Etyka doświadczeń

na zwierzętach

Joanna Niezgoda

Justyna Wereda

Magdalena Jędrusik

II rok, SUM

Czym jest ETYKA?

• od gr. ethos – obyczaj, zwyczaj
• nauka o moralności
• jak żyć, jak postępować i zachowywać się w stosunku do

siebie i innych

• jest wiedzą o tym, co dobre i złe w obyczajach, zwyczajach

oraz zachowaniach

• „Etyka, która zajmuje się wyłącznie stosunkiem

człowieka do innych ludzi, może być głęboka i żywa.
Jest wszakże niepełna” /Albert Schweitzer/

Doświadczenia na zwierzętach

„Use of animals in experimental research: an ethical dilemma?”

Development of animal use in the 20th century.

Distribution of the purposes for animal use.

Distribution of vertebrate animal species used for

research, testing and education.

Zwierzęta wykorzystywane do badań w Polsce:

Statystyki: „Raport o liczbie zwierząt wykorzystanych do celów doświadczalnych w 2007”

(Obwieszczeniu nr 2 Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 23 czerwca 2008 (poz. 56)).

102942

46329

28702

22136

11300 11105

7659

4831 3763

1963 1834 1803 1533

792

646

331

250

216

45

12

0

20000

40000

60000

80000

100000

120000

Jakich zwierząt można użyć w

doświadczeniach:

-

do doświadczeń można używać zwierząt umożliwiających

uzyskanie celu naukowego lub diagnostycznego

- wyłącznie pochodzących z hodowli zwierząt laboratoryjnych,
którą można prowadzić tylko za zezwoleniem wojewódzkiego
lekarza weterynarii

Podstawowe zasady badań na zwierzętach

1) Postępowanie zgodne z prawem, oparte o ogólnie przyjęte
normy

2) Zaplanowanie badań i przedłożenie projektu i wniosku do
Komisji Etycznej Badań na Zwierzętach

3) Przeprowadzone badania- jedynie w specjalnie
przystosowanych do tego celu jednostkach

4) Zwierzęta doświadczalne muszą być dostarczone przez osoby
tym się trudniące

5) Badania mogą być przeprowadzane przez wykwalifikowane
osoby (zgoda kierownika jednostki doświadczalnej)

6) Badania przedkliniczne są pierwszym krokiem, który pozwala na
podstawie uzyskanych wyników podjąć decyzję o dalszym
postępowaniu z badanym lekiem

Jednostka doświadczalna ma za zadanie:

•

Zapewnić codzienną kontrolę warunków środowiskowych

•

Sprawdzać dobrostan i stan zdrowia zwierząt

•

Ograniczać ból i cierpienie do minimum

•

Zapewnić odpowiednie dla danego gatunku warunki
środowiskowe

•

Zapewnić swobodę ruchu

•

Zapewnić odpowiednią ilość pokarmu i wody

Tematyka doświadczeń na zwierzętach:

•

ocena toksyczności i bezpieczeństwa produktów

• diagnozowanie chorób

• prace badawczo-rozwojowe

• weterynaria

• cele edukacyjne

Ustawy prawne związane z doświadczeniami
wykonywanymi na zwierzętach:

USTAWA z dnia 21 stycznia 2005 r. o doświadczeniach na zwierzętach:
Art. 1.

1. Ustawa określa zasady przeprowadzania doświadczeń na zwierzętach.
2. Doświadczenia na zwierzętach są dopuszczalne tylko wtedy, gdy są konieczne do:

I) opracowania, wytwarzania, kontroli jakości, zapewnienia skuteczności i

testowania bezpieczeństwa produktów leczniczych, środków spożywczych oraz

innych substancji, preparatów i wyrobów w celu:

a) zapobiegania, rozpoznawania lub leczenia chorób, złego stanu zdrowia

lub innego nieprawidłowego stanu, lub ustalenia szkodliwego wpływu

tych produktów, środków oraz substancji, preparatów i wyrobów na

człowieka, zwierzęta lub rośliny,

Ustawy prawne związane z doświadczeniami
wykonywanymi na zwierzętach c.d.:

b) oceny, wykrywania, regulacji lub zmiany stanu fizjologicznego

człowieka, zwierząt lub roślin;

II) ochrony zdrowia człowieka lub zwierząt przed chorobami,

III) ochrony środowiska w celu ochrony gatunków, zdrowia człowieka lub

dobrostanu zwierząt,

IV) podstawowych badań naukowych,

V) dydaktyki w szkołach wyższych - jeżeli celów tych nie można osiągnąć bez

użycia zwierząt.

Ustawy prawne związane z doświadczeniami
wykonywanymi na zwierzętach c.d.:

USTAWA z dnia 21 stycznia 2005 r. o doświadczeniach na zwierzętach:
Art. 5.

Zabrania się:

1) stosowania środków lub procedur mających na celu pozbawianie zwierząt
używanych do doświadczeń zdolności wydawania głosu;

2) przeprowadzania dla celów dydaktycznych doświadczeń powodujących cierpienie
zwierząt, jeżeli cel ten można osiągnąć w inny sposób;

3) przeprowadzania doświadczeń w celu testowania kosmetyków lub środków
higienicznych.

Ustawy prawne związane z doświadczeniami
wykonywanymi na zwierzętach c.d.:

USTAWA z dnia 21 stycznia 2005 r. o doświadczeniach na zwierzętach

Zgodnie z Rozporządeniem Parlamentu Europejskiego i
Rady (WE) Nr 1223/2009 z dnia 30 listopada 2009 zabrania
się:

• Wprowadzania do obrotu kosmetyków:
- Testowanych na zwierzętach
- Zawierających składniki lub kombinacje testowane na

zwierzętach

• Przeprowadzania na zwierzętach testów składników

kosmetyków lub kombinacji tych składników

Komisje etyczne do spraw doświadczeń

na zwierzętach:

W Polsce ustanawia się Krajową Komisję Etyczną,
która zajmuję się:

• ustalaniem i przekazywaniem lokalnym komisjom etycznym standardów

przeprowadzania doświadczeń na zwierzętach oraz stopnia inwazyjności tych
doświadczeń;

• powoływanie lokalnych komisji etycznych i określanie ich właściwości

miejscowej;

• rozpatrywaniem odwołań od uchwał lokalnych komisji etycznych;

• przedstawianiem lokalnym komisjom etycznym, właściwym organom,

organizacjom lub jednostkom organizacyjnym opinii i wniosków w sprawach
etycznych standardów przeprowadzania doświadczeń na zwierzętach.

Eutanazja

Słowo eutanazja (z greki ”dobra śmierć„) oznacza
łagodną śmierć i powinno być rozumiane jako akt
humanitarnego uśmiercenia przy ograniczeniu do
minimum bólu, strachu i dyskomfortu.

W laboratoriach i ośrodkach hodowlanych

zwierzęta uśmierca się z powodów:

• na końcu doświadczenia lub gdy mogą wystąpić utrwalone

niepożądane skutki

• aby uzyskać krew lub inne tkanki w celach badawczych

• kiedy ból, dyskomfort i cierpienie zbliżają się do

niedopuszczalnego poziomu

• gdy zagrożone jest zdrowie lub dobrostan zwierząt

• kiedy nie są one dłużej zdolne do rozmnażania

• gdy dana grupa zwierząt nie posiada wymaganych cech, np.

odpowiedniej płci

Metoda uśmiercania powinna:

• Być skuteczna, powtarzalna, nieodwracalna, łatwa do

wykonania

• Zminimalizować ból
• Prowadzić do błyskawicznego osiągnięcia stanu

nieprzytomności i śmierci

• Ograniczyć do minimum brak swobody i

zdenerwowania zwierzęcia

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

• Zasada 3R: (

zasada humanitarnej metodyki doświadczalnej)

-

wprowadzona przez Williama Russela i Rexa Burcha- 1959r.

-

to powszechnie akceptowane etyczne ramy dla

przeprowadzania eksperymentów naukowych z
wykorzystaniem zwierząt.

Zasady

3R

R

eplacement = wymiana, zastąpienie

R

eduction = redukcja, zmniejszenie

R

efinement = doskonalenie, złagodzenie

R

eplacement = wymiana, zastąpienie

Przykłady metod zastępczych:

- Modelowanie komputerowe

- Przyjmowanie ochotników

- Metody in vitro wykorzystujące:

a) ludzkie lub zwierzęce linie komórkowe

b) komórki, tkanki i organy od zwierząt pozbawionych życia

metodą humanitarną

- Badania na bezkręgowcach (np. Drosophila, Nematoda)

- Badania na niedojrzałych formach kręgowców:

a) zarodki ssaków, ptaków, gadów (do ostatniego trymestru)

b) formy larwalne płazów i ryb (do stadium samodzielności)

R

eduction = redukcja, zmniejszenie

Przykłady metod redukcji:

- Dokładnie opracowany plan eksperymentu oraz jego analiza

statystyczna

- Nowoczesne, bezinwazyjne techniki obrazowania, np. RTG, CT,

SPECT, PET, MRI, monitorowanie wizualne

- Upowszechnianie danych i zasobów

R

efinement = doskonalenie, złagodzenie

Przykłady metod udoskonalania:

- Techniki nieinwazyjne

- Znieczulanie, przeciwdziałanie bólowi

- Szkolenie zwierząt do współpracy, np. pobieranie krwi

- Zaspokajanie potrzeb fizycznych, behawioralnych zwierząt

przez wzbogacenie środowiska zakwaterowania

Dyskusja: „przeciw” badaniom

•kwestia okrucieństwa
•część badań można przeprowadzać bez użycia
zwierząt
•bezzasadność niektórych badań, wielokrotne
powtarzanie, brak wymiany danych pomiędzy
instytucjami badawczymi

Stowarzyszenia, akcje, kampanie.

Dyskusja: „Za” badaniami

Korzyści z eksperymentowania na żywych
zwierzętach można wymienić w kilku sferach:

• Korzyści ekonomiczne
• Korzyści medyczne (terapeutyczne)
• Korzyści ekologiczne
• Korzyści naukowe

Literatura

1.

Gene Therapy (2004) 11, S64–S66. doi:10.1038/sj.gt.3302371„Use of animals in
experimental research: an ethical dilemma?” V Bauman

2.

„Raport o liczbie zwierząt wykorzystanych do celów doświadczalnych w 2007” zawarty w
obwieszczeniu nr 2 Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 23 czerwca 2008 (poz.
56)

3.

"Replacement, Reduction and Refinement*" Paul Flecknell, Comparative Biology Centre,
Medical School, University of Newcastle, Newcastle upon UK-Tyne

4.

Zalecenia dotyczące eutanazji zwierząt doświadczalnych: część1. Opracowane przez
Zespół: Pani Bryony Close (przewodnicząca), Dr Keith Banister, Dr Vera Baumans, Dr
Eva-Maria Bernoth, Dr Niall Bromage, Dr John Bunyan, Profesor Dr Wolff Erhardt.

5.

Sowa-Lewandowska K., Przydatność zwierząt do badań laboratoryjnych.
[w:]laboratoria.net

Dziękujemy za uwagę