Nieetyczne praktyki firm

Cz. 3

O ile w przypadku klientów będących konsumentami, czyli osobami

prywatnymi, można liczyć na pomoc UOKiK, o tyle klienci będący firmami mogą
liczyć głównie na siebie. Nie brakuje zatem naciągaczy kierujących swoją „ofertę”
wyłącznie do firm. Przykładem mogą być tzw. „oszustwa katalogów biznesowych”.
Firmy prowadzące takie katalogi internetowe dzwonią lub wysyłają e-maile do
potencjalnych firm klienckich, których adresy czy numery telefonów uzyskały z
tzw. „ogólnodostępnych źródeł”, czyli stron internetowych lub przehandlowanych
baz danych. Zachęcają do wypełnienia formularza rejestracji i założenia darmowej
wizytówki firmy czy wpisu do katalogu. Problem w tym, że informacja o granicy
między wersją „darmową” a płatną jest znikoma.

Jedną z takich firm jest Interactive Index Polska, która wynurzyła się z

otchłani Internetu w 2010 roku, aczkolwiek wiele firm przed nią i po niej
powielało ten sam schemat. Firma ta zakładała wizytówki firmom z sektora MŚP
w swoim katalogu biznesowym i wysyłała do nich e-maile, w których zachęcała do
uzupełnienia tejże wizytówki. Sęk w tym, że informacje wprowadzone systemowo
były celowo wybrakowane lub wręcz błędne, aby psychologicznie zmusić ofiarę do
pożądanej czynności cywilnoprawnej. W co najmniej jednym z czterech
zaskakująco spójnych regulaminów serwisu było napisane, że podanie w
formularzu edycji profilu pewnych konkretnych danych jest darmowe, natomiast
podanie dodatkowych danych - w tym samym formularzu! - skutkowało
zawarciem umowy płatnej na kwotę brutto ok. 1000 zł rocznie, zawieranej na 3
lata. Jeśli nawet klient przeczytał regulamin, mało prawdopodobne było, że
naprawdę spodziewał się, iż samo wypełnienie choćby pola „telefon” skutkuje
rychłym wystosowaniem ku niemu faktury i wysłaniem jej na dopiero co
poprawiony adres. Oczywiście faktura taka wywoływała różne negatywne emocje,
lecz firma Interactive Index miała przygotowane odpowiedzi na wszelkie pytania i
skargi. Odpowiedzi te były bardzo surowe, groźne i najeżone paragrafami. Na
samej fakturze zresztą była adnotacja dotycząca konsekwencji zaniechania
płatności (takich jak: umieszczenie w KRD, odsetki na poziomie 20%, monity
kosztujące po 50 zł, itp.), jakich to adnotacji - i jakich to praktyk – normalne,
uczciwe firmy raczej nie robią.

Jak zazwyczaj w takich przypadkach, w krótkim czasie nastąpił wysyp

rozlicznych żali i pytań „co robić?” na internetowe fora. Część radzących
zajmowała niezmiennie stanowisko „trzeba było przeczytać regulamin”, a część
dawała światełko w tunelu i nadzieję. Wspólnymi siłami internauci zdołali dojść
do tego, co to za firma, gdzie ma siedzibę, kto jest w jej zarządzie i jaki jest jej
status. Siedziba firmy mieściła się na Placu Solnym we Wrocławiu, w budynku
zarządcy oferującego wirtualne biura.

Firma przy całym swoim obwarowaniu prawną twierdzą popełniła zasadniczy

błąd; jak udało się ustalić niektórym zainteresowanym, Interactive Index nie
miała statusu płatnika VAT. Więc w zasadzie taką fakturę można było zgłosić do
US, względnie użyć jako rozpałkę. Smutne jednak, ile firm mogło - dla świętego

spokoju - zapłacić fakturę, zanim sprawa została rozwikłana. Szacowania
organów śledczych sięgają liczby 1500 naiwnych oraz ok. 60 000 wyłudzonych zł.
Wesołe wybryki szajki stojącej za Interactive Index zostały ostatecznie zakończone
przez policję. W Jeleniej Górze zatrzymano czterech oszustów, włącznie z panią
prezes. Sprawa była nagłośniona w mediach.

Ta firma akurat przesadziła, jednak jak pokazuje doświadczenie, można

podobny proceder przeprowadzać we względnej otoczce legalności. Zasady umowy
i odpłatności są podane. Ofiara może mieć pretensje tylko do siebie – klasyczny
problem „nie doczytałem”. Procedery tego typu, zwane czasem „modelem
biznesowym Pobieraczka”, żerują na przyzwyczajeniu internautów

•

do automatycznej rejestracji profili (co przecież zwykle nie prowadzi do
zawarcia umowy płatnej),

•

do modelu płatności pro-forma

•

i – nade wszystko – do nieczytania setek linii zawiłych, mądrze
brzmiących i nudnych regulaminów, na jakie się codziennie natykają.

Istnieją pewne cechy działań, które odróżniają wątpliwe etycznie firmy od

tych normalnych, uczciwych. Uczciwa firma nie boi się mówienia wyraźnie o
warunkach umowy, nie ma też problemów z wyraźnym oznaczeniem kosztów
klienta (co jest zresztą wymogiem prawnym w stosunku do konsumentów), ani z
umożliwieniem mu odstąpienia od umowy. Nie traktuje też każdego klienta z góry
jako potencjalnego dłużnika; raczej jako partnera.

Należy pamiętać, że nieuczciwe, nieetyczne praktyki to jeszcze nie to samo co

prawnie rozumiane oszustwo (inaczej: wyłudzenie), gdyż ten ostatni termin
oznacza przestępstwo określone w art. 286 § 1 k.k.:

Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do

niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą
wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego
pojmowania przedsiębranego działania, podlega karze pozbawienia wolności od 6
miesięcy do lat 8.

Nie tak łatwo jest udowodnić w sądzie winę i wykazać wypełnienie znamion

oszustwa (przede wszystkim zamiar bezpośredni kierunkowy). Jednak wzrost
liczby oszukanych osób ma za dobrą stronę również wzrost świadomości
społecznej, zwrócenia uwagi społeczeństwa na dany problem i ukierunkowanie
legislacji.

Niezależnie od prawa, zawsze znajdą się nieuczciwe jednostki, które będą

chciały je obejść i wykorzystać nieświadomość innych. Często wystarczy jednak
odpowiednia wiedza, aby uniknąć niemiłych skutków.