WPROWADZENIE

Etyka pojawia siê tam, gdzie wystêpuje jakieœ dobro

lub z³o, jednak „Ÿród³owym doœwiadczeniem dla ludzkiej

samowiedzy etycznej, jest doœwiadczenie drugiego cz³o-

wieka” (1). W doœwiadczeniu tym znajduj¹ swój funda-

ment podstawowe wartoœci etyczne, w nim tkwi Ÿród³o

odpowiedzialnoœci i wra¿liwoœci na drugiego cz³owieka.

„Wo³anie drugiego jest zawsze wo³aniem o jakiœ ratunek”

– stwierdza ks. prof. Józef Tischner, to z kolei rozbudza

w nas samowiedzê i wywo³uje poczucie powinnoœci, od-

powiedzialnoœci za tego kto nas wo³a. To wewnêtrzne po-

177

Onkol. Pol. 2005, 8, 3: 177-180

ISSN 1505-6732

Prace…

Wartoœci i cnoty etyczne pielêgniarki

i ich znaczenie w pracy zawodowej

Values and ethical virtues of a nurse and their meaning in career

Jadwiga Salamon

Pañstwowa Wy¿sza Szko³a Zawodowa w Tarnowie

STRESZCZENIE

Najwa¿niejsz¹ wartoœci¹ dla Platona by³o dobro (idea dobra). W hierarchii wartoœci M. Sche-

lera najwy¿sz¹ pozycjê zajmuj¹ wartoœci absolutne, transcendentne i duchowe. W³aœnie war-

toœci duchowe wyró¿niaj¹ pe³nowartoœciowy byt, tj. cz³owieka – twierdzi K. Wojty³a. W reali-

zacji wartoœci wy¿szych, zw³aszcza moralnych, niezbêdne s¹ cnoty etyczne. Odpowiednia

hierarchia wartoœci i cnoty etyczne s¹ wa¿nymi elementami osobowoœci pielêgniarki.

Celem pracy jest poznanie wartoœci i cnót etycznych pielêgniarki i ich przydatnoœci w pracy

zawodowej.

Aby poznaæ ww. kategorie, przeprowadzono badanie ankietowe, którym objêto 80 studentów

pielêgniarstwa studiów zaocznych. Badanie wykaza³o, ¿e wartoœci absolutne i duchowe sto-

j¹ najwy¿ej w hierarchii ankietowanych pielêgniarek, sta³y siê dla nich drogowskazem na ¿y-

cie, podstaw¹ bycia dobrym cz³owiekiem, zw³aszcza dla chorego, cierpi¹cego, pomog³y te¿

ukszta³towaæ w³asn¹ osobowoœæ.

Cnoty etyczne pielêgniarki, takie jak: odpowiedzialnoœæ, sumiennoœæ, dobroæ, ¿yczliwoœæ,

sprawiedliwoœæ, pomog³y w pracy zawodowej, u³atwi³y podejmowaæ w³aœciwe decyzje etycz-

ne i pozwoli³y lepiej wspó³pracowaæ z chorym i zespo³em terapeutycznym.

Pielêgniarstwo dla badanej grupy jest wa¿n¹ misj¹ do spe³nienia przez ukazywanie pacjen-

towi sensu ¿ycia i sensu cierpienia, a dla samych pielêgniarek szans¹ rozwoju i tworzenia.

S£OWA KLUCZOWE:

wartoœci, cnoty etyczne, pielêgniarka, praca zawodowa

ABSTRACT

The highest values for Plato was the good (idea of the good). In M. Scheler’s value structu-

re, it is transcendental and spiritual values that are on the very top. The spiritual values di-

stinguish a full worth essence – the human being – claims K. Wojty³a. In realization of the high

values ethical virtues are indispensable. The proper value hierarchy and ethical values are

the important elements of nurse’s personality.

The purpose of the study is to get acquainte with the values and ethical virtues of a nurse and

their usefulness in career.

In order to know these categories the survey research has been done. 80 extramural nursing

students were involved. The research proved that transcendental and spiritual values are pla-

ced highest in hierarchy of values for nurses, stand for their signpost for life, basis will be go-

od human, especially for a patient, suffering, helpt shape their personality too.

The ethical virtues of a nurse: responsibility, conscientiousness, goodness, kind-heartedness,

justice, helpt in the work, facilitate to take the correct ethical decisions and permit to coope-

rate with a patient and the therapeutic team better.

Nursing is for this group an important mission to fulfill by portraying a patient the sense of li-

fe and the sense of suffering, for themselves nurses a chance of development and creation.

KEY WORDS:

alues, ethical virtues, nurse, career

5OP3_18.QXD 10/18/05 6:37 PM Page 177

czucie obowi¹zku, wra¿liwoœæ na potrzeby i wartoœci in-

nych, znajduje siê w cz³owieku w stanie nieustannego doj-

rzewania (2). „Odpowiedzialnoœæ za osobê i troska o jej

prawdziwe dobro jest istot¹ altruizmu” (3) – pisze K.

Wojty³a.

Dobro „zdobi” cz³owieka. Byæ wartoœci¹, znaczy

uczestniczyæ w dobru (4). Realizacja wartoœci wy¿szych,

zw³aszcza moralnych, wymaga wysi³ku, pokonywania

trudnoœci. Bardzo pomocne s¹ tu cnoty etyczne (dzielnoœæ

etyczna), traktowane jako trwa³e, wyæwiczone dyspozy-

cje, polegaj¹ce na zachowaniu umiaru w postêpowaniu

(5). Doœwiadczenie drugiego cz³owieka, odpowiedzial-

noœæ za niego, wra¿liwoœæ na wartoœci, uczestniczenie

w dobru – s¹ tak wyraziste w zawodzie pielêgniarki.

CEL PRACY

Celem pracy jest poznanie wartoœci i cnót etycznych

pielêgniarki oraz ich zastosowanie w pracy zawodowej.

MATERIA£ I METODYKA

Badanie przeprowadzono w styczniu 2005 r. Grupê

badawcz¹ stanowi³o 80 studentów I roku pomostowych

zaocznych studiów licencjackich kierunku pielêgniarstwo

Pañstwowej Wy¿szej Szko³y Zawodowej w Tarnowie.

W badaniu uczestniczy³o 76 pielêgniarek (95%) i 4 pielê-

gniarzy (5%), œrednia wieku wynosi³a 30 lat, przeciêtny

sta¿ pracy 9 lat. Respondenci pochodzili z województwa

ma³opolskiego i podkarpackiego. Narzêdzie badawcze

stanowi³ kwestionariusz ankiety zawieraj¹cy 15 pytañ (10

otwartych i 5 zamkniêtych).

WYNIKI I OMÓWIENIE

G³ównym motywem wyboru studiów reprezentowanej

grupy by³o podwy¿szenie kwalifikacji zawodowych przez

pog³êbienie i zaktualizowanie wiedzy medycznej (83,7%).

Inne motywy jakie wymieniano to: lepsze wykonywanie

pracy, zdobycie pracy, mo¿liwoœæ wyjazdu za granicê,

uzyskanie wiêkszych zarobków, podniesienie samooceny,

dowartoœciowanie siebie, dofinansowanie przez UE. Stu-

dia licencjackie spe³ni³y oczekiwania ankietowanych

w 91%.

Badani stwierdzili, ¿e najwy¿sz¹ pozycjê w hierarchii

wartoœci zajmuj¹ u nich wartoœci absolutne (45%) i ducho-

we (42,5%) (ryc. 1). Oto jak uzasadniali wybór wartoœci

absolutnych: wiara w Boga jest drogowskazem na ¿ycie

i pomaga w doskonaleniu siê; wpajano mi w domu te war-

toœci; Bóg kieruje moim ¿yciem; wiara pomaga mi w trud-

178

Onkol. Pol. 2005, 8, 3: 177-180

ISSN 1505-6732

Values and ethical virtues of a nurse and their meaning in career

Salamon J.

Absolutne / Trascendental

Duchowe / Spiritual

Witalne / Vital

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

Sumi

enn

oϾ

/Conscien

tio

usness

Obow

i¹zkowoœæ

/Di

ligen

ce

Tr

os

kl

iw

oœ

æ

/T

rough

tful

ness

Odwag

a

/C

ourag

e

Odpo

wie

dz

ial

noϾ

/R

es

pon

si

bili

ty

Wytrwa³oœæ

/Pe

rsisten

ce

C

ier

pl

iw

oœ

æ

/Pa

tie

nce

To

le

ra

ncja

/To

le

ra

nc

e

Do

broæ

/Kind

liness

G

odno

Ͼ

/Di

gn

ity

Uc

zciwo

Ͼ

/Ho

nesty

AsertywnoϾ

/As

sertiv

e

¯yc

zl

iwoϾ

/Kind

ness

Sa

m

odz

ie

ln

oœ

æ

/Ind

epe

nde

nc

e

Em

patia

/Empathy

S

prawi

ed

liwoϾ

/Ju

st

ice

Opan

owan

ie

/S

elf

-c

on

tro

l

Sz

cz

er

oœ

æ

/Si

nc

er

ity

RYCINA 1. Hierarchia wartoœci badanych

FIGURE 1. Hierarchy of values

RYCINA 2. Cnoty moralne pielê-

gniarki

FIGURE 2. Moral virtues of a nurse

5OP3_18.QXD 10/18/05 6:37 PM Page 178

noœciach ¿ycia rodzinnego; wiara w Boga jest podstaw¹

bycia dobrym cz³owiekiem, zw³aszcza dla cierpi¹cych;

w Dekalogu zawarte s¹ wszystkie wartoœci wa¿ne w ¿y-

ciu; jest to punkt odniesienia, zw³aszcza w chorobie; s¹

mocno zakorzenione we mnie i ¿ycie je zweryfikowa³o.

Wartoœci duchowe: spokój wewnêtrzny i ¿ycie zgod-

ne z sumieniem jest najwa¿niejsze; jest to dobra droga,

w niej zawarte s¹ zasady etyczne; wyp³ywaj¹ z mojego

wnêtrza i widzê ich przydatnoœæ w rozwoju osobowoœci;

wartoœci duchowe stanowi¹ o cz³owieku; kieruj¹c siê ni-

mi w ¿yciu nie zrobiê nikomu krzywdy; sprzyjaj¹ rozwo-

jowi cz³owieka na p³aszczyŸnie intelektualnej, moralnej,

artystycznej; kto ma „g³êbiê” jest dobrym i szlachetnym

cz³owiekiem; normy moralne i estetyczne s¹ wa¿ne, aby

lepiej poznaæ siebie i s³u¿yæ innym; pomagaj¹ zrozumieæ

chorego; trudno funkcjonowaæ w tym zawodzie bez tych

wartoœci. O wyborze tych wartoœci zadecydowa³ ich œci-

s³y zwi¹zek z zawodem (97,5%).

Za najwa¿niejsze cnoty moralne pielêgniarki responden-

ci uznali sumiennoϾ (68,7%), odpowiedzialnoϾ (62,5%),

dobroæ (60%), ¿yczliwoœæ (57,5%) i sprawiedliwoœæ

(50%) (ryc. 2). Badani posiadaj¹ te cnoty. Równoczeœnie

stwierdzili, ¿e w najwiêkszym stopniu musz¹ „wypraco-

waæ” cierpliwoœæ (16,2%), opanowanie, samodzielnoœæ

(12,5%) i wytrwa³oœæ (10%), 15% uwa¿a, ¿e musi praco-

waæ nad ka¿d¹ cnot¹ (ryc. 3).

Na pytanie: Jak d³ugo trwa³ proces utrwalania posia-

danych zalet moralnych? 85% studentów odpowiedzia³o,

¿e trwa on ca³e ¿ycie, 10% uwa¿a, ¿e utrwalane by³y kil-

ka lat w szkole pielêgniarskiej (ryc. 4).

179

Onkol. Pol. 2005, 8, 3: 177-180

ISSN 1505-6732

Wartoœci i cnoty etyczne pielêgniarki i ich znaczenie w pracy zawodowej

Salamon J.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

Ca³y czas

All the time

Kilka lat

Several years

W dzieciñstwie

In childhood

Kilkanaœcie lat

Meny years

RYCINA 4. Proces utrwalania zalet moralnych

FIGURE 4. Process strenghtening the morale virtues

0%

2%

4%

6%

8% 10% 12% 14% 16% 18%

Odwaga / Courage

Wytrwa³oœæ / Persistence

CierpliwoϾ / Patience

Tolerancja / Tolerance

Wszystkie / All

¯adna / None

SamodzielnoϾ / Independence

Empatia / Empathy

SprawiedliwoϾ/ Justice

Opanowanie / Self-control

RYCINA 3. Cnoty wymagaj¹ce

rozwoju

FIGURE 3. Virtues demanding

development

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

Dom

rodz

inny

/Family

home

Œrodowis

ko

prac

y

/W

ork

env

ironment

Doœ

w

iadc

zenia

¿y

cz

iowe

/Life

ex

perienc

e

Literatura

/Literature

Autory

tety

/Authority

Grupy

oaz

owe

/Oas

is

groups

Sz

ko³a

pielêgniars

ka

/Nurs

e

sc

hool

Koœció³

/Churc

h

Sama

/Herself

Prz

yjac

iele

/Friends

RYCINA 5. Kto (co) przyczyni³ siê

do ukszta³towania hie-

rarchii wartoœci i cnót

etycznych?

FIGURE 5. Who (wchat) contribu-

ted for shaping value

hierarchy and morale

virtues?

5OP3_18.QXD 10/18/05 6:37 PM Page 179

Posiadane cnoty etyczne pomagaj¹ w pracy zawodo-

wej, co stwierdzi³o 98,7% respondentów. Uzasadniaj¹ to

nastêpuj¹co: pomagaj¹ nawi¹zaæ kontakt i uzyskaæ zaufa-

nie chorego i zespo³u terapeutycznego; pozwalaj¹ zrozu-

mieæ chorego i lepiej wspó³pracowaæ z innymi; pomaga-

j¹ podejmowaæ w³aœciwe decyzje; wyznaczaj¹ etyczny

sposób postêpowania z chorymi; pozwalaj¹ jak najlepiej

wykonywaæ zawód; dziêki tym zaletom pacjenci darz¹

mnie szacunkiem; brak tych cnót jest przeszkod¹ w wy-

konywaniu zawodu.

Do ukszta³towania hierarchii wartoœci i cnót etycznych

badanych przyczyni³ siê przede wszystkim dom rodzinny

(75%) i szko³a pielêgniarska (30%), nie obojêtne by³o te¿

œrodowisko pracy (18,7%), koœció³ (11,2%) i doœwiadcze-

nie ¿yciowe (11,2%) (ryc. 5).

Uznawane wartoœci i posiadane cnoty etyczne u³a-

twiaj¹ ¿ycie respondentom (70%), czasem u³atwiaj¹,

a czasem przeszkadzaj¹ uzna³o 26,2% (ryc. 6).

Pracuj¹cy studenci pielêgniarstwa maj¹ satysfakcjê

z wykonywanego zawodu (98,7%), jednak 18,7% z nich

dodaje, ¿e brakuje im satysfakcji finansowej. Uzasadnia-

j¹c satysfakcjê zawodow¹ odpowiadaj¹cy podkreœlaj¹, ¿e

pielêgniarstwo traktuj¹ jako misjê, powo³anie, mo¿liwoœæ

ukazywania chorym sensu ¿ycia, a dla siebie widz¹ szan-

sê rozwoju osobowoœci i kreatywnoœci.

WNIOSKI

1. Wartoœci absolutne i duchowe, jakie ustawili najwy-

¿ej w hierarchii badani, wykaza³y œcis³y zwi¹zek z zawo-

dem pielêgniarskim. Wartoœci absolutne sta³y siê dla nich

drogowskazem na ¿ycie, punktem odniesienia w chorobie,

podstaw¹ bycia dobrym cz³owiekiem, zw³aszcza dla cho-

rego i cierpi¹cego. Wartoœci duchowe da³y badanym spo-

kój wewnêtrzny, pomog³y zrozumieæ chorego i s³u¿yæ mu

jak najlepiej, sprzyja³y te¿ rozwojowi osobowoœci na p³a-

szczyŸnie intelektualnej, etycznej i estetycznej.

2. Cnoty moralne pielêgniarki, takie jak odpowiedzial-

noœæ, sumiennoœæ, dobroæ, ¿yczliwoœæ, sprawiedliwoœæ, po-

mog³y w zawodzie. U³atwi³y podejmowanie w³aœciwych

decyzji etycznych, pozwoli³y lepiej wspó³pracowaæ z cho-

rym i zespo³em terapeutycznym.

3. Proces utrwalania zalet moralnych trwa ca³e ¿ycie.

Do ukszta³towania takiej hierarchii wartoœci i cnót etycz-

nych badanych przyczyni³ siê przede wszystkim dom ro-

dzinny i szko³a pielêgniarska.

4. Pielêgniarstwo jest dla reprezentowanej grupy wy-

zwaniem, wa¿n¹ misj¹. Pomimo braku satysfakcji finan-

sowej, widz¹ w tym zawodzie szansê dla chorego przez

ukazywanie mu sensu ¿ycia i sensu cierpienia, a dla sie-

bie szansê rozwoju i tworzenia, bo „cz³owiek jest istot¹

niejako skazan¹ na twórczoœæ” (6).

Values and ethical virtues of a nurse and their meaning in career

Salamon J.

0%

20%

40%

60%

80%

U³atwiaj¹

Facilitate

Czasem

u³atwiaj¹,

czasem

przeszkadzaj¹

Sometimes facilitate,

sometimes interfere

Ani nie u³atwiaj¹,

ani nie przeszkadzaj¹

Neither facilitate

norinterfere

RYCINA 6. Czy wartoœci i cnoty moralne u³atwiaj¹ ¿ycie czy

przeszkadzaj¹?

FIGURE 6. Do values and morale virtues make life easier or

interfere with life?

Piœmiennictwo

1. Tischner J.: Myœlenie wed³ug wartoœci. Wydawnictwo Znak, Kraków 1993,

365.

2. Tam¿e: 366, 395.
3. Wojty³a K.: Mi³oœæ i odpowiedzialnoœæ. Wydawnictwo Towarzystwa Nau-

kowego KUL, Lublin 1986, 116.

4. Tischner J.: Filozofia cz³owieka. Kraków 1986, z. 1, 21, 23.
5. Arystoteles: Etyka Nikomachejska. Warszawa 1982 (prze³o¿y³a i opraco-

wa³a D. Gromska), 58.

6. Wojty³a K.: op. cit., 124.

Adres do korespondencji:

Dr n. hum. Jadwiga Salamon

Pañstwowa Wy¿sza Szko³a Zawodowa

ul. Lwowska 37/14

33-100 Tarnów

Praca wp³ynê³a do Redakcji: 22.07.2005 r.

5OP3_18.QXD 10/18/05 6:37 PM Page 180