34

REHABILITACJA W PRAKTYCE 2/2006

PROFESJONALNY MASA

Ż

M

asaż manualny, czyli wykonywany
ręcznie, jest jedną z najbardziej

rozpowszechnionych, naturalnych metod
leczenia, usprawniania oraz profilaktyki
zdrowia o potwierdzonej licznymi ba-
daniami klinicznymi skuteczności. Jest
także jedną z najstarszych metod leczenia
fizykalnego znaną zarówno na Zachodzie,
jak i na Wschodzie. Jednak, aby zrozumieć
istotę i różnorodność masażu, musimy
najpierw pozbyć się egocentrycznego,
europejskiego, aby nie rzec zachodniego,
punktu widzenia i pojmowania tej manu-
alnej, zróżnicowanej metody.

Ró

żnorodność metod

Wyznaczenie stałej granicy pomiędzy
poszczególnymi metodami oraz techni-
kami jest bardzo trudne. Różnorodność
technik i ich częste zapożyczanie w prak-
tyce stanowi obecnie swoistą „jedność
celu w różnorodności metod”. Czasem
pod względem wizualnym wiele technik
wygląda podobnie i dopiero praktyk jest
w stanie je rozróżnić. Dlatego też złudne
wydaje się przekonanie, że danej metody
masażu można się nauczyć z książki czy
z płyt DVD. Niektóre metody rzeczywiście
są bardzo do siebie podobne, mają wspólny
rdzeń, inne natomiast diametralnie się od
siebie różnią.
Obecnie funkcjonuje wiele kategorii,
podziałów masażu, m.in. ze względu na
sposób wykonania, środowisko fizykalne,
wykorzystane urządzenia, a także po-
chodzenie metod. Niemniej mimo coraz
bardziej szczegółowej systematyki masa-
żu nie da się sztucznie zaszufladkować.
Wśród różnorodnej terminologii ostatnio
najczęściej występuje podział ze względu
na kryteria stosowania. W oparciu o nie
najczęściej mówimy o masażu:
– leczniczym (usprawniającym, rehabili-

tacyjnym),

– kosmetycznym (oczyszczającym, pielę-

gnacyjnym, modelującym ciało),

– relaksacyjnym (odprężającym, uspo-

kajającym lub też podnoszącym siły
witalne),

– sportowym.
Wyodrębniane ostatnio nurty to:
– masaż w odnowie psychosomatycznej

(zastosowania w profilaktyce i leczeniu
zmian w tkankach miękkich wywo-
łanych stresem lub też negatywnymi
stanami emocjonalnymi),

– zastosowanie specjalistycznych metod

masażu w medycynie estetycznej,
w profilaktyce i leczeniu defektów
estetycznych.

Choć nie wszystkie metody są powszech-
nie uznawane, w praktyce spotykamy się
z coraz większą popularnością specja-
listycznych, autorskich opracowań lub
metod masażu.

Pamiętajmy, iż dla osób wychowanych
w zachodnim kręgu kulturowym podsta-
wowe pojęcia to masaż klasyczny szwedzki
w zdecydowanej mierze rozumiany jako
podstawowy masaż leczniczy. Zaś dla osób
z krajów azjatyckich masaż utożsamiany
jest nie tylko z pojedynczym zabiegiem,
ale z określonym systemem zachowań do-
tyczących zarówno zdrowia psychicznego,
jak i fizycznego, czasem także w powiąza-
niu z aspektem energetycznym, a nawet
duchowym.

Metody z grupy body work oraz

tzw. inne metody fizykalne

W krajach anglojęzycznych obok pojęcia
therapeutic massage – masaż leczniczy,
stosuje się pojecie body work – określają-
ce różne metody „pracy z ciałem”, także
poprzez ciało, w tym i masaż. Bywa, iż
w różnych krajach te same metody są

zaliczane do tzw. innych metod fizykal-
nych. Ponadto faktem jest, iż w Europie
w praktyce masażu mamy do czynienia
z elementami oraz modyfikacjami wielu
metod, często wyjętych z kontekstu.
W wielu przypadkach praktykowanie
orientalnych metod – choć dalekie od
źródeł – jest uzupełnieniem praktyki
terapeutycznej.
Jeszcze kilka lat temu masażyści i fizjote-
rapeuci hasło „masaż leczniczy” kojarzyli
głównie z masażem klasycznym i jego
pochodnymi. Dziś polscy terapeuci coraz
częściej pracują w krajach Unii Europej-
skiej i dla nich masaż leczniczy nie jest
już utożsamiany jedynie z klasycznym, ale
także z japońskim Shiatsu czy chińskim
Tui-na. Podróżując, spotykamy się także
z różnicowaniem masażu ze względu
na pochodzenie, kraj lub region, mamy
tzw. metody orientalne, wschodnie oraz
masaże azjatyckie. Najbardziej znane to:
chiński masaż klasyczny, akupresura, Tui-
-na, japońskie Shiatsu w tym Zen Shiatsu,
hinduski masaż głowy oraz masaż ayurwe-
dyjski. Ponadto odnajdziemy regionalne
terminy, takie jak masaż tybetański czy
tajski (Joga). Istnieją także regionali-
zmy w postaci masażu wietnamskiego,
malezyjskiego bądź singapurskiego;
inne to masaż indonezyjski, egipski czy
berberyjski. Odmienną grupę stanowią
masaże polinezyjskie oraz tradycyjny
masaż w tureckiej łaźni. W wielu meto-
dach terapeutycznych masaż jest częścią
zabiegu, bywa też odwrotnie, niektóre
metody masażu zawierają elementy ćwi-
czeń, a nawet terapii manualnej. Nie jest
to bynajmniej przyczyną nieporozumień,
wprost przeciwnie, świadczy o skali
pojęcia, które bierze swój rodowód od
fenomenu ludzkiego dotyku.

Nowe metody

Wiele osób zdaje sobie sprawę jak sze-
rokie zastosowanie ma masaż zarówno
w lecznictwie, relaksacji, kosmetyce, jak
i sporcie. Masaż jest dziedzictwem całej
ludzkości. Stwierdzenie, iż ktoś „stworzył
lub wynalazł” kolejną metodę masażu

Wspó

łczesny masaż

„Wspó

łczesny masaż” nie jest określeniem ani też terminem, którym możemy

pos

ługiwać się w medycynie. Jest to jednak pojęcie, które zawiera w sobie to

wszystko, co obecnie kojarzy si

ę z praktyką profesjonalnego masażu.

Terapia,

profilaktyka, relaksacja

35

REHABILITACJA W PRAKTYCE 2/2006

PROFESJONALNY MASA

Ż

lub terapii jest – zważywszy, iż „odkrywca” w tym przypadku
czerpie z doświadczeń swoich poprzedników i nimi się inspiruje
– pojęciem niedokładnym, ale wartym uwagi. Najczęściej jest to
związane z obserwacjami zjawisk fizjologicznych, somatycznych
lub też psychosomatycznych oraz ukierunkowaniem masażu na
konkretny problem, np. ból mięśniowy, podrażnienie nerwów,
stymulację układu immunologicznego, problemy pojawiających
się obrzęków czy też stresu, depresji, negatywnych emocji, na
problemach natury estetycznej kończąc.
Dostępne są udokumentowane prace świadczące o nowych,
absolutnie rewelacyjnych odkryciach, które wpływają na losy
masażu i ludzi, którzy go wykonują, jednak bardziej na miejscu
jest użycie terminów: metoda autorska lub opracowanie metody
masażu niż stworzenie metody. Niemniej jednak autorzy mają
prawo do zachowania wyłączności i praw autorskich do dane-
go opracowania lub metody autorskiej. Wartość intelektualna
w większości krajów jest prawnie chroniona.

Stan obecny a najnowsze trendy

W naszym kręgu kulturowym do najczęściej stosowanych przez
masażystów metod w większości respektowanych przez systemy
ubezpieczeniowe należą: klasyczny masaż leczniczy, masaż seg-
mentarny, manualny drenaż limfatyczny, masaż tkanki łącznej
i okostnowej oraz masaż izometryczny. Ponadto terapeuci wyko-
rzystują także metody: myofascial release, praktyka T.P. – trigger
points i techniki nerwowo-mięśniowe (NMT). Rozpowszechnione
są również różne metody uciskowe: refleksoterapia, Shiatsu oraz
akupresura.
Masażyści i fizjoterapeuci stosują także masaże z wykorzystaniem
urządzeń mechanicznych lub z zastosowaniem wody, masaż me-
todą uciskową (aparaty podciśnieniowe), masaże z elementami
termoterapii (głowice rozgrzewające wspomagające masaż), man-
kiety uciskowe etc. Osobną grupę stanowią masaże wibracyjne
oraz prowadzone w środowisku wodnym: masaż podwodny,
natryski, bicze szkockie, masaż wirowy i perełkowy z elementami
aromatoterapii.

Co wpływa na rozwój masażu:
– bezpośrednia wymiana doświadczeń terapeutów praktyków:

masażystów, fizjoterapeutów, a także lekarzy,

– badania naukowe – najwięcej prac w zakresie badań masażu

związanych jest dzisiaj z jego wpływem na tkanki miękkie;
rejestrujemy opracowania dotyczące metod, w których wyko-
rzystuje się zarówno masaż klasyczny z elementami masaży
punktowych, jak i łączenie masażu z elementami manipulacji
tkankami miękkimi,

– zwracanie uwagi w procesie rehabilitacji nie tylko na procesy

neurofizjologiczne, ale także psychosomatyczne,

– świadomy masaż – informowanie pacjenta o roli, przebiegu

oraz reakcjach organizmu po wykonanym masażu; obserwa-
cja i analiza tych reakcji ułatwia optymalizowanie stosowa-
nych metod,

– niezależność od czasu i miejsca, gdzie wykonujemy masaż

– coraz częściej masażyści pracują także w domu pacjenta,
gdzie bezpośredni wypoczynek po masażu pozytywnie wpływa
na końcowe efekty zabiegów,

– pracujemy razem (wspólna praca?) – czynne włączenie rodzi-

ny w proces rehabilitacji pacjenta,

– wkład badań lekarskich i prowadzonych przez psychotera-

peutów nad wykorzystaniem dotyku oraz bioenergetyki (nie
mylić z bioterapią), gdy nie możemy zastosować bezpośrednie-
go, pełnego masażu,

– adaptowanie na potrzeby terapii – jako uzupełniających

– metod orientalnych,

– powroty – po latach olbrzymiego zainteresowania sprzętem

wspomagającym masaż, następuje radykalny powrót do ma-
sażu manualnego, czyli wykonywanego ręcznie.

36

REHABILITACJA W PRAKTYCE 2/2006

PROFESJONALNY MASA

Ż

Masa

ż poza szpitalami,

ambulatoriami i sanatoriami

Warto także zwrócić uwagę na rozwój
masażu w pojawiających się coraz liczniej
ośrodkach Wellnes i SPA. Ze swoistą mozai-
ką masaży mamy także do czynienia w ko-
smetyce, gdzie bywają one łączone z innymi
zabiegami pielęgnacyjnymi. Faktem jest,
iż wiele autorskich metod przewidzianych
do zastosowania zwłaszcza w ośrodkach
odnowy i gabinetach kosmetycznych, mimo
że nie ma gruntownych opracowań bądź też
badań nad ich oddziaływaniem, cieszy się
dużym zainteresowaniem klientów. Może
ich odprężający, relaksacyjny, a czasem
i „zmysłowy” charakter sprawia, że od-
powiadają coraz bardziej zestresowanym
i przemęczonym klientom.
Medycyna i psychologia popierają za-
stosowanie masażu w profilaktyce tzw.
chorób cywilizacyjnych oraz w terapii
zmian w tkankach miękkich powstałych
w wyniku długotrwałego stresu, jak
i negatywnych stanów emocjonalnych.
Niestety, podczas rehabilitacji nagminnie
zapomina się o tym tak ważnym walorze
terapeutycznym.

‰

P

IOTR

S

ZCZOTKA

,

MGR

E

WA

M

IKU

ŁA

Szko

ła Masażu Bodywork

www.bodywork.com.pl, tel. [phone]

wspó

łpraca Klinika Estetyki Ciała

w Poznaniu

W dniu dzisiejszym dużą rolę w propagowaniu masażu odgrywają Stowarzyszenia
Masażystów, pracujące m.in. nad ujednoliceniem nazw i terminologii oraz przyczy-
niające się do rozpoznania i docenienia roli masażu, jak i samego dotyku. Pod uwagę
bierze się zarówno tzw. „czynniki obiektywnych i subiektywnych odczuć” podczas
samego masażu, jak i już po jego wykonaniu. Dla praktyków kryteria badań klinicz-
nych, akademickich w zachodnim rozumieniu tego słowa, stają się czasem tak samo
ważne jak obserwacje samego pacjenta i jego doświadczenia podczas terapii.
Ważnym obszarem działania stowarzyszeń jest promocja masażu prowadzona m.in.
podczas wielu otwartych spotkań, w których uczestniczą nie tylko specjaliści. Moż-
liwość poddania się masażowi coraz częściej stwarza się uczestnikom wielu spotkań
biznesowych, zjazdów i szkoleń, co przyczynia się do popularyzacji programów
związanych z profilaktyką zdrowia na terenie firm.
Na rynku dostępnych jest wiele publikacji na temat samego masażu, jak i badań nad
jego wpływem na organizm ludzki. Wydaje się jednak, iż faktyczna wymiana do-
świadczeń odbywa się przede wszystkim podczas zjazdów i kongresów medycznych.
Książki, publikacje, periodyki czy też prace naukowe są bardzo ważne, ale zawierają
raczej informacje natury poglądowej. Istotne znaczenie mają także prace związane
ze zrozumieniem roli masażu w historii medycyny. Dostępnych jest wiele publikacji
poświęconych temu zagadnieniu.
Z historii wiemy, iż wiele badań prowadzonych przez polskich lekarzy i masażystów
przypadło na okres zaborów, stąd też w literaturze polskim autorom przypisywane
bywa czasami obywatelstwo innych krajów. Odrodzenie masażu w Polsce to okres
międzywojenny, a faktyczny wzrost zainteresowania nim – zwłaszcza w praktycznej
rehabilitacji – przypada na okres powojenny.
Duże zasługi dla rozwoju masażu w Polsce miała tzw. Szkoła Krakowska dla Niewido-
mych, znana później jako Medyczne Studium Masażu – Wydział Masażu Leczniczego
w Krakowie, placówka o ponad 50-letniej tradycji. Dzisiaj masażu można się uczyć
także na innych medycznych studiach zawodowych, jest to również przedmiot za-
wodowy na uczelniach na wydziałach fizjoterapii. Specjalistycznych metod masażu
uczy się także na rozlicznych kursach.