimatoprost – sol. Lumigan 1x dz
Trawoprost – sol. Travatan 1x
Tafluprost – sol. Taflotan 1x dz

6.Diuretyki osmotyczne
Mechanizm działania: powodują szybki wzrost osmolarności osocza à odtransportowanie wody z
wnętrza gałki do naczyń krwionośnych oka.
Wskazanie: ostry napad jaskry
Przykład: sol. Mannitol w 20% roztworze stosowany dożylnie we wlewach kroplowych w ilości 250ml

7.Leki złożone
Zalety: zwiększona skuteczność, brak wypłukiwania jednego leku przez drugi, niższy koszt
Przykłady:
Timolol + Latanoprost à sol. Xalacom 2x dz
Timolol + Dorzolamid à sol. Dotiteva 2x dz
Timolol + Brimonidyna à sol. Combigan 2x dz

OSTRY ATAK JASKRY – jest to całkowite, ostre, obrzękowe zamknięcie kąta z gwałtownie
narastającym, bardzo wysokim ciśnieniem wewnątrzgałkowym, towarzyszą temu: mocny ból głowy,
wymioty, nudności, zamglenie widzenia, przekrwienie gałki ocznej, spłycenie komory przedniej, szeroka
źrenica.
Leczenie:
Pierwszy etap:
2 tabl Diuramidu
Miejscowo:
Timolol – np. sol. Oftensin co 12h
Sol. Dexamethason 4x dz
Sol. Pilocarpini co 10-15min w pierwszej godz, potem 4x dz

Drugi etap po 1 godzinie:
20% Mannitol 250ml iv

2)Leki rozszerzające źrenice = MYDRIATYKI

Zastosowanie: diagnostyczne rozszerzenie źrenicy, oraz unieruchomienie tęczówki i ciała rzęskowego w
przypadku wewnątrzgałkowych stanów zapalnych.

1)Parasympatykolityki – rozszerzają źrenicę i porażają akomodację
Działania niepożądane: ostry atak jaskry, tachykardia, gorączka, zaczerwienienie i suchość skóry oraz
błon śluzowych
Przeciwwskazania: jaskra z wąskim kątem przesączania, wysychający nieżyt nosa.
Przykłady:
Atropina – sol. Atropini
Działanie trwa wiele dni. Działanie po ok. 30min.
Tropikamid – sol. Tropicamid 0,5% lub 1%
Najczęściej stosowany. Efekt trwa parę godzin. Działa już po 10min.

2)alfa-sympatykomimetyki – nie porażają akomodacji
Przeciwwskazania: jaskra z wąskim kątem przesączania, ciąża, uważnie gdy nadciśnienie tętnicze i
niewydolność naczyń wieńcowych.
Przykład: Neosynefryna: sol. Neosynephrini
Działa silnie, szybko i krótkotrwale (do 2 godzin)
Często w diagnostyce używana w połączeniu z tropikamidem.

3) Leki miejscowo znieczulające

-Wskazania: drobne zabiegi, usuwanie ciał obcych, do niektórych badań okulistycznych.
Z uwagi na toksyczne działanie na komórki nabłonka rogówki powodując ich złuszczanie nie mogą być
podawane przewlekle, ani przepisywane pacjentom.
-Przykłady:
Lidokaina – sol. Xylocaine
Tetrakaina – sol. Pantocain
Oksybuprokaina – sol. Novelin
Proksymetakaina – sol. Alcaine – najczęściej stosowana, znieczulenie pojawia się po 30 sekundach i trwa
10-15 min.

4)Leki przeciwinfekcyjne

W większośći zakażen wybór antybiotyku nie wymaga mikrobiologicznego, powinien być zgodny z
klinicznym podejrzeniem czynnika zakażającego.

W ostrych zakażeniach antybiotyk powinien być stosowany na początku w dawce uderzeniowej
kilkakrotnie przez 10-15min, potem co 1-2h w zależności od objawów. Częstotliwość jest zmniejszana w
miarę uzyskiwania poprawy. Na ogół nie rzadziej niż 4x dz i przez min 7 dni.

Przykłady:
Ofloksacyna – sol. Floxal
Gentamycyna – sol. Gentamicini
Tobromacyna – sol. Tobrex
Neomycyna – ung. Neomycini

Acyklowir – ung. Viru-POS

5)Leki niesteroidowe i steroidowe o działaniu
przeciwzapalnym

Leki niesteroidowe
Są to inhibitory syntezy prostaglandyn, prostacyklin i tromboksanów.
-Wskazania: stany zapalne i alergiczne
-Przykłady:
Diklofenak sodu – sol. Naclof
Indometacyna – sol. Indocid

Steroidowe leki przeciwzapalne
-Działanie: hamują mediatory zapalne, zmniejszają przekrwienie, uszczelniają naczynia, hamują układ
kinin, hamują zmiany wytwórcze, wtym angiogenezę i bliznowacenie.
-Działanie niepożądane: wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego, posteroidowa jaskra wtórna
Przeciwwskazania: urazy, owrzodzenia i erozje rogówki.
-Przykłady:
Deksametazon – sol. Dexamethason 4x dz
Deksametazon + Tobramycyna – sol. Tobradex 4x dz
Fludrokortyzon + Neomycyna – ung. Dicortineff 4x dz

6)Leki przeciwalergiczne

Większość alergicznych chorób oczu wywołują alergeny obecne w powietrzu (pyłki, kurz, zarodniki
grzybów).
W leczeniu zachowawczym stosujemy:

1. Leki antyhistaminowe – blokują receptor H1 histaminowy.
Skuteczne w terapii sezonowego i całorocznego zap spojówek. Szybko usuwają uczucie pieczenia, kłucia i
świądu.
Przykłady:
Pheniramina + nafazolina (zwężająca naczynia) – sol. Betadrin 3x dz
Lewokabastyna – sol. Histimet
Ketotifen (dodatkowo ogranicza uwalnianie z kom tucznych innych mediatorów reakcji zapalnych) – sol.
Zabak
Emedastyna (działa hamująco na chemotaksję eozynofili, już od 3 roku życia!) – sol. Emadine
Olopatadyna (dodatkowo stabilizuje błony kom tucznych) – sol. Opatanol

2.Stabilizatory komórek tucznych – blokują uwalnianie histaminy
Są nieskuteczne w już istniejącym stanie zapalnym. Zapobiegają (!) powstanie alergii. Powinny być
stosowane przewlekle lub min. 2 miesiące przed okresem alergicznym.
Przykłady:
Kromoglikan dwusodowy – sol. Polcrom 3x dz
Nedokromil sodu – sol. Tilavist
Lodoksamid – sol. Alomide (hamuje też chemotaksję eozynofili)

3.Inne leki:
Kortykosteroidy, np. deksametazon – sol. Dexamethason
nlpz, np. diklofenak sodu – sol. Naclof
leki zwężające naczynia krwionośne, np. tetryzolina – sol. Visie
Sztuczne łzy, np. sol. Systane

7) Środki tworzące warstwę ochronną

1.Deksapantenol – jeden z najczęściej przepisywanych leków, wspomaga regenerację rogówki
Wskazania: ubytki rogówki lub stany zapalne rogówki
Preparat: Corneregel 2-6 x dz

2.Substytuty łez (sztuczne łzy)
Wskazania: Zespół suchego oka
Przykłady:
Karbomer – żel Vidisic
Kw. Hialuronowy – sol. Hylo-comod
Alkohol poliwinylowy – sol. Lacrimal