ZARATUSZTRIANIZM

Trudno umiejscowid czasowo jego początki - szacuje się powstanie na 1200-600 p.n.e.

-

600 - to data jaką podaje się na podstawie tekstów greckich, gdzie pojawia się imię Zaratusztra

-

Byd może wtedy Awesta została stworzona w wersji ustnej

○

Można ją porównywad z Wedami

○

1200 - to data podawana przez Mary Boyce

-

Staroperski

○

Średnioperski

○

Awestyjski

○

Inne

○

Języki tekstów zaratusztriaoskich:

-

KAŻDY tekst jest zapisany innym alfabetem

-

Gdzie powstała Awesta?

Azja Środkowa - tereny południowe

-

Hiwa

○

Buchara - Samarkanda

○

Teren przypamirski - okolice Afganistanu

○

Azerbejdżan - tam jest ropa, wykwity ognia na wzgórzach - może stąd kult ognia

○

Wschodnia Turcja - za tym przemawiają argumenty filologiczne

○

Tereny Uzbekistanu:

-

Podstawą do badania zaratusztrianizmu jest Awesta - napisana w języku awestyjskim

-

Później, kiedy muzułmanie przejęli władzę, częśd zaratusztrian wyemigrowała do Indii - Bombaju, Gudżaratu

-

"dziś teoretycznie w Iranie jest wolnośd wyznania, ale ogranicza się ona do tego, że można byd szyitą"

JĘZYKI

Język indoeuropejski

wedyjski

awestyjski

Do V-IV p.n.e

-

Staroperski - pierwsze zabytki na skałach VI-VII p.n.e.

Średnioperski - do VIII w. n.e.

Nowoperski - od VIII w. n.e.

Kanon źródeł średnioperskich:
Bundahišn - opis stworzenia świata i człowieka

-

Denkart - przepisy religijne

-

Zaratusztra/ Zoroaster/ Zartošt - "właściciel żółtouchego wielbłąda"

Nie wymyślił wiele nowego, ale uporządkował lokalną religię

-

Wszedł na górę, tam doznał oświecenia

-

Tylko do niego odnosi się określenie datar (od *da - "stwórca, dawca")

○

Ahura - znaczy "pan" (jak w Indiach asury są złe, a dewy dobre, tak w Iranie jest odwrotnie)

○

Mazda - od *mąθry - "mądry"

○

Jest dualizm, ale bóg jest tylko jeden - Ahura Mazda (Ormuzd)

-

Angra - jak w "angry" - zły

○

Mainju - od *men - "myśl"

○

Angra Mainju (Aryman) nie jest bogiem, bo nie tworzy, tylko psuje - zamienia słodką wodę w słoną, daje
kolce roślinom

-

Ahura Mazda powstał z jego nadziei

○

Angra Mainju - ze zwątpienia

○

Teksty mówią też o Zurwanie (od *zrieły - "dojrzały, stary) - panu i wcieleniu czasu, ojca ich obu. Żył on w
bezczasowości, zapragnął mied potomka, ale z czasem zwątpił, czy uda mu się go stworzyd

-

Zurwan przyrzekł świat temu, który urodzi się pierwszy - a ponieważ Angra Mainju był z zły od początku,
to wypchnął się na przód - otrzymał zatem świat, ale tylko Ahura Mazda otrzymał od Zurwana jego
mądrośd. Ahura Mazda ma zatem wszechwiedzę - wie, że walka z Angra Mainju będzie długa i ciężka - ma
trwad 12000 lat.

-

OKRESY

U nas "bóg", jest od *bag - "ktoś, kto daje prezent"

"Agra Mainju jest wielkim psujem"

Wykład 26 II 2008

26 lutego 2008
21:05

Iran Strona 1

Ahura Mazda stwarza sobie pomocników - Amesza Spenty wysnute ze światła - to one tworzą świat

○

Ahura Mazda jest w świetle, Angra Mainju w głębokich ciemnościach i nic nie wie o świetle. Potem
podchodzi do granicy, widzi światło i przypuszcza atak. Ahura Mazda pokonuje go świętą modlitwą

○

Amesza Spenty tworzą projekt świata

○

Menok - określ myślowy, plan, zamysł - 3000 lat

-

Po ataku Angra Mainju

○

Powstają modele - materialne prototypy rzeczy - 1 człowiek, 1 krowa

○

Nic się nie rusza, świat jest martwy

○

Getig/ getik - 3000 lat

-

Uruchamia się czas - "biegnące niebo"

○

Czas jest liczony obrotami gwiazd

○

Śmierd i życie są wliczone w naturę świata - muszą byd

○

Ażi - demon żeoski - budzi Angra Mainju, zachęca do walki. Ona jest symbolem wszystkiego, co
może byd ohydne w kobiecie - pożądanie

○

Angra Mainju całuje ją w czoło - stąd menstruacja

○

Angra Mainju przypuszcza drugi atak na sferę światła

○

Przebija ziemię, niszczy, psuje, wynosi góry, pojawia się wszystko co obrzydliwe i groźne

○

Gumeziszn - 6000 lat

-

"świat narodził się z wody, więc zginie w ogniu"

Po 12000 lat świat wraca do czasu nieokreślonego

Zurwan - Darejo Hwadata - Zurwan nieograniczony
Zurwan Akanarak - nieuporządkowany, nieograniczony

DO PRZECZYTANIA

Ferdousi "Księga Królewska" - tłum. Dulemba

-

"Mitologia Iranu" - Maria Składankowa

-

"Zaratusztrianizm" - Mary Boice

-

Iran Strona 2