PRASA POWOJENNA W POLSCE
Głos Robotniczy - dziennik wydawany w Łodzi od czerwca 1945 do stycznia 1990 roku.
Organ PPR (do grudnia 1948), następnie PZPR. Swym zasięgiem obejmował województwo
łódzkie, a po zmianie podziału administracyjnego 1 czerwca 1975 roku - miejskie łódzkie,
piotrkowskie, płockie, sieradzkie i skierniewickie. Przez wiele lat jedna z najpoczytniejszych
gazet Polski centralnej. Po rozwiązaniu PZPR "GR" zastąpiony został przez wydawany w tym
samym składzie "Głos Poranny". Na początku 2004 roku w mediach pojawiły się wzmianki o
planach wydawania w Łodzi lewicowego dziennika pod nazwą "Nowy Głos Robotniczy". O
dalszych losach projektu brak informacji.
Szpilki - ilustrowany tygodnik satyryczny założony w 1935 roku przez Zbigniewa Mitznera i
Eryka Lipińskiego, który był również jego pierwszym redaktorem naczelnym. Był wydawany
w Warszawie z wyjątkiem lat 1945-1947, kiedy siedzibą redakcji była Łódź. Został
zawieszony w 1994 roku. Dwukrotne próby reaktywowania tygodnika zakończyły się
niepowodzeniem. W piśmie publikowali m.in. Julian Tuwim, Konstanty Ildefons Gałczyński,
Stanisław Jerzy Lec, Anna Lechicka-Kuśniewicz, Antoni Słonimski, Krzysztof Teodor
Toeplitz, Antoni Marianowicz, Lech Terpiłowski, Jan Galuba, Świętopełk Karpiński,
Stanisław Tym, Jerzy Urban, Zuzanna Ginczanka, Radosław Zięcina. Swoje rysunki
zamieszczali m.in.: Maja Berezowska, Julian Bohdanowicz,Walerian Borowczyk, Antoni
Chodorowski (grafik), Andrzej Czeczot, Andrzej Dudziński, Jerzy Flisak, Ha-Ga, Mirosław
Hajnos, Zbigniew Jujka, Tomasz Jura, Zbigniew Lengren, Jan Lenica, Edward Lutczyn,
Edmund Mańczak, Andrzej Mleczko, Juliusz Puchalski, Marek Polański, Henryk Sawka,
Grzegorz Szumowski, Ryszard Twardoch, Anatol Ulman, Antoni Wasilewski, Zbigniew
Ziomecki, Zygmunt Zaradkiewicz i Szczepan Sadurski.
Redaktorami naczelnymi byli:
•
do 1939 roku:
o
Zbigniew Mitzner (wydawca) i Eryk Lipiński
•
po 1945 roku:
o
M. Sass
o
B. Kmieciński
o
Stanisław Jerzy Lec, Leon Pasternak, Jerzy Zaruba
o
Arnold Mostowicz
o
Krzysztof Teodor Toeplitz
o
Witold Filler
o
Jacek Janczarski
o
Marek Przybylik
o
R. Starzyński
Programowo czasopismo było związane ze środowiskiem lewicy. Przed II wojną światową
ośmieszało obóz sanacyjny, a po wojnie przeciwników ustroju komunistycznego.W latach
1950-1953 pismo wydawało Bibliotekę Szpilek, a w 1955-1958 Kalendarz Szpilek. W roku
1992 pismo próbował reaktywować Marek Przybylik. Od lutego do kwietnia ukazało się 13
numerów Szpilek.
Trybuna Ludu - gazeta codzienna wydawana w PRL, o jednym z największych nakładów w
Polsce - ok. 1 300 000 egz. ok. roku 1980 (większy nakład miała tylko Trybuna Robotnicza,
wychodząca na Górnym Śląsku). Powstała z połączenia dwóch gazet: "Głosu Ludu", organu
PPR oraz Robotnika, organu PPS. Zaczęto ją wydawać w 1948 r., jako oficjalny organ KC
PZPR, a jej pierwszy numer ukazał się 16 grudnia w czasie kongresu zjednoczeniowiego PPS
i PPR, w wyniku którego powstała Polska Zjednoczona Partia Robotnicza. W latach 70.-80.
XX wieku osiągała nakład do 1,2 mln egzemplarzy. Gazeta była w pełni podporządkowana
PZPR. Traktowała kolejnych I sekretarzy PZPR całkowicie bezkrytycznie i była główną tubą
propagandy partii (jej znaczenie spadło nieznacznie od lat 70. XX wieku kiedy to główną rolę
propagandy PRL przejęła telewizja). Do zadań "Trybuny Ludu" należało:
•
prezentowanie stanowiska PZPR wobec wydarzeń w kraju i sytuacji
międzynarodowej,
•
publikacja materiałów partyjnych i przemówień,
•
wspieranie działań PZPR w sprawach gospodarczych (np. Plan 6-letni, kolektywizacja
wsi),
•
inicjowanie kampanii skierowanych przeciwko wrogom ludu czyli Kościołowi
katolickiemu, imperializmowi, reakcji i wrogowi klasowemu,
•
informowanie o zmianach personalnych w partii oraz komentowanie jej polityki.
Redaktorzy naczelni:
•
Leon Kasman - 1948-1953
•
Władysław Matwin - 1953-1957 (z krótką przerwą w 1956, w tym czasie: Roman
Werfel, Jerzy Morawski, W.Titkow)
•
Leon Kasman - 1957-1967
•
Stanisław Mojkowski - 1967-1972
•
Józef Barecki - 1972-1980
•
Wiesław Bek - 1980-1985
•
Jerzy Majka - 1985-1990
"Trybuna Ludu" patronowała od 1948 r. wraz z czechosłowacką Rude Pravo i enerdowską
Neues Deutschland kolarskiemu Wyścigowi Pokoju. W Warszawie od 1972 roku
organizowała z ogromnym rozmachem doroczne "Święto Trybuny Ludu". W czasie
ostatniego zjazdu PZPR gazeta doraźnie zmieniła tytuł na "Trybuna Kongresowa", jej
redaktorem naczelnym zaś został Marek Siwiec. Po przemianach demokratycznych w Polsce
(1989) i likwidacji PZPR gazetę w roku 1990 oficjalnie zlikwidowano. Jednocześnie zaczęła
się ukazywać Trybuna, która nie jest formalnie organem żadnej partii (wydawana przez
prywatną spółkę AdNovum) i uchodzi za nieoficjalny dziennik polskiej lewicy
postkomunistycznej.
Tygodnik Powszechny – ukazujący się od 1945 r. tygodnik katolicki o tematyce społeczno-
kulturalnej, założony przez kardynała Adama Stefana Sapiehę. Redaktorem naczelnym
tygodnika jest ks. Adam Boniecki.
Historia
Pierwszy numer Tygodnika Powszechnego ukazał się z datą 24 marca 1945 r. Komitet
redakcyjny składał się początkowo z czterech osób: z ks. Jana Piwowarczyka, Jerzego
Turowicza (wieloletniego redaktora naczelnego), Konstantego Turowskiego i Marii
Czapskiej. Później dołączyli do nich m.in. Zofia Starowieyska-Morstinowa, Stefan
Kisielewski, Leopold Tyrmand, Antoni Gołubiew, Paweł Jasienica (do aresztowania w 1948
r.), Stanisław Stomma, Hanna Malewska i Józefa Golmont-Hennelowa. W 1953 r. pismo
zamknięto z powodu odmowy opublikowania nekrologu Stalina, a jego wydawanie
wznowiono w grudniu 1956 r. W latach 1953-1956 ukazywał się za to tzw. Tygodnik
paxowski - pod identyczną winietą, zachowujący ciągłość numeracji - nie redagowany jednak
przez prawowitych właścicieli. Po tym, jak w 1956 r. „Tygodnik” wrócił w posiadanie
redaktorów z Wiślnej, na łamach publikowali m.in. Karol Wojtyła, Władysław Bartoszewski,
Jerzy Zawieyski, Jacek Woźniakowski, Stefan Wilkanowicz, Leszek Kołakowski, Stanisław
Lem, Zbigniew Herbert, Tadeusz Kudliński, Czesław Zgorzelski. Pismo było wówczas
uważane za jedyny, niezależny głos środowiska inteligencji katolickiej. Ze środowiskiem
tygodnika związane jest Koło Poselskie „Znak”. Później współpracowało ono z KOR,
współtworzyło "Solidarność" (jej kapelanem został ks. Józef Tischner - jeden ze
sztandarowych publicystów krakowskiego pisma). Od chwili wyboru kardynała Karola
Wojtyły na Stolicę Piotrową - „Tygodnik” stał się najpopularniejszym w Polsce
przekaźnikiem nauki Jana Pawła II i przez długi czas jedynym pismem, któremu papież
udzielił wywiadu (3 sierpnia 1980). Później dostąpiło tego zaszczytu tylko włoskie „Il
Tempo”. Na łamach „Tygodnika” przez lata publikował swoje wiersze Czesław Miłosz, który
w 1945 r. przygotował dla Jerzego Turowicza rękopiśmienny tomik „Wierszy pół-perskich”.
Jednym polskim pismem, na którego łamach Miłosz zamieszczał swoje wiersze po
otrzymaniu Nagrody Nobla, był właśnie „Tygodnik Powszechny”. Po wprowadzeniu stanu
wojennego wydawanie pisma zostało na kilka miesięcy zawieszone. Od 1982 r. tygodnik
ukazywał się bez przerw. W latach 80. XX wieku tygodnik stał się nieformalnym organem
polskiej opozycji demokratycznej i był niekiedy uważany za jedyne legalne pismo opozycyjne
w PRL. W 1987 r. na łamach „Tygodnika Powszechnego” ukazał się głośny esej Jana
Błońskiego „Biedni Polacy patrzą na getto”. Od lat 90. niechętna Tygodnikowi była część
kościelnej hierarchii, która krytykowała zbyt liberalną, jej zdaniem, formułę pisma
(odzwierciedla to poniekąd prawie nieobecny kolportaż parafialny pisma). W 1998 r. Maria
Zmarz-Koczanowicz zrealizowała film pt. „Zwyczajna dobroć” opowiadający o Jerzym
Turowiczu. Po śmierci Jerzego Turowicza w 1999 r. redaktorem naczelnym Tygodnika został
ks. Adam Boniecki. W kwietniu 2007 r. 49% udziałów w Tygodniku Powszechnym objęła
Grupa ITI. Od 5 grudnia 2007 r. Tygodnik Powszechny wydawany jest w mniejszym
formacie. W dużym stopniu została odmieniona szata graficzna pisma a także skład redakcji.
Wartości
Tygodnik Powszechny stara się godzić wartości liberalizmu z zasadami wiary, prezentuje
otwarty, ekumeniczny nurt polskiego katolicyzmu. Kieruje się zasadą dialogu, często
zapraszając do debaty na łamach reprezentantów poglądów innych niż ściśle katolickie.
Według typologii Jarosława Gowina zaprezentowanej w książce „Kościół w czasach
wolności” Tygodnik jest jednym z głównych reprezentantów nurtu katolicyzmu otwartego,
inspirowanego katolickim personalizmem. Jak pisze Sergiusz Kowalski, analizując dyskurs
publicystyki pisma w latach 1993-1995, „Publicyści Tygodnika cenią umiarkowanie,
otwartość, gotowość do dialogu i kompromisu”, poszukując „modus vivendi między liberalną
demokracją i Kościołem, nowoczesnością i tradycją” (Kowalski 1997: 148).
Krytyka
Tygodnik Powszechny w czasach PRLu był uważany za pismo, w którym w pewnym stopniu
(wyznaczonym przez cenzurę) można było głosić poglądy nieprzychylne władzom
komunistycznym. Po 1989 pismo stało się przedstawicielem jednej opcji w dialogu
wewnątrzkościelnym - określanej jako katolicyzm otwarty - co spowodowało falę krytyki ze
strony innych środowisk. Tygodnikowi przypisywano również reprezentowanie po 1989 r.
tylko jednego środowiska politycznego (Unii Demokratycznej, potem Unii Wolności) – ze
względu na fakt, że wielu ludzi związanych z pismem było uczestnikami przemian
politycznych (Józefa Hennelowa, Tadeusz Mazowiecki, Krzysztof Kozłowski). Krytycy
krakowskiego tygodnika często powołują się na fragment listu, jaki 15 maja 1995 z okazji
jubileuszu 50-lecia przesłał „Tygodnikowi” Jan Paweł II. Przeciwnicy zarzucają Tygodnikowi
Powszechnemu obranie kierunku liberalnego, a nawet w niektórych sprawach lewicowego
katolicyzmu. Powiązany z Radiem Maryja publicysta Jerzy Robert Nowak opisał
domniemaną "zdradę ideałów" Jana Pawła II i Kościoła przez Tygodnik w książce Obłudnik
Powszechny (2002).
Dodatki tematyczne
•
Książki w Tygodniku
•
Ucho Igielne
•
Rzecz Obywatelska
•
Historia w Tygodniku
•
Dodatki specjalne
•
Nowa Europa Wschodnia
•
Europa Środka
•
Cybertygodnik
•
Unia dla Ciebie
•
Apokryf
•
Kontrapunkt
•
Parafia
Zespół
•
Władysław Bartoszewski (do grudnia 2007 r.)
•
ks. Adam Boniecki
•
Halina Bortnowska
•
Józefa Hennelowa
•
Krzysztof Kozłowski
•
ks. Jan Kracik
•
Marcin Król
•
ks. Grzegorz Ryś
•
Marian Stala
•
Stefan Wilkanowicz
•
Jacek Woźniakowski
Redakcja pisma
•
ks. Adam Boniecki (redaktor
naczelny)
•
Patrycja Bukalska
•
Andrzej Brzeziecki
•
Tomasz Fiałkowski
•
Andrzej Franaszek
•
Elżbieta Isakiewicz
•
Dariusz Jaworski (I zastępca
redaktora naczelnego)
•
Maciej Müller
•
Piotr Mucharski
•
Małgorzata
Nocuń
•
Michał Okoński
•
Michał
Olszewski
•
Wojciech
Pięciak
•
Artur Strzelecki
•
Joachim
Trenkner
•
ks. Mieczysław
Turek
•
Maciej Kozłowski
•
Michał Kuźmiński
•
Anna Mateja
•
Jacek Prusak SJ
•
Agnieszka
Sabor
•
Artur Sporniak
Żołnierz Wolności - gazeta Ludowego Wojska Polskiego, wydawana od 1943 do 1991.
Historia
Dziennik został założony z inicjatywy polskich komunistów skupionych w Związku
Patriotów Polskich dla potrzeb propagandowych formującej się 1. Dywizji Piechoty im.
Tadeusza Kościuszki, w Sielcach nad Oką w ZSRR. W 1945, już w Polsce, zmienia nazwę,
na "Polska Zbrojna", żeby w 1950 wrócić do pierwotnego tytułu. Obok problematyki
wojskowej prezentował oficjalne stanowisko partii - uważany był za drugą, obok " Trybuny
Ludu", najważniejszą tubę propagandową rządzących Polską komunistów. W okresie
'pierwszej' Solidarności oraz stanu wojennego reprezentował linię partyjnego "betonu". W
1991 tytuł znów zmieniono na "Polskę Zbrojną".
Trybuna Robotnicza to gazeta codzienna (organ Komitetu Wojewódzkiego Polskiej
Zjednoczonej Partii Robotniczej w Katowicach), wydawana za czasów PRL-u. Miała wtedy
największy
[potrzebne źródło]
nakład w całej Polsce, większy niż popularna wśród społeczeństwa
Trybuna Ludu. Gazeta wychodziła na Górnym Śląsku, była ona najbardziej
[potrzebne źródło]
profesjonalnie wydawaną gazetą w Polsce. Gazeta zmieniła nazwę w 1990 r. na "Trybuna
Ś
ląska", została zamknięta w 2004 roku przez prasowego monopolistę Passauer
Verlagsgruppe.
Życie Warszawy – dziennik ukazujący się w Warszawie.
Historia
Gazeta powstała 15 października 1944 z inicjatywy Polskiej Partii Robotniczej. W okresie
1945-1951 gazetę wydawała Spółdzielnia Wydawnicza "Czytelnik", a później RSW Prasa-
Książka-Ruch. "Życie Warszawy" było, obok "Trybuny Ludu", jednym z ważniejszych
czasopism w PRL. W latach 1970-1981 do gazety dołączane były liczne dodatki, m.in. "Życie
i Nowoczesność". Redaktorami naczelnymi gazety byli m.in.: W. Borowski, Henryk
Korotyński, Jerzy Wójcik, Ryszard Wojna, Kazimierz Wóycicki, Tomasz Wołek, Aleksander
Chećko, Andrzej Bober, M. Zagórski, U. Surmacz-Imienińska, A. Załucki, A. Andrysiak,
obecnie Tomasz Sobiecki. Po 1991 gazeta stała się przedmiotem zakulisowych przetargów
politycznych. Pismo stało się własnością sardyńskiego biznesmena Nicolo Grauso, a później
polskiego biznesmena Zbigniewa Jakubasa. W sierpniu 2007 r. została sprzedana przez spółkę
Dom Prasowy Sp. z o.o. Presspublice – wydawcy m.in. "Rzeczpospolitej" i "Parkietu". W
2006 pismo miało zmienić formułę na dziennik opinii. Jego właściciel ówczesny Michał
Sołowow, po porzuceniu projektu utworzenia nowej opiniotwórczej gazety (na skutek
pojawienia się na rynku "Dziennika"), zaproponował nowy skład redakcji, gdzie redaktorem
naczelnym miał być Paweł Lisicki, a głównymi publicystami Piotr Semka, Maciej Rybiński,
Wojciech Wencel, Igor Janke oraz Paweł Bravo. W marcu 2006 zrezygnowano jednak i z
tego projektu. W sierpniu 2007 r. gazeta przeszła kolejną zmianę szaty graficznej.
Zrezygnowano z dodatku warszawskiego. Skoncentrowano się na wydarzeniach, przyjmując
formę gazety popularnej – przypominającej miejską popołudniówkę.
Tygodniki regionalne
Do piątkowego "Życia Warszawy" dołączane są regionalne tygodniki, ukazujące się w 10
powiatach (nie wyodrębniając 3 powiatów grodzkich) województwa mazowieckiego oraz w
powiecie łukowskim województwa lubelskiego (dawniej siedleckiego). Przedstawiają one
tygodniowy przegląd lokalnych wydarzeń. Obecnie wydawane są następujące tygodniki:
•
"Życie Garwolina"
•
"Życie Gostynina"
•
"Życie Łukowa"
•
"Życie Mińska"
•
"Życie Płocka"
•
"Życie Płońska"
•
"Życie Radomskie"
•
"Życie Siedleckie"
•
"Życie Sokołowa"
•
"Życie Węgrowa"
Do 25 maja 2007 r. ukazywał się tygodnik "Życie Otwocka", natomiast do listopada 2007
roku "Życie Sierpca" (obecnie włączone do "Życia Płocka").
Dziennik Zachodni (pełny tytuł Polska Dziennik Zachodni) - regionalna gazeta, dziennik
ukazujący się na Górnym Śląsku, w województwie śląskim i województwie opolskim. Jej
siedziba mieści się w Domu Prasy w Katowicach - Śródmieściu. Wydawany przez spółkę
Polskapresse Oddział Prasa Śląska. Zajmuje się szeroką tematyką, przedstawia wydarzenia ze
ś
wiata, kraju i regionu. Cechą charakterystyczną jest rysunkowy felieton Gwidona
Miklaszewskiego, umieszczony na ostatniej stronie. Nazwa dziennika "Zachodni" związana
jest z faktem, iż początkowo gazeta ukazywała na terenie całego Śląska, a więc również na
tzw. Ziemiach Odzyskanych (czyli zachodnich). Pierwszy numer gazety ukazał się 6 lutego
1945 roku. Założycielem i pierwszym redaktorem naczelnym DZ był Stanisław Ziemba. W
2004 roku połączył się z Trybuną Śląską. Jak podają dane Związku Kontroli Dystrybucji
Prasy z marca 2006 r. DZ jest najlepiej sprzedającą się gazetą regionalną w Polsce, ze średnią
liczbą 104 840 sprzedanych egz. w marcu (7,4 proc. wzrost w stosunku do 2005). W marcu
2007 w Sosnowcu-Milowicach uruchomiona została nowa drukarnia "Dziennika
Zachodniego", wyposażona w nowoczesną maszynę offsetową firmy MAN-Roland marki
Colorman. Dziennik Zachodni wraz z innymi regionalnymi dziennikami należącymi do spółki
Polskapresse został wcielony do nowej gazety ogólnokrajowej "Polska" przygotowanej we
współpracy z "The Times". Wydawcy mają nadzieję stworzyć gazetę, która jakością i ofertą
będzie się równać dziennikom ogólnopolskim, a jednocześnie zachowa swój regionalny
charakter. Dziennik Zachodni pozostanie tą samą gazetą (ze zmianą szaty graficznej i częścią
dodatków). W poniedziałek 15 października 2007 r. ukazało się pierwsze wydanie Dziennika
Zachodniego jako "Polska Dziennik Zachodni".
Znani publicyści
•
Krystyna Bochenek - senator, dziennikarka
•
prof. Jan Miodek - językoznawca
•
dr Stanisław Janicki - krytyk filmowy, reżyser filmowy, historyk filmu
•
bp Tadeusz Pieronek - duchowny, profesor prawa kanonicznego
•
Marek Szołtysek
Do gazety pisał także:
•
Kazimierz Kutz - reżyser filmowy
Dodatki tematyczne
•
Motogratka
•
Ż
yj zdrowo
•
Nasze podróże
•
Dom dla ciebie
•
Kibic
•
Praca
•
Edukacja
•
Gratka - już się ten dodatek nie ukazuje, ale osoby umieszczające w nim ogłoszenia
nazwali siebie Gratkowiczami, organizowali zloty (głównie w Katowicach), a potem
"Gratka" przeniosła się do Internetu. Takie zjawisko socjologiczne było nawet
tematem prac magisterskich (Gratkowicze, którzy poznawali się dzięki "Gratce"
zawierali nawet między sobą związki małżeńskie).
Oddziały terenowe DZ
•
Bielsko-Biała
•
Częstochowa
•
Gliwice
•
Katowice
•
Lubliniec
•
Rybnik
•
Sosnowiec
•
Tychy
Dziennik Polski - pismo codzienne wydawane od 4 lutego 1945 przez Spółdzielnię
Wydawniczą "Czytelnik", od 1991 przez Wydawnictwo Jagiellonia SA. Od 2002 w Krakowie
ukazuje się również w niedzielę. Planowane jako pismo o zasięgu ogólnopolskim ograniczono
do regionu krakowskiego oraz rzeszowskiego. W 2004 ukazywało się siedem wydań
lokalnych (w piątek dodatkowo jeszcze pięć) na terenie województwa małopolskiego i
podkarpackiego. W 2003 Dziennik Polski uruchomił wydanie niedzielne sprzedające się w
nakładzie ok. 11 tys. egzemplarzy.
"Po Prostu" - polskie pismo społeczno-polityczne, wydawane w latach 1947-57 w
Warszawie. Najpierw był to dwutygodnik, a od roku 1949 tygodnik. Po Prostu było
początkowo organem Akademickiego Związku Walki Młodych "Życie". Od roku 1948 do
połowy roku 1954 było pismem ZG Związku Akademickiego Młodzieży Polskiej, a następnie
ZG ZMP. Od roku 1955 "Po Prostu" ukazywało się jako "Tygodnik studentów i młodej
inteligencji", angażując się w ruch na rzecz reform ustrojowych (redaktorem naczelnym w
tym czasie był Eligiusz Lasota) i stało się wręcz symbolem przemian "Polskiego
Października". Zostało prowokacyjnie zlikwidowane przez władze w roku 1957, co wywołało
w Warszawie rozruchy studenckie i zamieszki uliczne. W skład redakcji lub na łamach pisma
publikowało swe teksty wchodziło wielu wybitnych dziennikarzy, m. in. Jerzy Ambroziewicz,
Stefan Bratkowski, Marek Hłasko, Jan Olszewski, Lech Emfazy Stefański, Jerzy
Strzałkowski, Ryszard Turski, Jerzy Urban, Jerzy Vaulin.
Pismo to wznowione w roku 1990 przez Turskiego wraz z częścią zespołu, nie zdobyło już
uznania rynku i w roku 1991 przestało się ukazywać. Nazwę "po prostu" nosił także pierwszy
polski dyskusyjny klub filmowy, którego powstanie zostało zainicjowane przez tygodnik.
Pierwsza projekcja, "Dyktator" Charlie Chaplina, odbyła się 8 listopada 1955 r. w sali kina
"Wiedza" warszawskiego Pałacu Kultury i Nauki. Po zamknięciu tygodnika DKF musiał
zmienić nazwę. Nawiązując do poprzedniej wybrano nazwę "zygzakiem". Klub został
zamknięty w 1989 r. w związku z kłopotami finansowymi.
Wprost - polski tygodnik społeczno-polityczny wydawany przez AWR "Wprost" sp. z o.o.
Historia
Ukazuje się od 5 grudnia 1982 r. - najpierw jako tygodnik regionalny w Wielkopolsce, a od
1989 r. jako pismo ogólnopolskie. Redakcja początkowo mieściła się w Poznaniu, a w 2000 r.
przeniosła się do Warszawy. Aktualnie znajduje się w biurowcu Millennium Plaza.
Profil
Redakcja określa profil pisma jako liberalno-konserwatywny, krytykując m.in. warunki
akcesji Polski do UE i sam charakter Unii, nadmierny fiskalizm i interwencjonizm państwa
oraz rozrost biurokracji, opowiadając się zaś za mechanizmami wolnorynkowymi i
wartościami chrześcijańskimi. Redaktorem naczelnym od lutego 1989 r. do maja 2006 r. był
Marek Król, b. członek i sekretarz Komitetu Centralnego PZPR, który nadal jest prezesem i
głównym udziałowcem wydawnictwa. Od maja 2006 r. do stycznia 2007 r. tygodnikiem
kierował Piotr Gabryel, b. członek PZPR. Po jego odejściu stanowisko objął Stanisław
Janecki (przedtem - zastępca redaktora naczelnego). Jego zastępcą jest Grzegorz Pawelczyk
(Jerzy Marek Nowakowski, pełniący tę funkcję przed nim, został odwołany ze stanowiska na
kilka dni przed publikacją raportu dotyczącego WSI) Drugim zastępcą redaktora naczelnego
był Wiesław Kot, zrezygnował jednak z tej funkcji, nadal jednak współpracuje z tygodnikiem.
Pod patronatem tygodnika "Wprost" kapituła złożona z laureatów poprzednich edycji
przyznaje coroczne Nagrody Kisiela. Sam tygodnik przyznaje tytuł Człowieka Roku.
"Wprost" publikuje także wiele cyklicznych rankingów, takich jak "Lista 100 najbogatszych
Polaków", "Ranking szkół wyższych" czy "Ranking szpitali". "Wprost" jest jednym z
najpopularniejszych tygodników w Polsce. Według danych ZKDP za grudzień 2006 r. średni
nakład wyniósł 258 tys. egzemplarzy, a średnia sprzedaż - 144 tys. egzemplarzy. Liczba
czytelników według badań PBC wynosi ponad 2 mln osób (wskaźnik CCS). "Wprost" jest też
w czołówce najczęściej cytowanych mediów w Polsce (według Instytutu Monitorowania
Mediów). Według CBOS witryna internetowa "Wprost 24" (wcześniej "Wprost Online") jest
pierwszą co do popularności wśród stron WWW polskich tygodników.
Stałe rubryki
•
Skaner
•
Z życia koalicji / Z życia opozycji
•
Polska
•
Giełda
•
Biznes - Ludzie - Pieniądze
•
Know-how
•
Nauka i Zdrowie
•
Historia
•
Bez granic
•
Ś
wiat
•
Pasaż
•
Kultura i Styl
•
Laser
•
Ueorgan Ludu
Autorzy
Znani dziennikarze
Obecni publicyści
Byli publicyści
Graficy i
fotografowie
•
Marcin
Dzierżanowski -
dziennikarz
polityczny
•
Dariusz
Baliszewski -
historyk
•
Olgierd Budrewicz
- reporter,
podróżnik
•
Robert
Gwiazdowski -
ekonomista,
prezydent Centrum
im. Adama Smitha
•
Jarosław
Jakimczyk -
dziennikarz śledczy
•
Jan Piński -
dziennikarz
ekonomiczny
•
Jerzy Rzewuski -
recenzent
muzyczny
•
Michał Zieliński -
publicysta
ekonomiczny
•
Robert Leszczyński
- szef działu
Kultura i Styl,
dziennikarz
muzyczny
•
Sławomir
Cenckiewicz
•
Antoni Dudek
•
Jan M. Fijor
•
Stanisław
Klawe i
Andrzej
Paulukiewicz
•
Zdzisław
Krasnodębski
•
Robert
Mazurek i Igor
Zalewski
•
Witold
Orłowski
•
Maciej
Rybiński
•
Piotr Semka
•
Krzysztof
Skiba
•
Paweł
Ś
piewak
•
Tomasz P.
Terlikowski
•
Łukasz Turski
•
Szewach
Weiss
•
Wojciech
Wencel
•
Wacław
Wilczyński
•
Marcin Wolski
•
Leszek
Balcerowicz
•
Piotr Bikont i
Robert
Makłowicz
•
Cezary Gmyz –
publicysta
•
Małgorzata
Domagalik
•
Zygmunt
Kałużyński i
Tomasz Raczek
•
Stefan
Kisielewski
•
Krzysztof Król
•
Bogusław
Mazur
•
Leszek Miller
•
Tomasz Nałęcz
•
Stanisław Tym
•
Lech Wałęsa
•
Bronisław
Wildstein
•
Jan Winiecki
•
Zbigniew
Furman
•
Karol
Kinal
•
Dariusz
Krupa
•
Igor
Morski
•
Karol
Wiszniews
ki
•
Henryk
Sawka
•
Łukasz
Hernik
Przekrój - tygodnik społeczno-kulturalny wydawany obecnie przez Edipresse Polska.
Ukazuje się od roku 1945, do 2002 r. wydawany w Krakowie, a obecnie w Warszawie.
Redaktorem naczelnym jest Jacek Kowalczyk. Zastępcami redaktora naczelnego są: Bartek
Chaciński i Paweł Moskalewicz, pełniący jednocześnie funkcję szefa działu krajowego.
Ś
redni nakład to 125 000 egz., zaś sprzedaż wynosi 65 900(według danych ZKDP za sierpień
2007 r.). Objętość numeru to zazwyczaj 84 strony. Ukazuje się w czwartki. Kilkakrotnie
wychodzi w formie numerów tematycznych - główne motywy z roku 2006 to między innymi:
czarno-biały, wielkie pieniądze, ekologia. Parokrotnie ukazuje się również w formacie XXL.
Redakcja przygotowuje również wydania specjalne: Przekrój Nauki. Od 2005 r. redakcja
przyznaje nagrodę "Fenomen Przekroju".
Stałe rubryki
•
Przekrój tygodnia (Kraj, Teczki, Zagranica oraz Krótka Rozmowa, którą
przeprowadza Katarzyna Kolenda-Zaleska)
•
A właściwie to... (publicystyka szefów działów oraz redaktora naczelnego i sekretarzy
redakcji)
•
Powiększenie (artykuł ilustrowany zazwyczaj 6-8 ekskluzywnymi zdjęciami)
•
Najsztub pyta (wywiad Piotra Najsztuba, zajmujący 2-5 kolumn)
•
Twoje Sprawy (krótkie artykuły obejmujące tematykę: technologie, pieniądze,
podróże, motoryzacja, jedzenie)
•
Supermarket
•
Bubloteka, czyli ekstremalny przegląd tygodnia- strona Kuby Wojewódzkiego
•
Felietony: Bartka Chacińskiego "koniec końców" oraz Romana Kurkiewicza
"lewomyślnie"
•
Rozmaitości
Autorzy
Znani autorzy, którzy byli lub są związani z "Przekrojem":
•
Artur Andrus - poeta, dziennikarz
•
Adam Wiedemann - prozaik
•
Marcin Baran - dziennikarz, poeta
•
Małgorzata Baranowska - poetka, pisarka
•
Marek Bieńczyk - enolog, pisarz
•
Jerzy Bralczyk - językoznawca
•
Rafał Bryndal - satyryk
•
Dariusz Brzóska Brzóskiewicz - autor krótkich i absurdalnych haiku
•
Olgierd Budrewicz - dziennikarz, pisarz, podróżnik, varsavianista
•
Bohdan Butenko - ilustrator, twórca komiksów
•
Bartek Chaciński - dziennikarz, pisarz
•
Andrzej Czeczot - malarz, rysownik
•
Juliusz Ćwieluch - dziennikarz
•
Grzegorz Dyduch i Marcin Świetlicki - muzycy, dziennikarze
•
Marian Eile - założyciel, twórca opracowania graficznego i wieloletni redaktor
naczelny
•
Stefania Grodzieńska - aktorka, felietonistka
•
Barbara Hoff - projektantka mody
•
Konstanty Ildefons Gałczyński - poeta
•
Jan Kalkowski - z-ca red. nacz., twórca i redaktor rubryki kulinarnej „Jedno danie”
•
Jan Kamyczek - pseudonim Janiny Ipohorskiej, autorki "Demokratycznego Savoir
Vivre'u" w odcinkach
•
Ludwik Jerzy Kern - autor wierszy satyrycznych
•
Szymon Kobyliński - rysownik, satyryk
•
Kazimierz Kutz - reżyser, felietonista
•
Lucjan Kydryński - dziennikarz, konferansjer, felietonista
•
Stanisław Lem - pisarz
•
Zbigniew Lengren - twórca historyjek rysunkowych o prof. Filutku
•
Filip Łobodziński - dziennikarz
•
Marcin Maciejowski - malarz, rysownik
•
Dorota Masłowska - pisarka
•
Robert Mazurek i Igor Zalewski - komentatorzy polityczni
•
Wojciech Mazowiecki - publicysta
•
Zbigniew Mentzel - pisarz i felietonista
•
Janusz Minkiewicz - pisarz, satyryk
•
Andrzej Mleczko - rysownik, satyryk
•
Tadeusz Mosz - dziennikarz ekonomiczny
•
Sławomir Mrożek - dramaturg, prozaik i satyryk współpracujący dawniej z
tygodnikiem
•
Daniel Mróz - grafik
•
Tadeusz Nyczek - krytyk, reżyser, autor książek
•
Magda Papuzińska - pisarka, autorka książek dla młodzieży
•
Tadeusz Pióro - autor felietonów kulinarnych
•
Marek Raczkowski - aktualnie pracujący autor rysunków i komiksów satyrycznych
•
Andrzej Saramonowicz - krytyk filmowy, scenarzysta i reżyser
•
Wilhelm Sasnal - malarz, rysownik
•
Marcin Sendecki - poeta
•
Paweł Sito - dziennikarz
•
Wawrzyniec Smoczyński
•
Jerzy Szaniawski - autor opowiadań o profesorze Tutce
•
Leopold Tyrmand - pisarz, publicysta
•
Jerzy Waldorff - pisarz, publicysta
•
Antoni Wasilewski - karykaturzysta, rysownik, felietonista
•
Lucjan Wolanowski - dziennikarz, reporter
Redaktorzy naczelni
Kolejni redaktorzy naczelni "Przekroju":
•
Marian Eile: 1945-1969
•
Mieczysław Kieta: 1969-1973
•
Mieczysław Czuma: 1973-2000
•
Maciej Piotr Prus: 2000-2001
•
Józef Lubiński: 2001
•
Jacek Rakowiecki: 2001-2002
•
Roman Kurkiewicz: 2002
•
Piotr Najsztub: 2002-2006
•
Mariusz Ziomecki: 2006-2007
•
Jacek Kowalczyk: od 2007
Historia prasy polskiej - lata 1945-1957
OKRES PRL:
•
Periodyzacja pierwszego trzynastolecia opiera się na kryteriach politycznych:
o
Okres lubelski: lipiec 1944 - 1945.
o
Okres względnego pluralizmu prasy:1945 - 1947.
o
Okres budowania prasy stalinowskiej:1947 - 1953.
o
Okres odwilży:1953 - 1956.
o
Okres małej stabilizacji:1957 - 1970.
•
Okres lubelski: lipiec 1944 - 1945.
o
Czas tworzenia systemu prasowego opartego na nowych zasadach:
"Uspołecznienie" prasy - wydawcą mogły być tylko organizacje
społeczne lub polityczne, a nie osoba fizyczna.
Przyznawanie koncesji, a nie na podstawie zgłoszenia.
Cenzura prewencyjna.
Działalność prasowa była sterowna centralnie, więc zniknął rynek
prasowy.
o
Zasady te wprowadził major Jerzy Borejsza.
Do 1947 r. był animatorem polskich mediów.
On przesądził o tym, że ta prasa była spluralizowana.
Miał koncepcję ewolucji, a nie rewolucji systemu prasowego.
Stworzył w 1944 r. spółdzielnię wydawniczo - oświatową "Czytelnik".
Miała wydawać i kolportować prasę i książki.
Do 1947 r. Czytelnik rządził - był najsprawniejszy i najlepiej
zorganizowany.
o
Zaczął też wtedy funkcjonować nowy system obiegu informacji:
Władza przekazała agencji rządowej "Polpress" prawo do
reprezentowania władz od strony propagandowo - informacyjnej.
o
Stworzono Resort Informacji i Propagandy.
o
Wtedy zaczęto tworzyć prasę społeczno - kulturalną i literacką.
Tygodnik "Odrodzenie".
Był wyrazem łagodności zmian ewolucyjnych w systemie
prasowym.
•
Okres względnego pluralizmu prasy: 1945 - 1947.
o
Ogromny wzrost ilości tytułów.
o
Sprzyjająca sytuacja polityczna.
Powstała prasa opozycyjna.
Komuniści starali się ograniczać jej nakład, ograniczając dostęp do
papieru.
Powstała prasa związana z Episkopatem Polski.
Tygodnik Powszechny, kontynuacja przedwojennego Głosu
Narodu.
Tygodnik Warszawski.
Prężny ośrodek - Niepokalanów.
Niejednolite jest też stanowisko lewicy.
o
To wszystko jest względne, bo reżyserowane przez władzę, która chce
stworzyć swój korzystny wizerunek.
o
Można mówić w tym okresie o nasyceniu tego "rynku prasowego".
W każdym mieście ukazują się przynajmniej dwa różne w opcji
politycznej dzienniki.
Rozrasta się oferta tygodników społeczno - kulturalnych i literackich.
Przekrój.
Kuźnica.
Odra.
•
Okres budowania systemu prasy stalinowskiej: 1947 - 1953 r.
o
Cezurą są sfałszowane wybory w 1947 r., które:
Legalizują władzę komunistów.
Pozwalają im na zaprzestanie tej gry pozorów.
Pozwalają im na centralizację prasy.
o
W kwietniu 1947 r. powstała w ramach PZPR pozakonstytucyjna Komisja
Prasowa, decydująca w sprawach prasy i propagandy.
o
Powstała Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza (RSW), a upada "Czytelnik".
o
Powstała wspólna polityka prasowa państw skupionych wokół ZSRR na
konferencji w Szklarskiej Porębie w 1947 r.
o
O tych zmianach decydował Jakub Berman.
o
Istota modelu stalinowskiego:
Kontrola:
Kontrola zewnętrzna - cenzura.
Kontrola wewnętrzna - w strukturach partyjnych / w redakcjach.
Komisja Prasowa decyduje, kto może zostać redaktorem
naczelnym.
Czystki polityczne:
Niewłaściwe pochodzenie.
Związki z Londynem.
Związki z prasą przedwojenną.
Wymiana kadr:
Zatrudniani są młodzi, zaangażowani i dyspozycyjni ludzie.
Permanentna kampanijność:
Non stop mobilizowano społeczeństwo do gotowości i różnych
działań.
Uniformizacja treści.
Monopol PAPu:
Filtrował informacje wg zaleceń politycznych.
Mistyfikowanie rzeczywistości.
•
Okres odwilży: 1953 - 1956 r.
o
Związana ze śmiercią Stalina.
o
Na zjeździe partii w 1954 r. pada postulat, by traktować czytelnika
podmiotowo.
o
Radio Wolna Europa publikuje relacje płk Światły, który demaskuje kulisy
władzy.
o
W 1954 r.:
Tygodnik "Dookoła świata".
o
W 1955 r.:
Prasa zaczyna mówić ludzkim głosem.
Odbywa się Festiwal Młodzieży.
Pojawiają się artykuły o zachodzie.
o
W 1956 r.:
Wypadki czerwcowe komentowane są w RÓŻNY sposób.
Pojawia się Po Prostu, pismo jednoczące tych, którzy chcieli zmian w
systemie (a nie zmian systemu).
Kulminacją jest październik, i zmiana na stanowisku I sekretarza
(Gomułka).
o
1957 r.:
Tygodnik "Polityka" - przeciwwaga dla "Po Prostu".
Czystki w prasie z reformatorów - elementów wrogich.
Finał - zamknięcie "Po Prostu" we wrześniu.
1944/5 - 1989
Prasa powojenna - doszczętne zniszczenie stołecznego centrum prasowo - wydawniczego i
informacyjnego, prasa na usługach partii i organizacji politycznych oraz społeczno-
kulturalnych.
Cechy polskiego systemu prasowego: społeczna (państwowa) forma własności,
wszechwładna kontrola partii rządzącej, względny pluralizm światopoglądowy. Obok
wydawnictw upowszechniających ideologię marksistowsko- leninowską istniały pisma
propagujące inną orientację, najczęściej katolicką Znak, Gość Niedzielny.
Powojenne wydawnictwa prasowe:
Czytelnik: Rzeczpospolita, Życie Warszawy, Dziennik Polski;
Wiedza: Robotnik, Naprzód, Przegląd Socjalistyczny, Nowiny Literackie, Express
Wieczorny;
Nowa Epoka: Kurier Codzienny, Młoda Demokracja, Kurier Wielkopolski;
Chłopski Świat: Dziennik Ludowy, Gazeta Ludowa, Zielony Sztandar;
Centralizacja partyjnego aparatu wydawniczego
W 1947 Polska Partia Robotnicza powołała scentralizowane wydawnictwo o charakterze
spółdzielczym RSW Prasę, które przejęło agendy wydawnicze poszczególnych komitetów
wojewódzkich PPR, w tym wydawanie centralnego organu KC – Głosu Ludu. Od 16 grudnia
1948 roku czołową gazetą staje się organ KC PZPR - Trybuna Ludu - najważniejszy organ
(prasowy) w PRL-u. Najdłużej ukazujący się tytuł w Polsce powojennej - od 24 marca 1944
roku redagowany przez ks. J. Piwowarczyka i J. Turowicza. Po 1953 “odwilż” na rynku
prasowym. Pojawiają się inne tytuły gazet i czasopism, treścią odchodzące od problematyki
produkcji, np. magazyn młodzieżowy Dookoła Świata. 4 IX 1954 roku Po Prostu (od 1947)
ukazuje się z zieloną winietą, w latach 1956/57 (do likwidacji) jest trybuną środowisk
reformatorskich
“PRZEKRÓJ” od 15 IV 1945 roku szlagier wydawniczy PRL-u.
Nawet prasa sportowa jest podporządkowana propagandzie.
1980 - powstaje NSZZ “Solidarność”, 13 XII 1981 Stan Wojenny.
Silnie rozwija się prasa podziemna, (alternatywna), która swoje początki miała już w latach
wcześniejszych.
1989 - ... wolność prasy
W 1989 roku nowelizacja prawa prasowego, wprowadza m.in. zgłoszeniowy system
powoływania nowych tytułów.
W 1990 Sejm przyjął ustawę o likwidacji RSW Prasa-Książka-Ruch.
Wpływ wydawnictw zagranicznych na polski rynek prasowy, udział kapitału obcego ocenia
się na 80-90%
Komputeryzacja, przechodzenie na druk offsetowy, lepszy papier, zmiany w organizacji pracy
redakcji oraz zmiany kadrowe;
Obecnie rynek prasy kolorowej obejmuje kilkaset tytułów
8 maja 1989 roku pojawił się nowy dziennik, miał prowadzić do wyborów 4 czerwca,
wkrótce stał się najbardziej poczytnym dziennikiem w Polsce.
Dzienniki ogólnopolskie i lokalne
Gazeta Wyborcza, Super Express, Rzeczpospolita, Trybuna, (powstała na bazie PRLowskiej
Trybuny Ludu), Życie, ...
Wzrost popularności dzienników lokalnych: Dziennik Zachodni, Głos Wielkopolski, Gazeta
Poznańska, Gazeta Lubuska,, Dziennik Bałtycki, Życie Warszawy, Gazeta Pomorska, Trybuna
Ś
ląska, ...
Tygodniki opinii
Polityka ,Wprost , Newsweek, Tygodnik Powszechny, Nie, Agora, ...
Czasopisma dla:
kobiet: Twój Styl, Pani, Świat Kobiety, Claudia, ...
mężczyzn: Playboy, Gentelman, CKM, Auto Świat, ...
Prasa katolicka
•
tygodniki: Gość Niedzielny, Niedziela
•
miesięczniki: Rycerz Niepokalanej
•
czasopisma typowo religijne: Różaniec
•
czasopisma “rozumiejące znaki czasu”: Przewodnik Katolicki,
•
“politykujące”: Rodzina Radia Maryja,
•
intelektualnie otwarte: Znak, Więź
PRASA POLSKA
Dzieje prasy polskiej sięgają początków XVI w., kiedy to okazjonalnie ukazywały się w
nakładach do kilkuset egz. informacyjne druki ulotne dotyczące zwł. wydarzeń wojennych
(sprzedawano je na jarmarkach, sejmikach itp.); za początek historii prasy pol. zwykło się
uważać ukazanie się 1661 w Krakowie pierwszej gazety periodycznej, tygodnika "Merkuriusz
Polski Ordynaryjny", wydrukowanego przez J.A. Gorczyna z inicjatywy dworu Jana
Kazimierza zmierzającego do reformy ustrojowej kraju i pozyskania dla niej zwolenników; po
27 numerach redakcję przeniesiono do Warszawy, gdzie rozpoczynał obrady sejm; łącznie
ukazało się 41 numerów pisma; kolejne pisma (m.in. "Wiadomości Cudzoziemskie",
"Nowiny", "Awizy") miały charakter efemeryczny, najdłużej przetrwała 1718-20 "Poczta
Królewiecka" wydawana przez J.D. Cenkiera w Królewcu; z ważniejszych tytułów, jakie
ukazywały się przed rozbiorami wymienić trzeba: "Kurier Polski" i "Uprzywilejowane
Wiadomości z Cudzych Krajów" (1765 połączone w "Wiadomości Warszawskie", 1774
zmienione na "Gazetę Warszawską" pod red. Łuskiny), "Monitor" redagowany przez F.
Bohomolca i I. Krasickiego, "Zabawy Przyjemne i Pożyteczne" (J. Albertrandi i A.
Naruszewicz), "Gazetę Narodową i Obcą" redagowaną przez stronnictwo kołłątajowskie;
łącznie 1765-95 ukazywało się ok. 90 tytułów (większość w stolicy), w nakładach do 1000
egz. Po utracie niepodległości nastąpił spadek czytelnictwa; z pism, które ukazywały się do
1830 ważniejsze to: "Gazeta Krakowska" (od 1796), "Gazeta Lwowska", "Kurier Litewski",
"Dziennik Wileński", "Gazeta Poznańska"; okresowe ożywienie przyniósł czas powstania
listopadowego ("Nowa Polska", "Gazeta Polska" i twórczość publicystyczna M.
Mochnackiego, B. Niemojewskiego, J.N. Janowskiego); po upadku powstania nasiliła się
działalność cenzury, zaczęły natomiast licznie powstawać czasopisma emigracyjne, m.in.
"Demokrata Polski", "Orzeł Biały" (pod wpływami Lelewela), "Pielgrzym Polski", "La
Tribune des Peuples" (pod red. A. Mickiewicza); w kraju dopiero od lat 40. XIX w. ukazują
się m.in. "Przegląd Naukowy", "Biblioteka Warszawska", w zaborze austr. konserwatywny
dziennik "Czas", na Śląsku "Dziennik Górnośląski" (red. J. Lompa i E. Smolka) oraz
"Tygodnik Cieszyński" (przekształcony 1851 w "Gwiazdkę Cieszyńską"); w stolicy do
najpoczytniejszych należała "Gazeta Warszawska", "Gazeta Codzienna" (pod red. J.I.
Kraszewskiego), "Kurier Warszawski" (wydawany najdłużej w Polsce 1821-1939), później
"Głos", a także "Słowo" (pocz. kierowane przez H. Sienkiewicza); organem ugody z caratem
był wydawany w Petersburgu tygodnik "Kraj". Po powstaniu styczniowym prasa zaczęła
pełnić ważną rolę czynnika podtrzymującego świadomość nar., krzewiącego oświatę wśród
ludu ("Zorza"); pojawiły się też czasopisma ilustrowane, kobiece, specjalistyczne ("Tygodnik
Ilustrowany", "Bluszcz", "Wszechświat", "Kłosy", "Wędrowiec", "Świt", "Biesiada
Literacka", satyryczna "Mucha"), co wiązało się z unowocześnieniem technik drukarskich
(1885 w zaborze ros. działało 51 drukarń, w Galicji 47; w Krakowie W.L. Anczyc zał. 1867
pierwszą stereotypię; 1890 dla redakcji "Kuriera Warszawskiego" uruchomiono pierwszą na
ziemiach pol. maszynę rotacyjną); program pozytywistyczny lansowały "Przegląd
Tygodniowy", "Niwa" i "Prawda" (red. A. Świętochowski), w Galicji "Kraj", w Poznaniu
"Tygodnik Wielkopolski", na Śląsku liczne czasopisma lokalne (przyczyniając się na tym
obszarze do prawdziwego rozkwitu czytelnictwa, 1882 prasę czytał tu co 10 Polak); pojawiły
się też pierwsze organizacje dziennikarskie (1893 we Lwowie powstało Tow. Wzajemnej
Pomocy Dziennikarzy Pol.; 1909 w Warszawie Tow. Literatów i Dziennikarzy, 1912 w
Krakowie Syndykat Dziennikarzy Pol.); na przełomie stuleci rozwinęła się także prasa
proletariacka ("Równość", "Przedświt", "Walka Klas", "Proletariat", "Naprzód", "Robotnik",
"Czerwony Sztandar") oraz katolicka i adresowana do mniejszości żydowskiej; przed
wybuchem I woj. świat. na ziemiach polskich ukazywało się ok. 1000 tytułów. Po uzyskaniu
niepodległości prasa pełni rolę czynnika integrującego po rozbiorach ziemie polskie; 1918
powstała Pol. Agencja Telegraficzna (PAT); organami popierającymi Piłsudskiego (potem
sanację) były: "Gazeta Polska", "Polska Zbrojna", "Kurier Poranny"; poglądy Nar.
Demokracji reprezentowały "Gazeta Warszawska", "Kurier Poznański" i "Kurier Codzienny"
ruch ludowy - "Zielony Sztandar" i "Piast", chrześc. demokrację - "Polonia", krakowski
"Czas", wileńskie "Słowo" i "Dziennik Poznański"; organem PPS był "Robotnik" oraz
"Naprzód" w Krakowie i "Gazeta Robotnicza" w Katowicach, a KPP - "Czerwony Sztandar";
do środowisk inteligencji były adresowane "Wiadomości Literackie" (red. M.Grydzewski),
prawicowy tygodnik "Prosto z Mostu", satyryczne "Szpilki"; rekordowe nakłady osiągała
prasa katolicka, zwł. "Rycerz Niepokalanej" (zał. 1922 przez M. Kolbe), "Mały Dziennik" i
"Przewodnik Katolicki". Zjawiskiem nowym były potężne koncerny prasowe, specjalizujące
się gł. w wydawaniu czasopism popularnych; najw. był zespół pism "Ilustrowanego Kuriera
Codziennego" wydawanego w Krakowie przez M. Dąbrowskiego, do którego – obok "JKC" -
należały m.in. "Światowid", "AS", "Na Szerokim Świecie", "Tempo Dnia", "Wróble na
dachu", "Tajny Detektyw"; drugim koncernem był w-wski Dom Prasy, wydawca "Expressu
Porannego", "Przeglądu Sportowego", "Kina", "Cyrulika Warszawskiego", popołudniówki
"Dobry Wieczór"; potężnym wydawcą prasy sensacyjnej była łódzka sp-ka wydająca
"Republikę", "Express Ilustrowany", "Karuzelę", "Tarzana", "Wędrowca", "Buffalo Bila"
oraz zeszyty "Co tydzień powieść"; z innych tytułów wydawanych w okresie
międzywojennym zaczęły się ukazywać pisma Związku Nauczycielstwa Pol. ("Płomyk" i
"Płomyczek"); łącznie w 1937 ukazywało się w Polsce 2692 tytuły, przy czym tylko
kilkanaście z nich przekraczało nakłady rzędu 200 tys. egz. Do najwybitniejszych
dziennikarzy i wydawców tego okresu należeli: A. Bocheński, wspomniani M. Grydzewski i
M. Dąbrowski, S. Cat-Mackiewicz, W. Korfanty, A. Nowaczyński, S. Piasecki, I.
Matuszewski, B. Singer (ps. Regnis, brat pisarza), K. Pruszyński, A. Janta-Połczyński, Z.
Nowakowski, S. Stroński, M. Niedziałkowski, W. Kulerski, S. Jaszuński, J. Brun, K. Wrzos,
nie mówiąc o licznych związanych z prasą literatach i krytykach m.in. T. Boy-Żeleński, K.
Irzykowski, A. Słonimski, J. Tuwim, M. Dąbrowska. Specyficznym okresem w dziejach
prasy pol. był czas okupacji hitlerowskiej; Niemcy zlikwidowali wszystkie dawne gazety,
wydając w ich miejsce pisma w j. pol. zwane pospolicie "gadzinówkami" (m.in. "Krakauer
Zeitung", "Warschauer Zeitung", "Goniec Krakowski", "Nowy Kurier Warszawski", "Ster");
z kolei na ziemiach okupowanych przez ZSRR ukazywały się we Lwowie "Czerwony
Sztandar", w Tarnopolu "Prawda Bolszewicka", w Wilnie "Gazeta Codzienna" i "Gazeta
Ludowa"; równolegle nastąpił rozwój prasy konspiracyjnej, wydawanej zwł. przez ZWZ-AK
- jej nakłady sięgały kilkunastu tys. egz.; najw. znaczenie miał "Biuletyn Informacyjny" red.
przez A. Kamińskiego, z nakładem sięgającym 50 tys. egz.; nadto spore znaczenie miały
"Wiadomości Polskie", "Żołnierz Polski", "Wolna Polska", "Polska Walcząca"; 1941-44
ukazywał się dwutygodnik "Rzeczpospolita Polska" - naczelne pismo Delegatury Rządu na
Kraj; kilka tytułów wydawały harcerskie Szare Szeregi (m.in. "Źródło", "Dęby",
"Drogowskaz", "Dziś i Jutro"); oryginalnym posunięciem było wydawanie ok. 15 tytułów
prasy dywersyjnej w j. niem. (np."Der Soldat", "Der Hammer"); w samej tylko Warszawie
działało ok. 150 nielegalnych drukarń; łącznie wydano ok. 1500 tytułów pism
konspiracyjnych (ok. 50 w 1939, ok. 600 tytułów w 1944). Po 1945 roku prasę prywatną
zlikwidowano, uruchomiono cenzurę prewencyjną (Biuro Kontroli Prasy, 1946
przekształcone w Gł. Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk), powołano Inst.
Wydawniczy Sp-nia Wydawniczo-Oświatowa "Czytelnik", do którego należała większość
tytułów, m.in. ogólnokrajowe dzienniki "Rzeczpospolita" i "Życie Warszawy", regionalne
"Dziennik Polski", "Dziennik Zachodni", "Dziennik Bałtycki" itp.; nakładem "Czytelnika"
zaczęły się też ukazywać ilustrowane tygodniki ("Przekrój", "Szpilki", "Stolica"), pisma społ.-
polit. ("Odrodzenie", "Kuźnica"), kult. ("Twórczość") oraz popularno-naukowe i
specjalistyczne ("Przegląd Techniczny", "Problemy", "Poznaj Świat"); powołano także Polską
Agencję Prasową i kilka innych, pomniejszych; do 1948 ukazywało się także kilka tytułów
związanych z działającymi wówczas partiami politycznymi, m.in. należąca do PSL "Gazeta
Ludowa", a także "Nowa Epoka" (SD), "Robotnik" i "Express Wieczorny" (PPS), "Słowo
Powszechne" (PAX), "Tygodnik Powszechny" (katolicki), "Walka Młodych" (ZMW);
szczególne preferencje posiadały pisma PPR - "Trybuna Wolności", "Trybuna Robotnicza",
"Nowe Drogi", "Głos Ludu" i inne; 1947 PPR powołała Robotniczą Spółdzielnię
Wydawniczą "Prasa", która stopniowo przejęła większość ukazujących się w kraju tytułów
(1948 wcielono do niej wyd. "Wiedza", 1950 "Czytelnika", powołując równocześnie
Państwowe Przedsiębiorstwo Kolportażu Prasy i Książki "Ruch") oraz uruchamiając we
wszystkich miastach wojewódzkich organy PZPR; prasę katolicką ograniczono (1953
"Tygodnik Powszechny" przejął PAX), pisma niezależnych stronnictw politycznych
zlikwidowano, "Odrodzenie" i "Kulturę" zastąpiono "Nową Kulturą"; z tytułów
uruchomionych w latach stalinowskich na uwagę zasługują "Przyjaciółka", "Życie
Literackie", tyg. "Świat", mag. "Młody Technik"; odwilż polit. po śmierci Stalina przynosi
pojawienie się "Dookoła Świata" i katowickiej "Panoramy", a przełom październikowy 1956
reaktywowanie pism SD i PSL, zwrot "Tygodnika Powszechnego", powstanie szeregu
nowych tytułów jak "Prawo i Życie", "Argumenty", "Odra", "Odgłosy", "Przegląd
Kulturalny"; znaczącą rolę odgrywa w tym okresie studencki tygodnik "Po prostu", zamknięty
1957 za rewizjonizm (a właśc. za zbytni krytycyzm): 1957 powstała "Polityka", a także
Ośrodek Badań Prasoznawczych w Krakowie, 1963 zlikwidowano "Nową Kulturę" i
"Przegląd Kulturalny" powołując w ich miejsce "Kulturę", 1965 powstało "Forum" - jedyny
w krajach obozu socjalistycznego tygodnik stanowiący przegląd prasy światowej; w latach
70. powstaje m.in. "Literatura", spory autorytet zyskuje "Przegląd Techniczny - Innowacje",
mnożą się pisma specjalistyczne, hobbystyczne, młodzieżowe; łączna liczba wydawanych
tytułów sięga w tym okresie 2500; utwierdza się równocześnie monopolistyczna rola
koncernu RSW "Prasa-Książka-Ruch", do którego 1975 należy 85% nakładów całej prasy
(m.in. 46 dzienników, 190 czasopism, Polska Agencja Interpress, Centralna Agencja
Fotograficzna, Krajowa Agencja Wydawnicza, sieć wydawnictw i drukarń regionalnych,
ogólnokrajowy kolportaż); nowy podział terytorialny kraju (1975) staje się impulsem do
utworzenia ok. 30 tygodników regionalnych w stolicach nowych województw; w poł. lat 70.
pojawia się także wydawana przez demokratyczną opozycję (poza oficjalnym obiegiem) prasa
opozycyjna, m.in. "Biuletyn Informacyjny KOR", "Głos", "Robotnik", czasopismo polit.
"Krytyka", "Res Publica", lit. "Zapis", "Puls" i inne, łącznie ok. 200 tytułów; znamieniem
zmian związanych ze strajkami 1980 są nowe treści w dotychczas ukazujących się
czasopismach i legalny, ogólnokrajowy "Tygodnik Solidarność" - jak większość tytułów
(łącznie z pismami partyjnymi) zawieszony 13 XII 1981, po wprowadzeniu stanu wojennego;
w miarę łagodzenia jego rygorów następuje stopniowe "odwieszanie" tytułów, ukazują się
nowe czasopisma społ.-polit. m.in. "Rzeczpospolita", "Przegląd Tygodniowy", "Tu i Teraz",
kilka pism katolickich; równocześnie wznawia działalność drugi obieg, w którym większe
znaczenie uzyskują "Wiadomości", "Tygodnik Mazowsze", "Hutnik", "Arka"; po
transformacji ustrojowej 1989 pojawia się prasa niezależna, której symbolem staje się "Gazeta
Wyborcza" kierowana przez A. Michnika; następuje zniesienie cenzury, likwidacja koncernu
RSW, szereg tytułów pada, m.in. "Życie Literackie" i "Kultura", powstają liczne nowe m.in.
"Gazeta Polska", "Twój Styl", "Pani"; na pol. rynek wkraczają koncerny zagr. (Hersant,
Passauer Neue Presse, Orkla, Bertelsman, H. Bauer, Springer, Burda i inne uruchamiając
szereg pol. edycji czasopism obcojęzycznych oraz przejmując kapitałowo znaczną część pol.
rynku prasowego, zwł. dzienników lokalnych oraz przytłaczając rynek zalewem kolorowych
tygodników nie zawsze wysokiej jakości (m.in. "Tina", "Bravo", "Popcorn", "Playboy",
"Elle"); przejściowy rozkwit przeżywa prasa lokalna; w latach 90. najw. nakłady uzyskuje
"Gazeta Wyborcza" z 20 mutacjami terenowymi i licznymi dodatkami, która opanowuje
ponad 50% rynku reklam prasowych, kształtując nakład na poziomie 600 tys. egz.; nakładem
konkuruje z nią "Super Express", z dzienników spore znaczenie osiaga "Rzeczpospolita";
początek nowego stulecia przynosi spadek czytelnictwa gazet codziennych na całym świecie,
także w Polsce; średni nakład dzienny (I-XI 2002) wynosił dla najpoczytniejszych tytułów:
"Gazeta Wyborcza" - 420,1 tys. egz., "Super Express" - 301,5, "Rzeczpospolita" - 188,3;
"Gazeta Pomorska" - 101,8; "Dziennik Zachodni" - 89,5; "Dziennik Bałtycki" - 76,7;
"Dziennik Polski" - 69,2; "Express Ilustrowany" - 63,3 tys. egz.; wśród tygodników społ.-
polit. ważniejszą rolę odgrywa nadal "Polityka", polska edycja "Newsweeka", poznańskie
"Wprost", "Przegląd" (wcześniej pt. "Przegląd Tygodniowy") oraz redagowane przez J.
Urbana skandalizujące "Nie". Ruch dziennikarski po 1989 ulega rozbiciu, obok
reaktywowanego Stow. Dziennikarzy Pol. (rozwiązanego w stanie wojennym) działa Stow.
Dziennikarzy RP (zawiązane 1982) oraz powstałe 1991 Stow. Dziennikarzy Katolickich i
1998 Syndykat Dziennikarzy Polskich. Z dziennikarzy, którzy w latach powojennych
odcisnęli swoje piętno na prasie polskiej warto wymienić nazwiska R. Kapuścińskiego, J.
Giedroycia (red. emigracyjnej "Kultury"), J. Borejszy (twórca "Czytelnika"), S.
Bratkowskiego, Z. Broniarka, K. Dziewanowskiego, M. Eilego (założyciel "Przekroju"), D.
Fikusa, W. Giełżyńskiego, W. Górnickiego, G. Jaszuńskiego, J. Kalabińskiego, S.
Kisielewskiego, H. Korotyńskiego (wieloletni red. naczelny "Życia Warszawy"), H. Krall, K.
Małcużyńskiego, A. Małachowskiego, T. Mazowieckiego, A. Micewskiego, A. Michnika, E.
Osmańczyka, D. Passenta, S. Podemskiego, M. Podkowińskiego, Z. Szeligi, M.F.
Rakowskiego (wieloletni red. nacz. "Polityki"), K.T. Toeplitza, B. Tomaszewskiego
(najwybitniejszy dziennikarz sportowy), J. Turowicza (twórca i wieloletni red. "Tygodnika
Powszechnego"), L. Wolanowskiego, z młodszych – m.in. W. Jagielskiego, J. Paradowskiej
czy J. Żakowskiego.
RUCH PAŃSTWOWY
Po 1945 powstawały spółdzielnie wydawnicze - w marcu 1945 roku powstała spółdzielnia
"Czytelnik" zajmująca się kolportażem i wydawaniem prasy. "Czytelnik" miał 10 kiosków na
dworcach i w centrum miasta. W 1950 roku "Czytelnik" oraz pozostałe spółdzielnie
wydawnicze zostały włączone do Państwowego Przedsiębiorstwa Kolportażu RUCH.
W 1950 roku utworzono w miejsce RUCH nową firmę zajmującą się kolportażem
wydawnictw prasowych pod nazwą: Państwowe Przedsiębiorstwo Kolportażu RUCH. W
skład RUCH weszło wówczas kilka spółdzielni wydawniczych utworzonych po 1945, w tym
"Czytelnik". RUCH posiadał prawo wyłączności na prenumeratę oraz kolportaż dzienników i
czasopism.
W 1955 roku Generalna Dyrekcja Państwowego Przedsiębiorstwa Kolportażu RUCH w
Warszawie została przekształcona w Centralny Zarząd Upowszechniania Prasy i Książki
RUCH. Został on podzielony na wyspecjalizowane przedsiębiorstwa zajmujące się
poszczególnymi obszarami działalności dawnego Towarzystwa. W ten sposób powstały:
Centrala Kolportażu Prasy i Wydawnictw RUCH, Przedsiębiorstwo Wydawnictw
Zagranicznych RUCH, Przedsiębiorstwo Filatelistyczne RUCH i inne. Działające
dotychczasowo w województwach oddziały RUCH zostały przekształcone w samodzielne
jednostki. W 1961 roku Kluby Międzynarodowej Prasy i Książki prowadzone przez
Robotniczą Spółdzielnię Wydawniczą „Prasa” zostały przejęte przez RUCH.
RUCH PRZEKSZTAŁCONY W SPÓŁDZIELNIĘ
W 1969 roku Centralny Zarząd Upowszechniania Prasy i Książki RUCH został
przekształcony w Zjednoczenie Upowszechniania Prasy i Książki RUCH. W 1972 roku
Zgrupowanie obejmowało: centralę handlu zagranicznego, przedsiębiorstwa upowszechniania
prasy i książki RUCH, specjalistyczne przedsiębiorstwa handlowe, przedsiębiorstwa
wydawnicze, przedsiębiorstwo poligraficzne, pięć oddziałów handlowych przy ośrodkach
informacji i kultury polskiej za granicą. W 1971, w wyniku połączenia RUCH i Robotniczej
Spółdzielni Wydawniczej „Prasa”, powstała Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza „Prasa-
Książka-Ruch”.
LIKWIDACJA "RSW". RUCH SPÓŁKĄ SKARBU PAŃSTWA
22 marca 1990 roku Sejm przyjął Ustawę o likwidacji Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej
„Prasa- Książka-Ruch”, a następnie powołał Komisję Likwidacyjną. 29 listopada 1990 roku
Rada Ministrów zatwierdziła plan zagospodarowania majątku Robotniczej Spółdzielni
Wydawniczej „Prasa-Książka- Ruch”. Następnie, w dniu 29 kwietnia 1991, roku Minister
Przemysłu wydał zarządzenie, na podstawie którego utworzono przedsiębiorstwo państwowe
pod nazwą Przedsiębiorstwo Kolportażowo- Handlowe RUCH. 24 stycznia 1992 roku Prezes
Rady Ministrów wydał zarządzenie, które umożliwiło przekształcenie Przedsiębiorstwa
Kolportażowo-Handlowego RUCH w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa pod nazwą
RUCH S.A. Akt notarialny przekształcenia został sporządzony w dniu 24 marca 1992 roku
(Rep. A 2777/92), a następnie zmieniony aktem notarialnym z dnia 9 kwietnia 1992 roku
(Rep. A 3936/92). Przedsiębiorstwo RUCH przejęło majątek po zlikwidowanej Robotniczej
Spółdzielni Wydawniczej „Prasa-Książka-Ruch”. RUCH S.A. został wpisany do RHB na
mocy postanowienia Sądu rejonowego dla m.st. Warszawy, Wydział XVI Gospodarczy, z
dnia 15 kwietnia 1992 roku. W momencie utworzenia Spółki stworzono 26 Oddziałów oraz
188 jednostek organizacyjnych niższego szczebla, które dzieliły się na zespoły i delegatury,
obsługujące sieć hurtową i detaliczną. Obecnie liczba Oddziałów została zredukowana do 15,
a liczba zespołów wynosi 41. W 2002 roku zakończono likwidację Robotniczej Spółdzielni
Wydawniczej „Prasa – Książka – Ruch”.
RUCH W STRONĘ GIEŁDY
W 2006 roku nowy Zarząd rozpoczął realizację programu restrukturyzacji, która przyniosła
znaczącą poprawę wyników operacyjnych i finansowych. Program ten objął ok. 40 inicjatyw
w obszarze zarządzania siecią, zakupów oraz logistyki, a pierwsze jego rezultaty były
widoczne już w wynikach III kwartału 2006 roku. Jednocześnie Zarząd podjął decyzję o
przeprowadzeniu publicznej oferty akcji pod koniec 2006 roku i uzyskał dla tej decyzji
poparcie Skarbu Państwa, który jest właścicielem 100% akcji Spółki. RUCH zadebiutował na
Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych 22 grudnia 2006r. Był to debiut udany. Na
otwarciu sesji papiery Ruchu kosztowały 16 proc. powyżej ceny emisyjnej. Wejście na GPW
umożliwiło Spółce pozyskanie środków na rozwój, w tym przede wszystkim na modernizację
i dalszy rozwój własnej sieci detalicznej oraz kompleksową informatyzację Spółki. Zarząd
RUCH S.A. jest także przekonany, że Spółka będąc notowaną na giełdzie, i będąc poddaną
dyscyplinie rynków kapitałowych znacznie zwiększy szanse na udaną transformację Spółki w
firmę zorientowaną na zaspokajanie potrzeb klienta i przynoszącą oczekiwany zwrot z
inwestycji dla akcjonariuszy.
RUCH SPÓŁKĄ MULTIBRANDOWĄ
W 2007 r. następował proces restrukturyzacji Spółki. Przyjęta przez Zarząd Strategia
zakładała dalsze umocnienie pozycji lidera na rynku kolportażu prasy, a także rozwijanie
największej sieci detalicznej w Polsce i hurtowej sprzedaży artykułów FMCG. Ogłoszona
została również, decyzja o uruchomieniu dwóch nowych marek: kawiarni i coffee oraz
salonów prasowych update. RUCH stał się Spółką multibrandową. Kawiarnie i coffee są
zlokalizowane głównie w centrach handlowych, pasażach, lotniskach czy dworcach PKP. 16
listopada 2007 r. jako pierwsi kawę wypili goście warszawskiego lokalu przy ul. Dobrej 54.
Dzień później kawiarnię odwiedzili klienci Centrum Handlowego Magnolia we Wrocławiu.
trzecim z kolei, był lokal i coffee otwarty w Centrum Handlowym w Gorzowie
Wielkopolskim. Salony prasowe update usytuowane są w centrach i pasażach handlowych,
biurowcach oraz na dworcach, lotniskach oraz reprezentacyjnych ulicach największych miast
Polski. Decyzja o utworzeniu sieci salonów prasowych pod nową marka, podyktowana była
chęcią spozycjonowania oferty Spółki w wyższej półce, zarówno wśród komercjalizatorów
powierzchni handlowych, jak i klientów. Pierwszy salon otwarto 6 lutego 2007 r. w centrum
Rodzinnym Witawa w Gdyni. Rok 2007 był dla RUCH-u przełomowy z jeszcze jednego
powodu. 23 listopada zaprezentowane zostało nowe, odświeżone logo Spółki. Nowy projekt
podstawowej marki Spółki RUCH, łączy tradycje z nowoczesnością. Proces rebrandingu
marki rozłożony jest na kilka lat. Pierwsze punkty sprzedaży w odmłodzonym wyglądzie
pojawiają się w 2008 r. wraz z nowymi, zaprojektowanymi wyłącznie dla RUCH bryłami
kiosków.
Wojna i po wojnie w Polsce
Działania wojenne we wrześniu 1939 r. zdezorganizowały działalność wydawnictw
prasowych. Po zajęciu Polski Niemcy zlikwidowali całą prasę polską, wydając w jej
miejsce gazety w języku niemieckim. Lata po zakończeniu działań wojennych także nie
należały do najszczęśliwszych dla rozwoju polskiej prasy. Wyrazem tego był szereg zmian
w systemie prasowym po 1944 r., które zapoczątkowały przejęcie przez państwo drukarń
i gospodarki papierem. Władze wprowadziły cenzurę prewencyjną, od stycznia 1945 r.
działało Biuro Kontroli Prasy. W 1946 r. powołano Główny Urząd Kontroli Prasy,
Publikacji i Widowisk. W drugiej połowie lat 70 - tych, wraz z organizowaniem się
demokratycznej opozycji, pojawiła się prasa podziemna wydawana poza cenzurą, tworząca
tzw. drugi obieg wydawniczy. Po sierpniu 1980 r. nastąpił szybki rozwój prasy NSZZ
„Solidarność” - powstało wówczas 6 legalnych pism Solidarności. Wprowadzenie stanu
wojennego 13 grudnia 1981 r. oznaczało czasowe zawieszenie większości tytułów
prasowych. W stanie wojennym, mimo represji, szybko rozwinęła się prasa podziemna,
która była związana głównie z działającą w konspiracji Solidarnością. W drugim obiegu
ukazało się w 1983 r. ok. 600 tytułów, a 1989 ok. 900. Łącznie poza cenzurą wydano ok.
2000 tytułów prasowych.
Polska prasa w zarysie historycznym od okresu przemian w 1989 roku
1. Okrągły Stół
Historyczny przełom w Polsce nastąpił w roku 1989. Prowadzone w Magdalence koło
Warszawy, od 6 lutego do 5 kwietnia, rozmowy przedstawicieli opozycji (głównie osób
związanych z "Solidarnością") oraz obozu rządzącego (przede wszystkim przedstawicieli
PZPR) miały doprowadzić do demokratyzacji systemu politycznego w Polsce oraz do
naprawy polskiego systemu gospodarczego. W wyniku postanowień Okrągłego Stołu
powstaje Senat, urząd prezydenta, wprowadzono zasadę pluralizmu związkowego, wolny
rynek, a co z tym się łączy powstała możliwość konkurencji. Postanowiono, że podstawą
reform ustrojowych i gospodarczych będzie pluralizm polityczny, niezależność sędziów,
demokratyczny tryb powoływania wszystkich przedstawicieli państwowych oraz, co
najważniejsze, dla treści tej pracy - wolność słowa. Wolność słowa rozumiana jako
podstawowe prawo człowieka, prawo do informacji. Wolność, którą gwarantują
międzynarodowe dokumenty m. in. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka,
Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych, Konwencja o Ochronie Praw
Człowieka i Podstawowych Wolności, Deklaracja Podstawowych Praw i Wolności. W
demokratycznej Polsce dokumentem, który miał takie prawo zapewniać stało się nowe prawo
prasowe. 11 kwietnia 1990 w tymże prawie pojawił się zapis: Prasa zgodnie z Konstytucją
Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolności wypowiedzi i urzeczywistnia prawo obywateli
do ich rzetelnego informowania, jawności życia publicznego oraz kontroli i krytyki
społecznej. Tego samego dnia Sejm jednogłośnie zniósł cenzurę, która towarzyszyła
komunistycznym mediom na każdym kroku. R. Filar uważa, że proces transformacji mediów
w Polsce można podzielić na kilka etapów:
•
"żywiołowego entuzjazmu nowych wydawców i wymuszonych przekształceń starych
tytułów" (maj 1989 - połowa 1991)
•
"pozornej stabilizacji i zmian podskórnych w prasie i radiu" (połowa 1991 - koniec
1992)
•
"otwartej walki o rynek mediów, zwłaszcza o media audiowizualne" (początek 1993 -
koniec sierpnia 1994)
•
"nowego zagospodarowania mediów" (od września 1994 roku).
2. 1989 Wolność prasy
Obie strony z rozmów w Magdalence uznały polski system komunikacji społecznej za
przestarzały i nieodpowiedni. Należy jednak uwzględnić fakt, iż zmiany nie nastąpiły
gwałtownie i okres przed 1989 rokiem był okresem przygotowawczym i wstępnym:
Poszukiwanie cezur czasowych dla transformacji prasy w ustaleniach 'okrągłego stołu' lub w
pierwszym numerze `Gazety Wyborczej` jest zabiegiem nie tyle fałszywym, co nazbyt
formalnym. (?) Stoję na stanowisku, iż był to proces, który stawał się już widoczny w okresie,
kiedy władze stopniowo znosiły restrykcje stanu wojennego. Natomiast w sposób oczywisty
prasa polska zmieniła swoje nastawienie do wielu problemów politycznych, gospodarczych i
kulturalnych na 2-3 lata przed zasadniczymi przemianami. Jednak rok 1989 to zasadnicza
rewolucja w zakresie mediów. Rynek mediów w Polsce uległ zmianom, największym i
najrozleglejszym po II wojnie światowej. Upadek komunizmu to przemiany polityczne,
przemiany, które bezpośrednio wpłynęły na rynek prasowy w Polsce. Nikt nie chce
powtórzyć błędu, jakim było kontrolowanie środków masowego przekazu przez państwo.
Dlatego czyniono wszystko, aby zlikwidować cenzurę i doprowadzić do wolności słowa.
Udało się, cenzura upadła, przydzielanie papieru na druk już nie miało miejsca. Teraz każdy
pełnoletni i nie karalny obywatel Polski mógł stać się wydawcą prasowym. Jednak nikt nie
miał pomysłu na to, jak ma wyglądać nowa rzeczywistość w świecie ekranu, radia i prasy.
3. Czas na zmiany
W 1990 roku, w wyniku obrad Okrągłego Stołu zlikwidowano Główny Urząd Kontroli Prasy,
Publikacji i Widowisk. Instytucję, która w 1946 roku powołana została do kontroli i
weryfikacji wszystkich publikacji prasowych, radiowych i telewizyjnych. Taki urząd pomagał
władzom w sprawowaniu monopolu w zakresie mediów. Rząd Tadeusza Mazowieckiego
likwiduje oficjalnie cenzurę i powołuje komisję, której celem będzie walka z owym
monopolem państwa. Stary system koncesyjny zastąpiony został licencyjnym. Jednym z
poważniejszych kroków była ustawa Sejmu z dnia 22 III 1990 roku, która zakładała
likwidację RSW - Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej "Prasa" - która była monopolistą na
rynku wydawniczym w komunistycznej Polsce. Tytuły wydawane do tej pory przez RSW
zostały sprzedane. Sprzedaż ta wzbudziła jednak wiele kontrowersji. Sposób szacowania
wartości poszczególnych pism nie był klarownie określony. Przydział pierwszeństwa w
wykupie nie był dla wszystkich zrozumiały. Dzięki temu właścicielami pism stawały się
osoby, które znalazły się w odpowiednim miejscu, o odpowiedniej porze, z odpowiednią
ilością funduszy na ten cel. W trybie przetargu sprzedano około 100 tytułów, a ponad 60
zostało przekazane pracowniczym spółdzielniom dziennikarskim. Na rynku pojawia się
również prasa, która wcześniej uważana była za konspiracyjną i ukazywała się tylko w
nielegalnym obiegu ("Arka", "Karta", "Krytyka"). Przemiany społeczno-politycznie, oraz
prawa wolnego rynku silnie wpływają na prasę, dlatego dochodzi do wielu zmian na
stanowiskach kierowniczych w mediach. Dodatkowo oficjalne rozwiązanie PZPR, które
nastąpiło 29 stycznia 1990 przyczyniło się do likwidacji wielu pism partyjnych. Niektóre
tytuły z okresu komunizmu przestają się ukazywać, inne natomiast zmieniają nazwę oraz
skład redakcji. Upadek Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej musiał zakończyć się
również likwidacją Trybuny Ludu, która była organem Komitetu Centralnego PZPR. W jej
miejsce w 1990 roku powstaje Trybuna. W styczniu 1993 roku w Warszawie zlikwidowano
Słowo Powszechne, dziennik wydawany przez Stowarzyszenie PAX. Francuska grupa
prasowa "Presse Participations Europennes" Roberta Hersanta przejmuje 49% udziałów
wydawanego wcześniej przez RSW dziennika Rzeczpospolita. Pozostałe 51% znajduje się w
rękach Państwowego Przedsiębiorstwa Wydawniczego "Rzeczpospolita", kierowanego przez
Macieja Cegłowskiego. W 1995 roku dokupuje do tego kolejne 2% udziałów i staje się
faktycznym właścicielem tego pisma. Natomiast od lipca 1996 roku 51% udziałów przejmuje
spółka "Presspublica Holding Norway", której właścicielem jest "Orkla Media". Pozostałe
49% nadal pozostaje w rękach PPW "Rzeczpospolita". Dziennik ten był wcześniej gazetą
typowo rządową. Jednak Tadeusz Mazowiecki zrozumiał, że w nowej rzeczywistości
prasowej nie ma miejsca na pismo o takim charakterze. I wtedy "Rzeczpospolita" stała się
dziennikiem niezależnym od władzy wykonawczej, otwartym na różne opcje polityczne. Po
roku 1989 redaktorem naczelnym był Dariusz Fikus, obecnie jest nim Maciej Łukasiewicz.
4. Nowa rzeczywistość, nowa prasa
Jednak okres pokomunistyczny to nie tylko zmiany tytułów oraz likwidacje. To również czas
powstawania całkiem nowych pism. Ogromnym zainteresowaniem cieszyło się szczególnie
zakładanie pism regionalnych, jednak od chęci do utrzymania się na rynku było dość daleko i
większość tych pism upadała w pierwszym okresie swojej działalności. Tylko nieliczne
utrzymały się na rynku do dziś. Wtedy właśnie powstał jeden z najpopularniejszych obecnie
na rynku dzienników - Gazeta Wyborcza. Pierwszy numer tego pisma ukazał się 8 maja 1989
roku. Już po roku działalności, bo w 1990 Gazeta Wyborcza była dziennikiem o największym
nakładzie w Polsce. Powstała ona nie po to, aby przynosić zysk, lecz, aby pomagać w
sukcesie wyborczym Solidarności. Początki Gazety Wyborczej to założenie 10 kwietnia 1989
roku przez Andrzeja Wajdę, Zbigniewa Bujaka oraz Aleksandra Paszyńskiego spółki Agora.
Celem tej spółki było przygotowanie i stworzenie odpowiednich warunków do wydawania
niezależnego dziennika. Ułatwieniem było postanowienie Okrągłego Stołu, które zakładało
powstanie takiego dziennika. Jednocześnie kierowany przez Stefana Bratkowskiego Komitet
Założycielski Stowarzyszenia pn. Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich dokonał rejestracji
w sądzie. Wolny rynek doprowadził do tego, że powstają gazety odmienne pod względem
politycznym, merytorycznym, a nawet typologicznym. Prasą, a właściwie jej wydawcami,
zaczynają rządzić prawa rynku, liczy się popyt i podaż. To pierwsze objawy konkurencji na
polskim rynku prasowym. Do tego wszystkiego dodać należy również ogromny postęp
techniczny, jaki miał miejsce na początku lat 90. W redakcji pojawiają się komputery, w
drukarniach nowe techniki składu i druku offsetowego. Konieczne są zmiany w organizacji
pracy całych redakcji. Nowe techniki umożliwiają również zwiększenie znaczenia koloru oraz
zdjęć w prasie. Uwolnienie prasy spod opieki państwa musiało zaowocować napływem
zagranicznego kapitału, nie bez znaczenia pozostali również polscy prywatni właściciele.
W roku 1980 w Polsce istniało 88 dzienników oraz 2500 czasopism i magazynów. Już w 1993
roku liczba ta wynosiła 124 dzienniki i około 3 tysięcy czasopism i magazynów.
Wydawcy zagraniczni, aby wejść na polski rynek, musieli uzyskać zgodę Ministerstwa Spraw
Zagranicznych, ta jednak przydzielana była bez większych trudności. Na wolnym rynku
pojawiają się zagraniczni inwestorzy. Należą do nich zachodnie firmy Maxwell, Mardoch,
Berlusconi, Bertelsmann, Time Warner. Wykupują oni około 75% polskiej prasy
ogólnopolskiej oraz około 1/3 prasy regionalnej. Tak duże zróżnicowanie rynku medialnego
wpływa oczywiście korzystnie na sposób przekazywania informacji, który musi być coraz
szybszy, dostępniejszy oraz nowocześniejszy. Dzięki temu między innymi polski system
komunikowania zbliżył się do systemów istniejących w większości krajów Europy. Natomiast
wydawcy musieli zwrócić uwagę na oczekiwania czytelników, jeżeli chcieli pozostać na
młodym polskim rynku prasowym. Wiązało się to z powstaniem wielu magazynów opartych
na pomyśle tabloidów. Powstają pierwsze pisma sensacyjne i erotyczne. W tym właśnie
okresie, to jest w 1991 roku w Warszawie, powstaje Super Express, ogólnopolski dziennik
informacyjno-sensacyjny. Jest oczywiście i druga strona medalu, powstają eleganckie
magazyny ilustrowane, jak np. Twój Styl, Sukces, Pani. To również pierwsze nieśmiałe kroki
prasy kobiecej, np. miesięcznik Claudia. Pomimo rosnącej ilości tytułów, nakłady
poszczególnych periodyków malały. Boom prasowy w Polsce nie uwzględnił jednak
możliwości i sytuacji ekonomicznej, nie bez znaczenia pozostał też fakt, że ogromnym
konkurentem dla prasy stała się telewizja. Należy bowiem pamiętać, że od roku 1993 na
polskim rynku obok stacji publicznych pojawiają się liczne stacje komercyjne, utrzymujące
się wyłącznie z reklam. Mniejszym zainteresowaniem cieszą się również dzienniki
informacyjne, prasa społeczno-kulturalna oraz periodyki literackie. Również zgłoszenia
przyszłych wydawców i podawane w nich informacje na temat przyszłego nakładu, mówiły o
wielkim optymizmie oraz braku realizmu tych wydawców, jak również wskazywały na brak
znajomości prawideł rządzących wolnym rynkiem prasowym. Tak silne zmiany doprowadziły
do tego, że dziennikarze lojalni wobec komunizmu musieli odejść, w nowej demokratycznej
prasie nie było dla nich miejsca. Dzięki temu nastąpiła wymiana pokoleniowa, która w
znacznym stopniu odmłodziła środowisko dziennikarskie.
5. Sukcesy na polskim rynku
O niewątpliwym sukcesie na polskim rynku może powiedzieć spółka "Prószyński i S-ka",
która zadebiutowała w 1990 roku miesięcznikiem Poradnik Domowy. Bardzo szybko osiągnął
duży nakład. Końcówka roku 1998 to 14 tytułów, drukarnia prasowa oraz mocne
wydawnictwo książkowe w spółce "Prószyński i S-ka". Wydawnictwo INFOR Ryszarda
Pieńkowskiego to debiut z 1995 roku, debiut, który już po czterech latach posiadał około 40
tytułów prasowych w Polsce, zwłaszcza dotyczących problemów prawnych i zarządzania.
INFOR wydaje między innymi Gazetę Prawna i Prawo i Gospodarka.
6. Po latach transformacji
Obecnie rynek prasowy w Polsce również podlega wielu przemianom. Nie są to jednak
zmiany tak rewolucyjne jak na początku lat 90. Można powiedzieć, że polski rynek prasowy,
stał się rynkiem "normalnym". Powstawanie nowych tytułów nie jest już tak gwałtowne i
dotyczy najczęściej pism fachowych. Nowe dzienniki to również rzadkość, częściej dochodzi
do zmniejszania ich liczby i nakładu. Można również stwierdzić, że pod względem graficzno-
edytorskim nasza prasa dorównuje obecnie prasie europejskiej.
Zmiany mediów elektronicznych w Polsce po 1989 roku
Zmiany w mediach elektronicznych po roku 1989 zaczęły się praktycznie w momencie
wejścia w życie "Ustawy o radiofonii i telewizji", przyjętej 29 grudnia 1992 roku i
obowiązującej od 1 marca 1993 roku. Ustawa ta po raz pierwszy uregulowała problemy
funkcjonowania mediów elektronicznych. Usuwała ona obowiązującą poprzednio - o
Komitecie ds. Radiofonii i Telewizji "Polskie Radio i Telewizja" z 2 grudnia 1960 r.
W
tej poprzedniej wszystko było proste - państwo miało monopol na działalność radiowo-
telewizyjną. Działać mogły jedynie media państwowe. Nowa ustawa stanowi podstawę
prawna do budowy nowego ładu informacyjnego w dziedzinie mediów elektronicznych.
Określone zostały główne zadania radiofonii i telewizji:
•
dostarczanie informacji
•
udostępnianie dóbr kultury i sztuki
•
ułatwianie korzystania z oświaty i dorobku nauki
•
upowszechnianie edukacji obywatelskiej
•
dostarczanie rozrywki
•
popieranie krajowej twórczości audiowizualnej
Art. 1, pkt. 2: "odbiór programów radiowych i zagranicznych przeznaczonych przez
nadawców do powszechnego odbioru jest wolny, z zachowaniem warunków określonych
przepisami prawa".
Art. 2. 1. Prawo rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych przysługuje
jednostkom publicznej radiofonii i telewizji oraz osobom, które uzyskały koncesję na taką
działalność.
Nadawca ma prawo do swobodnego kształtowania własnego programu, ale jednocześnie
ponosi pełną odpowiedzialność za jego treść. Audycje nie pochodzące od nadawcy powinny
być wyraźnie wyodrębnione w programie i oznaczone w sposób nie budzący wątpliwości, że
nie pochodzą od nadawcy. Ustalono precyzyjnie niektóre terminy dot. funkcjonowania
mediów elektronicznych:
•
Program - zestaw audycji radiowych lub TV, regularnie rozpowszechnianych,
pochodzących od jednego nadawcy
•
Audycja - część programu radiowego lub TV, stanowiących odrębną całość ze
względu na treść, przeznaczenie lub autorstwo przekazów
•
Nadawca - osoba, która tworzy lub zestawia programy i rozpowszechnia je lub
przekazuje innym osobom w celu rozpowszechniania w całości bez zmian
•
Rozpowszechnianie - bezprzewodowa emisja lub wprowadzenie do sieci kablowej
•
Rozprowadzanie - przejmowanie w całości i bez zmian programu nadawcy krajowego
i zagranicznego, rozpowszechnianego do powszechnego odbiorcy i równoczesne jego
rozpowszechnianie
•
Reklama - jest to każdy przekaz zmierzający do promocji sprzedaży albo innych form
korzystania z towarów lub usług, popieranie określonych spraw i idei albo do
osiągnięcia innego efektu pożądanego przez reklamodawcę, nadawany za opłatą lub
inną formą wynagrodzenia i musi być wyraźnie wyodrębniona w programie i
oznaczone w sposób nie budzący wątpliwości, że są reklamami i nie pochodzą od
nadawcy
•
Reklamodawca - każdy podmiot, który zleca nadawcy wyemitowanie danego
przekazu reklamowego
•
Sponsor - osoba nie będąca nadawcą lub producentem audycji, która pośrednio lub
bezpośrednio finansuje w całości lub w części tworzenie audycji w celu
upowszechnienia swej nazwy, firmy lub znaku towarowego
Przemiana polskich mediów po 1989 roku
Sytuacja mediów po roku 1989 zmieniła się radykalnie. Przede wszystkim Polacy odzyskując
suwerenność we własnym państwie mogli pożegnać cenzurę. Do tego czasu media spełniały
funkcję służebną wobec władzy, a nie swoich odbiorców. Zajmowały się propagandą a nie
informacją. Nad poprawnością przekazu mediów czuwał do 1989 r. Główny Urząd Kontroli
Prasy i Widowisk. System medialny był scentralizowany i podporządkowany jednej partii.
Wystarczy powiedzieć, że najsilniejsze media, radio i telewizja publiczne, zgrupowane były
w Komitecie ds. Radia i Telewizji, któremu szefował urzędnik państwowo-partyjny w randze
ministra. Z kolei prasa lokalna była uzależniona od lokalnych ekspozytur PZPR. Wraz z
nastaniem wolności zaczęły powstawać spontanicznie nowe inicjatywy medialne. Zgodnie
bowiem ze znowelizowanym prawem prasowym, wydawcą mógł stać się odtąd każdy Polak.
Pierwszy numer legalnie wydanego niezależnego dziennika można było kupić 8 maja 1989 r.,
gdy, na mocy porozumienia "Okrągłego Stołu", ukazał się pierwszy numer "Gazety
Wyborczej". Dziś to największa gazeta w kraju, ukazująca się w nakładzie pół miliona
egzemplarzy, jedno z najbardziej opiniotwórczych polskich mediów. Zaczynała jednak jako
ośmiostronicowa gazetka agitująca za kandydatami opozycji w pierwszych demokratycznych
wyborach do parlamentu. Stąd zresztą wywodziła się nazwa gazety - słowo "wyborcza"
oznacza "przeznaczona na wybory". Gazetę tworzyli opozycji dziennikarze, pracujący do tego
czasu w nielegalnie wydawanych pismach, związanych ze związkiem zawodowym
"Solidarność". Rozwój rynku prasy przyspieszyła sprzedaż części tytułów byłego
monopolisty na rynku prasy RSW "Prasa- Książka-Ruch". Wkrótce też pojawili się w Polsce
wydawcy zagraniczni, wnosząc zarówno kapitał, jak i know-how. W większości redakcji
dokonała się prawdziwa rewolucja techniczna: komputeryzacja, przejście na druk offsetowy.
Zaczęły powstawać nowe pisma w nowych segmentach rynku, wypełniając ignorowane dotąd
potrzeby czytelników. Równolegle z rynkiem prasy zaczął powstawać rynek mediów
elektronicznych. Tutaj kluczową rolę odegrała ustawa o radiofonii i telewizji z 1993 r.,
ustanawiając urząd - Krajową Radę Radiofonii i Telewizji (KRRiT), który od tego czasu
reguluje ład medialny w eterze. KRRiT przyznaje nadawcom radiowym i telewizyjnym
koncesje na nadawanie naziemne na danym obszarze Polski i w danym paśmie częstotliwości,
jak również na nadawanie satelitarne. Faktycznie jednak urząd ten decyduje o warunkach
konkurowania mediów elektronicznych w Polsce, bowiem nadawca, któremu została
przyznana koncesja, nie może nią w pełni dysponować. Nie może jej zbyć innemu
podmiotowi, co najwyżej może z niej zrezygnować, a wówczas KRRiT ponownie dysponuje
zwolnioną częstotliwością. Ma to decydujące znaczenie dla rynku telewizyjnego, bowiem w
większości polskich domów telewizja odbierana jest za pomocą zwykłej pokojowej anteny,
bez pośrednictwa telewizji kablowej czy anteny satelitarnej, zaś naziemnych częstotliwości,
które można zagospodarować, jest ograniczona ilość.
W Polsce ukazuje się ponad 5400 tytułów prasowych - gazet ogólnopolskich, lokalnych,
dzienników, tygodników, miesięczników oraz gazet specjalistycznych. Cechą
charakterystyczną dla wszystkich polskich dzienników ogólnopolskich jest to, że nie ukazują
się one w niedzielę. Nie ukazuje się też żadna popołudniówka.
Najbardziej popularne polskie tytuły prasowe:
Prasa codzienna
"Rzeczpospolita" - w "Rzeczpospolitej" ukazują się liczne dodatki tematyczne związane z
działalnością gospodarczą, m.in. bardzo ceniony przez czytelników dodatek "Prawo Co
Dnia", w którym zamieszczone są istotne dla przedsiębiorców akty prawne, rozporządzenia i
komentarze specjalistów. Nie oznacza to jednak, że "Rzeczpospolita" jest pismem jedynie
ekonomicznym. To opiniotwórczy dziennik o tematyce ogólnej z rozbudowanym działem
gospodarczym i ekonomicznym. Średni nakład "Rzeczpospolitej" przekracza 260 tys.
egzemplarzy.
"Gazeta Wyborcza" - pierwszy jej numer ukazał się w maju 1989 roku, tuż przed
przełomowymi dla naszego kraju czerwcowymi wyborami parlamentarnymi. Dziś jest filarem
największego polskiego koncernu medialnego. Średni nakład "Gazety Wyborczej" wynosi
prawie 600 tys. egzemplarzy, a w okresie przedświątecznym sięga nawet miliona
egzemplarzy. W największych miastach ukazują się dodatki lokalne. W każdy dzień tygodnia
ukazuje się także inny dodatek tematyczny. Redaktorem naczelnym Gazety jest od początku
jej istnienia Adam Michnik - działacz opozycji przed rokiem 1989 i intelektualista.
"Dziennik" - to informacyjna i opiniotwórcza gazeta o tematyce społeczno -
politycznej. Swoja tematyką obejmuje podstawowe dziedziny życia społeczno politycznego w
Polsce, Europie i na świecie.
"Super Express" - jak pisze sama redakcja gazety, jej odbiorcami są "osoby, które nie
oczekują od gazety codziennej poważnych i skomplikowanych artykułów". Gazeta stara się
skupić na życiu zwykłych ludzi.
"Fakt" - jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych gazet codziennych.
Dziennikiem gospodarczym jest ukazujący się od 1997 roku "Puls Biznesu". Gazeta
przoduje w zdobywaniu i publikowaniu informacji gospodarczych z różnych dziedzin. To
obok "Rzeczpospolitej" druga gazeta, od której zaczyna swój dzień polski przedsiębiorca.
Inną gazetą ekonomiczną jest "Parkiet" w całości poświęcony warszawskiej Giełdzie
Papierów Wartościowych. "Parkiet" ukazuje się od wtorku do soboty i zawiera m.in. analizy
techniczne notowań, komentarze i rekomendacje dla inwestorów.
Dzienniki
Ważne miejsce w życiu społeczności lokalnych zajmują gazety lokalne, które podają
informacje z kraju i ze świata, ale skupiają się na informacjach z regionu. W Polsce ukazuje
się ponad 3000 gazet regionalnych i lokalnych. Jedną z najlepiej sprzedających się gazet
lokalnych jest ukazująca się w Bydgoszczy "Gazeta Pomorska", której przeciętny nakład
wynosi 105 tysięcy egzemplarzy. Największym wydawcą prasy lokalnej jest w Polsce
wydawnictwo Polskapresse, do którego należą m.in. "Dziennik Polski", "Wieczór Wybrzeża"
i "Dziennik Zachodni".
Tygodniki
Dużą i wciąż rosnącą popularnością cieszą się w Polsce tygodniki społeczno-gospodarcze.
Najstarszym takim tygodnikiem jest "Polityka", która ukazuje się od 1957 roku. W
"Polityce" pracowali i pracują najbardziej znani polscy dziennikarze, a ich teksty często mają
charakter opiniotwórczy, co potwierdzają przeprowadzane wśród czytelników badania. Od
kilku lat tygodnik publikuje listę 500 największych polskich przedsiębiorstw. Wydawca
"Polityki" jest także współwłaścicielem radia Tok FM. Średni nakład "Polityki" sięga 260 -
300 tys. egzemplarzy.
Drugim bardzo popularnym tygodnikiem w Polsce jest ukazujący się od grudnia 1982 roku
"Wprost". Na jego łamach swoje teksty publikują najwybitniejsi polscy politycy, ekonomiści
czy prawnicy. Tygodnik od jedenastu lat przyznaje tytuł Człowieka Roku - laureatami
nagrody byli m.in. Lech Wałęsa, Aleksander Kwaśniewski, Leszek Miller, Leszek
Balcerowicz i Wisława Szymborska. Co roku "Wprost" publikuje listę 100 najbogatszych
Polaków. "Wprost" ukazuje się w nakładzie ok. 300 tys. egzemplarzy.
Od września 2001 roku ukazuje się polskie wydanie "Newsweeka". Tygodnik przebojem
wszedł na rynek. Sukces polskiego wydania zaskoczył nawet redakcję, która musiała
dodrukowywać pierwsze wydanie gazety. Newsweek jako pierwszy przygotował specjalne
wydanie o atakach terrorystycznych na Nowy Jork i Waszyngton z 11 września 2001 roku.
Wyjątkowe miejsce wśród polskich tygodników zajmuje "Tygodnik Powszechny",
ukazujący się od 1945 roku. Pismo od początku swego istnienia należy do ścisłej czołówki
opiniotwórczej prasy w Polsce. Jego podtytuł - "Katolickie pismo społeczno-kulturalne" -
najpełniej określa sfery zainteresowania redakcji. W trudnych, a niejednokrotnie
dramatycznych latach powojennej historii Polski, "Tygodnik" zawsze zabierał głos w
najważniejszych społecznych debatach na temat Kościoła katolickiego, kondycji kultury i
losów polskiego społeczeństwa. Był jedynym w krajach bloku komunistycznego niezależnym
pismem społeczno-politycznym, ukazującym się legalnie. Twórcą i redaktorem naczelnym
pisma był przez ponad pięćdziesiąt lat, aż do swojej śmierci, Jerzy Turowicz.
Panoramę polskich tygodników uzupełniają jeszcze: "Ozon" i "Przegląd" oraz wiele innych.
W Polsce ukazuje się również renomowany tygodnik anglojęzyczny "The Warsaw Voice".
Tygodnik komentuje bieżące wydarzenia z życia politycznego, ekonomicznego, społecznego i
kulturalnego w szczególności naszego kraju, ale także regionu Europy Środkowej i
Wschodniej. Na swoich łamach opisuje także najpiękniejsze zakątki Polski i miejsca warte
odwiedzenia. Na internetowych stronach "The Warsaw Voice" zamieszcza wiele linków
przydatnych dla zagranicznych gości w Polsce.
Miesięczniki
Dużym zainteresowaniem wśród polskiej kadry menedżerskiej, przedsiębiorców, właścicieli
firm cieszy się miesięcznik "Businessman Magazine". Można w nim znaleźć informacje
m.in.: o biznesie, ekonomii, finansach i reklamie. Czytelnicy cenią "Businessmana" między
innymi za regularnie publikowane raporty np. na temat rynku reklamowego oraz
prezentowane na łamach gazety rankingi.
Innym miesięcznikiem gospodarczo - ekonomicznym jest "Profit", który ukazuje się od
kwietnia 2001 roku. Gazeta stara się w sposób łatwy dla każdego czytelnika przedstawić
zawiłości gospodarcze, dlatego w podtytule "Profitu" jest napisane "Gospodarka bez
tajemnic".
Jednym z najlepiej sprzedających się miesięczników i najpopularniejszych magazynów dla
kobiet w Polsce jest "Twój Styl". Redakcja charakteryzuje swoje czytelniczki jako kobiety
inteligentne, aktywne, otwarte, dbające o wygląd i samopoczucie. Badania przeprowadzone
wśród czytelników "Twojego Stylu" pokazują, że czytają go powszechnie także mężczyźni.
GRUPA GARMOND PRESS
Jest największym regionalnym kolporterem prasy działającym aktualnie w dziewięciu
województwach tj. mazowieckim, łódzkim, dolnośląskim, opolskim, śląskim, małopolskim,
ś
więtokrzyskim, podkarpackim oraz lubelskim. Pierwsza spółka grupy, jeszcze pod nazwą
"Garmond Ltd" rozpoczęła działalność w dniu 9 listopada 1989 roku, jako pierwsza prywatna
firma kolporterska w kraju. Należy jednak podkreślić, że "Garmond Ltd" powstał na kanwie
nieformalnej struktury organizacyjnej pod nazwą "Gazeciarz Małopolski", która począwszy
od lipca 1989 roku rozprowadzała w Krakowie "Gazetę Wyborczą" i "Tygodnik
Powszechny", a później także "Tygodnik Solidarność". Kapitał zakładowy spółki wynosił na
początku 250 zł (2,5 miliona starych złotych). Obecnie kapitał ten w odniesieniu do całej
grupy "Garmond Press" wynosi blisko 4,5 mln złotych. Początkowo firma kontynuowała
detaliczną sprzedaż prasy, utworzono także pierwsze w Polsce prywatne biuro ogłoszeń
prasowych, działające do dziś jako Agencja Reklamowa "Garmond". "Garmond Ltd" w tym
okresie zaangażował się głównie w hurtową i detaliczną sprzedaż książek. Kolportaż prasy w
obecnym kształcie rozpoczęto dopiero w lipcu 1992 roku od kilkunastu tytułów prasy
kolorowej (były to najbardziej popularne wówczas tytuły, takie jak: "Dziewczyna",
"Popcorn", "Twój Styl", "Bravo" i "Poradnik Domowy"). Aktualnie grupa Garmond Press
kolportuje w sieci detalicznej 1700 tytułów prasowych polskich oraz 570 tytułów
zagranicznych. Oprócz kolportażu "kioskowego" grupa Garmond Press z powodzeniem
prowadzi prenumeratę prasy dla firm i instytucji, dostarczając około 3500 tytułów prasowych,
w tym 1450 tytułów prasy zagranicznej.
ROZWÓJ SIECI SPRZEDAŻY
W 1992 roku Garmond dostarczał prasę do kilkunastu punktów sprzedaży detalicznej. Po
roku, punktów sprzedaży było już 300, a ich liczba zaczęła systematycznie rosnąć. W chwili
obecnej firma obsługuje codziennie ponad 5000 odbiorców. W przeciwieństwie do innych
prywatnych firm kolportażowych firma od początku zaczynała sprzedaż od profesjonalnych
punktów sprzedaży prasy i tak jest do dzisiaj, gdyż ponad 60% sieci sprzedaży stanowią nadal
salony prasowe i kioski, gdzie głównym towarem jest prasa. Sposób działania grupy Garmond
Press nie ograniczał się wyłącznie do pozyskiwania punktów sprzedaży. Oprócz tego firma
przejmowała mniejsze i słabsze firmy kolportażowe lub współtworzyła nowe spółki prawa
handlowego. W roku 1996 grupa GARMOND PRESS rozpoczęła dostawę prasy do firm i
instytucji, początkowo na terenie byłego województwa krakowskiego. Obecnie dostarczamy
systematycznie prasę w prenumeracie do kilku tysięcy najpoważniejszych instytucji i firm na
terenie dziewięciu województw. Najważniejsza dla nas jest jakość świadczonych usług,
dlatego też oferta nasza budzi coraz większe zaufanie u najbardziej prestiżowych klientów, co
potwierdzają otrzymywane przez nas referencje. Od roku 2003 spółki grupy Garmond Press
prowadzą sprzedaż pełnego asortymentu artykułów przemysłowych takich jak np. papierosy,
tytonie oraz karty telefoniczne.
UDZIAŁY W RYNKU I NAJBLIŻSZE PLANY
Grupa Garmond Press obsługuje dziewięć województw, co stanowi 51% powierzchni kraju
zamieszkałej przez 62% ludności. Udział grupy Garmond Press w rynku dystrybucji wynosi
7-9% w zależności od rozprowadzanego tytułu. Lokalnie udział w rynku sprzedaży prasy jest
znacznie wyższy i tak w Krakowie wynosi on około 40%, na Podhalu ponad 50%, a
przykładowo w Legionowie nawet ponad 65% rynku. Celem firmy jest uzyskanie do końca
2005 roku co najmniej 12% wartości rynku krajowego.Grupa Garmond Press jest również
firmą o największej dynamice wzrostu sprzedaży spośród wszystkich działających obecnie
firm kolportażowych. W pierwszym półroczu 2004 grupa odnotowała ponad 15,90 % wzrostu
wartości sprzedaży w stosunku do pierwszego półrocza roku ubiegłego.
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji (KRRiT lub KRRiTV)
To organ konstytucyjny (art. 213 - 215), który stoi na straży wolności słowa, prawa do
informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji.
Skład i struktura KRRiT
Zasady, tryb działania, organizację oraz szczegółowe zasady powoływania członków KRRiT
określa ustawa z dnia 29 grudnia 1992 o radiofonii i telewizji, wraz z późniejszymi
nowelizacjami. W skład Rady wchodzi (po nowelizacji ustawy z 29 grudnia 2005 roku) 5
członków. Są oni wybierani przez: Sejm - 2 członków, Senat - 1, Prezydenta RP - 2. Kadencja
członków KRRiT wynosi 6 lat. Ta sama osoba nie może zostać ponownie wybrana na pełną
kadencję. Ze swojego grona Rada wybiera przewodniczącego i zastępcę (na wniosek
przewodniczącego). Członkowie KRRiT na mocy postanowień Konstytucji RP (art. 198)
odpowiadają za popełnienie deliktu konstytucyjnego przed Trybunałem Stanu.
Główne zadania
•
konstytucyjne (art 213 ust. 1 Konstytucji RP ): stanie na straży wolności słowa, prawa
do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji;
•
ustawowe (art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji, wraz z
późniejszymi nowelizacjami):
o
projektowanie w porozumieniu z Prezesem Rady Ministrów kierunku polityki
państwowej w dziedzinie radiofonii i telewizji;
o
określanie warunków działalności nadawców programów radiowych i
telewizyjnych;
o
rozpatrywanie wniosków i podejmowanie rozstrzygnięć w sprawach
przyznawania koncesji na rozpowszechnianie programów radiowych i
telewizyjnych;
o
sprawowanie kontroli nad działalnością nadawców w zakresie określonym
ustawą;
o
organizowanie badań treści i odbioru programów radiowych i telewizyjnych;
o
określanie wysokości opłat za udzielanie koncesji oraz wpis do rejestru;
o
opiniowanie projektów aktów ustawodawczych oraz umów
międzynarodowych dotyczących radiofonii i telewizji;
o
inicjowanie postępu naukowo - technicznego i kształcenie kadr w dziedzinie
radiofonii i telewizji;
o
współpraca z właściwymi organizacjami i instytucjami w zakresie ochrony
praw autorskich, praw wykonawców, praw producentów oraz nadawców
programów radiowych i telewizyjnych;
Niektóre uprawnienia
•
powoływanie rad nadzorczych spółek telewizji publicznej (Telewizja Polska S.A. -
TVP) oraz publicznej radiofonii (Polskie Radio S.A. oraz 17 spółek regionalnych
Polskiego Radia);
•
udzielanie koncesji na nadawanie sygnału telewizyjnego i radiowego;
•
podział środków z abonamentu radiowo-telewizyjnego;
•
nakładanie kar pieniężnych na nadawców;
Kontrowersje
•
Nowelizacja ustawy o radiofonii i telewizji z 29 grudnia 2005 roku zmniejszyła liczbę
członków Rady z dziewięciu do pięciu. Jednocześnie jej uchwalenie pozwoliło
zmienić cały skład Rady, co było niemożliwe na gruncie poprzednich przepisów. W
związku z tym pojawiły się podejrzenia, że głównym celem nowelizacji nie było
ograniczenie kosztów funkcjonowania Rady, jak utrzymywali autorzy zmian. Zdaniem
opozycji, zmiana przepisów posłużyła przede wszystkim obsadzeniu całej Rady
osobami przychylnymi rządzącej koalicji PiS-LPR-Samoobrona.
•
Nowelizacja z 29 grudnia 2005 została zaskarżona do Trybunału Konstytucyjnego,
który orzekł niekonstytucyjność zapisów stanowiących o powoływaniu
przewodniczącego KRRiT spośród członków Rady przez prezydenta. W wyniku
orzeczenia TK ustawę znowelizowano ponownie i obecnie Rada sama wybiera
przewodniczącego spośród swoich członków.
•
KRRiT nałożyła w 2006 karę w wysokości 500 tys. złotych na telewizję Polsat za
emisję programu Kuba Wojewódzki, w którym Kazimiera Szczuka parodiowała
występującą na antenie Radia Maryja Magdalenę Buczek.
•
Misja obserwacyjna Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie w raporcie
dotyczącym przebiegu wyborów parlamentarnych w Polsce w 2007 opublikowanym
22 października 2007 przez Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka
OBWE z siedzibą w Warszawie zarzuciła KRRiT upartyjnienie (PiS) i niezdolność do
właściwego wywiązania się ze swojej konstytucyjnej odpowiedzialności.
Członkowie:
Przewodniczący Rady - Witold Kołodziejski od 23 października 2007
Z nominacji prezydenta RP:
•
Piotr Boroń od września 2007
•
Barbara Bubula od września 2007
Z ramienia Sejmu:
•
Tomasz Borysiuk od stycznia 2006
•
Lech Haydukiewicz od stycznia 2006
Z ramienia Senatu:
•
Witold Kołodziejski od stycznia 2006
Rada Etyki Mediów
Ta organizacja powstała 29 marca 1995 r. z inicjatywy Stowarzyszenia Dziennikarzy
Polskich, na mocy Karty Etycznej Mediów, zajmująca się opiniowaniem zachowań
dziennikarzy oraz innych spraw istotnych dla mediów i ludzi związanych zawodowo z
mediami. Zajmuje się również pilnowaniem przestrzegania zasad etycznych przez media,
robiąc to bez żadnego wsparcia, ustawy czy dotacji budżetowych.
Znane sprawy
W 2002 r. Rada Etyki Mediów wraz z organizacją Forum Młodych PiS, złożyła doniesienie
do prokuratury w sprawie obrazy Jana Pawła II jako głowy państwa przez Jerzego Urbana w
związku z publikacją w Nie artykułu "Obwoźne sado-maso". Urban nazwał papieża m.in.
"sędziwym bożkiem", "gasnącym starcem" i "Breżniewem Watykanu".
Rada Etyki Mediów negatywnie zaopiniowała zasadność nałożenia 22 marca 2006 r.
półmilionowej kary na Telewizję Polsat, za program Kuby Wojewódzkiego wyemitowany 26
lutego 2006 r., w którym zaproszona Kazimiera Szczuka, kpiła (wg wielu widzów skarżących
się do Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji) z niepełnosprawnej redaktorki Radia Maryja –
Magdaleny Buczek.
Skład
I kadencja
•
Magdalena Bajer (przewodnicząca)
•
Tomasz Goban-Klas
•
Bolesław Michałek
•
Krzysztof Piesiewicz
•
Jerzy Turowicz
•
Piotr Wojciechowski
II kadencja
•
Jerzy Turowicz (honorowy przewodniczący, zmarł 27 stycznia 1999)
•
Magdalena Bajer (przewodnicząca)
•
Michał Bogusławski (wiceprzewodniczący)
•
Cezary Gawryś Więź (sekretarz)
•
Tomasz Goban-Klas
•
Józefa Hennelowa
•
Tadeusz Kononiuk
•
Jacek Kurczewski
•
Maciej Łukaszewicz
•
Piotr Wojciechowski
III kadencja
•
Magdalena Bajer (przewodnicząca)
•
Michał Bogusławski (wiceprzewodniczący)
•
Cezary Gawryś (sekretarz, do jesieni 2003)
•
Józefa Hennelowa
•
Tadeusz Kononiuk
•
Jacek Kurczewski
•
Maciej Łukasiewicz
•
Rafał Wieczyński (sekretarz, od jesieni 2003)
•
Piotr Wojciechowski
•
Krzysztof Wolicki (powołany na członka Rady nie zdążył odebrać nominacji z
powodu zgonu)
•
Helena Kowalik-Ciemińska (powołana jesienią 2003)
IV kadencja
10 marca 2004 r. wybrano członków IV kadencji Rady Etyki Mediów w składzie:
•
Magdalena Bajer (przewodnicząca) – publicystka
•
Tadeusz Fredro-Boniecki (wiceprzewodniczący) – dziennikarz, publicysta
•
Maciej Iłowiecki (wiceprzewodniczący) – publicysta Telewizji Polsat
•
Helena Kowalik-Ciemińska (sekretarz od jesieni 2005 roku) – publicystka
•
Michał Bogusławski – były rektor Wyższej Szkoły Dziennikarskiej im. Melchiora
Wańkowicza
•
Mariusz Jeliński – Telewizja Polska
•
Tadeusz Kononiuk – wykładowca na Uniwersytecie Warszawskim
•
Ryszard Piekarowicz – Dział Zagraniczny PAP
•
Anna Teresa Pietraszek – dokumentalistka i reżyser
•
Rafał Wieczyński – producent filmowy
STOWARZYSZENIA DZIENNIKARSKIE
STOWARZYSZENIE DZIENNIKARZY POLSKICH
Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich to najstarsza organizacja skupiająca największą liczbę
miłośników tego zawodu w Polsce. Przystąpić do niej może każdy dziennikarz, który będzie
miał na uwadze rzetelne informowanie opinii publicznej o wydarzeniach przedstawianych za
pośrednictwem mediów oraz będzie dbał o zawodową etykę i chronił swoje prawa, a także
będzie przekazywał pamięć, że członkostwo w zrzeszeniu jest dobrowolne i nie przynosi
korzyści majątkowych. Mówiąc o Stowarzyszeniu Dziennikarzy Polskich przede wszystkim
trzeba mieć na uwadze czas i okoliczności, w jakich organizacja ta powstała. Najpierw był
Związek Zawodowy Dziennikarzy, który powstał jeszcze przed wojną. Jednak wyobraźmy
sobie czasy peerelowskiej Polski i rok 1951. Wtedy ZZD przestał istnieć na rzecz
Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich. Organizacja ta skupiła masę dziennikarzy, którzy
czynnie włączali się w życie publiczne, dążąc razem ze społeczeństwem do demokratyzacji
ustroju PRL oraz aktywnie działając na rzecz "Solidarności". Jednak stan wojenny
wprowadzony przez Wojciecha Jaruzelskiego w 1981 roku doprowadził do rozwiązania, a rok
później zdelegalizowania SDP. W miejscu gdzie organizacja miała swoją siedzibę powstało
Stowarzyszenie Dziennikarzy PRL. Pomimo delegalizacji, członkowie stowarzyszenia nie
zapomnieli o swojej misji, jaką ówcześnie, niewątpliwie była obrona prawdy i niezależności
dziennikarskiej. SDP działało w konspiracji. Mimo wielu aresztowań, środowisko
dziennikarskie nie tylko współpracowało z demokratyczną opozycją, ale także wydawało
podziemną prasę. Gdy nadszedł rok 1989 i ustrój w kraju się zmienił, to stowarzyszenie
odzyskało swoją legalność. Jednak dopiero w 2001 roku SDP odzyskała utracony wcześniej
majątek. W tym samym roku została uchwalona w Sejmie ustawa mówiąca o dostępie do
informacji publicznej. SDP przyczyniło się do jej uchwalenie oraz dzięki takiemu działaniu
wsparło projekt opracowany przez Centrum im. Adama Smitha. Od 1993 roku dziennikarzom
zostają rozdawane nagrody przyznawane przez Zarząd Główny SDP. Ponadto wybitni
dziennikarze za całokształt swojej twórczości otrzymują "Laur SDP". Antynagrodą lauru jest
"Hiena Roku", którą otrzymuje dziennikarz za nie przestrzeganie zasad etyki dziennikarskiej i
nierzetelność. W 1995 roku powstała Karta Etyczna Mediów, której inicjatorem było
Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich. Przy Stowarzyszeniu działa wiele klubów, wśród
których wyróżnia się Klub Publicystów Ochrony Środowiska EKOS, Klub Dziennikarzy
Europejskich, Klub Dziennikarzy Biznesowych, Klub Fotografii Prasowej, Klub Publicystyki
Kulturalnej, Narciarski Klub Dziennikarzy KACZKA, Klub Dziennikarzy Wodniaków
KOTWICA.
STOWARZYSZENIE DZIENNIKARZY RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Stowarzyszenie Dziennikarzy Rzeczpospolitej Polskiej to organizacja, która skupia
dziennikarzy zajmujących się przede wszystkim życiem publicznym. Jej zakres działania jest
jasno określony przez założenia Konstytucji RP oraz przez prawo prasowe. Stowarzyszenie
ma swoje oddziały terenowe w wielu polskich miastach, jednak siedzibą władz naczelnych
jest Warszawa. Stowarzyszenie Dziennikarzy RP ma na celu przede wszystkim ochronę
wolności słowa mediów, dbanie o rzetelność i etykę dziennikarską oraz zapewnienie równego
dostępu wszystkim obywatelom do edukacji i kultury, a także wszechstronne informowanie
społeczeństwa o najważniejszych wydarzeniach. Ponadto stowarzyszenie działa na rzecz
rozwoju współpracy w ramach integracji europejskiej. Takie zadania stowarzyszenie realizuje
nie tylko poprzez środki masowego przekazu, ale także za pośrednictwem organów
administracji publicznej. Stowarzyszenie skupia dziennikarzy, związanych ze wszystkimi
ś
rodkami masowego przekazu (tj. prasa, radio i telewizja). Członkami mogą być także
dziennikarze emeryci i renciści.
KATOLICKIE STOWARZYSZENIE DZIENNIKARZY
Katolickie Stowarzyszenie Dziennikarzy to stowarzyszenie skupiające dziennikarzy, którzy
interesują się tematyką religijną i sprawami związanymi z życiem Kościoła. Ugrupowanie
postawiło sobie kilka celów, wśród których wymienia się m.in. czynny udział w
ewangelickiej misji Kościoła, troska o postępowanie zgodne z etyką Kościoła czy też
reprezentowanie katolickiego środowiska dziennikarskiego wobec władz państwowych.
Osoby należące do stowarzyszenia to dziennikarze prasowi, radiowi i telewizyjni, którzy
kierują się Magisterium Kościoła oraz zasadami wypływającymi z nauk głoszonych podczas
Soboru Watykańskiego II. W ramach stowarzyszenia działają liczne koła redakcyjne, które
skupiają dziennikarzy zainteresowanych konkretną tematyką.
POLSKIE STOWARZYSZENIE DZIENNIKARZY NAUKOWYCH NAUKOWI.PL
To pierwsze w Polsce stowarzyszenie dziennikarzy zajmujących się sprawami nauki. Zostało
zawiązane z inicjatywy członków nieistniejącego już poznańskiego klubu Pro Media. Wśród
założycieli stowarzyszenia znaleźli się przedstawiciele redakcji między innymi "Dziennika
Zachodniego", "Focusa", "Głosu Wielkopolskiego", "Młodego Technika", "Newsweeka",
"Przekroju", Polskiego Radia, Radia TOK FM, "Świata Nauki" oraz "Wiedzy i Życia".
Naukowi.pl szacują, że liczba aktywnych zawodowo dziennikarzy naukowych w Polsce
przekracza sto osób i postawili sobie za cel integrację środowiska dziennikarzy piszących o
nauce, medycynie i technice, a także popularyzatorów nauki, rzeczników prasowych instytucji
naukowych czy specjalistów od PR zajmujących się tą tematyką. Jednym z istotniejszych
"instrumentów" integrujących to środowisko ma być przyznawana każdego roku nagroda dla
dziennikarza za najlepszy artykuł, program czy audycję popularnonaukową opublikowaną w
Polsce. Naukowi.pl ściśle współpracują z organizacjami europejskimi, a szczególnie z
European Union of Science Journalists' Associations (EUSJA), której są członkiem od
samego początku swojej działalności. Z kolei przez tę organizację są pośrednio członkami
World Federation of Science Journalists w Gatineau w Kanadzie. Naukowi.pl kładą nacisk na
współpracę międzynarodową z organizacjami zrzeszającymi dziennikarzy naukowych, gdyż
uważają to za dobrą drogę do promowania polskich osiągnięć naukowych za granicą. Działają
także na rzecz promowania nauki i dziennikarstwa naukowego w Polsce. W założeniach
Stowarzyszenia znalazło się organizowanie raz do roku spotkania, które pełnić będzie funkcję
walnego zebrania członków połączonego z wykładem zaproszonego przez zarząd naukowca.
Naukowi.pl planują także informować o możliwościach wyjazdów i szkoleń oraz
pośredniczyć w uzyskiwaniu dofinansowania do nich ze środków EUSJA i innych źródeł.
Chcą także organizować szkolenia i konferencje związane z popularyzacją nauki oraz brać
udział w imprezach o takiej tematyce. Wszystkie te założenia nie mogą się urzeczywistniać
bez regularnych spotkań, ale także bez wymiany informacji o wyjazdach, szkoleniach czy
stypendiach, czemu służy strona internetowa www.naukowi.pl. Znajduje się na niej forum
umożliwiające wymianę informacji i prowadzenie dyskusji na interesujące tematy.
STOWARZYSZENIE DZIENNIKARZY - ABSOLWENTÓW UNIWERSYTETU
JAGIELLOŃSKIEGO
Stowarzyszenie Dziennikarzy - Absolwentów Uniwersytetu Jagielońskiego zostało powołane
do życia na zjeździe założycielskim, który odbył się 20 stycznia 2001 roku. SDA UJ skupia
przy UJ dziennikarzy, którzy pracują we wszystkich ośrodkach w kraju i zagranicą.
Dziennikarze - absolwenci UJ - chcą wspierać swoją uczelnię, promować dokonania
członków wspólnoty akademickiej oraz polskiej kultury i nauki. Ważne są dla nich także
działania na rzecz środowiska zawodowego, a w szczególności troska o oblicze polskiego
dziennikarstwa, jego poziom merytoryczny i etyczny. SDA UJ dwa razy do roku organizuje w
Krakowie sesje, w których uczestniczą pracownicy naukowi, dziennikarze, studenci,
zaproszeni goście oraz członkowie Stowarzyszenia. Tematami dotychczasowych sesji były
m.in. odpowiedzialność dziennikarza za słowo i etyka.
STOWARZYSZENIE DZIENNIKARZY BIAŁORUSKICH
Niezależna, pozarządowa grupa dziennikarska, która działa na rzecz obrony praw
dziennikarzy oraz zasad swobodnego, profesjonalnego dziennikarstwa. Organizacja powstała
z myślą o pracownikach mediów, którzy mają kłopoty z prawem ze względu na nieprzychylną
wolności słowa politykę Białorusi. Organizacja monitoruje bieżące działania białoruskich
władz (we współpracy z Komisją Etyki Dziennikarskiej). Członkowie stowarzyszenia działają
także na rzecz integracji białoruskiego środowiska dziennikarskiego. Od kilku lat BAŻ
(popularny skrót od nazwy Bielaruskaja Asocjacja Żurnalistav) wydaje zaangażowane
społecznie pismo "aBAŻur". Działalność stowarzyszenia została w 2004 roku doceniona
przez Parlament Europejski, który przyznał BAŻ nagrodę imienia Andrieja Sacharowa.
STOWARZYSZENIE DZIENNIKARZY EUROREGIONÓW "SPREWA-NYSA-
BÓBR" I "PRO EUROPA VIADRINA"
Organizacja pozarządowa, która skupia dziennikarzy lokalnych, zainteresowanych
problemami euroregionu. Członkowie stowarzyszenia podejmują działania na rzecz
pogranicza i euroregionu lubuskiego. Wspomagają rozwój wspólnot i społeczności lokalnych,
działają na rzecz integracji europejskiej oraz rozwijania współpracy między społeczeństwami.
SDE pomaga zachować dobra kultury i wspiera rozwój edukacji. Dodatkowo pomaga chronić
praw człowieka oraz swobód obywatelskich. Stowarzyszenie zajmuje się również organizacją
konferencji, audycji radiowych i telewizyjnych.
STOWARZYSZENIE DZIENNIKARZY I DOKUMENTALISTÓW
"KONCENTRAT"
STOWARZYSZENIE DZIENNIKARZY I PUBLICYSTÓW
Grupa niezależnych dziennikarzy, publicystów i pasjonatów, prowadzących opiniotwórczy
miesięcznik "Gazeta Ogólnopolska", dostępny zarówno w wersji elektronicznej
(www.gazetao.pl), jak i drukowanej. W piśmie SDiP zamieszczane są teksty na temat
bieżących wydarzeń politycznych, gospodarczych, kulturalnych i sportowych. Redaktorzy
kierują swoje czasopismo do wszystkich Polaków - także tych, którzy udali się na emigrację.
Stowarzyszenie podejmuje wszelkie dostępne działania na rzecz budowania kultury
politycznej i wrażliwości społecznej w życiu codziennym. SDiP bardzo chętnie współpracuje
z młodymi dziennikarzami i studentami.
STOWARZYSZENIE DZIENNIKARZY OBYWATELSKICH
Grupa wolontariuszy działająca na rzecz promocji i rozwoju dziennikarstwa obywatelskiego.
Poprzez swoją działalność członkowie stowarzyszenia chcą szerzyć idee rozwoju
społeczeństwa obywatelskiego i wspierać różnorodne formy aktywności społecznej.
Podejmują starania o zapewnienie jak najszerszego dostępu do informacji. SDE rozwija i
propaguje inicjatywy, które sprzyjają rozwojowi sieci internetowych oraz dąży do
upowszechniania bezpłatnego dostępu do Internetu. Stowarzyszenie zajmuje się również
opiniowaniem aktów prawnych, dotyczących ważnych kwestii społecznych. SDO
współpracuje z wieloma krajowymi, zagranicznymi i międzynarodowymi organizacjami o
zbliżonym profilu działalności, w tym także z organizacjami rządowymi. Dodatkowo grupa
prowadzi działalność wydawniczą i zapewnia pomoc organizacyjno-ekonomiczną innym
organizacjom, których działalność jest zgodna z celami stowarzyszenia.
STOWARZYSZENIE DZIENNIKARZY SPORTOWYCH "REPREZENTACJA
PIŁKARSKA DZIENNIKARZY"
Grupa dziennikarzy prasowych, radiowych i telewizyjnych, której celem jest wspieranie
rozwoju sportu i kultury fizycznej. Aby popularyzować piłkę nożną, stowarzyszenie
organizuje liczne mecze międzypaństwowe z innymi drużynami dziennikarzy oraz zapewnia
systematyczne treningi swojej reprezentacji na warszawskim Bemowie. Dziennikarze biorą
również udział w turniejach charytatywnych oraz meczach towarzyskich, okolicznościowych
i promocyjnych. Obecnym trenerem reprezentacji jest Wojciech Jagoda. Grupę sponsorują
m.in. Orange (sponsor główny) oraz Puma (sponsor techniczny).
TARNOWSKIE STOWARZYSZENIE DZIENNIKARZY
Organizacja pozarządowa zrzeszająca dziennikarzy i publicystów z Tarnowa i okolic.
Stowarzyszenie czynnie wspiera wszelkie akcje promujące dziennikarstwo na terenie gminy.
Członkowie TSD wielokrotnie organizowali konkursy dziennikarskie w szkołach
tarnowskich, wspierając rozwój edukacji i kultury. Grupa jest współorganizatorem projektu
"Droga Tarnowa do zjednoczonej Europy. Bliższa Europa". W ramach akcji wydawane jest
pismo "Bliższa Europa", organizowane są liczne konkursy dziennikarskie oraz Dzień Europy
w Tarnowie.
STOWARZYSZENIE DZIENNIKARZY PODRÓŻNIKÓW GLOBTROTER
Stowarzyszenie dziennikarzy prasowych, radiowych i telewizyjnych, specjalizujących się w
tematyce turystycznej. Do najbardziej znanych członków grupy należą m.in. Ryszard
Badowski, Beata Pawlikowska, Olgierd Budrewicz, Jerzy Adamuszek oraz Zofia Suska.
Członkowie organizacji stale współpracują ze znanymi podróżnikami, pracownikami
konsulatów, biurami podróży i liniami lotniczymi. SDP Globtroter zostało założone w 1992
roku. Od tamtej pory dziennikarze tej grupy odbyli prawie 1000 podróży, odwiedzając 91
państw na całym świecie. Organizacja co roku przyznaje nagrody za najlepsze publikacje
turystyczne.
USTAWA
z dnia 29 grudnia 1992 r.
o radiofonii i telewizji
(tekst jednolity)
Rozdział 1
Przepisy ogólne
Art. 1. 1. Zadaniem radiofonii i telewizji jest:
1) dostarczanie informacji;
2) udostępnianie dóbr kultury i sztuki;
3) ułatwianie korzystania z oświaty i dorobku nauki;
3a) upowszechnianie edukacji obywatelskiej;
4) dostarczanie rozrywki;
5) popieranie krajowej twórczości audiowizualnej.
2. Odbiór programów krajowych i zagranicznych przeznaczonych przez nadawców do
powszechnego odbioru jest wolny, z zachowaniem warunków określonych przepisami prawa.
Art. 1a. 1. Ustawę
stosuje
się
do
nadawców
ustanowionych
na
terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej.
2. Nadawcę uważa się za ustanowionego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli
spełnia on co najmniej jeden z warunków:
1) ma swoją siedzibę w Rzeczypospolitej Polskiej oraz:
a) decyzje o strukturze i zawartości programu są podejmowane na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej lub
b) istotna część osób zatrudnionych na podstawie stosunku pracy lub umowy
cywilnoprawnej przy działalności nadawcy działa na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej, a decyzje o strukturze i zawartości programu są podejmowane w innym
państwie członkowskim Unii Europejskiej, lub
c) istotna część osób zatrudnionych na podstawie stosunku pracy lub umowy
cywilnoprawnej przy działalności nadawcy działa zarówno na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej, jak i w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej;
2) decyzje o strukturze i zawartości programu są podejmowane na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej oraz istotna część osób zatrudnionych na podstawie stosunku
pracy lub umowy cywilnoprawnej przy działalności nadawcy działa na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej, a nadawca ma swoją siedzibę w innym państwie
członkowskim Unii Europejskiej,
3) rozpoczął rozpowszechnianie programu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub na
podstawie prawa Rzeczypospolitej Polskiej i utrzymuje stabilne i efektywne związki
gospodarcze z Rzecząpospolitą Polską, chyba że:
a) zarówno siedziba nadawcy znajduje się w innym państwie członkowskim Unii
Europejskiej, jak i decyzje o strukturze i zawartości programu są podejmowane w
innym państwie członkowskim Unii Europejskiej lub
b) istotna część osób zatrudnionych na podstawie stosunku pracy lub umowy
cywilnoprawnej przy działalności nadawcy działa w innym państwie członkowskim
Unii Europejskiej, w którym nadawca ma swoją siedzibę lub decyzje o strukturze i
zawartości programu są podejmowane na terytorium innego państwa członkowskiego
Unii Europejskiej.
3. Za ustanowionego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się także nadawcę,
jeżeli istotna część osób zatrudnionych na podstawie stosunku pracy lub umowy
cywilnoprawnej przy działalności nadawcy działa na jej terytorium oraz nadawca:
1) ma swoją siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a decyzje o strukturze i
zawartości programu są podejmowane w państwie niebędącym państwem członkowskim
Unii Europejskiej albo
2) ma swoją siedzibę w państwie niebędącym państwem członkowskim Unii Europejskiej, a
decyzje o strukturze i zawartości programu są podejmowane na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej.
4. Za ustanowionego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się także nadawcę,
który:
1) dysponuje lub wykorzystuje częstotliwość na podstawie decyzji wydanej przez polski
organ administracji publicznej albo
2) korzysta z satelity wykorzystującego rezerwację zasobów orbitalnych dokonaną przez
polski organ administracji publicznej, jeżeli nie dysponuje lub nie wykorzystuje
częstotliwości na podstawie decyzji wydanej przez właściwy organ władzy publicznej
państwa członkowskiego Unii Europejskiej albo
3) korzysta ze stacji dosyłowej do satelity zlokalizowanej na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej, jeżeli nie korzysta z satelity wykorzystującego rezerwację zasobów orbitalnych
dokonaną przez właściwy organ władzy publicznej państwa członkowskiego Unii
Europejskiej
- pomimo że nie odpowiada on warunkom określonym w ust. 1-3 i nie został uznany za
nadawcę ustanowionego w państwie członkowskim Unii Europejskiej na podstawie
przepisów prawa tego państwa odpowiadających warunkom określonym w ust. 1-3.
Art. 2. 1. Prawo rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych przysługuje
jednostkom publicznej radiofonii i telewizji oraz osobom, które uzyskały koncesję na taką
działalność.
2. Ustawy nie stosuje się do:
1) programu rozpowszechnianego lub rozprowadzanego wyłącznie w obrębie jednego
budynku;
2) programu rozpowszechnianego lub rozprowadzanego w systemie, w którym urządzenia
nadawcze i odbiorcze należą do tej samej osoby, prowadzącej działalność gospodarczą
lub inną zarejestrowaną działalność publiczną, a treść programu ogranicza się do spraw
związanych z tą działalnością i jest adresowana do pracowników lub innego określonego
kręgu osób związanych z nadawcą;
3) programu rozprowadzanego w sieci kablowej, jeżeli liczba indywidualnych odbiorców
nie przekracza 250.
Art. 3. Do radiofonii i telewizji stosuje się przepisy prawa prasowego, o ile ustawa nie
stanowi inaczej.
Art. 4. W rozumieniu ustawy:
1) nadawcą jest osoba, która tworzy lub zestawia programy i rozpowszechnia je lub
przekazuje innym osobom w celu rozpowszechnienia w całości i bez zmian;
1a) nadawcą społecznym jest nadawca:
a) którego program upowszechnia działalność wychowawczą i edukacyjną, działalność
charytatywną, respektuje chrześcijański system wartości za podstawę przyjmując
uniwersalne zasady etyki oraz zmierza do ugruntowania tożsamości narodowej,
b) w którego programie nie są rozpowszechniane audycje ani inne przekazy, o których
mowa w art. 18 ust. 5,
c) który nie nadaje reklam lub telesprzedaży oraz sponsorowanych audycji lub innych
sponsorowanych przekazów,
d) który nie pobiera opłat z tytułu rozpowszechniania, rozprowadzania lub odbierania
jego programu;
1b) osobą zagraniczną jest osoba zagraniczna w rozumieniu art. 5 pkt 2 ustawy z dnia 2 lipca
2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 173, poz. 1807);
1c) zespołem twórczym jest zespół osób tworzących audycje, do którego zalicza się w
szczególności: reżysera, autora scenariusza, scenografa, operatora, odtwórców głównych
ról i kompozytora;
2) rozpowszechnianiem jest:
a) bezprzewodowa emisja programu do równoczesnego, powszechnego odbioru (system
powszechnego odbioru),
b) wprowadzanie programu do sieci kablowej (system zbiorowego odbioru);
3) rozprowadzaniem jest przejmowanie w całości i bez zmian programu nadawcy krajowego
lub zagranicznego, z wyjątkiem programu rozpowszechnianego w sieci kablowej, i
równoczesne jego rozpowszechnianie;
4) programem jest uporządkowany zestaw audycji radiowych lub telewizyjnych, reklam i
innych przekazów, regularnie rozpowszechniany, pochodzący od jednego nadawcy;
4a) programem wyspecjalizowanym jest program, w którym nie mniej niż 70 % czasu
nadawania programu w ciągu miesiąca, w godzinach 6-23, stanowią audycje i inne
przekazy realizujące przyjętą specjalizację programu;
5) audycją jest część programu radiowego lub telewizyjnego, stanowiąca odrębną całość ze
względu na treść, formę, przeznaczenie lub autorstwo;
5a) audycją wytworzoną pierwotnie w języku polskim jest audycja spełniająca wymogi
audycji europejskiej w rozumieniu niniejszej ustawy i powstała na podstawie scenariusza
wytworzonego pierwotnie w języku polskim, której pierwotna rejestracja dokonana
została w języku polskim;
6) reklamą jest każdy przekaz, niepochodzący od nadawcy, zmierzający do promocji
sprzedaży albo innych form korzystania z towarów lub usług, popierania określonych
spraw lub idei albo osiągnięcia innego efektu pożądanego przez reklamodawcę,
nadawany za opłatą lub inną formą wynagrodzenia;
7) sponsorowaniem jest bezpośrednie lub pośrednie finansowanie albo współfinansowanie
tworzenia lub rozpowszechniania audycji lub innych przekazów, przez podmiot
niebędący nadawcą lub producentem audycji, dla upowszechnienia, utrwalenia lub
podniesienia renomy nazwy, firmy, towaru lub usługi, znaku towarowego lub innego
oznaczenia indywidualizującego sponsora lub jego działalność;
8)
(1)
(uchylony);
9) przekazem tekstowym jest zbiór tekstów i nieruchomych obrazów, rozpowszechnianych
za pomocą sygnału telewizyjnego równocześnie z programem;
10) telesprzedażą jest każdy przekaz zawierający bezpośrednią ofertę sprzedaży towarów lub
odpłatnego świadczenia usług;
11) reklamą ukrytą jest przedstawianie w audycjach towarów, usług, nazwy, firmy, znaku
towarowego lub działalności przedsiębiorcy będącego producentem towaru lub
ś
wiadczącego usługi, jeżeli zamiarem nadawcy, w szczególności związanym z
wynagrodzeniem lub uzyskaniem innej korzyści, jest osiągnięcie skutku reklamowego
oraz jeżeli możliwe jest wprowadzenie publiczności w błąd co do charakteru przekazu;
12) producentem jest osoba fizyczna lub osoba prawna, lub jednostka organizacyjna, o której
mowa w art. 33
1
§ 1 Kodeksu cywilnego, która podejmuje inicjatywę, faktycznie
organizuje i ponosi odpowiedzialność za kreatywny, organizacyjny i finansowy proces
produkcji utworu audiowizualnego;
13) producentem niezależnym wobec danego nadawcy jest producent niepozostający w
stosunku pracy z danym nadawcą, niebędący sam nadawcą i nieposiadający udziałów w
organizacji nadawcy oraz w którym nadawca ani żaden podmiot od niego zależny bądź
należący do tej samej grupy kapitałowej nie posiada żadnych udziałów, a w zarządach nie
zasiadają żadne osoby pozostające w stosunku pracy z danym nadawcą lub będące
nadawcami;
14) przedsiębiorcą jest przedsiębiorca w rozumieniu ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o
swobodzie działalności gospodarczej.
Rozdział 2
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji
Art. 5. Tworzy się Krajową Radę Radiofonii i Telewizji, zwaną dalej "Krajową Radą",
jako organ państwowy właściwy w sprawach radiofonii i telewizji.
Art. 6. 1. Krajowa Rada stoi na straży wolności słowa w radiu i telewizji, samodzielności
nadawców i interesów odbiorców oraz zapewnia otwarty i pluralistyczny charakter radiofonii
i telewizji.
2. Do zadań Krajowej Rady należy w szczególności:
1) projektowanie w porozumieniu z Prezesem Rady Ministrów kierunków polityki państwa
w dziedzinie radiofonii i telewizji;
2) określanie, w granicach upoważnień ustawowych, warunków prowadzenia działalności
przez nadawców;
3) podejmowanie, w zakresie przewidzianym ustawą, rozstrzygnięć w sprawach koncesji na
rozpowszechnianie i rozprowadzanie programów;
3a) uznawanie za nadawcę społecznego lub odbieranie tego przymiotu, na warunkach
określonych ustawą;
4) sprawowanie w granicach określonych ustawą kontroli działalności nadawców;
5) organizowanie badań treści i odbioru programów radiowych i telewizyjnych;
6)
(2)
ustalanie wysokości opłat za udzielenie koncesji oraz wpis do rejestru;
6a)
(3)
ustalanie, na zasadach określonych w ustawie z dnia 21 kwietnia 2005 r. o opłatach
abonamentowych (Dz. U. Nr 85, poz. 728), wysokości opłat abonamentowych;
7) opiniowanie projektów aktów ustawodawczych oraz umów międzynarodowych
dotyczących radiofonii i telewizji;
7a)
(4)
(uchylony);
8) inicjowanie postępu naukowo-technicznego i kształcenia kadr w dziedzinie radiofonii i
telewizji;
9) organizowanie i inicjowanie współpracy z zagranicą w dziedzinie radiofonii i telewizji;
10) współpraca z właściwymi organizacjami i instytucjami w zakresie ochrony praw
autorskich, praw wykonawców, praw producentów oraz nadawców programów
radiowych i telewizyjnych.
Art. 7. 1.
(5)
W skład Krajowej Rady wchodzi pięciu członków powoływanych: 2 przez
Sejm, 1 przez Senat i 2 przez Prezydenta, spośród osób wyróżniających się wiedzą i
doświadczeniem w zakresie środków społecznego przekazu.
2.
(6)
(uchylony).
2a.
(7)
(uchylony).
2b.
(8)
Przewodniczącego Krajowej Rady wybierają ze swojego grona i odwołują
członkowie Krajowej Rady.
3. Krajowa Rada wybiera ze swego grona, na wniosek Przewodniczącego, zastępcę
Przewodniczącego Krajowej Rady.
4.
(9)
Kadencja członków Krajowej Rady trwa 6 lat, licząc od dnia powołania ostatniego
członka. Członkowie Krajowej Rady pełnią swe funkcje do czasu powołania następców.
5. Członek Krajowej Rady nie może być powołany na kolejną pełną kadencję.
6. Organ uprawniony do powołania członka Krajowej Rady odwołuje go wyłącznie w
przypadku:
1) zrzeczenia się swej funkcji;
2) choroby trwale uniemożliwiającej sprawowanie funkcji;
3) skazania prawomocnym wyrokiem za popełnienie przestępstwa z winy umyślnej;
3a)
(10)
złożenia niezgodnego z prawdą oświadczenia lustracyjnego, stwierdzonego
prawomocnym orzeczeniem sądu;
4) naruszenia przepisów ustawy stwierdzonego orzeczeniem Trybunału Stanu.
7. W przypadku odwołania członka lub jego śmierci przed upływem kadencji, właściwy
organ powołuje nowego członka Krajowej Rady na okres do końca tej kadencji.
Art. 8. 1. Pracodawca zatrudniający członka Krajowej Rady udzieli mu, na jego wniosek,
urlopu bezpłatnego na czas sprawowania funkcji. Okres urlopu wlicza się do stażu pracy, od
którego zależą uprawnienia wynikające ze stosunku pracy.
2. (uchylony).
3. W okresie kadencji członków Krajowej Rady ulega zawieszeniu ich członkostwo:
1) (utracił moc);
2) we władzach stowarzyszeń, związków zawodowych, związków pracodawców,
organizacji kościelnych lub związków wyznaniowych.
4. Nie można łączyć funkcji członka Krajowej Rady z posiadaniem udziałów albo akcji
spółki bądź w inny sposób uczestniczyć w podmiocie będącym nadawcą lub producentem
radiowym lub telewizyjnym oraz wszelką działalnością zarobkową, z wyjątkiem pracy
dydaktyczno-naukowej w charakterze nauczyciela akademickiego lub pracy twórczej.
Art. 9. 1. Na podstawie ustaw i w celu ich wykonania Krajowa Rada wydaje
rozporządzenia i uchwały.
2.
(11)
Krajowa Rada podejmuje uchwały większością 2/3 głosów ustawowej liczby
członków.
3. Krajowa Rada uchwala regulamin swych obrad.
Art. 10. 1. Przewodniczący Krajowej Rady kieruje jej pracami, reprezentuje Krajową
Radę oraz wykonuje zadania określone w ustawie.
2. Przewodniczący Krajowej Rady może żądać od nadawcy przedstawienia materiałów,
dokumentów i udzielenia wyjaśnień w zakresie niezbędnym dla kontroli zgodności działania
nadawcy z przepisami ustawy i warunkami koncesji.
3. Przewodniczący Krajowej Rady może wezwać nadawcę do zaniechania działań w
zakresie tworzenia i rozpowszechniania programów, jeżeli naruszają one przepisy ustawy,
uchwały Krajowej Rady lub warunki koncesji.
4. Przewodniczący Krajowej Rady na podstawie uchwały tej Rady może wydać decyzję
nakazującą zaniechanie przez nadawcę działań w zakresie, o którym mowa w ust. 3.
5. Przepisy ust. 2-4 stosuje się odpowiednio do rozprowadzania programów radiowych i
telewizyjnych.
Art. 11. 1. Krajowa Rada wykonuje swoje zadania przy pomocy Biura Krajowej Rady.
2. Organizację i tryb działania Biura Krajowej Rady określa regulamin uchwalany przez
Krajową Radę.
3. Koszty działalności Krajowej Rady i Biura Krajowej Rady są pokrywane z budżetu
państwa.
4. Do pracowników Biura Krajowej Rady stosuje się przepisy o pracownikach urzędów
państwowych.
Art. 12. 1. Krajowa Rada przedstawia corocznie do końca marca Sejmowi, Senatowi i
Prezydentowi sprawozdanie ze swej działalności za rok poprzedzający oraz informację o
podstawowych problemach radiofonii i telewizji.
2. Krajowa Rada przedstawia corocznie Prezesowi Rady Ministrów informację o swojej
działalności oraz o podstawowych problemach radiofonii i telewizji.
3. Sejm i Senat uchwałami przyjmują lub odrzucają sprawozdanie, o którym mowa w ust.
1. Uchwała o przyjęciu sprawozdania może zawierać uwagi i zastrzeżenia.
4. W wypadku odrzucenia sprawozdania przez Sejm i Senat kadencja wszystkich
członków Krajowej Rady wygasa w ciągu 14 dni, liczonych od dnia ostatniej uchwały, z
zastrzeżeniem ust. 5.
5. Wygaśnięcie kadencji Krajowej Rady nie następuje, jeżeli nie zostanie potwierdzone
przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
Rozdział 3
Programy radiowe i telewizyjne
Art. 13. 1. Nadawca kształtuje program samodzielnie w zakresie zadań określonych w
art. 1 ust. 1 i ponosi odpowiedzialność za jego treść.
2. Przepis ust. 1 nie narusza przepisów dotyczących odpowiedzialności innych osób za
treść poszczególnych audycji, reklam lub innych przekazów.
Art. 14. 1. Nałożenie na nadawcę obowiązku lub zakazu rozpowszechniania określonej
audycji lub przekazu może nastąpić wyłącznie na podstawie ustawy.
2. Audycje i przekazy niepochodzące od nadawcy powinny być wyraźnie wyodrębnione
w programie i oznaczone w sposób niebudzący wątpliwości, że nie pochodzą od nadawcy.
Art. 15. 1. Nadawcy programów telewizyjnych przeznaczają co najmniej 33 %
kwartalnego czasu nadawania programu na audycje wytworzone pierwotnie w języku
polskim, z wyłączeniem serwisów informacyjnych, reklam, telesprzedaży, transmisji
sportowych, przekazów tekstowych i teleturniejów.
2. Nadawcy programów radiowych i telewizyjnych przeznaczają co najmniej 33 %
kwartalnego czasu nadawania w programie utworów słowno-muzycznych na utwory, które są
wykonywane w języku polskim.
3. Nadawcy programów telewizyjnych przeznaczają ponad 50 % kwartalnego czasu
nadawania programu na audycje europejskie, z wyłączeniem serwisów informacyjnych,
reklam, telesprzedaży, transmisji sportowych, przekazów tekstowych i teleturniejów.
4. Krajowa Rada określi, w drodze rozporządzenia, niższy udział w programie radiowym
lub telewizyjnym audycji, o których mowa w ust. 1 i 3, dla:
1) nadawców w pierwszym roku rozpowszechniania przez nich programu,
2) programów wyspecjalizowanych, dla których brak jest wystarczającej liczby audycji, o
których mowa w ust. 1 i 3,
3)
(12)
programów rozpowszechnianych wyłącznie w sposób satelitarny lub kablowy
dostępnych w całości za opłatą, z wyłączeniem opłat abonamentowych w rozumieniu
ustawy z dnia 21 kwietnia 2005 r. o opłatach abonamentowych i podstawowych opłat
pobieranych przez operatorów satelitarnych lub operatorów sieci kablowych
- uwzględniając konieczność zachowania proporcji audycji wytworzonych pierwotnie w
języku polskim i audycji europejskich.
Art. 15a. 1. Nadawcy programów telewizyjnych przeznaczają co najmniej 10 %
kwartalnego czasu nadawania programu na audycje europejskie wytworzone przez
producentów niezależnych, z wyłączeniem serwisów informacyjnych, reklam, telesprzedaży,
transmisji sportowych, przekazów tekstowych i teleturniejów. W czasie przeznaczonym na
audycje europejskie wytworzone przez producentów niezależnych, audycje wytworzone w
okresie 5 lat przed rozpowszechnieniem w programie powinny stanowić co najmniej 50 %.
2. Krajowa Rada określi, w drodze rozporządzenia, w odniesieniu do audycji, o których
mowa w art. 15 ust. 1 i 3 oraz w ust. 1:
1) sposób prowadzenia przez nadawcę ewidencji czasu nadawania,
2) czas przechowywania ewidencji, nie krótszy niż 1 rok,
3) zakres informacji zawartych w ewidencji, w tym dane o terminie rozpowszechniania
audycji, rzeczywisty czas trwania audycji, tytuł i producenta audycji
- uwzględniając możliwość prowadzenia ewidencji w formie elektronicznej, konieczność
zapewnienia przejrzystości oraz jawności informacji znajdujących się w ewidencji oraz
nieobciążania nadawców nadmiernymi utrudnieniami i kosztami w związku z prowadzeniem
ewidencji.
Art. 15b. 1. Audycją europejską jest audycja, która pochodzi z:
1) państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub
2) państwa będącego stroną Europejskiej konwencji o telewizji ponadgranicznej,
sporządzonej w Strasburgu dnia 5 maja 1989 r. (Dz. U. z 1995 r. Nr 32, poz. 160),
niestosującego środków dyskryminacyjnych w stosunku do audycji pochodzących z
państw członkowskich Unii Europejskiej, lub
3) innego europejskiego państwa trzeciego niestosującego środków dyskryminacyjnych w
stosunku do audycji pochodzących z państw członkowskich Unii Europejskiej, o ile
spełnia ona wymagania określone w ust. 3.
2. Audycja pochodzi z państw, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 2, jeżeli większość
członków zespołu twórczego stale zamieszkuje na terytorium jednego z tych państw oraz
spełniony jest co najmniej jeden z warunków:
1) audycja jest wyprodukowana przez producenta mającego siedzibę lub stałe miejsce
zamieszkania w państwie, o którym mowa w ust. 1 pkt 1 i 2;
2) produkcja audycji jest nadzorowana i kontrolowana przez osobę fizyczną mającą stałe
miejsce zamieszkania w państwie, o którym mowa w ust. 1 pkt 1 i 2, lub przez osobę
prawną albo podmiot nieposiadający osobowości prawnej, których siedziba znajduje się
w państwie, o którym mowa w ust. 1 pkt 1 i 2;
3) udział współproducentów, mających siedzibę lub stałe miejsce zamieszkania w państwie,
o którym mowa w ust. 1 pkt 1 i 2, w łącznych kosztach produkcji audycji jest
większościowy i współprodukcja nie podlega kontroli współproducentów niemających
siedziby lub stałego miejsca zamieszkania w państwie, o którym mowa w ust. 1 pkt 1 i 2.
3. Za audycję europejską uważa się również audycję, której większość członków zespołu
twórczego stale zamieszkuje na terytorium państwa europejskiego oraz która została
wyprodukowana samodzielnie lub w koprodukcji z producentem mającym siedzibę lub stałe
miejsce zamieszkania w jednym z państw członkowskich Unii Europejskiej przez producenta
mającego siedzibę lub stałe miejsce zamieszkania w państwie, o którym mowa w ust. 1 pkt 3,
jeżeli państwo to zawarło ze Wspólnotą Europejską umowę w sprawach audiowizualnych.
4. Audycją europejską jest także audycja, która została wyprodukowana w ramach
dwustronnych umów o koprodukcji zawartych między państwami członkowskimi Unii
Europejskiej i państwami trzecimi, a udział współproducentów, mających siedzibę lub stałe
miejsce zamieszkania na terytorium państwa, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, w łącznych
kosztach produkcji audycji jest większościowy oraz współprodukcja nie podlega kontroli
współproducentów niemających siedziby lub stałego miejsca zamieszkania na terytorium
państwa, o którym mowa w ust. 1 pkt 1.
5. Audycją
europejską,
w
stosunku
odpowiadającym
proporcji
udziału
współproducentów mających siedzibę lub stałe miejsce zamieszkania w państwie
członkowskim Unii Europejskiej w łącznych kosztach produkcji, jest również audycja
niespełniająca wymagań określonych w ust. 1-4, jeżeli większość członków zespołu
twórczego stale zamieszkuje w państwie członkowskim Unii Europejskiej.
Art. 16. 1. Reklamy powinny być wyraźnie wyodrębnione w programie i oznaczone w
sposób niebudzący wątpliwości, że są reklamami i nie pochodzą od nadawcy. Dotyczy to
odpowiednio telesprzedaży.
2. Reklamy nie mogą zajmować więcej niż 15 %, a reklamy nadawane łącznie z
telesprzedażą, z zastrzeżeniem ust. 3, więcej niż 20 % dziennego czasu nadawania programu i
nie więcej niż 12 minut w ciągu godziny.
3. Bloki programowe poświęcone wyłącznie telesprzedaży nie mogą zajmować w
programie więcej niż 3 godziny dziennego czasu nadawania programu, przy czym minimalny
czas trwania takiego bloku wynosi 15 minut, a liczba tych bloków nie może przekraczać 8.
4. Krajowa Rada określi, w drodze rozporządzenia, sposób prowadzenia w programach
radiowych i telewizyjnych działalności reklamowej i telesprzedaży, z uwzględnieniem zasad
określonych w ustawie. W rozporządzeniu Krajowa Rada określi:
1) sposób ustalania dziennego czasu nadawania programu, o którym mowa w ust. 2 i 3;
2) warunki nadawania reklam i telesprzedaży w programach;
3) wymagania dotyczące osób, których głos lub wizerunek jest wykorzystywany w
reklamach, z uwzględnieniem zakresu ograniczeń w prowadzeniu przez nie innych
audycji w programach radiowych i telewizyjnych;
4) zakres udostępniania przez nadawcę czasu wykorzystywanego na reklamy i telesprzedaż,
w tym maksymalny wymiar czasu w okresie rocznym dla jednego przedsiębiorcy lub
ugrupowania gospodarczego;
5) sposób prowadzenia i przechowywania przez nadawcę ewidencji czasu nadawanych
reklam i telesprzedaży oraz zakres danych objętych tą ewidencją.
Art. 16a. 1. Reklamy i telesprzedaż są nadawane pomiędzy audycjami, z zastrzeżeniem
ust. 2-7.
2. Audycję można przerwać w celu nadania reklamy lub telesprzedaży, o ile nie stanowi
to uszczerbku dla wartości audycji i nie narusza uprawnień właścicieli praw autorskich.
3. W transmisjach zawodów sportowych zawierających przerwy wynikające z przepisów
ich rozgrywania, transmisjach innych wydarzeń zawierających przerwy oraz w audycjach
składających się z autonomicznych części, reklamy lub telesprzedaż mogą być nadawane
wyłącznie w tych przerwach lub pomiędzy poszczególnymi częściami.
4. Filmy fabularne i filmy telewizyjne, z wyłączeniem serii, seriali i audycji
dokumentalnych, trwające ponad 45 minut, mogą być przerwane, w celu nadania reklam lub
telesprzedaży, wyłącznie jeden raz podczas każdego okresu pełnych 45 minut. Kolejne
przerwy w celu nadania reklam lub telesprzedaży są dopuszczalne, jeżeli film trwa co
najmniej 20 minut dłużej niż dwa lub więcej okresów pełnych 45 minut.
5.
(13)
Audycje inne niż określone w ust. 3 mogą być przerywane w celu nadania reklam
lub telesprzedaży, jeżeli okres pomiędzy kolejnymi przerwami w danej audycji wynosi w
programie telewizyjnym co najmniej 20 minut, a w programie radiowym co najmniej 10
minut.
6. Nie można przerywać w celu nadania reklam lub telesprzedaży:
1) serwisów informacyjnych i magazynów na temat aktualnych wydarzeń;
2) audycji o treści religijnej;
3) audycji publicystycznych i dokumentalnych o czasie krótszym niż 30 minut; jeżeli czas
ich emisji wynosi co najmniej 30 minut, stosuje się przepisy ust. 2-5;
4) audycji przeznaczonych dla dzieci.
7. Nie można przerywać w celu nadania reklam lub telesprzedaży audycji w programach
publicznej radiofonii i telewizji, z wyjątkiem audycji, o których mowa w ust. 3.
Art. 16b. 1. Zakazane jest nadawanie reklamy:
1) wyrobów tytoniowych, rekwizytów tytoniowych, produktów imitujących wyroby
tytoniowe lub rekwizyty tytoniowe oraz symboli związanych z używaniem tytoniu, w
zakresie regulowanym przez ustawę z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed
następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z 1996 r. Nr 10, poz. 55,
z późn. zm.
1)
);
2) napojów alkoholowych, w zakresie regulowanym przez ustawę z dnia 26 października
1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2002 r.
Nr 147, poz. 1231, z późn. zm.
2)
);
3) usług medycznych, w rozumieniu ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki
zdrowotnej (Dz. U. Nr 91, poz. 408, z późn. zm.
3)
), świadczonych wyłącznie na
podstawie skierowania lekarza;
4) produktów leczniczych, w zakresie regulowanym przez ustawę z dnia 6 września 2001 r.
- Prawo farmaceutyczne (Dz. U. z 2004 r. Nr 53, poz. 533, z późn. zm.
4)
);
5) wideoloterii, gier cylindrycznych, gier w karty, gier w kości, zakładów wzajemnych, gier
na automatach, w zakresie regulowanym ustawą z dnia 29 lipca 1992 r. o grach i
zakładach wzajemnych (Dz. U. z 2004 r. Nr 4, poz. 27).
2. Zakazane jest nadawanie reklam:
1) nawołujących bezpośrednio małoletnich do nabywania produktów lub usług;
2) zachęcających małoletnich do wywierania presji na rodziców lub inne osoby w celu
skłonienia ich do zakupu reklamowanych produktów lub usług;
3) wykorzystujących zaufanie małoletnich, jakie pokładają oni w rodzicach, nauczycielach i
innych osobach;
4) w nieuzasadniony sposób ukazujących małoletnich w niebezpiecznych sytuacjach;
5) oddziałujących w sposób ukryty na podświadomość.
3. Reklama nie może:
1) naruszać godności ludzkiej;
2) zawierać treści dyskryminujących ze względu na rasę, płeć lub narodowość;
3) ranić przekonań religijnych lub politycznych;
4) zagrażać fizycznemu, psychicznemu lub moralnemu rozwojowi małoletnich;
5) sprzyjać zachowaniom zagrażającym zdrowiu, bezpieczeństwu lub ochronie środowiska.
4. Przepisy ust. 1-3 stosuje się odpowiednio do telesprzedaży.
Art. 16c. Zakazane jest nadawanie reklamy ukrytej.
Art. 17. 1. Sponsorowane audycje lub inne przekazy są oznaczane przez wskazanie
sponsora na ich początku lub na końcu. Wskazanie sponsora może zawierać tylko jego nazwę,
firmę, znak towarowy lub inne oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorcę lub jego
działalność, widok jednego towaru lub usługi.
2. Wskazanie sponsora nie może zawierać nazwy, firmy, znaku towarowego lub innego
oznaczenia indywidualizującego przedsiębiorcę lub jego działalność, widoku towaru albo
usługi, których reklama jest zakazana w art. 16b ust. 1.
3. Sponsor nie może wpływać na treść audycji lub innego przekazu oraz ich miejsce w
programie w sposób ograniczający samodzielność nadawcy. Sponsorowanie nie zwalnia
nadawcy od odpowiedzialności za treść audycji.
4. Sponsorowane audycje lub inne przekazy nie mogą zachęcać do kupna lub innego
udostępniania towarów lub usług sponsora lub osoby trzeciej.
5. Zabronione jest sponsorowanie audycji lub innych przekazów, z zastrzeżeniem ust. 6,
przez:
1) partie polityczne;
2) związki zawodowe;
3) organizacje pracodawców;
4) osoby fizyczne lub osoby prawne, których zasadniczą działalność stanowi produkcja lub
sprzedaż towarów lub świadczenie usług, o których mowa w art. 16b ust. 1.
6. Zabronione jest sponsorowanie transmisji sportowych przez podmioty wymienione w
ust. 5 pkt 1-3 oraz przez przedsiębiorców, których główna działalność polega na produkcji,
sprzedaży lub innym udostępnianiu towarów lub usług, których reklama jest zakazana
zgodnie z art. 16b ust. 1 pkt 1 i 2, z zastrzeżeniem art. 13
1
ust. 5 i 6 ustawy o wychowaniu w
trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.
7. Zabronione jest sponsorowanie:
1) serwisów informacyjnych, z wyjątkiem sportowych i prognozy pogody;
2) audycji publicystycznych o treści społeczno-politycznej;
3) audycji poradniczych i konsumenckich;
4) audycji wyborczych lub bezpośrednio związanych z kampanią wyborczą.
8. Krajowa Rada określi, w drodze rozporządzenia, sposób sponsorowania audycji lub
innych przekazów, z uwzględnieniem zasad określonych w ust. 1-7, w tym w szczególności
czas emisji, wskazania sponsora oraz sposób rozpowszechniania informacji o sponsorze w
zapowiedzi audycji albo po zakończeniu audycji lub innego przekazu, a także w czasie
trwania audycji lub innego przekazu. W rozporządzeniu Krajowa Rada określi sposób
prowadzenia i przechowywania przez nadawcę ewidencji sponsorowanych audycji lub innych
przekazów oraz zakres informacji objętych tą ewidencją.
Art. 18. 1. Audycje lub inne przekazy nie mogą propagować działań sprzecznych z
prawem, z polską racją stanu oraz postaw i poglądów sprzecznych z moralnością i dobrem
społecznym, w szczególności nie mogą zawierać treści dyskryminujących ze względu na rasę,
płeć lub narodowość.
2. Audycje lub inne przekazy powinny szanować przekonania religijne odbiorców, a
zwłaszcza chrześcijański system wartości.
3. Audycje lub inne przekazy nie mogą sprzyjać zachowaniom zagrażającym zdrowiu lub
bezpieczeństwu oraz zachowaniom zagrażającym środowisku naturalnemu.
4. Zabronione jest rozpowszechnianie audycji lub innych przekazów zagrażających
fizycznemu, psychicznemu lub moralnemu rozwojowi małoletnich, w szczególności
zawierających treści pornograficzne lub w sposób nieuzasadniony eksponujących przemoc.
5. Audycje lub inne przekazy, zawierające sceny lub treści mogące mieć negatywny
wpływ na prawidłowy fizyczny, psychiczny lub moralny rozwój małoletnich, inne niż te, o
których mowa w ust. 4, mogą być rozpowszechniane wyłącznie w godzinach od 23 do 6.
5a. Nadawcy są zobowiązani do oznaczania audycji lub innych przekazów, o których
mowa w ust. 5, odpowiednim symbolem graficznym przez cały czas ich emisji telewizyjnej
lub zapowiedzią słowną, informującą o zagrożeniach wynikających z treści emisji radiowej.
5b. Nadawcy są zobowiązani do oznaczania audycji i innych przekazów, innych niż te, o
których mowa w ust. 5, z wyłączeniem serwisów informacyjnych, reklam, telesprzedaży,
transmisji sportowych i przekazów tekstowych, odpowiednim symbolem graficznym przez
cały czas ich emisji telewizyjnej, uwzględniając stopień szkodliwości danej audycji lub
przekazu dla małoletnich w poszczególnych kategoriach wiekowych.
6. Krajowa Rada określi, w drodze rozporządzenia:
1) cechy oraz szczegółowe warunki kwalifikowania, rozpowszechniania i sposób
zapowiadania audycji lub innych przekazów, o których mowa w ust. 5,
2) podział małoletnich na kategorie wiekowe oraz szczegółowe warunki kwalifikowania i
rozpowszechniania audycji lub innych przekazów, o których mowa w ust. 5b, z
uwzględnieniem godzin nadawania audycji lub innych przekazów przeznaczonych dla
danej kategorii wiekowej,
3) wzory symboli graficznych i formuł zapowiedzi, o których mowa w ust. 5a i 5b, oraz
sposób ich prezentacji
- uwzględniając stopień szkodliwości audycji dla małoletnich w poszczególnych kategoriach
wiekowych.
7. Nadawcy dbają o poprawność języka swoich programów i przeciwdziałają jego
wulgaryzacji.
Art. 19. 1. Działalność nadawcy polegająca na tworzeniu i zestawianiu programu
prowadzona jest w formie redakcji w rozumieniu przepisów prawa prasowego.
2. Do przekazów tekstowych stosuje się odpowiednio przepisy o tworzeniu i
rozpowszechnianiu programów radiowych i telewizyjnych.
Art. 20. 1. Nadawca utrwala audycje, reklamy lub inne przekazy na odpowiednich
nośnikach i przechowuje je przez okres 28 dni od dnia rozpowszechnienia audycji, reklamy
lub innego przekazu. Po upływie tego okresu przechowuje się zapisy audycji, reklamy lub
innego przekazu będącego przedmiotem postępowania przed organem państwowym do czasu
zakończenia tego postępowania.
2. Osobie, która twierdzi, że treść audycji, reklamy lub innego przekazu narusza jej
prawa, należy na jej pisemny wniosek i na koszt nadawcy udostępnić zapis audycji, reklamy
lub innego przekazu albo wydać taki zapis na jej koszt, w terminie 7 dni od dnia złożenia
wniosku.
3. W przypadku odmowy udostępnienia zapisu audycji, reklamy lub innego przekazu,
osobie, o której mowa w ust. 2, służy roszczenie o udostępnienie zapisu na drodze sądowej;
sądem właściwym w tych sprawach jest sąd okręgowy.
4. Krajowa Rada określi, w drodze rozporządzenia, sposoby utrwalania i
przechowywania audycji, reklam i innych przekazów przez nadawców, z uwzględnieniem
zakresu informacji o przechowywanych materiałach.
Art. 20a. 1. Na pisemny wniosek Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
nadawca jest obowiązany:
1) ujawnić dane umożliwiające identyfikację zleceniodawcy audycji lub reklamy;
2) wydać nieodpłatnie zapis audycji lub reklamy, w terminie 7 dni od dnia złożenia
wniosku.
2. Przepis art. 20 ust. 3 stosuje się odpowiednio.
Art. 20b. 1. Nadawca programu telewizyjnego może nadać bezpośrednią transmisję z
wydarzenia o zasadniczym znaczeniu społecznym, zwanego dalej "ważnym wydarzeniem",
tylko:
1)
(14)
w programie ogólnokrajowym w rozumieniu ustawy lub koncesji, dostępnym w
całości bez opłaty, z wyłączeniem opłat abonamentowych w rozumieniu ustawy z dnia 21
kwietnia 2005 r. o opłatach abonamentowych i podstawowych opłat pobieranych przez
operatorów sieci kablowych, lub
2) jeżeli to samo wydarzenie jest transmitowane przez nadawcę programu spełniającego
wymogi określone w pkt 1, na podstawie umowy z nadawcą, który nabył prawa do
transmisji danego wydarzenia, lub z innym uprawnionym, z zastrzeżeniem ust. 6.
2. Ze względu na duże zainteresowanie społeczne za ważne wydarzenia uważa się
między innymi:
1) letnie i zimowe Igrzyska Olimpijskie;
2) półfinały i finały mistrzostw świata i Europy w piłce nożnej, a także wszelkie inne mecze
w ramach tych imprez z udziałem reprezentacji Polski, w tym mecze eliminacyjne;
3) inne mecze z udziałem reprezentacji Polski w piłce nożnej w ramach oficjalnych
rozgrywek oraz mecze z udziałem polskich klubów w ramach Ligi Mistrzów i Pucharu
UEFA.
3. Krajowa Rada może, w drodze rozporządzenia, określić listę innych, niż wymienione
w ust. 2, ważnych wydarzeń, uwzględniając stopień społecznego zainteresowania określonym
wydarzeniem i znaczenie tego wydarzenia dla życia społecznego, gospodarczego i
politycznego.
4. Jeżeli przewiduje się organizację ważnego wydarzenia w częściach, to każdą taką
część uważa się za ważne wydarzenie.
5. Przepis ust. 1 stosuje się do nadań z opóźnieniem, jeżeli opóźnienie nadania transmisji
z ważnego wydarzenia nie przekracza 24 godzin i wynika z ważnych powodów, w
szczególności:
1) z czasu, w którym odbywa się dane wydarzenie, obejmującego okres między godziną 24
a godziną 6 czasu obowiązującego na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej;
2) z pokrywania się w czasie ważnych wydarzeń lub ich części.
6. Przepisu ust. 1 nie stosuje się, jeżeli dany nadawca wykaże, że żaden nadawca
programu spełniającego wymogi określone w ust. 1 pkt 1 nie wyraził gotowości zawarcia
umowy umożliwiającej nadanie transmisji zgodnie z ust. 1 pkt 2.
7. Krajowa Rada w zakresie wynikającym z wiążących Rzeczpospolitą Polską umów
międzynarodowych może, w drodze rozporządzenia, określić:
1) listy wydarzeń uznanych przez inne państwa europejskie za ważne wydarzenia;
2) zasady wykonywania wyłącznych praw do telewizyjnych transmisji wydarzeń, o których
mowa w pkt 1, w sposób zapewniający, że wykonywanie tych praw przez nadawców
podlegających ustawie nie pozbawi odbiorców w danym państwie możliwości odbioru
tych wydarzeń na zasadach określonych przez dane państwo zgodnie z przepisami prawa
międzynarodowego.
Rozdział 4
Publiczna radiofonia i telewizja
Art. 21. 1. Publiczna radiofonia i telewizja realizuje misję publiczną, oferując, na
zasadach określonych w ustawie, całemu społeczeństwu i poszczególnym jego częściom,
zróżnicowane programy i inne usługi w zakresie informacji, publicystyki, kultury, rozrywki,
edukacji i sportu, cechujące się pluralizmem, bezstronnością, wyważeniem i niezależnością
oraz innowacyjnością, wysoką jakością i integralnością przekazu.
1a. Do zadań publicznej radiofonii i telewizji, wynikających z realizacji misji, o której
mowa w ust. 1, należy w szczególności:
1) tworzenie i rozpowszechnianie programów ogólnokrajowych, programów regionalnych,
programów dla odbiorców za granicą w języku polskim i innych językach oraz innych
programów realizujących demokratyczne, społeczne i kulturalne potrzeby społeczności
lokalnych;
2) tworzenie
i
rozpowszechnianie
programów
wyspecjalizowanych,
na
których
rozpowszechnianie uzyskano koncesję;
3) budowa i eksploatacja nadawczych i przekaźnikowych stacji radiowych i telewizyjnych;
4) rozpowszechnianie przekazów tekstowych;
5) prowadzenie prac nad nowymi technikami tworzenia i rozpowszechniania programów
radiowych i telewizyjnych;
6) prowadzenie działalności produkcyjnej, usługowej i handlowej związanej z twórczością
audiowizualną, w tym eksportu i importu;
7) popieranie twórczości artystycznej, literackiej, naukowej oraz działalności oświatowej;
8) upowszechnianie wiedzy o języku polskim;
8a)
(15)
uwzględnianie potrzeb mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności
posługującej się językiem regionalnym, w tym emitowanie programów informacyjnych w
językach mniejszości narodowych i etnicznych oraz języku regionalnym;
9) tworzenie i udostępnianie programów edukacyjnych na użytek środowisk polonijnych
oraz Polaków zamieszkałych za granicą.
2. Programy publicznej radiofonii i telewizji powinny:
1) kierować się odpowiedzialnością za słowo i dbać o dobre imię publicznej radiofonii i
telewizji;
2) rzetelnie ukazywać całą różnorodność wydarzeń i zjawisk w kraju i za granicą;
3) sprzyjać swobodnemu kształtowaniu się poglądów obywateli oraz formowaniu się opinii
publicznej;
4) umożliwiać obywatelom i ich organizacjom uczestniczenie w życiu publicznym poprzez
prezentowanie zróżnicowanych poglądów i stanowisk oraz wykonywanie prawa do
kontroli i krytyki społecznej;
5) służyć rozwojowi kultury, nauki i oświaty, ze szczególnym uwzględnieniem polskiego
dorobku intelektualnego i artystycznego;
6) respektować chrześcijański system wartości, za podstawę przyjmując uniwersalne zasady
etyki;
7) służyć umacnianiu rodziny,
7a) służyć kształtowaniu postaw prozdrowotnych;
8) służyć zwalczaniu patologii społecznych;
9)
(16)
(uchylony).
Art. 22. 1. Organy państwowe mogą podejmować decyzje w sprawach działalności
jednostek publicznej radiofonii i telewizji tylko w przypadkach przewidzianych ustawami.
2. Jednostki publicznej radiofonii i telewizji umożliwiają naczelnym organom
państwowym bezpośrednią prezentację oraz wyjaśnianie polityki państwa.
3. Krajowa Rada określa, w drodze rozporządzenia, tryb postępowania w sprawach, o
których mowa w ust. 2.
Art. 23. 1. Jednostki publicznej radiofonii i telewizji stwarzają partiom politycznym
możliwość przedstawienia stanowiska w węzłowych sprawach publicznych.
2. Uprawnienia przewidziane w ust. 1 stosuje się odpowiednio do ogólnokrajowych
organizacji związków zawodowych i związków pracodawców.
3. Tryb postępowania w sprawach, o których mowa w ust. 1 i 2, określa, w drodze
rozporządzenia, Krajowa Rada.
Art. 23a. 1. Jednostki publicznej radiofonii i telewizji stwarzają organizacjom pożytku
publicznego, o których mowa w ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku
publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873 oraz z 2004 r. Nr 64, poz. 593, Nr 116,
poz. 1203 i Nr 210, poz. 2135), możliwość nieodpłatnego informowania o prowadzonej przez
te organizacje działalności nieodpłatnej.
2. Przepis ust. 1 nie wyklucza prawa nadawcy do informowania o działalności organizacji
pożytku publicznego w szerszym zakresie.
3. Krajowa Rada może określić, w drodze rozporządzenia, tryb postępowania związanego
z nieodpłatnym informowaniem o prowadzonej przez organizacje pożytku publicznego
działalności nieodpłatnej, uwzględniając potrzeby tych organizacji oraz obowiązki jednostek
publicznej radiofonii i telewizji.
Art. 24. 1. Podmiotom uczestniczącym w wyborach do Sejmu, Senatu, samorządu
terytorialnego oraz Parlamentu Europejskiego zapewnia się możliwość rozpowszechniania
audycji wyborczych w programach publicznej radiofonii i telewizji na zasadach określonych
odrębnymi przepisami.
2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do wyborów na urząd Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej.
3. Podmiotom uprawnionym do udziału w kampanii referendalnej w programach
radiowych i telewizyjnych w rozumieniu art. 48 ust. 1 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o
referendum ogólnokrajowym (Dz. U. Nr 57, poz. 507 i Nr 85, poz. 782) zapewnia się
możliwość rozpowszechniania audycji referendalnych w programach publicznej radiofonii i
telewizji na zasadach określonych odrębnymi przepisami.
Art. 25. 1. Jednostki publicznej radiofonii i telewizji mogą tworzyć i rozpowszechniać
programy dla odbiorców za granicą w języku polskim i w innych językach.
2. Jednostki publicznej radiofonii i telewizji są obowiązane tworzyć i rozpowszechniać
audycje oświatowe dla szkół i innych placówek oświatowo-wychowawczych.
3. Audycje oświatowe powinny odpowiadać wymogom zawartym w szkolnych
programach nauczania.
4. Koszty tworzenia programów oraz audycji, o których mowa w ust. 1 i 2, są pokrywane
z budżetu państwa, w granicach określonych ustawą budżetową.
5. Zakres i sposób prowadzenia działalności przewidzianej w ust. 1 i 2 oraz zasady
pokrywania jej kosztów są określane w formie porozumień zawieranych między ministrami
właściwymi odpowiednio w sprawach zagranicznych i edukacji narodowej oraz jednostkami
publicznej radiofonii i telewizji.
Art. 26. 1. Jednostki publicznej radiofonii i telewizji działają wyłącznie w formie
jednoosobowej spółki akcyjnej Skarbu Państwa, zwanej dalej "spółką".
2. Telewizję publiczną tworzy spółka "Telewizja Polska - Spółka Akcyjna", zawiązana w
celu tworzenia i rozpowszechniania ogólnokrajowych programów I, II i TV Polonia oraz
regionalnych programów telewizyjnych.
2a.
(17)
Terenowe oddziały spółki "Telewizja Polska - Spółka Akcyjna" mają swoje
siedziby w: Białymstoku, Bydgoszczy, Gorzowie Wielkopolskim, Gdańsku, Katowicach,
Kielcach, Krakowie, Lublinie, Łodzi, Opolu, Olsztynie, Poznaniu, Rzeszowie, Szczecinie,
Warszawie, Wrocławiu.
3. Radiofonię publiczną tworzą:
1) spółka "Polskie Radio - Spółka Akcyjna", zawiązana w celu tworzenia i
rozpowszechniania ogólnokrajowych programów radiowych i programów dla odbiorców
za granicą;
2) spółki zawiązane w celu tworzenia i rozpowszechniania regionalnych programów
radiowych, zwane dalej "spółkami radiofonii regionalnej".
4.
(18)
Do spółek wymienionych w ust. 2 i 3 stosuje się, z zastrzeżeniem art. 27-30
ustawy, przepisy Kodeksu spółek handlowych z wyjątkiem art. 312 i 402.
5.
(19)
Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej, w porozumieniu z Przewodniczącym
Krajowej Rady, dokonuje, w drodze decyzji, rezerwacji częstotliwości niezbędnych do
wykonywania ustawowych zadań przez spółki oraz określa warunki wykorzystania tych
częstotliwości. Do dokonywania, wprowadzania zmian lub cofania rezerwacji częstotliwości
stosuje się przepisy art. 114 i 115 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. - Prawo telekomunikacyjne
(Dz. U. Nr 171, poz. 1800 i Nr 273, poz. 2703 oraz z 2005 r. Nr 163, poz. 1362).
6.
(20)
Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej, w porozumieniu z Przewodniczącym
Krajowej Rady, zapewnia dla spółek tworzących i rozpowszechniających:
1) ogólnokrajowe programy telewizyjne - częstotliwości niezbędne do pokrycia kraju
zasięgiem odbioru programu "Telewizja Polska I" i "Telewizja Polska II";
2) ogólnokrajowe programy radiowe - częstotliwości niezbędne do pokrycia kraju zasięgiem
odbioru programu pierwszego, drugiego, trzeciego i czwartego oraz częstotliwości
niezbędne do rozpowszechniania programów radiowych dla odbiorców za granicą;
3) regionalne programy telewizyjne - częstotliwości niezbędne do rozpowszechniania
regionalnych programów telewizyjnych;
4) regionalne programy radiowe - częstotliwości niezbędne do rozpowszechniania
regionalnych programów radiowych.
7. Program TV Polonia jest rozpowszechniany w sposób rozsiewczy satelitarny.
8. Do
rezerwacji
częstotliwości
przeznaczonych
do
rozpowszechniania
lub
rozprowadzania programów w sposób cyfrowy, drogą rozsiewczą naziemną lub rozsiewczą
satelitarną, stosuje się art. 115 ust. 3 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. - Prawo
telekomunikacyjne.
Art. 27. 1. Zarząd spółki liczy od jednego do pięciu członków.
2. Członków zarządu, w tym prezesa zarządu, powołuje i odwołuje rada nadzorcza
większością dwóch trzecich głosów w obecności co najmniej trzech czwartych jej członków.
3. Kadencja zarządu trwa cztery lata.
Art. 28. 1. Rada nadzorcza liczy od pięciu do dziewięciu członków. Członków rady
nadzorczej powołuje Krajowa Rada, z wyjątkiem jednego, którego powołuje minister
właściwy do spraw Skarbu Państwa.
2. Rada nadzorcza podejmuje uchwały bezwzględną większością głosów w obecności co
najmniej połowy składu rady.
3. Rada nadzorcza wybiera ze swego grona przewodniczącego.
4. Rada nadzorcza uchwala regulamin określający tryb jej działania.
5. Kadencja rady nadzorczej trwa trzy lata.
6. Zgody rady nadzorczej wymaga:
1) nawiązywanie i rozwiązywanie stosunku pracy z osobami zajmującymi stanowiska
kierownicze określone w statucie spółki;
2) zawarcie lub przystąpienie przez spółkę do umowy zbiorowej z przedstawicielami
pracowników;
3) zawiązanie bądź przystąpienie do spółki innej niż spółka, o której mowa w art. 26 ust. 1,
a także nabycie lub zbycie udziałów albo akcji w takiej spółce;
4) zbycie lub obciążenie nieruchomości.
7. (uchylony).
Art. 28a. 1. Rady programowe publicznej radiofonii i telewizji liczą 15 członków,
których powołuje Krajowa Rada; 10 członków rady programowej reprezentuje ugrupowania
parlamentarne. Pozostałych 5 powołuje z grona osób legitymujących się dorobkiem i
doświadczeniem w sferze kultury i mediów.
2. Kadencja rady programowej trwa 4 lata, a jej członkowie reprezentują społeczne
interesy i oczekiwania związane z działalnością programową spółki.
3. Rada programowa podejmuje uchwały zawierające oceny poziomu i jakości programu
bieżącego oraz programów ramowych. Uchwały w sprawach programowych, podejmowane
większością głosów w obecności co najmniej połowy składu rady, są przedmiotem obrad i
postanowień rady nadzorczej.
4. Członkom rady programowej przysługuje dieta wypłacana przez spółkę w wysokości
ustalonej przez Krajową Radę.
5. Zarząd spółki zapewnia członkom rady programowej organizacyjne i finansowe
warunki dokonywania ocen poziomu i jakości wyemitowanego programu, badania jego
odbioru oraz zlecania niezależnych badań dotyczących percepcji programu i jego społecznych
skutków.
Art. 29. 1. W walnym zgromadzeniu Skarb Państwa reprezentowany jest przez ministra
właściwego do spraw Skarbu Państwa.
2. Zarząd spółki nie jest związany poleceniami i zakazami ustanowionymi przez walne
zgromadzenie, jeżeli dotyczą one treści programu.
3. Zmiana statutu spółki wymaga uprzedniej zgody Krajowej Rady.
Art. 30. 1. Tworzenie i rozpowszechnianie regionalnych programów telewizji publicznej
należy do terenowych oddziałów spółki, o której mowa w art. 26 ust. 2.
2. Statut spółki określa zakres działania i zadania terenowego oddziału spółki.
3. Działalnością terenowego oddziału spółki kieruje dyrektor powoływany przez radę
nadzorczą na wniosek zarządu spółki.
4. Organem opiniodawczo-doradczym dyrektora terenowego oddziału spółki jest rada
programowa oddziału.
4a.
(21)
Powołując rady programowe oddziałów emitujących programy w językach
mniejszości narodowych i etnicznych oraz języku regionalnym, dyrektorzy oddziałów
uwzględnią kandydatów zgłaszanych przez organizacje społeczne mniejszości narodowych i
etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym.
5. Krajowa Rada, na wniosek zarządu spółki, po zasięgnięciu opinii dyrektorów
terenowych oddziałów, określi minimalny udział audycji tworzonych przez terenowe oddziały
spółki w poszczególnych programach ogólnokrajowych.
6.
(22)
(uchylony).
Art. 30a. 1. Przepisy dotyczące programów dla odbiorców za granicą stosuje się
odpowiednio do programu TV Polonia.
2. Organem opiniodawczo-doradczym w sprawach tworzenia i rozpowszechnienia
programu TV Polonia jest rada programowa TV Polonia.
Art. 31. 1. Przychodami spółek, o których mowa w art. 26 ust. 2 i 3, są wpływy
pochodzące:
1)
(23)
z opłat abonamentowych, odsetek za zwłokę w ich uiszczaniu oraz kar za używanie
niezarejestrowanych odbiorników radiofonicznych i telewizyjnych, w rozumieniu
przepisów ustawy z dnia 21 kwietnia 2005 r. o opłatach abonamentowych, z
zastrzeżeniem przepisu art. 8 ust. 1 tej ustawy;
2) z obrotu prawami do audycji;
3) z reklam i audycji sponsorowanych;
4) z innych źródeł.
2. Przychodami spółek mogą być również dotacje z budżetu państwa.
3. Akcjonariuszom spółek, o których mowa w art. 26 ust. 2 i 3, nie przysługuje prawo do
udziału w zysku.
Art. 31a. 1. Spółki, o których mowa w art. 26 ust. 2 i 3, są obowiązane do określenia w
dokumentacji, o której mowa w art. 10 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości
(Dz. U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694, z późn. zm.
5)
), zasad rachunkowości, w tym zakładowego
planu kont, w sposób zapewniający ujęcie w księgach rachunkowych przychodów i
związanych z nimi kosztów odrębnie w odniesieniu do działalności, o której mowa w art. 21
ust. 1, oraz pozostałej działalności, a także metod przypisywania kosztów i przychodów do
poszczególnych rodzajów prowadzonej działalności.
2. Obowiązek, o którym mowa w ust. 1, nie narusza obowiązków w zakresie
rachunkowości i sprawozdawczości wynikających z odrębnych przepisów.
3. Krajowa Rada określi, w drodze rozporządzenia, sposób prowadzenia dokumentacji, o
której mowa w ust. 1, oraz sposób sporządzania sprawozdań, o których mowa w art. 31b pkt
1-3, biorąc pod uwagę konieczność zapewnienia przestrzegania zasad jawności i
przejrzystości wykorzystania środków przeznaczonych na realizację zadań, o których mowa
w art. 21 ust. 1, w sposób niezakłócający konkurencji na rynku.
Art. 31b. Zarządy spółek, o których mowa w art. 26 ust. 2 i 3, są obowiązane do
składania Krajowej Radzie:
1) rocznego sprawozdania ze sposobu wykorzystania środków, o których mowa w art. 31
ust. 1 i 2, do dnia 15 lutego, za poprzedni rok kalendarzowy;
2) kwartalnych sprawozdań dotyczących sposobu wykorzystania środków przyznawanych
zgodnie z art. 31 ust. 1 pkt 1 i ust. 2, do 25. dnia miesiąca następującego po upływie
każdego kwartału danego roku kalendarzowego;
3) kwartalnych sprawozdań dotyczących kosztów poniesionych na działalność, o której
mowa w art. 21 ust. 1, wraz z określeniem źródeł ich finansowania, do 25. dnia miesiąca
następującego po upływie każdego kwartału danego roku kalendarzowego;
4) założeń programowo-finansowych w zakresie realizacji zadań, o których mowa w art. 21
ust. 1, na rok następny, do dnia 30 kwietnia danego roku.
Art. 31c.
(24)
Zarządy spółek, o których mowa w art. 26 ust. 2 i 3, przygotowują i
publicznie udostępniają, do dnia 15 marca za poprzedni rok kalendarzowy, sprawozdania z
wykorzystania wpływów z opłat abonamentowych w rozumieniu ustawy z dnia 21 kwietnia
2005 r. o opłatach abonamentowych, odsetek za zwłokę w ich uiszczaniu oraz kar za
używanie niezarejestrowanych odbiorników, na realizację misji publicznej, o której mowa w
art. 21 ust. 1, ze wskazaniem środków przeznaczonych na wykonanie poszczególnych zadań
wymienionych w art. 21 ust. 1a.
Art. 32. W celu realizacji zadań radiofonii i telewizji publicznej spółki mogą tworzyć, za
zgodą Krajowej Rady, przedsiębiorców przewidzianych przepisami prawa.
Rozdział 5
Koncesje na rozpowszechnianie programów
Art. 33. 1. Rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych, z wyjątkiem
programów publicznej radiofonii i telewizji, wymaga uzyskania koncesji.
2. Organem właściwym w sprawach koncesji jest Przewodniczący Krajowej Rady.
3. Przewodniczący Krajowej Rady podejmuje decyzję w sprawie koncesji na podstawie
uchwały Krajowej Rady. Decyzja w tej sprawie jest ostateczna.
Art. 34. 1.
(25)
Przewodniczący Krajowej Rady w porozumieniu z Prezesem Urzędu
Komunikacji Elektronicznej ogłasza w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej
"Monitor Polski" informacje o możliwościach uzyskania koncesji na rozpowszechnianie
programu radiowego lub telewizyjnego oraz ustala termin, nie krótszy niż 45 dni od dnia
ogłoszenia, do składania wniosków o udzielenie koncesji.
1a. W ogłoszeniu, o którym mowa w ust. 1, określa się:
1) przedmiot postępowania;
2) warunki programowe rozpowszechniania programu, w tym w szczególności rodzaj i
charakter programu;
3) warunki techniczne rozpowszechniania programu, w szczególności częstotliwość bądź
kanał oraz moc i lokalizację stacji nadawczych przeznaczonych do rozpowszechniania
programu;
4) liczbę koncesji;
5) czas, na jaki może być udzielona koncesja;
6) termin i miejsce składania wniosków.
1b. Przewodniczący Krajowej Rady, w terminie nie dłuższym niż 14 dni od dnia
ogłoszenia, o którym mowa w ust. 1, zamieszcza w co najmniej dwóch drukowanych
dziennikach o zasięgu ogólnopolskim informację o tym ogłoszeniu.
1c. Rozpatrzeniu podlegają wyłącznie wnioski o udzielenie koncesji w związku z
ogłoszeniem, o którym mowa w ust. 1.
2. Przewodniczący
Krajowej
Rady
podaje
do
publicznej
wiadomości
listę
wnioskodawców uczestniczących w postępowaniu o udzielenie koncesji. W przypadku
złożenia
większej
liczby
wniosków,
przekraczających
istniejące
możliwości
rozpowszechniania programów, są one rozpatrywane w ramach jednego postępowania.
Art. 35. 1. Koncesja może być udzielona osobie fizycznej, posiadającej obywatelstwo
polskie i stałe miejsce zamieszkania w Polsce, lub osobie prawnej, która ma siedzibę w
Polsce.
2. Koncesja dla spółki z udziałem osób zagranicznych może być udzielona, jeżeli:
1) udział osób zagranicznych w kapitale zakładowym spółki nie przekracza 49 %,
2) umowa lub statut spółki przewidują, że:
a) członkami zarządu spółki będą w większości osoby posiadające obywatelstwo polskie
i stałe miejsce zamieszkania w Polsce,
b) w zgromadzeniu wspólników lub w walnym zgromadzeniu udział głosów osób
zagranicznych i spółek zależnych, w rozumieniu Kodeksu spółek handlowych, od osób
zagranicznych nie może przekroczyć 49 %,
c) członkami rady nadzorczej spółki będą w większości osoby posiadające obywatelstwo
polskie i stałe miejsce zamieszkania w Polsce.
3. Koncesja może być również udzielona:
1) osobie zagranicznej lub
2) spółce zależnej, w rozumieniu Kodeksu spółek handlowych, od osoby zagranicznej
- których siedziba lub stałe miejsce zamieszkania znajduje się w państwie członkowskim
Europejskiego Obszaru Gospodarczego - bez stosowania ograniczeń zawartych w ust. 2.
Art. 35a.
(26)
1.
(27)
Nadawca społeczny może złożyć wniosek o udzielenie koncesji na
kolejny okres, nie później niż 12 miesięcy przed wygaśnięciem posiadanej koncesji.
2.
(28)
W przypadku złożenia przez nadawcę społecznego wniosku, o którym mowa w ust.
1, odmowa udzielenia koncesji na kolejny okres możliwa jest wyłącznie, gdy w stosunku do
nadawcy zachodzi którakolwiek z okoliczności wskazanych w art. 38 ust. 1 lub 2.
3. W przypadku złożenia przez nadawcę wniosku, o którym mowa w ust. 1, do
postępowania w sprawie udzielenia koncesji nie stosuje się przepisów art. 34 i 36 ust. 1 i 2.
Art. 36. 1. W postępowaniu o udzielenie koncesji ocenia się w szczególności:
1) stopień zgodności zamierzonej działalności programowej z zadaniami określonymi w art.
1 ust. 1 ustawy, z uwzględnieniem stopnia realizacji tych zadań przez innych nadawców
działających na obszarze objętym koncesją;
2) możliwości dokonania przez wnioskodawcę koniecznych inwestycji i finansowania
programu;
3) przewidywany udział w programie audycji wytworzonych przez nadawcę lub na jego
zamówienie albo we współdziałaniu z innymi nadawcami;
4) przewidywany udział audycji, o których mowa w art. 15 ust. 1 i 3, w programie
telewizyjnym albo utworów, o których mowa w art. 15 ust. 2, w programie radiowym lub
telewizyjnym;
5) dotychczasowe przestrzeganie przepisów dotyczących radiokomunikacji i środków
masowego przekazu.
2. Koncesji nie udziela się, jeżeli rozpowszechnianie programów przez wnioskodawcę
mogłoby spowodować:
1) zagrożenie interesów kultury narodowej, dobrych obyczajów i wychowania,
bezpieczeństwa i obronności państwa oraz naruszenie tajemnicy państwowej;
2) osiągnięcie przez wnioskodawcę pozycji dominującej w dziedzinie środków masowego
przekazu na danym terenie.
3.
(29)
Koncesja jest udzielana na 10 lat.
Art. 37. 1. Koncesja określa w szczególności:
1) osobę nadawcy, jego siedzibę lub miejsce zamieszkania;
2) przedmiot działalności objętej koncesją;
3) sposób rozpowszechniania programu (rozsiewczy naziemny, rozsiewczy satelitarny,
kablowy) oraz:
- dla rozpowszechniania rozsiewczego naziemnego:
a) lokalizację stacji,
b) wysokość zawieszenia anteny,
c) moc nadajnika i maksymalną moc promieniowania,
d) charakterystykę promieniowania anteny,
e) częstotliwość,
f) polaryzację,
- dla rozpowszechniania rozsiewczego satelitarnego:
g) nazwę wykorzystywanego satelity,
h) położenie satelity na orbicie,
i)
częstotliwość,
j)
moc transpondera,
- dla rozpowszechniania kablowego:
k) lokalizację stacji głównej,
l)
obszar objęty siecią kablową,
4) rodzaj programu i czas jego rozpowszechniania;
5) datę rozpoczęcia rozpowszechniania programu;
6) termin wygaśnięcia koncesji;
7) udział w programie audycji wytworzonych przez producentów krajowych.
2. Koncesja może określać inne warunki prowadzenia działalności, niezbędne dla
realizacji przepisów ustawy.
3.
(30)
Koncesja, w zakresie określonym w ust. 1 pkt 3, jest udzielana w porozumieniu z
Prezesem Urzędu Komunikacji Elektronicznej.
3a.
(31)
Jeżeli do rozpowszechniania programów radiofonicznych lub telewizyjnych jest
wymagana rezerwacja częstotliwości, Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej dokonuje
jej niezwłocznie na rzecz nadawcy, który uzyskał koncesję. Do dokonywania, wprowadzania
zmian lub cofania rezerwacji częstotliwości stosuje się przepisy art. 114 i 115 ustawy z dnia
16 lipca 2004 r. - Prawo telekomunikacyjne oraz nie stosuje się przepisów art. 116 tej ustawy.
4.
(32)
Krajowa Rada, po zasięgnięciu opinii Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej,
określi, w drodze rozporządzenia, dane, które powinien zawierać wniosek, oraz szczegółowy
tryb postępowania w sprawach udzielania i cofania koncesji.
Art. 37a. Nadawca jest obowiązany do corocznego składania do Krajowej Rady
sprawozdania finansowego, w formie przewidzianej w ustawie z dnia 29 września 1994 r. o
rachunkowości.
Art. 38. 1. Koncesję cofa się, jeżeli:
1) wydano prawomocne orzeczenie zakazujące nadawcy wykonywania działalności
gospodarczej objętej koncesją;
2) nadawca rażąco narusza warunki określone w ustawie lub w koncesji;
3) działalność objęta koncesją jest wykonywana w sposób sprzeczny z ustawą lub z
warunkami określonymi w koncesji, a nadawca, pomimo wezwania Przewodniczącego
Krajowej Rady, w wyznaczonym terminie nie usunął stanu faktycznego lub prawnego
niezgodnego z warunkami określonymi w koncesji lub w ustawie;
4) nadawca, pomimo wezwania Przewodniczącego Krajowej Rady, nie rozpoczął
rozpowszechniania programu w terminie ustalonym w koncesji lub trwale zaprzestał
wykonywania rozpowszechniania programu za pomocą wszystkich lub niektórych stacji
nadawczych - chyba że nadawca wykaże, że opóźnienie rozpoczęcia rozpowszechniania
programu lub zaprzestanie rozpowszechniania programu zostały spowodowane
okolicznościami od niego niezależnymi. Za trwałe zaprzestanie rozpowszechniania
programu uważa się fakt nierozpowszechniania programu przez okres trzech kolejno
następujących po sobie miesięcy.
2. Koncesja może być cofnięta, jeżeli:
1) rozpowszechnianie programu powoduje zagrożenie interesów kultury narodowej,
bezpieczeństwa i obronności państwa lub narusza normy dobrego obyczaju;
2) nastąpi ogłoszenie upadłości nadawcy;
3) rozpowszechnianie programu powoduje osiągnięcie przez nadawcę pozycji dominującej
w dziedzinie środków masowego przekazu na danym rynku właściwym w rozumieniu
przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów;
4) nastąpi przejęcie bezpośredniej lub pośredniej kontroli nad działalnością nadawcy przez
inną osobę.
3. Przewodniczący Krajowej Rady podaje do publicznej wiadomości informacje o
wszczęciu postępowania w sprawie cofnięcia koncesji.
4. W przypadku uprawomocnienia się decyzji w sprawie cofnięcia koncesji
Przewodniczący Krajowej Rady niezwłocznie ogłasza o możliwości uzyskania koncesji w
zakresie objętym cofniętą koncesją.
Art. 38a. 1. Uprawnienia wynikające z koncesji są niezbywalne, z zastrzeżeniem ust. 3-5.
2. Uprawnienia, o których mowa w ust. 1, nie przechodzą na nabywcę przedsiębiorstwa
upadłego.
3. W przypadku łączenia, podziału albo innego rodzaju przekształceń spółek
handlowych, uprawnienia, o których mowa w ust. 1, mogą przejść na inny podmiot za zgodą
Krajowej Rady wyrażoną w formie uchwały. Odmowa wyrażenia zgody następuje, gdy:
1) nadawca osiągnie pozycję dominującą w dziedzinie środków masowego przekazu na
danym rynku właściwym w rozumieniu przepisów o ochronie konkurencji i
konsumentów;
2) nastąpi przejęcie bezpośredniej lub pośredniej kontroli nad działalnością nadawcy przez
inną osobę.
4. Na podstawie uchwały Krajowej Rady, Przewodniczący Krajowej Rady wydaje
decyzję w sprawie wyrażenia zgody bądź odmowy, o której mowa w ust. 3.
5. Do uprawnień wynikających z rezerwacji częstotliwości stosuje się przepisy ustawy z
dnia 16 lipca 2004 r. - Prawo telekomunikacyjne.
Art. 39. Koncesja na rozpowszechnianie programu telewizyjnego obejmuje również
wykorzystanie sygnału telewizyjnego do rozpowszechniania przekazów tekstowych.
Art. 39a. 1. Koncesja może być udzielona na rozpowszechnianie w sieciach kablowych
lub w sposób rozsiewczy satelitarny programu poświęconego wyłącznie:
1) telesprzedaży;
2) promocji działalności własnej nadawcy.
2. Do programów, o których mowa w ust. 1, stosuje się odpowiednio przepisy ustawy, z
wyłączeniem przepisów art. 15-15b.
3. Do programów, o których mowa w ust. 1 pkt 1, nie stosuje się:
1) ograniczenia dopuszczalnego wymiaru czasowego reklam i telesprzedaży w ciągu
godziny, określonego w art. 16 ust. 2;
2) przepisów art. 16 ust. 3 oraz art. 16a.
Art. 39b. 1. O uznanie za nadawcę społecznego może do Krajowej Rady wystąpić:
1) stowarzyszenie w ramach realizacji celów statutowych;
2) fundacja w ramach realizacji celów statutowych;
3) kościelna lub wyznaniowa osoba prawna kościoła lub związku wyznaniowego o
uregulowanej w ustawie sytuacji prawnej.
2. Nadawca społeczny jest zwolniony z opłat za udzielenie lub zmianę koncesji.
3. W przypadku naruszenia przez nadawcę społecznego wymogów określonych w art. 4
pkt 1a, organ koncesyjny wydaje decyzję o uchyleniu decyzji o uznaniu za nadawcę
społecznego. Stwierdza w niej obowiązek uiszczenia opłat, o których mowa w ust. 2, wraz z
ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia udzielenia lub zmiany koncesji.
Art. 40. 1. Za udzielenie koncesji pobiera się opłatę, niezależnie od opłat za używanie
urządzeń radiokomunikacyjnych oraz używanie częstotliwości, przewidzianych w ustawie o
łączności.
2. Krajowa Rada w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów
publicznych, uwzględniając charakter poszczególnych nadawców i ich programów, ustala, w
drodze rozporządzenia, wysokość opłaty, o której mowa w ust. 1, oraz może określić
podmioty zwolnione od opłaty.
Art. 40a. 1. Nabycie lub objęcie udziałów albo akcji, bądź nabycie prawa z udziałów lub
akcji przez osobę zagraniczną w spółce, która posiada koncesję na rozpowszechnianie
programu, wymaga zezwolenia Przewodniczącego Krajowej Rady, do którego stosuje się
odpowiednio przepisy art. 33 ust. 3, art. 35 ust. 2, art. 36 ust. 2 oraz art. 38.
2. Czynność, o której mowa w ust. 1, dokonaną przez podmiot, w stosunku do którego
osoba zagraniczna jest podmiotem dominującym, w rozumieniu Kodeksu spółek handlowych,
uważa się za czynność dokonaną przez podmiot dominujący.
3. Przewodniczący Krajowej Rady wydaje i cofa zezwolenie, o którym mowa w ust. 1, na
podstawie uchwały Krajowej Rady.
4. Czynności, o których mowa w ust. 1, dokonane bez zezwolenia są nieważne.
5. Przepisów ust. 1-3 nie stosuje się do osób zagranicznych lub spółek zależnych, w
rozumieniu Kodeksu spółek handlowych, do osób zagranicznych, których siedziby lub
miejsce zamieszkania znajdują się w państwach będących członkami Europejskiego Obszaru
Gospodarczego.
Art. 40b. W sprawach nieuregulowanych w niniejszym rozdziale stosuje się przepisy
ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej.
Rozdział 6
Rozprowadzanie programów w sieciach kablowych
Art. 41. 1. Program rozprowadzany w sieci kablowej wymaga zgłoszenia do rejestru.
2. Przepis ust. 1 nie dotyczy ogólnokrajowych programów publicznej radiofonii i
telewizji oraz innych programów nadawców krajowych, dostępnych na terenie objętym
rozprowadzaniem za pomocą urządzeń odbiorczych powszechnego odbioru.
3. Organem prowadzącym rejestr jest Przewodniczący Krajowej Rady.
4. Do postępowania w sprawach wpisu do rejestru stosuje się przepisy Kodeksu
postępowania administracyjnego, chyba że ustawa stanowi inaczej.
5. Rejestr jest jawny.
Art. 42. 1. Za wpis do rejestru pobiera się opłatę.
2. Krajowa Rada w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów
publicznych ustala, w drodze rozporządzenia, wysokość opłaty, o której mowa w ust. 1, oraz
może określać podmioty zwolnione od opłaty.
Art. 43. 1. Operator sieci kablowej wprowadza programy do sieci kablowej w
następującej kolejności:
1) ogólnokrajowe programy radiofonii i telewizji publicznej;
2) regionalne programy radiofonii i telewizji publicznej dostępne na danym obszarze;
2a) programy krajowych nadawców społecznych dostępne na danym obszarze;
3) programy innych nadawców krajowych dostępne na danym obszarze;
4) programy innych nadawców krajowych i nadawców zagranicznych.
2. Przewodniczący Krajowej Rady może, w uzasadnionych przypadkach, wydać decyzję
zezwalającą na inną niż wymieniona w ust. 1 kolejność wprowadzania programów do sieci
kablowej.
Art. 44. 1. Organ rejestracyjny dokonuje wpisu programu do rejestru na podstawie
zgłoszenia.
2. Operator sieci kablowej dokonuje zgłoszenia programu do rejestru nie później niż 2
miesiące przed rozpoczęciem jego rozprowadzania.
3. Zgłoszenie, o którym mowa w ust. 1, powinno:
1) wskazywać wnioskodawcę, jego siedzibę lub miejsce zamieszkania;
2) określać program przewidziany do rozprowadzania i jego nadawcę;
3) określać obszar, na którym program ma być rozprowadzany;
4) (uchylony);
5) (uchylony).
3a. Operator sieci kablowej dołącza do zgłoszenia:
1) kopię zezwolenia na używanie urządzeń nadawczych i sieci telekomunikacyjnych
niezbędnych do rozprowadzania programu;
2) dokumenty wskazujące, że rozprowadzanie programu nie będzie naruszało praw nadawcy
programu;
3) dokumenty wskazujące, że program jest rozpowszechniany do powszechnego odbioru, a
w przypadku programu przekazywanego przez nadawcę operatorowi - umowę z nadawcą
programu;
4) oświadczenie o kolejności wprowadzania do sieci programów dostępnych na terenie
objętym rozprowadzaniem za pomocą urządzeń odbiorczych powszechnego odbioru,
których rozprowadzanie nie podlega zgłoszeniu.
3b. Wpis do rejestru zawiera dane, o których mowa w ust. 3, z wyjątkiem adresu
zamieszkania, jeżeli jest on inny niż adres siedziby.
4. Rozprowadzanie programu można rozpocząć, jeżeli organ rejestracyjny nie odmówił
rejestracji w terminie 2 miesięcy od daty złożenia wniosku.
5. Operator sieci kablowej jest obowiązany zgłaszać organowi rejestracyjnemu, w
terminie 14 dni, zmiany stanu faktycznego i prawnego objętego wpisem do rejestru, powstałe
po dniu dokonania wpisu programu do rejestru. Do zgłaszania zmian stosuje się odpowiednio
przepisy o wpisie programu do rejestru.
6. (uchylony).
Art. 45. 1. Organ rejestracyjny odmówi wpisu do rejestru programu, jeżeli:
1) wnioskodawca nie ma uprawnień do używania urządzeń radiowych i sieci
telekomunikacyjnych;
2) w rozpowszechnianym programie, w okresie ostatnich 12 miesięcy, co najmniej
dwukrotnie zamieszczone zostały treści naruszające przepisy art. 18.
2. Organ rejestracyjny zakaże operatorowi sieci kablowej rozprowadzania programów
albo określonego programu, jeżeli:
1) w rozprowadzanym programie, w okresie ostatnich 12 miesięcy, co najmniej dwukrotnie
zamieszczone zostały treści podżegające do nienawiści ze względu na rasę, płeć,
narodowość lub religię lub naruszające przepisy art. 18 ust. 4 i 5;
2) operator wprowadza zmiany do programu, rozpowszechnia go nie w całości lub
nierównocześnie;
3) operator nie przestrzega ustawowej kolejności wprowadzania programów do sieci
kablowej.
3. Odmowa wpisu programu do rejestru oraz wydanie zakazu rozprowadzania programu
następuje w drodze decyzji administracyjnej, do której stosuje się odpowiednio przepis art. 33
ust. 3.
4. W przypadku wydania zakazu, o którym mowa w ust. 2, Przewodniczący Krajowej
Rady z urzędu wykreśli wpis programów lub programu z rejestru.
5. Wpis do rejestru podlega wykreśleniu z urzędu w przypadku utraty przez operatora
sieci kablowej uprawnień do używania urządzeń nadawczych i sieci telekomunikacyjnych
wykorzystywanych do rozprowadzania programów.
Art. 46. Krajowa Rada określa, w drodze rozporządzenia, szczegółowy sposób i tryb
prowadzenia rejestru programów w sieciach kablowych, w tym:
1) wzór rejestru,
2) wzór zgłoszenia o wpis do rejestru
- uwzględniając możliwość prowadzenia rejestru i zgłaszania do niego wniosków w systemie
teleinformatycznym, konieczność zapewnienia przejrzystości i kompletności zapisu
informacji znajdujących się w rejestrze oraz sprawność postępowania rejestracyjnego, a także
nieobciążanie operatorów sieci kablowych utrudnieniami w zakresie wykonywanej
działalności.
Art. 47.
(33)
Do rozprowadzania programów w sposób bezprzewodowy, który nie
wymaga rezerwacji częstotliwości, stosuje się odpowiednio przepisy o udzielaniu koncesji na
rozpowszechnianie programów.
Rozdział 7
(34)
(uchylony).
Art. 48 (uchylony).
Art. 49 (uchylony).
Art. 50 (uchylony).
Art. 51 (uchylony).
Rozdział 8
Odpowiedzialność prawna
Art. 52. 1. Kto rozpowszechnia program radiowy lub telewizyjny bez koncesji
- podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
2. Kto rozprowadza program radiowy lub telewizyjny bez wpisu do rejestru
- podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Art. 53. 1. Jeżeli nadawca narusza obowiązek wynikający z przepisów art. 15 ust. 1-3,
art. 15a ust. 1, art. 16 ust. 1-3, art. 16a ust. 1-6, art. 16b, art. 16c, art. 17 ust. 1-7, art. 18 ust. 1-
5b, art. 20 ust. 1, art. 20b ust. 1 i 6 lub z przepisów wydanych na podstawie art. 15 ust. 4, art.
15a ust. 2, art. 16 ust. 4, art. 17 ust. 8 i art. 18 ust. 6, Przewodniczący Krajowej Rady wydaje
decyzję nakładającą na nadawcę karę pieniężną w wysokości do 50 % rocznej opłaty za
używanie częstotliwości przeznaczonej do nadawania programu, a w przypadku gdy nadawca
nie uiszcza opłaty za częstotliwość, karę pieniężną w wysokości do 10 % przychodu nadawcy,
osiągniętego w poprzednim roku podatkowym.
2. Przewodniczący Krajowej Rady może nałożyć karę, o której mowa w ust. 1, także w
decyzji wydanej na podstawie art. 10 ust. 4.
3. Kara pieniężna jest płatna z dochodu po opodatkowaniu lub z innej formy nadwyżki
przychodów nad wydatkami, zmniejszonej o podatki.
4. Kary pieniężnej nie można nałożyć, jeżeli od naruszenia obowiązku, o którym mowa w
ust. 1, upłynął jeden rok.
Art. 54. 1. Jeżeli osoba kierująca działalnością nadawcy nie wykonuje decyzji wydanych
na podstawie art. 10 ust. 4, Przewodniczący Krajowej Rady może wydać decyzję nakładającą
na nią karę pieniężną, nieprzekraczającą jednak jej sześciomiesięcznego wynagrodzenia.
2. Tej samej karze może podlegać osoba kierująca działalnością nadawcy za
nieudzielenie lub udzielenie nierzetelnych informacji na żądanie Przewodniczącego Krajowej
Rady, przewidziane przepisem art. 10 ust. 2.
3. Decyzja nakładająca karę nie może być wydana, jeżeli od daty wydania decyzji, o
której mowa w ust. 1, upłynęły dwa lata.
Art. 55. Kary, o których mowa w art. 53 i 54, podlegają wpłacie do budżetu państwa.
Art. 56. 1. Od decyzji Przewodniczącego Krajowej Rady wydanych na podstawie art. 10
ust. 4 oraz art. 53 i 54 służy odwołanie do Sądu Wojewódzkiego
(35)
w Warszawie - sądu
gospodarczego.
2. W postępowaniu w sprawach odwołań od decyzji, o których mowa w ust. 1, stosuje się
odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania cywilnego dotyczące spraw z zakresu
przeciwdziałania praktykom monopolistycznym.
3. W razie złożenia odwołania od decyzji Przewodniczącego Krajowej Rady do sądu,
stronie nie przysługują środki prawne wzruszenia decyzji przewidziane w Kodeksie
postępowania administracyjnego, w szczególności dotyczące wznowienia postępowania,
uchylenia, zmiany oraz stwierdzenia nieważności decyzji.
Rozdział 9
Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy przejściowe i końcowe
Art. 57. W ustawie z dnia 30 grudnia 1950 r. o wydawaniu Dziennika Ustaw
Rzeczypospolitej Polskiej i Dziennika Urzędowego Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor
Polski" (Dz. U. Nr 58, poz. 524 i z 1991 r. Nr 94, poz. 420) w art. 1 w ust. 1 w pkt 2 po
wyrazach "i ministrów" skreśla się przecinek i dodaje się wyrazy "oraz Krajowej Rady
Radiofonii i Telewizji,".
Art. 58. W ustawie z dnia 26 marca 1982 r. o Trybunale Stanu (Dz. U. Nr 11, poz. 84 i z
1993 r. Nr 5, poz. 22) w art. 1 w ust. 2 kropkę na końcu zastępuje się przecinkiem i dodaje pkt
7 w brzmieniu:
"7) członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji."
Art. 59. W ustawie z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego
w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 29, poz. 154, z 1990 r. Nr 51, poz. 297, Nr 55, poz.
321 i Nr 86, poz. 504 oraz z 1991 r. Nr 95, poz. 425 i Nr 107, poz. 459) w art. 48 wprowadza
się następujące zmiany: (zmiany pominięto).
Art. 60. W ustawie z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania
(Dz. U. Nr 29, poz. 155, z 1990 r. Nr 51, poz. 297, Nr 55, poz. 321 i Nr 86, poz. 504 oraz z
1991 r. Nr 95, poz. 425) w art. 25 ust. 4 otrzymuje brzmienie:
"4. Kościoły i inne związki wyznaniowe mają prawo do emitowania w radiu i telewizji
programów religijno-moralnych, społecznych i kulturalnych w sposób określony w
porozumieniach między władzami danego kościoła lub innego związku
wyznaniowego a jednostkami publicznej radiofonii i telewizji."
Art. 61. W ustawie z dnia 23 listopada 1990 r. o łączności (Dz. U. Nr 86, poz. 504 oraz z
1991 r. Nr 69, poz. 293 i Nr 105, poz. 541) wprowadza się następujące zmiany: (zmiany
pominięto).
Art. 62. W ustawie z dnia 4 lipca 1991 r. o stosunku Państwa do Polskiego
Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego (Dz. U. Nr 66, poz. 287 i Nr 95, poz. 425) w art.
36 ust. 2 otrzymuje brzmienie:
"2. Sposób realizacji uprawnień, o których mowa w ust. 1, regulują porozumienia
między Świętym Soborem Biskupów a jednostkami publicznej radiofonii i telewizji."
Art. 63. 1. Znosi się Komitet do Spraw Radia i Telewizji "Polskie Radio i Telewizja",
zwany dalej "Komitetem". Przewodniczący Komitetu kieruje działalnością państwowej
jednostki organizacyjnej "Polskie Radio i Telewizja" do czasu zarejestrowania spółek, o
których mowa w art. 26 ust. 2 i 3.
2. Przewidziane w ustawach szczególnych zadania Komitetu oraz Przewodniczącego
Komitetu w zakresie tworzenia i rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych
przechodzą na jednostki publicznej radiofonii i telewizji, odpowiednio do zakresu ich zadań
ustawowych i statutowych.
3. Przewidziane w ustawach szczególnych zadania Komitetu oraz Przewodniczącego
Komitetu w zakresie administracji państwowej przechodzą do właściwości Krajowej Rady.
4. Funkcje organu założycielskiego w stosunku do przedsiębiorstw państwowych oraz
uprawnienia nadzorcze w stosunku do jednostek badawczo-rozwojowych podległych
Komitetowi przejmuje Przewodniczący Krajowej Rady.
5. Zezwolenia na używanie urządzeń telekomunikacyjnych przeznaczonych do
nadawania programów radiowych i telewizyjnych wygasają z dniem rozpoczęcia działalności
na tym samym terenie przez nadawcę, któremu przyznano w koncesji częstotliwość
wykorzystywaną dotychczas do nadawania programu, lecz nie później niż po upływie roku od
dnia wejścia ustawy w życie.
6. Przepis ust. 5 nie dotyczy uprawnień wydanych na podstawie ustawy, o której mowa w
art. 59.
7. Do nadawców posiadających zezwolenie, o którym mowa w ust. 5, i do nadawców
posiadających zezwolenia wydane w związku z ustawą, o której mowa w art. 59, przepisu art.
52 nie stosuje się.
8. Podmioty rozprowadzające programy w sieciach kablowych dostosują swoją
działalność do wymogów określonych w rozdziale 6 w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia
ustawy w życie.
Art. 64. 1. Minister właściwy do spraw Skarbu Państwa zawiąże:
1) spółkę, o której mowa w art. 26 ust. 2, z siedzibą w Warszawie i oddziałami terenowymi
w Bydgoszczy, Gdańsku, Katowicach, Krakowie, Lublinie, Łodzi, Poznaniu, Rzeszowie,
Szczecinie, Warszawie i we Wrocławiu;
2) spółkę, o której mowa w art. 26 ust. 3 pkt 1, z siedzibą w Warszawie oraz spółki, o
których mowa w art. 26 ust. 3 pkt 2, z siedzibami w Białymstoku, Bydgoszczy, Gdańsku,
Katowicach, Kielcach, Krakowie, Koszalinie, Lublinie, Łodzi, Opolu, Olsztynie,
Poznaniu, Rzeszowie, Szczecinie, Warszawie, we Wrocławiu i w Zielonej Górze.
2. Minister właściwy do spraw Skarbu Państwa może zawiązać spółki radiofonii
regionalnej z siedzibami w innych miejscowościach niż wymienione w ust. 1 pkt 2.
3. Minister właściwy do spraw Skarbu Państwa uzgodni treść statutów spółek, o których
mowa w ust. 1 i 2, z Krajową Radą. Statut spółki, o której mowa w art. 26 ust. 2, może
przewidywać oddziały terenowe w innych miejscowościach niż wymienione w ust. 1 pkt 1.
4. Pierwsze zarządy spółek, o których mowa w ust. 1 i 2, powoła Krajowa Rada.
Art. 65. 1. Minister właściwy do spraw Skarbu Państwa wniesie do spółek, o których
mowa w art. 64 ust. 1, mienie pozostałe po likwidacji państwowej jednostki organizacyjnej
"Polskie Radio i Telewizja", zwanej dalej "PRTV".
2. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, w terminie 1 miesiąca od dnia
wejścia ustawy w życie, szczegółowy tryb inwentaryzacji mienia wymienionego w ust. 1,
zasadę podziału i przekazywania tego mienia oraz tryb rozpoznawania spraw spornych.
3. Czynności podejmowane w wykonaniu art. 64 ust. 1 i 2 są wolne od opłat sądowych i
skarbowych; do opłat za czynności notarialne związane z zawiązaniem tych spółek stosuje się
odpowiednio przepisy o przekształcaniu przedsiębiorstwa państwowego w spółkę.
Art. 66. 1. Grunty stanowiące własność Skarbu Państwa, będące w dniu wejścia w życie
ustawy w zarządzie PRTV, z dniem zarejestrowania spółek stają się z mocy prawa
przedmiotem użytkowania wieczystego tych spółek. Do użytkowania wieczystego nie stosuje
się przepisów art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i
wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. z 1991 r. Nr 30, poz. 127, Nr 103, poz. 446 i Nr 107,
poz. 464)
(36)
w części dotyczącej pierwszej opłaty.
2. Budynki i inne urządzenia oraz lokale znajdujące się na gruntach stanowiących
własność Skarbu Państwa, będących w dniu wejścia w życie ustawy w zarządzie PRTV, z
dniem zarejestrowania spółek stają się z mocy prawa własnością tych spółek. Nabycie
własności następuje nieodpłatnie.
3. Nabycie prawa użytkowania wieczystego gruntów, o których mowa w ust. 1, oraz
własności budynków, innych urządzeń i lokali, o których mowa w ust. 2, stwierdza się
decyzją wojewody. W decyzji tej określa się również warunki użytkowania wieczystego, z
zachowaniem zasad określonych w art. 236 Kodeksu cywilnego.
Art. 67. 1. Pracownicy PRTV stają się z mocy prawa pracownikami właściwej spółki, z
zastrzeżeniem ust. 2.
2. Stosunek pracy pracowników zatrudnionych na stanowiskach kierowniczych,
określonych przez Krajową Radę, ustaje z mocy prawa z dniem wpisania spółki do rejestru
handlowego. Ustanie stosunku pracy jest równoznaczne w skutkach prawnych z
rozwiązaniem stosunku pracy wskutek wypowiedzenia umowy o pracę przez zakład pracy.
Zatrudnienie tych pracowników w spółce może nastąpić na warunkach uzgodnionych przez
strony.
3. Za zobowiązania wynikające ze stosunku pracy, powstałe przed wpisaniem spółki do
rejestru handlowego, odpowiada spółka.
Art. 68. 1. Na spółki przechodzą z mocy ustawy uprawnienia i obowiązki Komitetu i
PRTV wynikające z decyzji administracyjnych.
2. Minister Łączności w porozumieniu z Przewodniczącym Krajowej Rady przydzieli
spółkom, o których mowa w art. 26 ust. 2 i 3, częstotliwości wykorzystywane przez PRTV w
chwili wejścia w życie ustawy do emisji programów telewizyjnych i radiofonicznych.
3. Uprawnienia do używania częstotliwości, o których mowa w ust. 2, przyznane innym
podmiotom na podstawie dotychczasowych przepisów, wygasają z dniem przyznania tych
częstotliwości spółkom.
4. Przydział częstotliwości, o których mowa w ust. 2, następuje bez opłat.
Art. 69. 1. Uprawniony organ powołujący członków Krajowej Rady na pierwszą
kadencję po wejściu w życie ustawy wskaże, który z nich powołany został na okres dwóch, a
który na okres czterech lat.
2. Pierwsze posiedzenie Krajowej Rady zwołuje Marszałek Senatu, który przewodniczy
jej obradom.
3. Pierwszy Przewodniczący Krajowej Rady jest powoływany spośród wszystkich
członków Rady pierwszej kadencji.
Art. 70. 1. Traci moc ustawa z dnia 2 grudnia 1960 r. o Komitecie do Spraw Radia i
Telewizji "Polskie Radio i Telewizja" (Dz. U. Nr 54, poz. 307 oraz z 1984 r. Nr 54, poz. 275).
2. Do czasu wydania przepisów przewidzianych w ustawie, nie dłużej jednak niż przez
okres 6 miesięcy, zachowują moc dotychczasowe przepisy wydane na podstawie ustawy
wymienionej w ust. 1, o ile nie są sprzeczne z niniejszą ustawą.
Art. 71. Ustawa wchodzi w życie po upływie miesiąca od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem
przepisu art. 52, który wchodzi w życie z dniem 1 lipca 1993 r.
_________
1)
Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1997 r. Nr 88, poz. 554 i Nr
121, poz. 770, z 1999 r. Nr 96, poz. 1107 oraz z 2003 r. Nr 229, poz. 2274.
2)
Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2002 r. Nr
167, poz. 1372, z 2003 r. Nr 80, poz. 719 i Nr 122, poz. 1143 oraz z 2004 r. Nr 29, poz.
257, Nr 99, poz. 1001 i Nr 152, poz. 1597.
3)
Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1992 r. Nr 63, poz. 315, z
1994 r. Nr 121, poz. 591, z 1995 r. Nr 138, poz. 682, z 1996 r. Nr 24, poz. 110, z 1997 r.
Nr 104, poz. 661, Nr 121, poz. 769 i Nr 158, poz. 1041, z 1998 r. Nr 106, poz. 668, Nr
117, poz. 756 i Nr 162, poz. 1115, z 1999 r. Nr 28, poz. 255 i 256 i Nr 84, poz. 935, z
2000 r. Nr 3, poz. 28, Nr 12, poz. 136, Nr 43, poz. 489, Nr 84, poz. 948, Nr 114, poz.
1193 i Nr 120, poz. 1268, z 2001 r. Nr 5, poz. 45, Nr 88, poz. 961, Nr 100, poz. 1083, Nr
111, poz. 1193, Nr 113, poz. 1207, Nr 126, poz. 1382, 1383 i 1384 i Nr 128, poz. 1407, z
2002 r. Nr 113, poz. 984, z 2003 r. Nr 45, poz. 391, Nr 124, poz. 1151 i 1152, Nr 171,
poz. 1663, Nr 213, poz. 2081 i Nr 223, poz. 2215 oraz z 2004 r. Nr 210, poz. 2135.
4)
Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2004 r. Nr
69, poz. 625, Nr 91, poz. 877, Nr 92, poz. 882, Nr 93, poz. 896, Nr 173, poz. 1808 i Nr
210, poz. 2135.
5)
Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2003 r. Nr
60, poz. 535, Nr 124, poz. 1152, Nr 139, poz. 1324 i Nr 229, poz. 2276 oraz z 2004 r. Nr
96, poz. 959, Nr 145, poz. 1535, Nr 146, poz. 1546 i Nr 213, poz. 2155.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
PRASA W POLSCE - WSZYSTKO, Nauka, język polski
prasa w polsce 3B53EK2VJYK746VFL4OX7V4YXXUTKHBFRB4Z65Y
Przewroty w Polsce, wszystko do szkoly
PANOWANIE ANDEGAWENÓW W POLSCE, wszystko do szkoly
ROZBICIE DZIELNICOWE W POLSCE, wszystko do szkoly
Ochrona praw człowieka w Polsce, Wszystko, prawa człowieka i ich ochrona
REFORMACJA W POLSCE, wszystko do szkoly
Wczesne Karaceny w Polsce, ★ Wszystko w Jednym ★
Organizacje pozarządowe chroniące prawa człowieka w Polsce, Wszystko, prawa człowieka i ich ochrona
Reklama wydawnicza obejmuje wszystkie poza prasą
Prasa-obca-w-Polsce, Dokumenty 1
Lata osiemdziesiąte w Polsce to przede wszystkim disco polo
Polski, prasa pozytywizm, PUBLICYSTYKA Publicystyka to przede wszystkim wypowiedzi na aktualne w dan
OSADNICTWO W POLSCE W XIII i XIV W, wszystko do szkoly
2000 lat literatury w Polsce. O legendzie grobu Owidiusza Nazona na Polesiu, ★ Wszystko w Jednym ★
aktywna, aktywna reh wszystko, Aktywna rehabilitacja w Polsce i na świecie= prof
wszystkie Imiona żeńskie, Z, Zuzanna - Spośród używanych dziś w Polsce imion, imię Zuzanna jest z pe
więcej podobnych podstron