Ćwiczenia 8: Produkty kondensacji,
meteory

Kondensacja pary wodnej - fizyczny proces, który
prowadzi do przejścia pary wodnej w wodę w stanie
ciekłym, występuje albo przez ochłodzenie powietrza do
temperatury punktu rosy, albo przez nasycenie powietrza
parą wodną. Ochładzanie wilgotnego powietrza może
zachodzić dzięki rozprężaniu przy ruchu w górę, dzięki
wypromieniowaniu ciepła w przestrzeń kosmiczną w
czasie pogodnych i bezwietrznych nocy albo przy
napływie ciepłego i wilgotnego powietrza ponad
chłodniejsze podłoże. Ochłodzenie powietrza poniżej
temperatury punktu rosy powoduje powstanie
drobniutkich kropelek wody lub kryształków lodu
tworzących mgły i chmury, może także dokonywać się na
wychłodzonym podłożu w postaci rosy albo szronu.

Jądra kondensacji - cząsteczki pyłu, dymu, niektórych
gazów (np. SO

2

), soli i innych występujących w

atmosferze mikroskopijnych substancji, wokół których
może zachodzić kondensacja. Cząstki te mogą być
pochodzenia zarówno naturalnego jak i antropog. W
przypadku cząstek higroskopijnych kondensacja może
rozpoczynać się nawet przed osiągnięciem przez
powietrze stanu nasycenia.

Zjawiska meteorologiczne, meteory - różnorodne
przejawy procesów i zjawisk fizycznych zachodzących
w atmosferze obserwowane w powietrzu bądź na
powierzchni Ziemi (z wyjątkiem chmur); ze względu na
fizyczną naturę dzieli się je na hydrometeory,
litometeory, fotometeory i elektrometeory.

Hydrometeory - obejmują wszelkie przejawy obecności
atmosferycznej wody w formie ciekłej i stałej zawieszone
w atmosferze (z wyjątkiem chmur) lub zdeponowane na
powierzchni Ziemi; dostają się do powierzchni Ziemi
jako opady lub osady atmosferyczne.

Elektrometeory - widoczne lub słyszalne przejawy
elektryczności atmosfery. Przykładem e. są burza, ognie
św. Elma i inne.

Fotometeory - różnorodne przejawy efektów świetlnych
występujących w atmosferze wskutek ugięcia, odbicia,
interferencji lub rozproszenia promieni świetlnych.
Przykładem f. są halo, tęcza, widmo Brockenu i inne.

Litometeory - obecność w atmosferze cząstek stałych z
wyjątkiem form zamarzniętej wody; mogą być
pochodzenia naturalnego lub antropogenicznego.
Przykładem l. są zmętnienie, dymy, burza piaskowa i
inne.

Opady atmosferyczne – znajdujące się w powietrzu
kropelki wody i kryształki lodu, których masa jest na tyle

duża, że posiadają znaczną prędkość opadania i dostają
się w ten sposób na powierzchnię Ziemi. Przykładem o.a.
są deszcz, mżawka, śnieg, krupa; do ich pomiaru służy
deszczomierz i pluwiograf; ilość opadu podawana jest w
mm warstwy wody, która utworzyłaby się ze spadłych
cząstek gdyby nie występowało parowanie, wsiąkanie i
odpływ.

Osady atmosferyczne - rodzaj hydrometeorów
tworzących się bezpośrednio na powierzchni Ziemi i
wystających z niej obiektach; powstają przez kondensację
pary wodnej (także resublimację) na wychłodzonych
przedmiotach lub częściach roślin (rosa, szron) albo przez
zderzanie kropelek mgły unoszących się w powietrzu z
wystającymi z powierzchni Ziemi obiektami (osad ciekły,
sadź). Obok opadów atmosferycznych stanowią
dodatkowe źródło przychodu wody dla powierzchni
Ziemi.

Chmury - widoczny zbiór kropelek wody lub
kryształków lodu zawieszonych w atmosferze dzięki
pionowej składowej ruchu powietrza przyjmujący formę
warstw, kłębów, fal, strzępów, włókien, zmarszczek itp.;
powstają wskutek kondensacji pary wodnej na
cząsteczkach aerozoli; w zasadzie występują tylko w
troposferze w trzech piętrach wysokościowych: dolnym -
od powierzchni Ziemi do 2 km, średnim - od 2 do 5 km i
wysokim od 5 km do górnej granicy troposfery. Ze
względu na ich budowę wewnętrzną dzielą się na wodne
- złożone z kropelek wody, lodowe - z kryształków lodu i
mieszane; ze względu na ogólny wygląd na pierzaste,
warstwowe i kłębiaste; ze względu na sposób powstania
na frontalne, konwekcyjne, inwersyjne i orograficzne;
wyróżnia się 10 zasadniczych rodzajów chmur: cirrus,
cirrostratus i cirrocumulus w piętrze górnym, altostratus i
altocumulus w piętrze dolnym, stratus, stratocumulus i
nimbostratus w piętrze dolnym oraz cumulus i
cumulonimbus zaliczane do chmur pionowego rozwoju;
podczas obserwacji ch. określa się wielkość
zachmurzenia ogólnego i w piętrach, rodzaje, gatunki i
odmiany chmur oraz wysokość podstawy.

Zachmurzenie - stopień pokrycia nieboskłonu przez
chmury wyrażany w ósmych (0-8) albo dziesiątych
częściach (0-10) pokrycia nieba, niebo bezchmurne
oznaczane jest przez 0 a zachmurzenie całkowite przez 8
(10); z. jest oceniane przez obserwatora bądź mierzone
przy pomocy nefometru.

Oznaczanie intensywności zjawisk – w zależności od
natężenia zjawiska do jego symbolu dodaje się w
indeksie górnym cyferki od 0 do 2, gdzie 0 oznacza
zjawisko o słabym, 1 – średnim i 2 – dużym natężeniu.

Na następne zajęcia:

adwekcja
czas strefowy
czas uniwersalny UTC
czas urzędowy, letni, zimowy
cyklogeneza
cykloliza
depesza SYNOP
frontogeneza

frontoliza
mapa dolna
mapa synoptyczna
mapy górne
niż (płytki, głęboki, wypełniający

się, pogłębiający się)

powierzchnie izobaryczne
prognoza pogody

służba pogody
sondaż aerologiczny
sytuacja baryczna
terminy synoptyczne (00, 06, 12 18

UTC)

wyż (silny, słaby, blokujący,

słabnący, rozbudowujący się)

Tab. 1. Rodzaje opadów atmosferycznych z różnych rodzajów

Rys. 1. Zależność prężności pary wodnej
nasyconej od temperatury nad wodą i lodem

Tab. 2. Wysokość występowania chmur według pięter

Symbole zjawisk meteorologicznych