Monter_systemow_rur_713[04]_Z1.05

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Połączenia rur

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Warunki wykonania i odbioru sieci wodociągowej

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Warunki wykonania instalacji kanalizacyjnej

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w nabywaniu umiejętności z zakresu montażu rurociągów

żeliwnych, kamionkowych i betonowych.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności i wiedzy, jakie powinieneś mieć już opanowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz w czasie zajęć,

−

materiał nauczania – umożliwia przygotowanie się do wykonywania ćwiczeń,

−

zestaw pytań przydatny do sprawdzenia, czy już opanowałeś materiał nauczania,

−

ćwiczenia pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian postępów,

−

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań i pytań. Pozytywny wynik sprawdzianu
potwierdzi, że dobrze pracowałeś podczas zajęć i że nabyłeś wiedzę i umiejętności
z zakresu jednostki modułowej,

−

literaturę uzupełniającą.
W materiale nauczania zostały opisane zagadnienia z zakresu montażu rurociągów

żeliwnych,  kamionkowych  i  betonowych.  Jeżeli  masz  trudności  ze  zrozumieniem  tematu  lub
ćwiczenia,  to  poproś  nauczyciela  o  wyjaśnienie  i  ewentualne  sprawdzenie,  czy  dobrze
wykonujesz daną czynność.

Z rozdziałem Pytania sprawdzające możesz zapoznać się:

−

przed przystąpieniem do rozdziału Materiał nauczania – poznając przy tej okazji wymagania
wynikające z zawodu, a po przyswojeniu wskazanych treści, odpowiadając na pytania
sprawdzisz stan swojej gotowości do wykonywania ćwiczeń,

−

po zapoznaniu się z rozdziałem Materiał nauczania, by sprawdzić stan swojej wiedzy, która
będzie Ci potrzebna do wykonywania ćwiczeń.
Kolejny etap to wykonywanie ćwiczeń, których celem jest uzupełnienie i utrwalenie

wiadomości i umiejętności z montażu rurociągów żeliwnych, kamionkowych i betonowych.

Wykonując ćwiczenia przedstawione w poradniku lub zaproponowane przez nauczyciela,

poznasz zasady montażu rurociągów żeliwnych, kamionkowych i betonowych. Po wykonaniu
zaplanowanych ćwiczeń, sprawdź poziom swojej wiedzy rozwiązując sprawdzian postępów.

W tym celu:

−

przeczytaj pytania i odpowiedz,

−

podaj odpowiedź wstawiając X w podane miejsce.

Odpowiedzi NIE wskazują luki w Twojej wiedzy, informują Cię również, jakich zagadnień

jeszcze dobrze nie poznałeś. Oznacza to także powrót do treści, które nie są dostatecznie
opanowane.

Poznanie przez Ciebie wszystkich lub określonej części wiadomości będzie stanowiło dla

nauczyciela podstawę przeprowadzenia sprawdzianu poziomu przyswojonych wiadomości
i ukształtowanych umiejętności. W tym celu nauczyciel może posłużyć się zestawem zadań typu
„próba pracy”.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bezpieczeństwa

i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych
prac.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

713[04].Z1

Technologia montażu systemów rurociągowych

713[04].Z1.01

Prace przygotowawczo- zakończeniowe
przy montażu systemów rurociągowych

713[04].Z1.04

Montaż instalacji z rur miedzianych

713[04].Z1.05

Montaż rurociągów żeliwnych,

kamionkowych i betonowych

713[04].Z1.02

Montaż instalacji z rur stalowych

713[04].Z1.03

Montaż rurociągów stalowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

rozróżniać rodzaje rurociągów,

−

rozróżniać elementy konstrukcyjne rurociągów,

−

odróżniać technologie wykonania rurociągów różnego typu,

−

przestrzegać zasad bezpiecznej pracy, przewidywać i zapobiegać zagrożeniom,

−

stosować procedury udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,

−

charakteryzować podstawowe materiały stosowane do budowy rurociągów,

−

odczytywać i interpretować rysunki budowlane,

−

posługiwać się dokumentacją techniczną,

−

wykonywać przedmiary i obmiary robót,

−

wykonywać rysunki inwentaryzacyjne,

−

organizować stanowiska składowania i magazynowania,

−

składować i magazynować podstawowe materiały do budowy rurociągów,

−

transportować materiały do budowy rurociągów,

−

korzystać z pozatekstowych źródeł informacji,

−

wykonywać prace przygotowawczo-zakończeniowe przy montażu rurociągów,

−

wykonywać połączenia rur instalacyjnych stalowych metodą spawania gazowego,

−

wykonywać połączenia rur stalowych sieciowych metodą spawania elektrycznego,

−

montować rurociągi wraz z armaturą z rur stalowych,

−

wykonywać połączenia rur miedzianych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

wykonać prace przy montażu rur żeliwnych, kamionkowych i betonowych zgodnie
z obowiązującymi przepisami bhp i ochrony ppoż.,

−

zaplanować kolejność wykonywanych robót przy montażu rur żeliwnych, kamionkowych
i betonowych,

−

przygotować

materiały

potrzebne

montażu

rur

żeliwnych, kamionkowych

i betonowych,

−

ocenić stan techniczny rur i łączników żeliwnych, kamionkowych i betonowych do
montażu,

−

dostarczyć rury żeliwne, kamionkowe i betonowe na miejsce montażu,

−

przygotować rury do montażu,

−

wykonać połączenia rur żeliwnych,

−

wykonać połączenia rur kamionkowych,

−

wykonać połączenia rur betonowych,

−

wykonać połączenia rurociągów żeliwnych, kamionkowych i betonowych z armaturą
sieciową,

−

wykonać odgałęzienia rurociągów żeliwnych, kamionkowych i betonowych,

−

wykonać przejścia rurociągów żeliwnych, kamionkowych i betonowych na rurociągi
wykonane z innych materiałów,

−

posłużyć się dokumentacją techniczną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Połączenia rur.

4.1.1. Materiał nauczania

Trasowanie.

Trasowanie rur obejmuje czynności związane z wyznaczaniem długości poszczególnych ich

odcinków i miejsc wykonywania gięć, dzięki którym zamontowane rury tworzą fragment
instalacji o żądanej długości montażowej i wymaganych kształtach. Pojęcia długości
montażowej i długości rzeczywistej wyjaśniono na rys. 1.

Rys. 1. Długości przewodów montażowe i rzeczywiste [1, s. 33]

Cięcie.

Do ręcznego cięcia rur żeliwnych używa się przecinaka i młotka. Przed rozpoczęciem

przecinania  na  całym  obwodzie  rury  należy  wyznaczyć  kredą  linię  cięcia.  Następnie  lekkimi
uderzeniami  młotka  w  przecinak  wyznacza się  rysę  na całym obwodzie rury. Po wykonaniu rysy
odcina  się  rurę  silnymi  uderzeniami.  W  czasie  tej  czynności  przecinak  należy  trzymać
prostopadle  do  rury,  a  sama  rura  powinna  spoczywać  na  miękkim  podłożu  (np.  piasku)
w  celu  amortyzacji  uderzeń.  Ze  względu  na  możliwość  odprysków  robotnik powinien  pracować
w  okularach  ochronnych.  Jak  wynika  z  powyższego  opisu,  przecinanie  rur  przecinakiem  jest
pracochłonne,  dlatego  obecnie  najczęściej  przecina  się  rury  obcinakami  chomątowymi  (rys.  2).
Przecinanie  rury  odbywa  się  pod  wpływem  wahadłowych  ruchów  obcinaka  chomątowego
opasującego  rurę.  Przez  cały  czas  cięcia  noże  obcinaka  prowadzi  się  po  jednej  linii,  a  miejsce
cięcia smaruje olejem.

Rys. 2. Przecinanie rury obcinakiem chomątkowym [1, s. 34]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Do mechanicznego cięcia rur służą m. in. piły mechaniczne - brzeszczotowe i tarczowe. Piła

mechaniczna  brzeszczotowa  (rys.  3)  składa  się  z  brzeszczotu  1,  umocowanego  w  ramie  koła
napędowego  mimośrodu  nadającego  pile  ruch  posuwisty,  koła  napędowego  mimośrodu  2,  koła
tarczowego  3,  którego  obrót  powoduje  ruch  ramienia  mimośrodu,  oraz  ciężarka  4.  Ciężarek
można  przesuwać  po  ramie  piły  5,  regulując  w  ten  sposób  nacisk  niezbędny  do  przecięcia  rury.
Piła  wykonuje  ok.  85  pełnych  posuwów  na  minutę,  a  liczba  przecięć  w  ciągu  godziny  wynosi
6÷30, zależnie od średnicy przecinanej rury.

Rys. 3. Piła mechaniczna brzeszczotowa 1 - brzeszczot piły, 2 - koło napędowe mimośrodu, 3 - koło tarczowe,
4 - ciężarek, 5 - rama, 6 - przewód płynu chłodzącego, 7 korpus z wbudowanym silnikiem [1, s. 37]

Większą wydajność w cięciu można osiągnąć stosując piłę tarczową (rys. 4). Wydajność jej jest
o 30÷40% większa od wydajności piły brzeszczotowej i wynosi, np. dla rury o średnicy 100 mm
- 9 przecięć na godzinę. Tarcza piły wykonana jest ze stali niestopowej (węglowej) lub
narzędziowej szybkotnącej.

Rys. 4. Piła tarczowa do cięcia rur 1 - silnik, 2 - koło napędowe, 3 - piła tarczowa, 4 - rama podstawy, 5 - oparcie
rury, 6 - wałek obracającego się rozwiertaka, 7 osłona tarczy [1, s. 37]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przepisy bhp.

Podczas obróbki ręcznej należy przestrzegać niżej podanych ogólnych zasad z zakresu

bezpieczeństwa i higieny pracy:

−

na stanowisku roboczym powinny się znajdować tylko narzędzia niezbędne do
zaplanowanej pracy, ułożone w odpowiednim porządku,

−

do wykonywania poszczególnych operacji wolno używać tylko narzędzi nieuszkodzonych,

−

obrabiany przedmiot musi być dobrze zamocowany, aby nie mógł się przesuwać
w trakcie wykonywanych operacji,

−

używając elektronarzędzi, przed ich uruchomieniem, należy sprawdzić, czy są właściwie
uziemione,

−

odpadów  powstałych  w  czasie  obróbki  (opiłków,  wiórów  itp.)  nie  wolno  usuwać
z  powierzchni  obrabianej,  urządzenia  służącego  do  mocowania  (imadła  itp.)  i  blatu  stołu
gołą dłonią lub palcami bądź przez wydmuchiwanie.
Każdy  obsługujący  urządzenie  mechaniczne  musi  zdawać  sobie  sprawę  z  tego,  że  przy

obróbce mechanicznej są możliwe duże zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego. Chcąc uniknąć
wypadków należy przestrzegać następujących zasad ogólnych:

−

obsługujący urządzenie powinien być ubrany w odzież ochronną, spiętą przy dłoniach
i stopach. Ponadto musi mieć nakrycie głowy, chroniące jego włosy przed ich wkręceniem
w obracający się przedmiot lub element urządzenia,

−

mechanizmy napędowe powinny mieć osłony, których nie wolno zdejmować w czasie pracy
urządzenia,

−

obrabiane przedmioty i narzędzia powinny być właściwie zamocowane,

−

przed uruchomieniem urządzenia o napędzie elektrycznym należy zawsze sprawdzić
uziemienie,

−

odpadów powstałych w czasie obróbki (opiłków, wiórów itp.) nie wolno usuwać gołą dłonią
ani przez wydmuchiwanie ustami lub sprężonym powietrzem,

−

na stanowisku pracy powinien panować ład i porządek.
Dodatkowo podczas obsługi giętarek należy przestrzegać następujących zaleceń:

−

obsługujący powinien pracować w rękawiczkach skórzanych lub brezentowych,

−

przed uruchomieniem silnika należy zamknąć skrzynkę przekładniową,

−

w czasie pracy nie należy trzymać rąk nad powierzchnią stołu giętarki, ponieważ jego ruch
odbywa się do góry,

−

giętarki nie uruchamia się, jeżeli na podstawkach nie położono rury przygotowanej do
gięcia,

−

w czasie pracy giętarki nie wolno dokonywać jakichkolwiek zabiegów konserwacyjnych
i napraw oraz przebywać w zasięgu osi tłoka w odległości do 5 m,

−

giętarka powinna mieć włączone zabezpieczenie przed porażeniem prądem elektrycznym.

Łączenie rur żeliwnych.

W praktyce instalacyjnej sposób łączenia rur żeliwnych zależy od tego, czy rury po

zmontowaniu będą pracowały pod ciśnieniem (np. przewody sieci wodociągowych) czy też będą
odprowadzały określone media grawitacyjnie - bezciśnieniowo (np. instalacje kanalizacyjne).
Rury żeliwne ciśnieniowe łączy się za pomocą połączeń kielichowych lub kołnierzowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 5. Połączenia kielichowe rur żeliwnych ciśnieniowych 1 - kielich, 2 - bosy koniec rury, 3 - sznur konopny,
4 - uszczelnienie trwale elastyczne, 5 - izolacja bitumiczna [1, s. 80]

Wykonanie połączeń kielichowych (rys. 5) polega na wsunięciu bosego końca następnej

rury  (aż  do  oporu)  do  kielicha  rury  poprzedniej  i  wypełnieniu  wolnej  przestrzeni  (między
wewnętrzną  ścianką  kielicha  a  zewnętrzną  powierzchnią  bosego  końca  rury)  materiałem
uszczelniającym.  Do  głębokości  2/3  kielich  uszczelnia  się  sznurem  konopnym  (smołowanym
i białym  przy  ostatecznym  uszczelnieniu  połączenia  kielichowego  ołowiem  i  tylko  smołowanym
przy  zastępczych  materiałach  uszczelniających),  a  resztę  wolnej  przestrzeni  uszczelnia  się
ołowiem  lub  folią  aluminiową.  Sznur,  który  nie  może  mieć  zgrubień  miejscowych,  ubija  się
uszczelniakiem  i  młotkiem  (rys.  6).  Podczas  wypełniania  reszty  wolnej  przestrzeni  zastępczymi
materiałami  uszczelniającymi  nie  trzeba  wykonywać  już  żadnych  dodatkowych  czynności.
Jedynie  uszczelniając  połączenia  ołowiem  (przy  połączeniu  poziomym)  musimy  utworzyć
dodatkowo  wokół  szczeliny  kielichowej  formę  z  gliny  (rys.  7),  a  dopiero  następnie  wlać
roztopiony  ołów.  Po  zastygnięciu  ołowiu  zdejmuje  się  formę  glinianą  i  dobija  ołów  dobijakiem.
Ta  ostatnia  czynność  jest  konieczna  dla  uzyskania  szczelności  połączenia,  gdyż  w  czasie
stygnięcia ołów się kurczy i powstaje szczelina przy ścianie kielicha.

Rys. 6. Ubijanie sznura w kielichu uszczelniakiem z tarczą ochronną i młotkiem 1 - uderzenie właściwe,

2 - uderzenie niewłaściwe [1, s. 80]

Rys. 7. Forma z gliny do zalewania ołowiem szczeliny kielichowej [1, s. 81]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ponadto do łączenia rur żeliwnych wodociągowych stosuje się połączenia elastyczne typu

Union  (rys. 8).  Wykonuje  się  je  w  sposób następujący:  na bosy  koniec  rury  łączonej  nakłada  się
nagwintowany  z  zewnątrz  dławik,  a  następnie  pierścień  gumowy.  Po  wsunięciu  końca  rury  do
nagwintowanego  kielicha  dokręca  się  dławik  używając  specjalnego  klucza  sierpowego.
Dociśnięty w ten sposób pierścień gumowy zapewnia szczelność połączenia.

Wykonanie połączeń kołnierzowych (rys. 9) polega na włożeniu między kołnierze

sąsiednich  rur  uszczelki  (np.  z  przekładką  płócienną  grubości  3  mm  lub  klingerytowej),
a następnie  równomiernym  ściąganiem  kołnierzy  śrubami  umieszczonymi  w  otworach  kołnierzy
(rys.  10).  Połączenie  kołnierzowe  rozłączne  wykonujemy  wszędzie  tam,  gdzie  może  zachodzić
konieczność wymiany elementu przewodu (np. kształtki) lub uzbrojenia (np. zasuwy).

Rys. 8. Połączenie elastyczne typu Union: a) widok z wycięciem, b) pełny przekrój, c) klucz sierpowy [1, s.138]

Rys. 9. Połączenie kołnierzowe rur żeliwnych ciśnieniowych 1 - kołnierz, 2 - uszczelka gumowa, 3 - otwory na

śruby, 4 - śruby stalowe [1, s. 81]

Rys. 10. Kolejność przykręcania śrub w kołnierzach [1, s.61]

Połączenia kielichowe rur żeliwnych (nie ciśnieniowych) wykonuje się analogicznie jak

opisano  dla  rur  pracujących  pod  ciśnieniem,  z  tą  różnicą,  że  do  uszczelnienia  połączenia  używa
się  jedynie  sznura  czarnego  (smołowanego)  i  zaprawy  cementowej  o  konsystencji  odpowiedniej
do ubijania.  Każda warstwa musi  być ubijana dobijakiem, aż do momentu, kiedy dobijak zacznie
odskakiwać.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Łączenie rur kamionkowych i betonowych.

Kamionkowe rury kanalizacyjne, przystosowane do połączeń kielichowych, uszczelnia się

podobnie jak rury żeliwne - używając sznura smołowanego, po ubiciu którego wolną przestrzeń
zalewa się kitem asfaltowym lub asfaltem. Obecnie niemal powszechnie połączenia kielichowe
rur kamionkowych uszczelnia się zaprawą cementową (rys. 11).

Rys. 11. Uszczelnianie złącza rur kamionkowych zaprawą cementową 1 - zaprawa cementowa, 2 - sznur konopny

smołowany [1, s. 82]

Połączenia kielichowe rur betonowych uszczelnia się jak połączenia rur żeliwnych

i  kamionkowych  (rys.  12a).  Jeżeli  rury  betonowe  są  przystosowane  do  łączenia  na  wpust
i  zakład,  to  narzuca  się  zaprawę  cementową  na  górną  połowę  wpustu  i  dolną  połowę  zakładu,
a następnie  dosuwa  je  do  siebie  aż  do  momentu,  kiedy  zaprawa  dokładnie  wypełni  szczelinę
(rys. 12b).  Nadmierną  ilość zaprawy (od wewnątrz) usuwa się specjalnym narzędziem (rys. 12c),
którego wielkość zależy od średnicy rury d.

Rys. 12. Złącza rur betonowych 1 - sznur konopny, 2 - kit asfaltowy [1, s. 82]

Połączenia mieszane.

Połączenia mieszane stosuje się tam, gdzie zachodzi konieczność połączenia ze sobą rur

i  kształtek  z  różnych  materiałów.  W  tradycyjnym  montażu  sieci  lub  instalacji  kanalizacyjnych
takim  przykładem  może  być  połączenie  rur  żeliwnych  z  kamionkowymi  lub  odwrotnie.
Wykorzystujemy  wtedy  specjalne  dołączniki  (rys.  13)  umożliwiające  połączenie  przewodów
wykonanych z tych rur za pomocą omówionych wcześniej połączeń kielichowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 13. Dołączniki: a) do dołączania sieci kanalizacyjnej żeliwnej do kamionkowej, b) do dołączania sieci

kanalizacyjnej kamionkowej do żeliwnej D

nom

- 100, 150 i 200 mm; D — odpowiednio 145, 200 i 255 mm

[1, s. 83]

Z połączeniami mieszanymi mamy do czynienia dość często, np. podczas układania nowych

sieci wodociągowych z tworzyw sztucznych, do których są podłączone instalacje istniejące
zmontowane np. z rur stalowych lub na odwrót, oraz podczas remontu instalacji kanalizacyjnych
z tworzyw sztucznych, które muszą być podłączone do przewodów odpływowych z rur
żeliwnych.

Rys. 14. Połączenie rozłączne rur z PVC-U: z rurą żeliwną kołnierzową 1 - rura z PVC-U, 2 - tulejka z PVC-U, 3 -

powierzchnia klejenia, 4 - uszczelka, 5 - rura żeliwna kołnierzowa, 6 - kołnierz luźny, 7 - śruby

stalowe [1, s. 84]

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie są wymagania bhp przy obróbce ręcznej i mechanicznej rur żeliwnych?
2.  Jakie narzędzia stosuje się do cięcia rur żeliwnych?
3.  Jak przecinamy rury żeliwne ręcznie?
4.  Jak przecinamy rury żeliwne mechanicznie?
5.  Jakie są metody łączenia rur żeliwnych?
6.  Jakie są metody łączenia rur kamionkowych?
7.  Jakie są metody łączenia rur betonowych?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na stanowisko montażowe dostarczono rury żeliwne. Do instalacji należy przygotować dwa

odcinki rur o długości 1 m. Dobierz narzędzia i przygotuj rury do instalacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  dobrać narzędzia pomiarowe i obróbkowe,
3)  przygotować rury,
4)  zmierzyć żądaną długość rur,
5)  ciąć rury na wymiar,
6)  zaprezentować sposób rozwiązania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rury żeliwne,

−

narzędzia pomiarowe,

−

narzędzia monterskie,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Na stanowisko montażowe dostarczono rury żeliwne o średnicy 200 mm w odcinkach

o długości 3 m. Dobierz narzędzia oraz materiały i wykonaj połączenie kielichowe.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  przygotować rury,
3)  dobrać narzędzie,
4)  dobrać materiały uszczelniające i izolacyjne,
5)  wsunąć bosy koniec do kielicha,
6)  wypełnić  wolną  przestrzeń  (między  wewnętrzną ścianką  kielicha  a  zewnętrzną powierzchnią

bosego końca rury) materiałem uszczelniającym,

7)  ubić sznur konopny,
8)  uszczelnić resztę powierzchni uszczelnieniem trwałym,
9)  zaizolować połączenie,
10)  zaprezentować sposób rozwiązania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rury żeliwne,

−

narzędzia monterskie,

−

materiały uszczelniające i izolacyjne,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Na stanowisko montażowe dostarczono rury żeliwne o średnicy 200 mm w odcinkach

o długości 3 m. Dobierz narzędzia oraz materiały i wykonaj połączenie kielichowe. Połączenie
należy uszczelnić ołowiem.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  przygotować rury,
3)  dobrać narzędzie,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4)  dobrać materiały uszczelniające i izolacyjne,
5)  wsunąć bosy koniec do kielicha,
6)  wypełnić  wolną  przestrzeń  (między  wewnętrzną ścianką  kielicha  a  zewnętrzną powierzchnią

bosego końca rury) materiałem uszczelniającym,

7)  ubić sznur konopny,
8)  utworzyć wokół szczeliny kielichowej formę z gliny,
9)  wlać roztopiony ołów,
10)  po zastygnięciu ołowiu zdjąć formę z gliny i dobić ołów dobijakiem,
11)  zaizolować połączenie,
12)  zaprezentować sposób rozwiązania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rury żeliwne,

−

narzędzia monterskie,

−

materiały uszczelniające i izolacyjne,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Na stanowisko montażowe dostarczono rury żeliwne o średnicy 200 mm z kołnierzami

w odcinkach o długości 3 m. Dobierz narzędzia oraz materiały i wykonaj połączenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  przygotować rury,
3)  dobrać narzędzie,
4)  dobrać uszczelkę,
5)  dokręcić śrubami kołnierze,
6)  zaprezentować sposób rozwiązania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rury żeliwne z kołnierzami,

−

narzędzia monterskie,

−

materiały uszczelniające,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 5

Na stanowisko montażowe dostarczono rury kamionkowe o średnicy 500 mm

w odcinkach o długości 3 m. Dobierz narzędzia oraz materiały i wykonaj połączenie kielichowe.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  przygotować rury,
3)  dobrać narzędzie,
4)  dobrać materiały uszczelniające,
5)  wsunąć bosy koniec do kielicha,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6) wypełnić wolną przestrzeń (między wewnętrzną ścianką kielicha a zewnętrzną powierzchnią

bosego końca rury) materiałem uszczelniającym,

7) ubić sznur konopny,
8) uszczelnić resztę powierzchni kitem asfaltowym lub asfaltem (uszczelnienie można

wykonać zaprawą cementową),

9) zaprezentować sposób rozwiązania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rury kamionkowe,

−

narzędzia monterskie,

−

materiały uszczelniające,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 6

Na stanowisko montażowe dostarczono rury betonowe o średnicy 600 mm

w odcinkach o długości 2 m. Dobierz narzędzia oraz materiały i wykonaj połączenie kielichowe.
Rury są przystosowane do łączenia na wpust i zakład.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  przygotować rury,
3)  dobrać narzędzie,
4)  narzucić zaprawę cementową na górną połowę wpustu,
5)  narzucić zaprawę cementową na dolną połowę zakładu,
6)  dosunąć  wpust  i  zakład  do  siebie  aż  do  momentu,  kiedy  zaprawa  dokładnie  wypełni

szczelinę,

7) usunąć od wewnątrz nadmierną ilość zaprawy,
8) zaprezentować sposób rozwiązania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rury betonowe,

−

zaprawa cementowa,

−

narzędzia monterskie,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 7

Na stanowisko montażowe dostarczono rurę żeliwną o średnicy 200 mm z kołnierzem

o długości 3 m oraz rurę z PVC-U o średnicy 200 mm. Dobierz narzędzia oraz materiały
i wykonaj połączenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rura żeliwna z kołnierzem,

−

rura PVC-U,

−

narzędzia monterskie,

−

materiały uszczelniające,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) dobrać narzędzia do cięcia rur żeliwnych?

2) ciąć rury żeliwne na określony wymiar?

3) scharakteryzować metody łączenia rur żeliwnych?

4) scharakteryzować metody łączenia rur kamionkowych?

5) scharakteryzować metody łączenia rur betonowych?

6) łączyć rury żeliwne?

7) łączyć rury kamionkowe?

8) łączyć rury betonowe?

9) wykonać połączenie mieszane rur żeliwnych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Warunki wykonywania i odbioru sieci wodociągowych

4.2.1. Materiał nauczania

Materiały do budowy sieci.

Do montażu sieci wodociągowych używamy rur z żeliwa, stali, żelbetu i tworzyw

sztucznych. Rury i kształtki żeliwne ciśnieniowe, pokryte na gorąco z zewnątrz i wewnątrz
powłoką przeciwkorozyjną ze smoły pogazowej, ze względu na kształt dzieli się na:

−

proste bez odgałęzień,

−

proste z odgałęzieniami,

−

zakrzywione po łuku bez odgałęzień.

Ze względu na stosowane połączenia takie rury i kształtki dzieli się na:

−

prostki kołnierzowe i kielichowe,

−

kształtki kielichowe i kołnierzowe,

−

kształtki kielichowo- kołnierzowe

Prostki produkuje się w dwóch klasach LA i A, przy czym ścianka w klasie A jest o 10%
grubsza niż w klasie LA.

W klasie LA produkuje się prostki kielichowe o średnicach nominalnych 50÷ 1200 mm,

grubości  ścianek  6,7÷22,5  mm  i  długości  2000÷6000  mm.  W  klasie  A  produkuje  się  prostki
kołnierzowe  o  średnicach  nominalnych  80÷1000  mm,  grubości  ścianek  8,6÷27,0  mm  oraz
długości  3000  i  4000  mm.  Rury  i  kształtki  żeliwne  ciśnieniowe  poddaje  się  przez
15 s działaniu ciśnienia próbnego o wartości zależnej od średnicy nominalnej (tab. 1).

Tabela 1. Wartości ciśnień próbnych rur żeliwnych wodociągowych [1, s. 120]

Ciśnienie próbne

klasa LA

klasa A

Średnica nominalna D

MPa

A Prostki kielichowe odlewane odśrodkowo

D<600

2,0

2,5

D>600

1,5

2,0

B. Prostki kielichowe odlewane w kokilach

D<600

2,0

D>600

1,5

Rury żelbetowe stosuje się na przewody wodociągowe o ciśnieniu roboczym 0,2÷0,4 MPa, tj.

do budowy niskociśnieniowych przewodów tranzytowych. Produkuje sieje o średnicach
500÷1200 mm i długościach 3000÷5000 mm jako kielichowe i o końcach bosych, łączonych
specjalnymi nasuwkami żelbetowymi i pierścieniami gumowymi.

Uzbrojenie sieci.

Prawidłową eksploatację przewodów wodociągowych zapewnia ich uzbrojenie, do którego

zaliczamy: zasuwy do otwierania lub zamykania przepływu wody, zawory zwrotne, zasuwy
odwadniające (uzbrojenie regulujące przepływ wody), hydranty pożarowe, zdroje uliczne
(uzbrojenie czerpalne), odpowietrzniki i napowietrzniki, kompensatory i zawory redukcyjne.

Zasuwy montuje się w miejscach przewidzianych w projektach, przeważnie w punktach

rozgałęzień  i  na  dłuższych  odcinkach  magistralnych  co  500÷700  m,  jako  zasuwy  przedziałowe.
Zasuwy  mogą  być  montowane na przewodach w ziemi lub w specjalnych studzienkach. Zasuwy
wbudowane w przewody podziemne  o średnicy do 500 mm łączone z przewodem na połączenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

kielichowe muszą  mieć  odpowiednią  obudowę wyprowadzoną na powierzchnię gruntu (rys. 15).
Obudowa  ta  składa  się  ze:  skrzynki  ulicznej  z  pokrywą,  kaptura  i  rury  ochronnej.  Służy  do
zabezpieczenia  urządzenia  do  zamykania  i  otwierania  zasuwy  przed  zasypaniem  ziemią
i umożliwia  łatwe  ustawienie  specjalnego  klucza  nasadowego  na  wrzecionie.  Dla  ułatwienia
odnalezienia  zasuwy  montowanej  pod  ziemią,  szczególnie  w  okresie  zimowym,  lokalizacja
skrzynki  ulicznej  z  pokrywą  dla  każdej  zasuwy  musi  być  jednoznacznie  określona  za  pomocą
tabliczki orientacyjnej.

Rys. 15. Obudowa zasuwy kielichowej 1 - skrzynka uliczna z pokrywą, 2 - kaptur z rurą ochronną, 3 - kwadrat do
klucza nasadowego, 4 - sprzęgło, 5 - drążek przedłużający sworzeń, 6 - zasuwa kielichowa [1, s. 124]

Zasuwy kielichowe o średnicy powyżej 500 mm i zasuwy kołnierzowe umieszczane są

w specjalnych studzienkach (rys. 16) z pokrywą nad włazem typu kanalizacyjnego, pod którą
znajduje się druga pokrywa. Pokrywy te wraz z powietrzem między nimi stanowią izolację
termiczną w okresie zimowym.

Rys. 16. Studzienka do montażu zasuw o średnicy powyżej 500 mm 1 - właz typu kanalizacyjnego,
2 - skrzynka do zasuw, 3 - uszczelnienie papą na podkładzie asfaltowym, 4 - beton, 5 – nasuwka [1, s. 124]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przykładowe rozmieszczenie głównych elementów uzbrojenia na planie sytuacyjnym sieci

wodociągowej pokazano na rys. 17.

Rys. 17. Fragment planu sytuacyjnego sieci wodociągowej z głównymi elementami uzbrojenia [1, s 132]

Wykonanie i odbiór sieci wodociągowych.

Wykonawstwo sieci wodociągowej, na podstawie dokumentacji projektowo-kosztorysowej

zatwierdzonej do realizacji, obejmuje takie czynności jak trasowanie, roboty ziemne, montaż
przewodów wraz z uzbrojeniem, próbę i odbiór sieci oraz zasypywanie przyjętych odcinków
sieci wodociągowej.

Trasowanie polega na wyznaczeniu w terenie, na podstawie planu sytuacyjnego

i  przekroju  podłużnego  sieci  wodociągowej,  osi  przewodów.  Czynność  tę  wykonuje  służba
geodezyjna  posługująca  się  odpowiednimi  instrumentami  mierniczymi.  Oś  przewodów  utrwala
się  kołkami  osiowymi  (rys.  18)  z  gwoździem  na  każdym  załamaniu  trasy i  na osiach wszystkich
studzienek.  W  celu  utrwalenia  wytyczonej  osi  przewodu  w  terenie  po  obu  stronach  kołków
osiowych w odległości minimum 1,5 m wbija się kołki dodatkowe, zwane świadkami.

Rys. 18. Usytuowanie kołków świadków w stosunku do kołków osiowych 1 - oś przewodu, 2 - kołki osiowe,
3 - kołki świadki, 4 - kołki świadki w układzie jednostronnym, 5 - kołki świadki w układzie dwustronnym
[1, s. 133]

Umożliwiają one, już po wykonaniu wykopów i usunięciu kołków osiowych, ścisłe ustalenie

osi  przewodu.  Po  wyznaczeniu  osi  przewodu  wyznacza  się  szerokość  wykopu  odmierzając  od
osi  (prostopadle  do  trasy  przewodu)  połowę szerokości wykopu.  W uzyskanych  punktach wbija
się  kołki  krawędziowe,  na  które  naciąga  się  sznur.  W  gruncie  luźnym  krawędź  wykopu  wzdłuż
sznura wyznacza się łopatą, w gruncie zwartym - balami.
Szerokość  wykopów  zależy  przede  wszystkim  od  średnicy  montowanego  przewodu
wodociągowego  i  od  rodzaju  rur,  z  których  ten  przewód  się  montuje.  Dla  przewodów  z  rur
żeliwnych, stalowych, kamionkowych i betonowych szerokość wykopów podano w tab. 2.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 2. Szerokość dna wykopu na przewody wodociągowe i kanalizacyjne zależnie od średnicy i materiału rur [1, s. 134]

Przewody

żeliwne i stalowe

kamionkowe, betonowe itp.

ściany wykopów

nie umocnione

umocnione

nie umocnione

umocnione

Średnice

nominalne

przewodów D

szerokość wykopu, m

0,80

0,90

75÷80

0,80

0,90

100

0,80

0,90

0,80

0,90

125

0,80

0,90

150

0,80

0,90

0,80

0,90

200

0,90

1,00

0,90

1,00

250

0,95

1,05

0,95

1,05

300

1,00

1,10

1,00

1,10

Ze względu na duże niebezpieczeństwo ludzi pracujących w wykopach o sposobie obudowy

wykopów  w  konkretnych  warunkach  terenowych  każdorazowo  decyduje  kierownik  robót.
Wykonując  wykopy  należy  przestrzegać  warunków  określających  głębokość  wykopu
i spadek jego dna. Kontrolując jakość wykonywania wykopów w tym zakresie trzeba posługiwać
się  celownikami  umocowanymi  po  obu  stronach  obudowy  i  łatami  przezierniczymi,  zwanymi
krzyżami,  ustawionymi  między  celownikami  (rys.  19).  W  praktyce  rozróżnia  się  łaty
przeziernicze do wykopu i do rur. Celowniki służą także do wyznaczania osi przewodu. Dlatego
na  celowniku  wyznacza  się  miejsce  pokrywające  się  z  osią  przewodu  jako  środek  odległości
między wcześniej omówionymi kołkami dodatkowymi-świadkami.

Rys. 19. Ustalanie poziomu spodu wykopu i wierzchu przewodu 1 - łata celownicza, 2 - łata przeziernicza do rur, 3 - łata
przeziemicza do dna wykopu, 4 - oś wykopu, 5 - sznur napięty (pion) wg wyznaczonej osi przewodu, 6 - pion [1, s. 137]

Po wykonaniu wykopów przystępuje się do opuszczania i montażu rur. Opuszczając rury

małych  średnic  (do  250  mm)  należy  posługiwać  się  linami, natomiast przy  średnicach  większych
korzysta się z trójnogów i wielokrążków. Opuszczone rury układa się pod spad na wygładzonym
dnie  wykopu  mającym  spadek  określony  w  projekcie.  W  miejscach  złączy  tworzy  się  gniazda
(pogłębienie  wykopu)  umożliwiające  należyte  wykonanie  połączenia  (rys. 20).  Zależnie  od
rodzaju rur stosuje się różne połączenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 20. Gniazda pod połączeniami kielichowymi przewodów żeliwnych: a) o średnicy 300 mm, b) o średnicy 600 mm

[1, s. 137]

Przed zasypywaniem przewodów sieci wodociągowej należy sprawdzić zgodność

wykonania  przewodów  z  dokumentacją  techniczną  pod  względem  warunków  ułożenia,  montażu
i  zabezpieczenia  przewodów,  użytych  materiałów  itp.  Następnie  przeprowadza  się  badanie
potwierdzające  szczelność  sieci.  Należy  pamiętać,  że  długość  odcinka  przewodu  poddawanego
badaniu na szczelność  nie powinna przekraczać 300 m dla rur żeliwnych bez względu na sposób
wykonywania wykopów.

Badany odcinek powinien być nie uzbrojony, tzn. bez hydrantów, zaworów bezpieczeństwa

i  innych  urządzeń  dodatkowych,  a  zasuwy  zmontowane  na  przewodzie  powinny  być  otwarte
w czasie  próby.  Przed  próbą  szczelności  na  badanym  odcinku  przewodu  powinny  być  także
wykonane  w  sposób  stały  wszystkie  przewidziane  bloki  oporowe  i podporowe,  a  wszystkie
odgałęzienia  i  końce  badanego  rurociągu  dokładnie  zamknięte (zaślepione)  i  podparte  w  sposób
zapewniający przeniesienie sił działających w czasie próby.

W celu usunięcia z przewodu powietrza w czasie napełniania wodą na wyżej położonej

końcówce  rurociągu  i  w  miejscach,  w  których  może  zbierać  się  powietrze,  należy  zmontować
rurki  odpowietrzające  z  zaworami.  Przed  napełnieniem  badanego  przewodu  wodą  wykopy
należy  zasypać  ziemią  na  wysokość  co  najmniej  połowy  średnicy  rury  i  dokładnie  ubić  z  boku
rur,  szczególnie  u  ich  podłoża.  Tak  przygotowany  odcinek  napełnia  się  powoli  wodą
w  najniższym  miejscu  przewodu  (co  stwarza  warunki  dobrego  odpowietrzenia)  przy  otwartych
zaworach  odpowietrzających.  Po  stwierdzeniu  pojawienia  się  wody  we  wszystkich  rurkach
odpowietrzających  (co  jest  dowodem  całkowitego  napełnienia  rurociągu  wodą)  należy  odłączyć
dopływ

wody

podłączyć

badanego

odcinka

pompkę

hydrauliczną

z  manometrem.  Używając  jej  podnosimy  ciśnienie  w  rurociągu  do  wartości  zapewniającej
całkowite  napełnienie  i  odpowietrzenie  odcinka  przewodu  i  tak  przygotowany  przewód  z  rur
żeliwnych pozostawiamy przez 12 h w celu ustabilizowania.
Po  tym  okresie  za  pomocą  pompki  hydraulicznej  do  prób  w  napełnionym  wodą
i  odpowietrzonym  rurociągu  podnosi  się  ciśnienie  do  wartości  ciśnienia  próbnego,  które
powinno być większe o 50% od największego przewidzianego ciśnienia roboczego, z tym że dla
rurociągów  z    żeliwnych  -  minimum  1  MPa,  a  dla  rurociągów  z  rur  żelbetowych
– minimum 0,2 MPa. Następnie należy otworzyć zawór odpowietrzający w najwyżej położonym
punkcie badanego rurociągu i po stwierdzeniu wypływu wody i spadku ciśnienia na manometrze
oraz  zamknięciu  zaworu  odpowietrzającego  ponownie  podnieść  ciśnienie  do  wysokości
ciśnienia próbnego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Po wyłączeniu pompki hydraulicznej obserwuje się manometr. Próbę szczelności rurociągu

uważa  się  za  pozytywną,  jeżeli  ciśnienie  na  manometrze  nie  wykaże  żadnego  spadku  przez  30
minut  w  przewodach  stalowych,  żeliwnych,  z  PVC-U  i  PE,  a  przez  2  h  w  przewodach  z  rur
żelbetowych.  Próba  trwa  nie  dłużej  niż  24  h.  W  razie  wykrycia  uszkodzeń  lub  nieszczelności
rury  należy  wymienić,  a  wszelkie  niedokładności  montażu  usunąć.  Następnie  trzeba  powtórnie
przeprowadzić opisaną próbę szczelności.

Po zakończeniu próby hydraulicznej (wodnej) z wynikiem pozytywnym przystępuje się do

zasypywania  przewodów.  Na  początku  bardzo  starannie  wypełnia  się  zagłębienia  pod
kielichami,  mocno  ubijając  ziemię.  Następnie  przewód  zasypuje  się  warstwami  ziemi  grubości
15÷20  cm,  ubijając  je  dokładnie  ubijakami  stalowymi  do  poziomu  0,3  m  powyżej  górnej
krawędzi  rury.  Powyżej  tej  warstwy,  do  zagęszczania  można  stosować  sprzęt  mechaniczny.
W gruntach  piaszczystych  (wyjątkowo) dla lepszego zagęszczenia poszczególne warstwy można
polewać wodą.

Zasypując przewód równocześnie usuwamy stopniowo obudowę wykopu, kierując się

następującą  zasadą:  w  gruntach  niespoistych  (luźnych)  bale  usuwa  się  z  każdej  strony
pojedynczo;  w  gruntach  spoistych  (zwartych)  można  usuwać  jednocześnie  po  dwa  bale
z  każdej  strony.  Przed  usunięciem  określonych  bali  pozostałą  w  wykopie  obudowę  rozpiera  się
dodatkowymi  nakładkami  założonymi  obok  istniejących  poprzednio,  nie  obejmującymi  tych
bali, które chcemy usunąć. Tak postępujemy do całkowitego zasypania wykopów.

Po próbie wodnej przewodów i ich zasypaniu należy je starannie przepłukać czystą wodą

w celu usunięcia wszelkich zanieczyszczeń mechanicznych, a następnie przeprowadzić ich
dezynfekcję.

Rodzaje podłączeń i metody wykonania.

Zależnie od średnicy podłączenie można wykonać z opaski (średnica odgałęzienia do

50 mm)  i  z  trójnika  (średnica  odgałęzienia  powyżej  50  mm).  Pierwsze  z  nich  nazywa  się
ciśnieniowym,  ponieważ  wykonuje  się  je  bez  wyłączenia  przepływu  wody  w  przewodzie
ulicznym, do  którego  się  podłączamy, drugie bezciśnieniowym, gdyż podłączenie montuje się do
przewodu opróżnionego z wody po uprzednim zamknięciu dwóch sąsiednich zasuw.

Rys. 21. Podłączenie z opaski: a) widok ogólny po zmontowaniu, b) z zastosowaniem siodełka do
połączeń kielichowych, c) kołnierzowych, d) gwintowych [1, s. 147]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podłączenie z opaski (rys. 21a) wykonuje się w sposób następujący. Na przewód uliczny

w miejscu  projektowanego  odgałęzienia  zakłada  się  opaskę  1  z  siodełkiem  2,  które  może  mieć
wylot  przystosowany  do  połączeń  kielichowych,  kołnierzowych  lub  na  gwint  (rys.  21b,  c,  d).
Przed  skręceniem  śrub  między  przewód  a  siodełko  wkłada  się  uszczelkę  gumową  3;  z  kolei  do
siodełka  montujemy  kolejno  kurek  nawiertny  lub  zasuwę  (zależnie  od  typu  połączenia),
a następnie  aparat  do  nawiercania  otworu  w  przewodzie.  Tak  zmontowaną  całość  ilustruje
rys. 22.  Nawiercanie  otworu  w  przewodzie  sieci  wodociągowej  wykonuje  się  wiertłem
dociskanym  do  ścianki  przewodu  osadzoną  w  ramie  śrubą  dociskową  i  obracanym  dźwignią
z  zapadką,  zwaną  grzechotką.  Po  wywierceniu  otworu  usuwa  się  wiertło,  zamyka  kurek
nawiertny lub zasuwę i demontuje aparat do nawiercania.

Rys. 22. Nawiercanie przewodu wodociągowego nawiertką typu „częstochowskiego" 1 - opaska, 2 - siodełko,

3 - uszczelka gumowa, 4 - kurek nawiertny, 5 - ramka aparatu do nawiercania, 6 - wiertło, 7 - śruba dociskowa,

8 - dźwignia z zapadką, tzw. Grzechotka [1, s.148]

Podłączenie z trójnika wykonuje się, gdy średnica połączenia wynosi co najmniej 50 mm,

przy  małej  średnicy  przewodu  ulicznego  (80  lub  100  mm)  lub  gdy  średnica  połączenia  jest
większa  od  połowy  średnicy  przewodu  ulicznego.  Przebieg  jego  wykonania  jest  następujący.
W odwodnionym  przewodzie  ulicznym  wycina  się  odcinek  rury  o  długości  równej  długości
trójnika  zwiększonej  o  głębokość  kielicha.  Po  usunięciu  wyciętej  rury  nakłada  się  nasuwkę
dwukielichową  na  koniec  przewodu  od  strony  bosego  końca  trójnika  i  przystępuje  do  montażu
samego  trójnika.  W  tym  celu  między  bosy  koniec  trójnik    i  przeciętą  rurę  przewodu  wbija  się
klin,  który  dociskając  kielich  trójnika  do  przewodu  umożliwia  jego  uszczelnienie.  Następnie
usuwa  się  klin,  a  uprzednio  założoną  nasuwkę  przesuwa  w  takie  miejsce,  aby  objęła
równocześnie  bosy  koniec  trójnika  i  przewodu  ulicznego.  W  celu  wykonania  złączy  nasuwkę
unieruchamia  się  raz  z  jednej,  drugi  raz  z  drugiej  strony.  Całość  zmontowanej  wcinki  z  trójnika
w  przewodzie  żeliwnym  pokazano  na  rys.  23a,  a  w  przewodzie  z  PVC-U  na  rys.  23b.  Po
wykonaniu  omówionych  podłączeń  przystępuje  się  do  montażu  zasuwy  kielichowej  połączonej
z kielichem  trójnika  przy  użyciu  wstawki  obustronnie  bosej.  Zmontowanie  zasuwy  i  jej
zamknięcie  umożliwia  nawodnienie  przewodu  ulicznego  i  ułożenie  dalszego  odcinka
podłączenia wodociągowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 23. Przykłady wcinki z trójnika żeliwnego: a) w przewodzie żeliwnym L

- długość wcinki w przewodzie

żeliwnym, 1 - rura żeliwna, 2 - trójnik żeliwny kielichowy, 3 - nasuwka żeliwna dwukielichowa;
b) w przewodzie z PVC-U L

PVC

- długość wcinki w przewodzie z PVC-U, 1 - rura z PVC-U, 2 - trójnik żeliwny

kielichowy, 3 - kształtka prosta żeliwna, 4 - kształtka kielichowa żeliwna, 5 – nasuwka dwukielichowa z PVC-U, 6 -
uszczelki gumowe [1, s.151]

Rys. 24. Montaż wodomierza w studzience na przewodach żeliwnych o średnicy 50÷150 mm L

— długość

zabudowy zestawu wodomierza zależna od średnicy nominalnej przewodu, L — minimalna długość studzienki (przy
szerokości 1000-;-1200 mm) [1, s.158]

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie materiały stosuje się do budowy sieci wodociągowej?
2.  Podaj elementy uzbrojenia sieci wodociągowej?
3.  Jakie czynności obejmuje wykonanie sieci wodociągowej?
4.  Do czego służą celowniki?
5.  Na czym polega odbiór sieci wodociągowej?
6.  Jakie są metody wykonywania podłączeń w sieciach wodociągowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj podłączenie zasuwy kielichowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  dobrać narzędzia pomiarowe i obróbkowe,
3)  dobrać narzędzia montażowe,
4)  przygotować elementy instalacji,
5)  zamocować element montażowy,
6)  zmontować połączenie,
7)  zaprezentować sposób rozwiązania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

elementy instalacji wodociągowej,

−

narzędzia pomiarowe i obróbkowe,

−

narzędzia montażowe,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Z jakich elementów składa się przedstawiona na rysunku instalacja wodociągowa?

Rys. do ćw. 2 [1, s. 124]

Sposób wykonania ćwiczenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  zapoznać się z rysunkiem instalacji,
3)  wypisać elementy instalacji,
4)  zaprezentować sposób rozwiązania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Wykonaj podłączenie z opaski do sieci wodociągowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

elementy instalacji wodociągowej,

−

narzędzia pomiarowe i obróbkowe,

−

narzędzia montażowe,

−

elementy montażowe,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Wykonaj wycinkę z trójnika żeliwnego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

elementy instalacji wodociągowej,

−

narzędzia pomiarowe i obróbkowe,

−

narzędzia montażowe,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zmontować uzbrojenie sieci?

2) wykonać podłączenie do sieci wodociągowej?

3) wykonać wycinki w sieci wodociągowej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Warunki wykonania instalacji kanalizacyjnej.

4.3.1. Materiał nauczania

Materiały przewodowe do instalacji kanalizacyjnych.

Rury i kształtki żeliwne stosuje się do odprowadzania ścieków nie działających agresywnie

na żeliwo, np. w instalacjach budynków mieszkalnych, przemysłowych. Produkuje się je jako
rury i kształtki bezciśnieniowe (nie podlegają próbie hydraulicznej), przystosowane do połączeń
kielichowych. Dzielimy je, podobnie jak rury żeliwne ciśnieniowe, naprostki i kształtki.

Rys. 24. Schemat instalacji kanalizacyjnej 1 - kanał uliczny, 2 - czyszczak główny, 3 - czyszczaki na pionach,

4 - piony, 5 - rury wentylacyjne, 6 - deszczowe przewody spustowe, 7 - żeliwne rury deszczowe z osadnikiem,

8 - wpust podwórzowy [1, s.228]

Prostki żeliwne kanalizacyjne produkuje się jako jednokielichowe o średnicach nominalnych

50, 70, 100, 150 lub 200 mm, grubości ścianek 3,5 -6 mm i długości 1250-3000 mm.
Kształtki  żeliwne  są  różne  i  dobiera  się  je  podczas  montażu  instalacji  kanalizacyjnej  zależnie  od
przeznaczenia. Średnice ich odpowiadają średnicom rur, a ich wymiary i masę - podobnie jak dla
rur  -  określono  w  odpowiednich  normach.  Do  najczęściej  używanych  kształtek  należą  krzywki
o kącie  45  lub  70°,  trójniki  i  czwórniki,  w  których  kąt  między  przewodem  prostym
a odgałęzieniem wynosi 45 lub 70°, oraz odsadzki o przesunięciu osi h = 65, 130 lub 200 mm.
Rury  i  kształtki  kamionkowe  stosuje  się  w  kanalizacji  sanitarnej  domowej  i  przemysłowej,  gdy
przewody  muszą  wykazywać  odporność  na  działanie  kwasów.  Rury  produkuje  się  jako  prostki
i kształtki  kielichowe  w  dwóch  gatunkach  jakości  I  i  II,  o  średnicach  100÷1000  mm,  grubości
ścianek 16÷55 mm i długości 600, 1000, 1250 i 1500 mm. Produkcja kształtek obejmuje trójniki
skośne  i  redukcyjne  pojedyncze  (rys.  25a)  i  podwójne  o  kącie  45°,  trójniki  proste  pojedyncze
(rys.  25b)  oraz  podwójne  normalne  i  redukcyjne,  łuki  (rys.  25c),  kolana  (rys.  25d)  i  zwężki
(rys. 25e).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 25. Kształtki kamionkowe [1, s.230]

Rury betonowe (bez zabezpieczenia przeciwkorozyjnego) służą do odprowadzania ścieków

nie

działających

szkodliwie

beton.

Rury

mają

największe

zastosowanie

w sieciach kanalizacji deszczowej. Zależnie od kształtu rozróżnia się cztery typy rur oznaczone
literami A, B, C i D, a zależne od cech wytrzymałościowych klasę I i II.

Podane rury obejmują:

typ A - rury okrągłe bez stopki (rys. 26a) o średnicy wewnętrznej d

.= 150÷600 mm

i grubości ścianki g = 24÷58 mm; rury łączy się na zakład,

typ B - rury okrągłe ze stopką (rys. 26b) o średnicy wewnętrznej d

=150÷600 mm, grubości

ścianki g - 24 + 70 mm i szerokości stopki s- 120÷450 mm; rury łączy się na zakład,

typ C - rury jajowe (rys. 26c), których wysokość wewnętrzna h równa się 1,5-krotnej średnicy

koła d, odpowiadającego łukowi górnemu. Rury te produkuje się o wysokości
h = 900÷1500 mm, średnicy d=600÷1000 mm, grubości ścianki g = 74÷110 mm i szerokości
s = 375÷600 mm; rury łączy się na zakład,

typ D - rury betonowe bez stopki (rys. 26d) o średnicy wewnętrznej d

- 150÷1000 mm

i grubości ścianki g=24 ÷74 mm; rury łączy się na kielich.

Wszystkie produkowane typy rur betonowych mają długość 750 i 1000 mm

Rys. 26. Rury betonowe [1, s. 231]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Uzbrojenie instalacji kanalizacyjnych.

Na przewodach instalacji kanalizacyjnych montuje się ich uzbrojenie, tj. zasuwy burzowe,

czyszczaki, rury wywiewne, zawory napowietrzające i syfony.

Zasuwy burzowe stosuje się w instalacjach kanalizacyjnych jako zabezpieczenie piwnic

przed  zalaniem  ściekami  cofającymi  się  z  przepełnionych  kanałów  miejskich,  np.  w  czasie
dużych  opadów.  Zasuwy  burzowe  produkuje  się  bez  klapy  zwrotnej  i  z  klapą  zwrotną.
Wykonuje  się  je  z  żeliwa  szarego  o  średnicy  nominalnej  100  i  150  mm  z  uszczelnieniem
gumowym.

Czyszczaki są to odcinki rur żeliwnych z bocznym otworem nakrytym przykrywą

mocowaną na cztery śruby. Pełną szczelność przykrywy zapewnia podkładka gumowa
podłożona pod nią przed skręceniem.

Rury wywiewne stanowią zakończenie pionu kanalizacyjnego. Montowane na dachu służą

do odprowadzania gazów kanałowych i do napowietrzenia instalacji.

Syfony stanowią zamknięcia wodne w instalacji kanalizacyjnej. Zależnie od przeznaczenia

rozróżnia się m.in. syfony zlewowe, umywalkowe i zlewozmywakowe.

Zasady i warunki montażu przewodów, uzbrojenia, przyborów i urządzeń.

Prace montażowe zaczyna się od przykanalika, układając kolejno główne i drugorzędne

poziome przewody odpływowe, pionowe przewody spustowe i podejścia. Wszystkie te elementy
instalacji  kanalizacyjnej  najpierw  układa  się  na  sucho  w  celu  dopasowania  długości  rur
i kształtek,  a  dopiero  potem  wykonuje  połączenia  kielichowe  i  mocuje  rury  na  stałe.  Przybory
sanitarne,  zaliczane  do  montażu  białego,  montuje  się  w  okresie  poprzedzającym  bezpośrednio
przekazanie budynku do użytku.

Poziome przewody odpływowe montuje się równolegle do ścian, a wszelkie przebicia przez

przegrody  wykonuje  się  pod  kątem  prostym.  Przewody  te  układa  się  po  najkrótszej  drodze
(prostymi  odcinkami)  i  z  odpowiednim  spadkiem.  Można  je  montować  w  podłożu  lub  kanale
podpodłogowym,  po  ścianach  piwnicy  lub  pod  stropem  najniższej  kondygnacji.  Przewody
odpływowe  z  rur  żeliwnych  układa  się  w  podłożu  na  głębokości  min.  30  cm,  licząc  zagłębienie
od  wierzchu  rury,  a  przewody  z  innych  materiałów  -  min.  50  cm.  Niedopuszczalne  jest
bezpośrednie  układanie  przewodów  poziomych  pod  twardą  podłogą  na  podłożu  betonowym.
Przewody  odpływowe  poza  obrębem  budynku  prowadzi  się  na  głębokości  min.  1,50  m,  tj.
poniżej  poziomu  przemarzania  gruntu.  Jeśli  nie  można  spełnić  tego  warunku,  to  płycej  układane
przewody  należy  zabezpieczać  warstwą  izolacyjną  odpowiedniej  grubości,  np.  z  żużla.  Zmiany
kierunków  przewodów  uzyskuje  się  za  pomocą  łuków,  których  minimalny  promień  przy
przewodach głównych wynosi 10 średnic przewodu, a przy drugorzędnych - 5 średnic. Przewody
drugorzędne  łączy  się  z  przewodem  głównym  pod  kątem  nie  większym  niż  45°,  wykonując  dla
każdego przewodu drugorzędnego oddzielną odnogę. Przewody poziome układa się ze spadkiem
zapewniającym  grawitacyjny  odpływ  ścieków.  Spadki  minimalne  w  granicach  nieruchomości,
zależnie od średnicy przewodu, powinny wynosić:

−

przewody o średnicy 100 mm — 2,0%,

−

przewody o średnicy 150 mm — 1,5%,

−

przewody o średnicy 200 mm — 1,0%.

−

przewody o średnicy 250 mm — 0,8%.

Przewody główne i drugorzędne na całej długości układa się z jednakowym spadkiem.

Załamania spadku  na tych przewodach są dopuszczalne jedynie wówczas, gdy spadek przewodu
głównego  przekracza  2%,  a  drugorzędnego  3%.  Przy  wyznaczeniu  i  sprawdzeniu  spadków
przewodów posługujemy  się zwykłą  poziomnicą i  łatą z odpowiednią podkładką lub poziomnicą
z wyskalowanym suwakiem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rury, z których montuje się przewody poziome, należy układać kielichami w kierunku

przeciwnym do kierunku spływu ścieków (rys. 27) i łączyć na połączenia kielichowe.

Rys. 27. Połączenie poziomych przewodów odpływowych z przewodem głównym: a) jednego, b) dwóch

[1, s.256]

Przewody poziome, zależnie od rodzaju przyborów sanitarnych i urządzeń kanalizacyjnych,

z których są odprowadzane ścieki, powinny mieć następujące średnice:

−

od kuchni, łazienek, pralek, pisuarów, pojedynczych misek ustępowych, wpustów
piwnicznych - 100 mm,

−

od dużych kuchni, co najmniej dwóch misek ustępowych, wpustów podwórzowych
i kilku przewodów odpływowych połączonych razem - 150 mm,

−

główne przewody odpływowe - 150 ÷ 200 mm i więcej w razie potrzeby.
Pionowe przewody spustowe odprowadzające ścieki z poszczególnych kondygnacji do

poziomych  przewodów  odpływowych  powinny  być  –  w  miarę  możliwości  –  montowane
w  pobliżu  przyborów  sanitarnych,  których  podejścia  będą  do  nich  podłączone.  Przewody  te
należy  montować  w  pionie,  a  ewentualne  odchylenia  od  pionu  nie  mogą  przekraczać  10  mm  na
10  m  przewodu.  W  budynkach  wyższych  niż  5  kondygnacji  na  pionach  montuje  się  odsadzki
powodujące  równoległe  pionowe  przesunięcie  ich  osi;  zmniejsza  to  energię  spływających
ścieków.  Piony  kanalizacyjne  na  całej  długości  układa  się  z  rur  jednakowej  średnicy.  Wszelkie
odgałęzienia  montowane  na  pionach  powinny być  wykonane  pod  kątem  45° od osi pionu. Piony
w  swej  górnej  części  na  wysokości  0,5  m  poniżej  powierzchni  dachu  przechodzą  w  rury
wywiewne.

W dolnej części pionów umieszcza się czyszczaki (rewizje) z należycie uszczelnioną

przykrywą.  Tuż  przed  połączeniem  pionu  z  poziomem  montuje  się  kolano  redukcyjne  lub
zwężkę  pionową  umożliwiającą  przejście  ze  średnicy  pionu  na  średnicę  poziomu.  Pionowe
przewody  spustowe  układa  się  w  bruzdach  lub  po  wierzchu  ścian.  Montując  piony
w bruzdach nie powinno się ich zamurowywać, lecz tylko przysklepiać.

Rys. 28. Podejścia kanalizacyjne 1 - wanna, 2 - umywalka, 3 - miska ustępowa, 4 - zlewozmywak, 5 - syfon

kielichowy, 6 - syfon stropowy gładki, 7 - syfon butelkowy [1, s. 261]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W trakcie wykonywania wykopów i układania rur, dużym problemem może być napływ

wody  do  wykopów.  Przed  napływem  wód  powierzchniowych  zabezpieczamy  się  w  trakcie
wykonywania  obudowy  pionowej  wysuwając  pierwszy  bal  deskowania  5  ÷10  cm  ponad
powierzchnię  terenu  i  obsypując  go  od  zewnątrz  ziemią.  Odwodnienie  wykopu
z  napływającej  wody  gruntowej  stanowi  poważniejszy  problem.  Najprościej  można  ją  usunąć
przez  bezpośrednie  pompowanie  (rys.  29)  lub  przez  pośrednie  pompowanie  ze  studni
depresyjnych lub filtrów igłowych.

Rys. 29. Bezpośrednie odwodnienie wykopu ze studzienki czerpalnej 1 - podłoże, 2 - studzienka czerpalna,

3 - przewód ssący [1, s. 290]

Dzięki tym dwóm ostatnim metodom odwodnienie wykopów uzyskujemy przez obniżenie

poziomu wody gruntowej poniżej dna wykopu.

Podobnie jak wykonanie wykopu, układanie kanałów kanalizacyjnych rozpoczynamy od

najniższego punktu trasy. W razie bezpośredniego odpompowywania wody umieszczenie
studzienki czerpalnej w najniższym punkcie wykopu, zapewnia dobry odpływ wód, a tym
samym odpowiednie warunki do jej usunięcia.

Przed opuszczaniem rur należy przygotować odpowiednio ich podłoże i wymagane spadki

gwarantujące grawitacyjny przepływ ścieków z minimalną prędkością 0,8÷1,0 m/s. Prędkość ta
zapewnia

dobre

samooczyszczenie

się

kanałów.

Dla

rur

kamionkowych

i betonowych prędkość maksymalna nie może przekroczyć 3 m/s. Spadki dla kanałów są
stosunkowo małe i określane są w promilach 1 ÷6m na kilometr trasy.

Rys. 30. Ułożenie rur: a) na podłożu żwirowo-piaskowym, b) na podłożu betonowym [1, s. 291]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podłoże pod rury może być naturalne (w gruntach suchych i piaszczystych) i z podsypki

żwirowo-piaskowej  (w  gruntach  gliniastych  i  kamienistych).  Pod  kanały  o  większym  przekroju
podłożem może być tłuczeń kamienny lub beton.
W  gruntach  piaszczystych  i  suchych,  bezpośrednio  na  dnie  wykopu  rury  układa  się  kielichami
zwróconymi  odwrotnie  do  kierunku  przepływu  ścieków  i  tak aby  przynajmniej  1/4  obwodu rury
przylegała do podłoża.

Rys. 31. Układanie rur na podłożu naturalnym [1, s. 292]

Rys. 32. Opuszczanie rur betonowych do wykopu: a) ręczne przy użyciu liny, b) za pomocą wielokrążka
zawieszonego na trójnogu 1-lina, 2 - wielokrążek, 3 - kołowrót, 4 - wzmocnienie trójnogu, 5 - bale podkładane przy
podwieszaniu rury, 6 - trójnóg, 7 - podłoże żwirowo-piaskowe, 8 — rury [1, s. 292]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie materiały przewodowe stosuje się do instalacji kanalizacyjnej?
2.  Jakie elementy stanowią uzbrojenie sieci kanalizacyjnej?
3.  Jakie są zasady i warunki montażu przewodów instalacji kanalizacyjnej?
4.  Jakie są zasady i warunki montażu uzbrojenia instalacji kanalizacyjnej?
5.  Jakie są zasady i warunki montażu przyborów i urządzeń instalacji kanalizacyjnej?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj podłączenie przewodów odpływowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

elementy instalacji kanalizacyjnej,

−

narzędzia pomiarowe i obróbkowe,

−

narzędzia montażowe,

−

elementy montażowe,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Z jakich elementów składa się przedstawiona na schemacie instalacja kanalizacyjna?

Rys. do ćw. 2.[1, s. 228]

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  zapoznać się ze schematem instalacji,
3)  wypisać elementy instalacji,
4)  zaprezentować sposób rozwiązania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Wykonaj podejście kanalizacyjne do umywalki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

narzędzia pomiarowe i obróbkowe,

−

narzędzia montażowe,

−

elementy instalacji kanalizacyjnej,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) montować przewody sieci kanalizacyjnej?

2) montować uzbrojenie sieci kanalizacyjnej?

3) montować przybory sieci kanalizacyjnej?

4) montować urządzenia sieci kanalizacyjnej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

A. INSTRUKCJA OGÓLNA
1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
3.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

B. INSTRUKCJA SZCZEGÓŁOWA
1.

Zestaw zadań testowych składa się z:

zadań otwartych (zadań z luką),

zadań zamkniętych (zadań wielokrotnego wyboru).

W zadaniach z luką należy w miejsce kropek wpisać prawidłowe wyrażenie, wzór lub

dokonać opisu np. rysunku, czyli uzupełnić je w sposób stanowiący logiczną całość.

Zadania wielokrotnego wyboru mają 4 odpowiedzi, z których jedna jest prawidłowa.

Prawidłową odpowiedź należy zakreślić we właściwym miejscu na Karcie odpowiedzi.

W wypadku pomyłki błędną odpowiedź należy ująć w kółko i ponownie zakreślić

odpowiedź prawidłową.

Jeżeli udzielenie odpowiedzi na jakieś pytanie sprawia Ci trudność, to opuść je

i przejdź do zadania następnego. Do zadań bez odpowiedzi możesz wrócić później.

Czas trwania testu – 45 min.

Maksymalna liczba punktów, jaką można osiągnąć za poprawne rozwiązanie testu

wynosi 22 pkt.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Prostki kołnierzowe i kielichowe wodociągowe klasy A mają grubsze ścianki od prostek LA o:

a) 5%,
b) 10%,
c) 15%,
d) 20%.

2. Długość odcinka, dla rur żeliwnych, przewodu sieci wodociągowej poddawanego badaniu na

szczelność nie powinna przekraczać:

a) 300 m,
b) 400 m,
c) 500 m,
d) 600 m.

3. Celowniki służą do:

a) wykonania wykopu,
b) obudowy wykopu,
c) głębokości wykopu,
d) wyznaczania osi przewodu.

4. Które piły mechaniczne są najbardziej wydajne?

a) tarczowe,
b) ramowe,
c) cierne,
d) taśmowe.

5. Rury żeliwne ciśnieniowe łączy się za pomocą połączeń:

a) kielichowych,
b) spawanych,
c) lutowanych,
d) zgrzewanych.

6. Kamionkowe rury kanalizacyjne, przystosowane do połączeń kielichowych, uszczelnia się:

a) kitem asfaltowym,
b) sznura smołowanego,
c) asfaltem,
d) ołowiem.

7. Jeżeli rury betonowe są przystosowane do łączenia na wpust i zakład, to uszczelnia się je:

a) kitem asfaltowym,
b) sznura smołowanego,
c) zaprawą cementową,
d) ołowiem.

8. Elementy instalacji umożliwiające połączenie przewodów wykonanych z różnych materiałów

za pomocą połączeń kielichowych to:

a) kolanka,
b) wpusty,
c) zakład,
d) dołączniki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Wartości ciśnienia próbnego dla instalacji wodociągowych żeliwnych powinna być większe

od największego przewidzianego ciśnienia roboczego o:

a) 10%,
b) 25%,
c) 40%,
d) 50%.

10. Spadki minimalne w instalacji kanalizacyjnej w granicach nieruchomości, dla przewodów

o średnicy 100 mm, powinny wynosić:

a) 1%,
b) 2%,
c) 3%,
d) 4%.

11. Wymagane spadki gwarantujące grawitacyjny przepływ ścieków z minimalną prędkością:

a) 0,8÷1,0 m/s,
b) 1,2÷1,4 m/s,
c) 1,8÷2,0 m/s,
d) 2,2÷2,5 m/s.

12. Do ręcznego cięcia rur żeliwnych używa się przecinaka i młotka lub …………

………………...

13. Połączenie kołnierzowe rozłączne wykonujemy wszędzie tam, gdzie może zachodzić

konieczność ………………. przewodu lub uzbrojenia.

14. Rury i kształtki żeliwne ciśnieniowe, pokryte na gorąco z zewnątrz i wewnątrz powłoką

przeciwkorozyjną ze ……………………..

15. Rury i kształtki żeliwne ciśnieniowe poddaje się przez ……. s działaniu ciśnienia próbnego

o wartości zależnej od średnicy nominalnej.

16. Rury żelbetowe stosuje się na przewody wodociągowe o ciśnieniu roboczym …………..

MPa.

17. Zasuwy montuje się w miejscach przewidzianych w projektach, przeważnie w punktach

rozgałęzień i na dłuższych odcinkach magistralnych co ……… m, jako zasuwy
przedziałowe.

18. Dla ułatwienia odnalezienia zasuwy montowanej pod ziemią, szczególnie w okresie

zimowym, lokalizacja skrzynki ulicznej z pokrywą dla każdej zasuwy musi być
jednoznacznie określona za pomocą …………………………….

19. Opuszczając rury małych średnic do 250 mm należy posługiwać się linami, natomiast przy

średnicach większych korzysta się z trójnogów i ………………….

20. Długość odcinka przewodu poddawanego badaniu na szczelność nie powinna przekraczać

…………. m dla rur żeliwnych bez względu na sposób wykonywania wykopów.

21. Wartości ciśnienia próbnego, które powinno być większe o 50% od największego

przewidzianego ciśnienia roboczego, z tym że dla rurociągów z żeliwnych - minimum
1 MPa, a dla rurociągów z rur żelbetowych - minimum ……. MPa.

22. Zależnie od średnicy podłączenie można wykonać z opaski (średnica odgałęzienia do ……..

mm) i z trójnika (średnica odgałęzienia powyżej ……….. mm).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Cieślowski S., Krygier K.: Instalacje sanitarne. Część 1. Technologia. WSiP, Warszawa

1998

2. Cieślowski S., Krygier K.: Instalacje sanitarne. Część 2. Technologia. WSiP, Warszawa

1998

3.  Dzierżawski T.: Gazownictwo i ciepłownictwo. Technologia. WSiP, Warszawa 1996
4.  Dzierżawski T.: Gazownictwo i ciepłownictwo. Zeszyt ćwiczeń. WSiP, Warszawa 1996
5.  Górecki  A.:  Technologia  ogólna.  Podstawy  technologii  mechanicznych.  WSiP,  Warszawa

1998

6. Górecki A., Grzegórski Z.: Ślusarstwo przemysłowe i usługowe. Technologia. WSiP,

Warszawa 1998

7. Górecki A. i inni.: Instalacje z rur miedzianych. Poradnik. COBRTI „INSTAL”, Warszawa

1994

8.  Heidrich  Z.: Wodociągi i kanalizacja. Część 1. Wodociągi. WSiP, Warszawa 1999
9.  Heidrich Z.: Wodociągi i kanalizacja. Część 2. Kanalizacja. WSiP, Warszawa 1999
10.  Hillar J., Jarmoszuk S.: Ślusarstwo i spawalnictwo. Technologia. WSiP, Warszawa 1995
11.  Hoffman Z., Lisiecki K.: Instalacje budowlane. WSiP, Warszawa 1995
12.  Jarmoszuk S.: Spawanie metodą MAG. WSiP, Warszawa 1996
13.  Karpiński M.: Instalacje gazu. WSiP, Warszawa 1996
14.  Keszthelyi F.: Spawanie rurociągów. WNT, Warszawa 1977
15.  Krygier      K.,  Klinke  T.,  Sewerynik  J.:  Ogrzewnictwo.  Wentylacja.  Klimatyzacja.  WSiP,

Warszawa 1997

16.  Martinek W., Pieniążek  J.: Technologia budownictwa. Cz.4. WSiP, Warszawa 1998
17.  Mielnicki J.S.: Centralne ogrzewanie. Regulacja i eksploatacja. ARKADY, 1985
18.  Mirski J.: Budownictwo z technologią. Cz.3. WSiP, Warszawa 1995
19.  Mirski J., Łącki K.: Budownictwo z technologią. Cz.2. WSiP, Warszawa 1998
20.  Poradnik montera - Aquatherm-Polska 1995
21.  Warunki  techniczne  wykonania  i  odbioru  robót  budowlano-montażowych.  T.II.  Instalacje

sanitarne i przemysłowe. ARKADY 1988

22.  www.e-instalacje.pl
23.  www.instalacje.gejzer.pl
24.  www.instalacjebudowlane.pl
25.  www.instalsystem.pl
26.  www.muratordom.pl