masaż serca

background image

Zatrzymanie krążenia - MASAś SERCA

Przyczyn powodujących zatrzymanie lub niewydolność akcji serca jest wiele. Do najczęstszych
należą: bezdech, nagłe choroby serca lub płuc (zawał mięśnia sercowego, zator płucny), wypadki
związane z utratą krwi lub uszkodzeniem czaszkowo-mózgowym, zatrucia, wstrząs elektryczny,
uszkodzenie stymulatora serca, nagłe zanurzenie w zimnej wodzie, wstrząs anafilaktyczny
(uczulenie).
Zadaniem masażu serca jest utrzymanie "minimalnego krążenia" poprzez rytmiczne uciskanie
mostka na odpowiedniej wysokości. Jest to jedyna metoda zapobiegająca niedokrwieniu mózgu i
najważniejszych narządów do czasu przybycia pogotowia. Należy pamiętać, że zatrzymaniu krążenia
zawsze towarzyszy bezdech, dlatego w takim przypadku przeprowadza się resuscytację krążeniowo-
oddechową (czyli masaż serca i sztuczne oddychanie).

Prawidłowej techniki masażu serca i sztucznego oddychania nikt nie jest w stanie
nauczyć się z czystej teorii. Przynajmniej raz w życiu należy przećwiczyć ten zabieg na
specjalnym manekinie. UWAGA - nie wolno ćwiczyć na żywych ludziach, gdyż grozi to
bardzo poważnymi komplikacjami!

Podczas reanimacji, chorego układa się na plecach i sprawdza się oddech przybliżając do jego ust i
nosa swoje ucho i policzek w celu usłyszenia i poczucia wydychanego powietrza. Jeśli nic nie
wyczuwamy, obnażamy klatkę piersiową poszkodowanego w celu odpowiedniej lokalizacji miejsca
ucisku. Budzi to niekiedy oburzenie ze strony gapiów, lecz nie należy zwracać na to uwagi. Miejsce
ucisku znajduje się tuż poniżej połowy mostka (1/3 dolnej części mostka). Obecnie uznaje się, że
należy uciskać po prostu "środek klatki piersiowej", aby nie tracić czasu na różne metody
znajdowania dokładnego miejsca. Uważamy jednak, że dla wprawnego ratownika metoda
znalezienia miejsca ucisku klatki piersiowej zajmuje dosłownie kilka sekund, zatem zamieszczamy
poniżej prosty sposób lokalizacji.
Środek klatki piersiowej odnajduje się jadąc palcem wzdłuż linii podżebrowej do wyrostka
mieczykowatego. Następnie odkłada się od tego punktu 2-3 palce na mostku i przykłada się obok
nich nadgarstek drugiej ręki.

Ucisk mostka powinien być silny, krótki i płynny, dokonywany nadgarstkami ratownika ułożonymi
jeden na drugim. Należy pamiętać, aby ramiona znajdowały sie prostopadle do klatki piersiowej.
Przy wyprostowanych łokciach naciska się na mostek wgłębiając go na 4-5 cm (u dorosłego) w
kierunku kręgosłupa.
Nie wolno stosować uderzenia pięścią w okolicę przedsercową! Manewr ten może wykonać TYLKO
personel medyczny, w przypadku, gdy pacjent jest podłączony do monitora (w warunkach
szpitalnych), a do zatrzymania doszło na oczach personelu. Ratownicy bez wykształcenia
medycznego wykonują tylko pośredni masaż serca.
Serce leżące pomiędzy mostkiem a kręgosłupem zostaje uciśnięte, co powoduje wyciśnięcie krwi z
komór do małego i dużego krwiobiegu. Po zaprzestaniu ucisku następuje powtórne odkształcenie się
ściany klatki piersiowej, co pozwala na napełnienie się krwią komór serca.
Dostateczne krążenie krwi i ciśnienie tętnicze uzyskuje się wykonując masaż z
szybkością ok.100 ucisnięć na minutę. Nacisk na mostek wykonuje się 30 razy, po
czym dwa wdechy (każdy trwający około 1 sekundę). Cykl (30/2) powtarza się.
Zgodnie z nowymi postanowieniami Europejskiej Rady Resuscytacji, cykl jest taki
sam dla jednego jak i dwóch ratowników. System 30/2 stosuje się także u dzieci,
uwzględniając oczywiście mniejszą ilość wdmuchiwanego powietrza i większe
tempo uciśnięć (ok.120-130 na minutę). Trzeba pamiętać, że im mniejsze
dziecko, tym nacisk na klatkę piersiową maleje (u niemowlęcia głębokość ucisku
wynosi ok.2 cm. i wykonuje się go dwoma palcami).
Resuscytację krążeniowo-oddechową prowadzi się do momentu:



Utraty sił ,czyli fizycznych zdolności ratowników do prowadzenia dalszej resuscytacji



Powrotu czynności życiowych



Przejęcia poszkodowanego przez zawodowy personel medyczny

Strona 1 z 6

PIERWSZA POMOC

2007-09-07

http://www.ratownictwo.waw.pl/pomoc_przedmedyczna_ramka.html

background image

Niekiedy podczas masażu serca z powodu zbyt małej elastyczności kości dochodzi do połamania
żeber. Jednak w żadnym wypadku nie należy przerywać masażu. Masaż serca trzeba prowadzić z
wyczuciem i zdecydowaniem, a te umiejętności dają tylko ćwiczenia praktyczne na kursach
pierwszej pomocy.



Bezdech - SZTUCZNE ODDYCHANIE

Po wykonaniu masażu serca, należy niezwłocznie przystąpić do sztucznego oddychania. Znane są
trzy metody tego zabiegu: "usta-usta", "usta-nos", "usta-usta, nos". Najczęściej stosowaną jest
metoda "usta-usta". W celu jej przeprowadzenia kładziemy jedną rękę na czole pacjenta zatykając
jednocześnie palcami jego nos, a drugą ręką odciągamy żuchwę, aby usta były rozchylone.
Następnie należy wykonać dwa wdechy ściśle i szeroko obejmując usta poszkodowanego własnymi
ustami. Unoszenie się klatki piersiowej ratowanego świadczy o skuteczności sztucznego oddechu.
Odjęcie ust od ratowanego umożliwia bierny wydech, który obserwuje się zerkając kątem oka na
klatkę piersiową.

Sztuczne oddychanie prowadzi się z częstotliwością ok.15-20 wdechów na minutę u dorosłego, a u
niemowląt i małych dzieci ok.30-40 wdechów na minutę. Jeśli pod ręką ma się maseczkę, wówczas
powietrze wdmuchuje się przez nią. Zapobiega ona bezpośredniemu kontaktowi ratownika z ustami
i wydzielinami poszkodowanego.
Metodę "usta-nos" lub "usta-usta, nos" stosuje się przeważnie u niemowląt i małych dzieci, gdyż
mają one małą powierzchnię twarzy i z powodzeniem usta ratownika obejmą nos wraz z ustami
dziecka. Ilość wdmuchiwanego powietrza musi być dostosowana do małej pojemności płuc, a zabieg
należy wykonywać bardzo ostrożnie (by nie uszkodzić płuc dziecka).



Krwawienia

Krwawienie może być wynikiem uszkodzenia żyły, tętnicy lub obu rodzajów
naczyń

jednocześnie.

Krew

żylna

jest

ciemnoczerwona

i

wypływa

jednostajnym strumieniem. Krew tętnicza jest żywoczerwona i zwykle tryska z
rany. Krwawienie tętnicze jest bardziej niebezpieczne, gdyż odbywa się pod
wyższym ciśnieniem i straty krwi są bardzo duże.
Zatamowanie poważnego krwotoku jest czynnością ratującą życie. W ciele
człowieka krąży około 6 litrów krwi, więc już ubytek litra krwi stanowi bardzo
poważne zagrożenie życia.


Krwawienia z kończyn

Krwotoki z kończyn można zatamować poprzez:

1.

uniesienie kończyny

2.

ucisk ręczny

3.

założenie opatrunku uciskowego

< w górę >

< w górę >

Strona 2 z 6

PIERWSZA POMOC

2007-09-07

http://www.ratownictwo.waw.pl/pomoc_przedmedyczna_ramka.html

background image

TYLKO w wyjątkowych przypadkach (katastrofy, ukąszenia jadowitych zwierząt, amputacje
urazowe, zmiażdżenia kończyn) zakłada się opaskę uciskową (Esmarcha). Opaska powinna mieć
minimum 5 cm szerokości i długość wystarczającą do dwukrotnego owinięcia kończyny. Zgodnie z
nowymi postanowieniami Rady Ratownictwa Europejskiego nie stosuje się już powszechnie znanych
opasek w formie plastikowej, gętkiej rurki. Zastępuje ją np. pasek od spodni.
Opaskę mocuje się tylko na ramieniu bądź na udzie, ściśle wiążąc na supeł i odnotowując dokładny
czas założenia. Nie można zdejmować ani poluźniać raz założonego ucisku. Jeśli pomoc medyczna
nie dotrze w przeciągu pół godziny, dopiero wtedy należy rozluźnić ucisk, by nie dopuścić do
całkowitej martwicy niedokrwionej części kończyny.
Jednak podkreślamy, że w 99% przypadków krwotoków całkowicie wystarczają metody
uwzględnione w punktach 1-3!

Krwawienia z nosa

Bardzo często spotykanym jeszcze stereotypem postępowania w przypadku krwawienia z nosa jest
odgięcie głowy do tyłu i zatkanie nosa, by krew nie wypływała. Taki zabieg powoduje jednak
tworzenie się skrzepu w jamie nosowej, który blokuje drogi oddechowe, a poza tym grozi
zadławieniem się własną krwią, która nie mając ujścia ścieka po tylnej ścianie gardła.
Postępowanie przy krwotoku z nosa jest zatem następujące:



pochylamy głowę do przodu



opieramy czoło na dłoniach



kładziemy zimne okłady bezpośrednio na nos oraz na szyję (w miejscu przebiegu dużych
naczyń)



zaciskamy skrzydełka nosa



wzywamy Pogotowie jeśli krwotok trwa długo i nie słabnie

Krwawienia z głowy lub tułowia

Jeśli poszkodowany krwawi z tułowia nie można w takim wypadku
zastosować opatrunku uciskowego (jak na kończynach). Ranę
zaopatruje się przede wszystkim w miękki (najlepiej sterylny) materiał
np.chusta trójkątna i bezpośrednio uciska się ręką miejsce wypływu
krwi. Jeżeli krwawienie dotyczy głowy również należy obchodzić się z
raną bardzo ostrożnie, gdyż uszkodzone mogą być także struktury
kostne. Opatrunek nie może być bardzo ściśle przymocowany. Jeśli
krwawienie jest dość obfite stosujemy okłady z lodu oraz miejscowy
ucisk.

Ad.1 - Uniesienie kończyny do góry to pierwsza czynność jaką stosujemy
przy krwotokach. Jest to doskonały sposób na wyraźne zmniejszenie
krwawienia. Wysokie ułożenie kończyny powyżej poziomu serca ułatwia, dzięki
ciśnieniu hydrostatycznemu słupa krwi, ssące działanie serca.

Ad.2 - Gdy krwotok jest masywny należy okryć ranę najlepiej jałowym
opatrunkiem i docisnąć go własną dłonią lub polecić rannemu, aby uciskał ranę
własną dłonią (jeśli jest oczywiście przytomny). Dodatkowo można uciskać
ściśle określone miejsca, w których są najbardziej dostępne odpowiednie
tętnice. Najczęściej jest to ucisk na ramieniu i udzie. Należy przycisnąć
czterema palcami jednej ręki przestrzeń przyśrodkową między zginaczem
przedramienia (mięśniem dwugłowym), a jego prostownikiem (mięśniem
trójgłowym). Tętnica udowa znajduje się mniej więcej w połowie pachwiny w
kierunku krawędzi miednicy.

Ad.3 - Najpierw nakłada się jałowy opatrunek na całą powierzchnię rany.
Następnie umocowuje się go kilkoma okrążeniami bandaża. Jeśli bandaż
przesiąka, nie zdejmujemy go! Na miejscu rany przykłada się twardy
przedmiot (kawałek drewienka lub zwinięty bandaż) i wszystko razem
przyciska się następnymi obwojami mocno naciągniętej opaski. Cała trudność
polega na uzyskaniu efektu (zatamowaniu krwawienia), a z drugiej strony, aby
nie wywołać zastoju krwi w kończynie.

Strona 3 z 6

PIERWSZA POMOC

2007-09-07

http://www.ratownictwo.waw.pl/pomoc_przedmedyczna_ramka.html

background image

Oczywiście w przypadku tego typu krwotoków niezbędna jest interwencja Pogotowia Ratunkowego,
które należy niezwłocznie wezwać po doraźnym opatrzeniu rany.



Ciała obce

Ciała obce w ranach

Ogólna zasada odnośnie ciał obcych mówi, że mogą być one usuwane z rany tylko przez lekarza w
warunkach szpitalnych i ta czynność nie wchodzi w zakres pierwszej pomocy. Zatem ciał obcych
tkwiących w ranie nie usuwa się! Niekiedy nawet lekarze z pogotowia ratunkowego nie podejmują
się wyjmowania ciał obcych, by nie uszkodzić dodatkowo ważnych nerwów i naczyń, co
spowodowałoby poważny krwotok. Jedyne co można zrobić, to zabezpieczyć takie przedmioty przed
przemieszczaniem się w ranie (np. tkwiący w brzuchu nóż można obłożyć z obu stron zwiniętymi
rolkami bandaża i delikatnie przymocować plastrem). Ranę oczywiście warto wcześniej przykryć
jałowym opatrunkiem.

Nadzianie się

W przypadku "nadziania się" na kończysty przedmiot również nie wolno go usuwać. Jeśli jest on do
czegoś przymocowany, należy dodatkowo uwzględnić to przy wzywaniu pomocy, gdyż niezbędna
będzie pomoc straży pożarnej w celu odcięcia przedmiotu i umożliwienia transportu rannego do
szpitala.

Ciała obce w oku

Najczęstszymi objawami dostania się ciała obcego do spojówki oka i/lub
na powierzchnię gałki ocznej są: zaburzenia widzenia, zaczerwienienie,
łzawianie, piekący ból. W takim przypadku można próbować przepłukać
oko w strumieniu chłodnej bieżącej wody. Nie jest to zbyt przyjemny
zabieg i dlatego warto poszkodowanemu w tym pomóc. Jeśli płukanie
nie pomoże należy zwrócić się do lekarza. Ciała obce w oku są o tyle
niebezpieczne, że mogą porysować spojówkę i doprowadzić do wady
wzroku. Dlatego zakładamy na oko opatrunek sterylny i obwiązujemy
delikatnie bandażem oboje oczu. W ten sposób można uzyskać
uspokojenie ruchów gałek ocznych, które są ze sobą sprzężone.
Nieco inaczej przedstawia się sytuacja, gdy do oka dostanie się klej szybkoschnący. Po przemyciu
oka ciepłą wodą przewozimy poszkodowanego jak najszybciej do ośrodka medycznego.

Zachłyśnięcie (aspiracja)

Najczęściej spotykanym przypadkiem jest zachłyśnięcie,
czyli dostanie się ciała obcego do tchawicy. Ma to miejsce
bardzo często podczas rozmowy przy jedzeniu. Od razu
wyzwala się naturalny odruch obronny organizmu w
postaci kaszlu. Poszkodowany nie może złapać oddechu i
wpada w panikę. Jeśli pomoc nie zostanie udzielona bardzo
szybko, w efekcie braku tlenu następuje bezdech.
Pierwszą czynnością jaką powinniśmy wykonać jest
namawianie poszkodowanego do kaszlu. Jeśli ta naturalna

metoda obronna organizmu nie przynosi efektu, ratownik powinien 5 razy wykonać próbę uderzania

< w górę >

Strona 4 z 6

PIERWSZA POMOC

2007-09-07

http://www.ratownictwo.waw.pl/pomoc_przedmedyczna_ramka.html

background image

płaską dłonią w plecy pacjenta między łopatkami. Trzeba pamiętać, żeby w czasie wykonywania
tego manewru, głowa pacjenta znajdowała się niżej niż jego tułów. Najważniejsze, aby ujście dróg
oddechowych było skierowane w dół.
Gdy zabiegi te nie pomogą, pozostaje jeszcze wykonanie
tzw. chwytu Heimlicha. Jeśli pacjent jest przytomny
ratownik staje za nim i obejmuje go oburącz za brzuch tak,
aby dłonie zetknęły się na brzuchu powyżej pępka. Nagłym
ruchem przyciska go mocno do siebie. W ten sposób ciało
obce zostaje "wyciśnięte" z tchawicy w skutek zwiększenia
się tłoczni brzusznej działającej następnie na klatkę
piersiową. Czynność tę wykonujemy 5 razy lub do
momentu wydostania się ciała obcego. Jeśli pacjent leży
(ale jest przytomny!), ratownik klęka przed nim układając obie dłonie na nadbrzuszu ponad
pępkiem. Następnie gwałtownym lecz płynnym ruchem wciska brzuch.
Manewr Heimlicha jest jednak dość ryzykowny, gdyż grozi uszkodzeniami narządów
wewnętrznych. Dlatego stosuje się go tylko w przypadkach skrajnych, bezpośrednio zagrażających
życiu. Poza tym nie powinien być stosowany przez osoby przypadkowe. Manewru Heimlicha nie
wolno stosować u: kobiet ciężarnych, małych dzieci, nieprzytomnych oraz u bardzo otyłych
Jeśli ratowana osoba traci przytomność udrażniamy jej drogi oddechowe i sprawdzamy oddech,
ponieważ u nieprzytomnych wiotczeją mięśnie wokół krtani, co niekiedy powoduje udrożnienie dróg
oddechowych. Jeżeli oddech nie powrócił, należy wykonać 5 prób wdechów (tak aby chociaż 2
wdechy były skuteczne), a w przypadku niepowodzenia rozpocząć uciskanie klatki piersiowej (tak
jak podczas masażu serca).



Obrażenia wewnętrzne

Obrażenia klatki piersiowej - ODMA

Wszelkie obrażenia klatki piersiowej są poważnym zagrożeniem życia. Do najczęstszych uszkodzeń
klatki piersiowej zalicza się tzw. odmę, czyli dostanie się powietrza do jamy opłucnowej. W skutek
uszkodzenia opłucnej następuje wyrównanie się ciśnienia w klatce piersiowej z ciśnieniem
atmosferycznym i w efekcie zapadnięcie się płuca. Wyróżnia się:

1.

Odmę prężną (uszkodzenie opłucnej płucnej, bez uszkodzenia ściany klatki piersiowej)

2.

Odmę otwartą (uszkodzenie ściany klatki piersiowej i opłucnej ściennej)

Ad.1 - W tym przypadku nie ma widocznych zranień klatki piersiowej, czego efektem jest częste
nierozpoznanie przez ratownika tego groźnego stanu. Objawami są przede wszystkim zaburzenia
oddychania, bez objawów bólowych, ponieważ uszkodzona opłucna płucna nie jest unerwiona. Do
odmy prężnej może dojść w skutek stanów chorobowych (np. przewlekły nieżyt oskrzeli, astma
oskrzelowa, gruźlica) jak również w efekcie np. złamania żebra (czemu towarzyszy już ból).
Zabiegiem wykonywanym w tym przypadku jest odbarczenie jamy opłucnowej poprzez drenaż
międzyżebrowy, ale tę czynność mogą wykonywać TYLKO wykształceni medycy. Do zadań
ratownika w pierwszej pomocy jest kontrola funkcji życiowych, uspokojenie poszkodowanego,
szybkie wezwanie pomocy i ułożenie go na boku po stronie odmy, co poprawia oddychanie na
zdrowym płucu.

Ad.2 - Występuje w skutek ran kłutych, postrzałowych itp. Jeśli w ranie powstaje tzw. mechanizm
wentylowy, to podczas oddychania powietrze dostaje się przez otwór w klatce piersiowej i wypełnia
jamę opłucnową podczas ruchów oddechowych poszkodowanego (powstaje odma). Stan taki
wymaga natychmiastowej pomocy. Natychmiastowym działaniem jakie powinien zastosować
ratownik jest założenie na ranę w klatce piersiowej opatrunku z folii, którą przykleja się szczelnie
plastrami, pozostawiając jeden z dolnych rogów niezaklejony, aby mogła swobodnie wypływać krew.
Taki opatrunek działa na zasadzie zastawki - powietrze z jamy opłucnowej może się wydostawać,
ale nie będzie do niej zasysane. Opisany tutaj tzw. "opatrunek Ashermana" zakłada się na szczycie
wdechu, kiedy płuca są maksymalnie rozprężone.

W przypadkach zranień klatki piersiowej nie powinno się stosować (bez wyraźnej potrzeby) chwytu
ratunkowego Rauteka, gdyż wywiera on na nią zbyt duży nacisk. Nie wolno podawać nic do

< w górę >

Strona 5 z 6

PIERWSZA POMOC

2007-09-07

http://www.ratownictwo.waw.pl/pomoc_przedmedyczna_ramka.html

background image

jedzenia, picia oraz palenia!

Obrażenia brzucha i narządów jamy brzusznej

W jamie brzusznej znajduje się szereg ważnych narządów wewnętrznych, które w czasie wypadku
są narażone na działanie ogromnych sił, prowadzących do licznych obrażeń (krwotoki wewnętrzne,
pęknięcia narządów itp.). Świadczyć o tym mogą widoczne siniaki na brzuchu lub wyraźne napięcie
mięśni brzucha. Wówczas stosujemy ułożenie pacjenta przeważnie według jego życzeń
(poszkodowany sam wie najlepiej jaka pozycja sprawia mu najmniejszy ból). Przeważnie osobę taką
kładzie się na plecach i podkłada coś pod kolana, by zgięte nogi zmniejszyły napięcie mięśniowe
brzucha. Poza tym należy pamiętać o utrzymywaniu ciepłoty ciała okrywając dokładnie
poszkodowanego kocami lub folią NRC. Do zadań ratującego należy również opieka psychiczna, co
ma duże znaczenie w zapobieganiu wstrząsowi, zastosowanie zimnego okładu na zasinione miejsce
(oznaczające najprawdopodobniej krwotok wewnętrzny) oraz wezwanie jak najszybciej Pogotowia.
Jeśli uraz spowodował również rozerwanie tkanki skórnej należy dodatkowo zabezpieczyć ranę.
Narządy wewnętrzne (np. jelita), które wydostały się przez ranę na zewnątrz okrywamy delikatnie
czystym i zwilżonym opatrunkiem, aby osłonić je przed czynnikami zewnętrznymi oraz zabezpieczyć
przed wyschnięciem.



Uszkodzenia czaszkowo-mózgowe

Są to obrażenia powstające w skutek nagłego urazu mechaniecznego głowy. Zależnie od rodzaju
działającej siły (ostre, tępe) wyróżnia się uszkodzenia otwarte (rany) i zamknięte. Ich efektem są
różnego rodzaju obrażenia mózgu: wstrząśnienie, otwarte zranienie czaszkowo-mózgowe,
uszkodzenie pnia mózgu itp. Należy pamiętać, że wszystkie uszkodzenia w okolicy głowy są bardzo
niebezpieczne i wymagają szybkiej interwencji lekarza.

Przeważnie

występują

uszkodzenia

zamknięte, których nie widać na pierwszy
rzut oka. Fala uderzeniowa koncentruje się
na zawartości czaszki (mózgu), powodując
rozmaite uszkodzenia neurologiczne. U
każdej osoby z podobnym urazem należy
założyć możliwość wystąpienia zaburzenia
czynności oddechowej i krążenia. Jeśli
oddech jest zachowany należy unieruchomić

w miarę możliwości kręgosłup szyjny, ułożyć poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej, chronić
przed wstrząsem i kontrolować podstawowe funkcje życiowe. Trzeba jak najmniej poruszać taką
osobę.
Przy uszkodzeniach otwartych każdą ranę sprawiającą wrażenie głębszej należy traktować jak
uszkodzenie czaszkowo-mózgowe. Ranę pokrywa się bez ucisku luźnym, suchym i jałowym
opatrunkiem.

W

wyniku

urazu

głowy

bardzo

prawdopodobne jest krwawienie wewnątrz
czaszki. Pojawia się ono pomiędzy mózgiem
a sklepieniem kości czaszki, powodując
ucisk na mózg. Zagrożenia związane z tym
faktem są bardzo poważne i prowadzą
przeważnie do utraty świadomości, a bez
udzielenia fachowej pomocy - do śmierci.
Należy

pamiętać,

aby

nie

tamować

wyciekających płynów z uszu lub nosa (świadczących o złamaniu podstawy czaszki), właśnie ze
względu na możliwość ucisku płynów na mózg. Dlatego pozwalamy im swobodnie wypływać.

< w górę >

Strona 6 z 6

PIERWSZA POMOC

2007-09-07

http://www.ratownictwo.waw.pl/pomoc_przedmedyczna_ramka.html


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Masaż serca i sztuczne oddychanie, Różne Spr(1)(4)
Pośredni masaż serca bez wentylacji zmiana i uszczegółowienie zaleceń Amerykańskiego Towarzystwa Ka
Masaż w chorobach serca i naczyń krwionośnych 4
Masaż w chorobach serca i naczyń krwionośnych 4
choroby naczyn i serca(1)
Rozwoj serca i ukladu krazenie
Choroba niedokrwienna serca
Masaz nr 7
Niewydolno¶ć serca
Tamponada serca, Karpacz, 2008
Zaburzenia rytmu serca
elektrofizjologia serca
Niewydolnosc serca

więcej podobnych podstron