Elementy geochemii poszukiwawczej

Elementy geochemii poszukiwawczej

Metody prospekcji geochemicznej

Metody prospekcji geochemicznej

•

•

litogeochemiczne (skały, gleby, osady)

litogeochemiczne (skały, gleby, osady)

•

•

hydrogeochemiczne (wody)

hydrogeochemiczne (wody)

•

•

atmogeochemiczne (powietrze glebowe)

atmogeochemiczne (powietrze glebowe)

•

•

biogeochemiczne (rośliny)

biogeochemiczne (rośliny)

•

•

geobotaniczne

geobotaniczne

•

•

radiometryczne

radiometryczne

Anomalie geochemiczne

Anomalie geochemiczne

Nadrzędnym celem prospekcji geochemicznej jest

Nadrzędnym celem prospekcji geochemicznej jest

znalezienie złoża. Na jego obecność wskazywać mogą

znalezienie złoża. Na jego obecność wskazywać mogą

anomalie geochemiczne

anomalie geochemiczne

.

.

Anomalia to regionalne lub lokalne odstępstwo w

Anomalia to regionalne lub lokalne odstępstwo w

rozmieszczeniu pierwiastków od ustalonego wzorca.

rozmieszczeniu pierwiastków od ustalonego wzorca.

Anomalie tworzą wokół złoża tzw.

Anomalie tworzą wokół złoża tzw.

aureole

aureole

rozproszenia

rozproszenia

, których zasięg jest zwykle znacznie

, których zasięg jest zwykle znacznie

większy w porównaniu do samej wielkości złoża i

większy w porównaniu do samej wielkości złoża i

dlatego ułatwiają jego rozpoznanie

dlatego ułatwiają jego rozpoznanie

Anomalie geochemiczne

Anomalie geochemiczne

S

k

ow

roń

sk

i

2007

a/b

a/b

kontrast

kontrast

anomalii

anomalii

Pierwiastki wskaźnikowe

Pierwiastki wskaźnikowe

Znalezienie aureoli wokół złoża często ułatwiają tzw.

Znalezienie aureoli wokół złoża często ułatwiają tzw.

pierwiastki

pierwiastki

wskaźnikowe

wskaźnikowe

, w charakterystyczny sposób związane z danym typem

, w charakterystyczny sposób związane z danym typem

mineralizacji. Mają one zwykle

mineralizacji. Mają one zwykle

większe zdolności migracyjne

większe zdolności migracyjne

niż

niż

główne pierwiastki złożotwórcze, tworząc przez to anomalie o

główne pierwiastki złożotwórcze, tworząc przez to anomalie o

szerszym zasięgu. Zwykle dają również

szerszym zasięgu. Zwykle dają również

większe kontrasty anomalii

większe kontrasty anomalii

,

,

a także są

a także są

łatwiejsze do chemicznego oznaczenia

łatwiejsze do chemicznego oznaczenia

pierwiastek opróbowywany materiał

typ złoża (rudy)

As

skały, gleby, osady rzeczne

żyłowe rudy Au

Hg

skały, gleby

polimetaliczne rudy Pb–Zn–Ag

Se

zwietrzeliny, gleby

epigenetyczne rudy siarczkowe

Ag

gleby

srebronośne rudy Au

Mo

wody, osady rzeczne, gleby

porfirowe złoża miedzi

SO

4

wody

złoża siarczków

Anomalie geochemiczne

Anomalie geochemiczne

S

k

ow

roń

sk

i

2007

Jeśli anomalia znajduje

Jeśli anomalia znajduje

się w pobliżu złoża,

się w pobliżu złoża,

będącego jej źródłem,

będącego jej źródłem,

wówczas nazywamy ją

wówczas nazywamy ją

anomalią

anomalią

rzeczywistą

rzeczywistą

albo

albo

istotną

istotną

wgłębna pozycja

złoża

złoże

anomalia

glebowa

Anomalie geochemiczne

Anomalie geochemiczne

S

k

ow

roń

sk

i

2007

Anomalie przemieszczone na większą odległość od złoża

Anomalie przemieszczone na większą odległość od złoża

wskutek działania różnych czynników to

wskutek działania różnych czynników to

anomalie

anomalie

oderwane

oderwane

albo

albo

fałszywe

fałszywe

(

(

nieistotne

nieistotne

). Ich wykrycie nie

). Ich wykrycie nie

oznacza automatycznego znalezienia złoża

oznacza automatycznego znalezienia złoża

złoże

anomalia

hydrogeochemiczna

Anomalie geochemiczne

Anomalie geochemiczne

Anomalie przemieszczone na większą odległość od złoża

Anomalie przemieszczone na większą odległość od złoża

wskutek działania różnych czynników to

wskutek działania różnych czynników to

anomalie

anomalie

oderwane

oderwane

albo

albo

fałszywe

fałszywe

(

(

nieistotne

nieistotne

). Ich wykrycie nie

). Ich wykrycie nie

oznacza automatycznego znalezienia złoża

oznacza automatycznego znalezienia złoża

Anomalie geochemiczne

Anomalie geochemiczne

S

k

ow

roń

sk

i

2007

Anomalie (aureole)

Anomalie (aureole)

pierwotne

pierwotne

powstały w

powstały w

wyniku tych samych

wyniku tych samych

procesów, które

procesów, które

spowodowały utworzenie

spowodowały utworzenie

złoża

złoża

Anomalie (aureole) wtórne

Anomalie (aureole) wtórne

tworzą się w wyniku

tworzą się w wyniku

działania dowolnych

działania dowolnych

procesów działających po

procesów działających po

powstaniu złoża

powstaniu złoża

Aureole pierwotne

Aureole pierwotne

wykazują często zjawisko

wykazują często zjawisko

zonalności związanej z

zonalności związanej z

procesami dyfuzji jonów

procesami dyfuzji jonów

(

(

aureole dyfuzyjne

aureole dyfuzyjne

) lub

) lub

infiltracji roztworów

infiltracji roztworów

(

(

aureole infiltracyjne

aureole infiltracyjne

) w

) w

skały otaczające złoże.

skały otaczające złoże.

Skala i zasięg tych

Skala i zasięg tych

procesów zależą od

procesów zależą od

porowatości

porowatości

,

,

struktur

struktur

i

i

obecności

obecności

spękań

spękań

w

w

skałach otaczających, a

skałach otaczających, a

także od ich

także od ich

reaktywności

reaktywności

Rose et al. 1979

Jony i inne rozpuszczone w

Jony i inne rozpuszczone w

wodzie substancje podlegają

wodzie substancje podlegają

chaotycznym ruchom

chaotycznym ruchom

atomów powodując

atomów powodując

tendencję do

tendencję do

dyfuzji

dyfuzji

poprzez

poprzez

roztwór w kierunku rejonów

roztwór w kierunku rejonów

o niższym stężeniu. Szybkość

o niższym stężeniu. Szybkość

dyfuzji jest bardzo mała,

dyfuzji jest bardzo mała,

więc proces ten może mieć

więc proces ten może mieć

znaczenie tylko w skałach

znaczenie tylko w skałach

słabo przepuszczalnych.

słabo przepuszczalnych.

W strefach o większej

W strefach o większej

przepuszczalności dominuje

przepuszczalności dominuje

infiltracja

infiltracja

Rose et al. 1979

Charakter i zasięg aureoli powstającej wskutek

Charakter i zasięg aureoli powstającej wskutek

procesów dyfuzji zależy od wielu czynników

procesów dyfuzji zależy od wielu czynników

•

•

pierwotnych

pierwotnych

stężeń pierwiastków

stężeń pierwiastków

podlegających

podlegających

dyfuzji

dyfuzji

•

•

czasu

czasu

działania dyfuzji (im dłuższy tym większy

działania dyfuzji (im dłuższy tym większy

zasięg aureoli)

zasięg aureoli)

•

•

natury reakcji

natury reakcji

ze skałą otaczającą

ze skałą otaczającą

•

•

porowatości

porowatości

i przepuszczalności skał

i przepuszczalności skał

•

•

wartości

wartości

stałej dyfuzji

stałej dyfuzji

dla określonego składnika

dla określonego składnika

chemicznego i konkretnych warunków; aureolom o

chemicznego i konkretnych warunków; aureolom o

większym zasięgu sprzyjają małe jony i wysokie

większym zasięgu sprzyjają małe jony i wysokie

temperatury

temperatury

Charakter i zasięg aureoli powstającej wskutek

Charakter i zasięg aureoli powstającej wskutek

procesów infiltracji zależy od:

procesów infiltracji zależy od:

•

•

dróg przemieszczania

dróg przemieszczania

się fluidów (porowatość i

się fluidów (porowatość i

przepuszczalność skał, obecność stref spękań i zluźnień,

przepuszczalność skał, obecność stref spękań i zluźnień,

tekstur kierunkowych etc.)

tekstur kierunkowych etc.)

•

•

stężeń pierwiastków

stężeń pierwiastków

we fluidach

we fluidach

•

•

reaktywności skał

reaktywności skał

, przez które infiltrują roztwory

, przez które infiltrują roztwory

Rose et al. 1979

anomalie pierwotne (1) i wtórne (2) wokół złoża

anomalie pierwotne (1) i wtórne (2) wokół złoża

zlokalizowanego w łupkach krystalicznych

zlokalizowanego w łupkach krystalicznych

Skały reaktywne

Skały reaktywne

zatrzymują substancje na etapie ich

zatrzymują substancje na etapie ich

migracji, głównie w wyniku procesów wytrącania

migracji, głównie w wyniku procesów wytrącania

(wskutek zmian pH i/lub Eh) i sorpcji.

(wskutek zmian pH i/lub Eh) i sorpcji.

Do takich skał zaliczamy

Do takich skał zaliczamy

wapienie

wapienie

i

i

dolomity

dolomity

,

,

skały ilaste,

skały ilaste,

margle

margle

,

,

piaskowce o spoiwie węglanowym, skały żelaziste,

piaskowce o spoiwie węglanowym, skały żelaziste,

torfy

torfy

etc.

etc.

Skały niereaktywne

Skały niereaktywne

chemicznie pozwalają na dalszy

chemicznie pozwalają na dalszy

przepływ roztworów, bez zmiany ich stężenia

przepływ roztworów, bez zmiany ich stężenia

-

-

nie ma

nie ma

oddziaływania pomiędzy skałą a roztworem. Np.

oddziaływania pomiędzy skałą a roztworem. Np.

porowate

porowate

piaskowce,

piaskowce,

spękane ryolity

spękane ryolity

i

i

kwarcyty

kwarcyty

Anomalie wtórne

Anomalie wtórne

powstają najczęściej w wyniku procesów

powstają najczęściej w wyniku procesów

wietrzeniowych. Produkty wietrzenia mogą być w różnej

wietrzeniowych. Produkty wietrzenia mogą być w różnej

postaci transportowane na większe odległości. Gdy

postaci transportowane na większe odległości. Gdy

migracja jest ciągła, zawartość pierwiastka maleje ze

migracja jest ciągła, zawartość pierwiastka maleje ze

wzrostem odległości od źródła anomalii. Często jednak

wzrostem odległości od źródła anomalii. Często jednak

zdarza się, że przemieszczanie zostaje zatrzymane w

zdarza się, że przemieszczanie zostaje zatrzymane w

miejscu, gdzie zmiany parametrów środowiska migracji

miejscu, gdzie zmiany parametrów środowiska migracji

(fizycznych lub chemicznych) powoduje osadzenie,

(fizycznych lub chemicznych) powoduje osadzenie,

wytrącenie lub wychwycenie transportowanych substancji.

wytrącenie lub wychwycenie transportowanych substancji.

Takie miejsce (obszar) nazywane jest

Takie miejsce (obszar) nazywane jest

barierą

barierą

geochemiczną

geochemiczną

.

.

Bariera taka może mieć charakter

Bariera taka może mieć charakter

mechaniczny

mechaniczny

lub

lub

(

(

fizyko)chemiczny

fizyko)chemiczny

.

.

Bariery geochemiczne

Bariera mechaniczna

Bariera mechaniczna

powstaje w miejscach, w których

powstaje w miejscach, w których

następuje spadek siły nośnej czynnika transportującego

następuje spadek siły nośnej czynnika transportującego

materiał niesiony w postaci okruchów

materiał niesiony w postaci okruchów

Skowroński 2007

Bariera mechaniczna

Bariera mechaniczna

powstaje w miejscach, w których

powstaje w miejscach, w których

następuje spadek siły nośnej czynnika transportującego

następuje spadek siły nośnej czynnika transportującego

materiał niesiony w postaci okruchów

materiał niesiony w postaci okruchów

Rose et al. 1979

Bariera chemiczna

Bariera chemiczna

oznacza zmiany warunków pH i/lub

oznacza zmiany warunków pH i/lub

Eh a także zmiany stężeń przenoszonych składników

Eh a także zmiany stężeń przenoszonych składników

Skowroński 2007

Metody litogeochemiczne

Metody litogeochemiczne

-

-

skały podłoża

skały podłoża

Metody litogeochemiczne

Metody litogeochemiczne

-

-

skały podłoża

skały podłoża

Jest to jedyny typ poszukiwań, który rejestruje aureole

Jest to jedyny typ poszukiwań, który rejestruje aureole

pierwotne. Analizuje się reprezentatywne próbki skał lub

pierwotne. Analizuje się reprezentatywne próbki skał lub

wydzielone frakcje mineralne. Główne wady to

wydzielone frakcje mineralne. Główne wady to

zależność

zależność

opróbowania od dostępnych odsłonięć i/lub wierceń

opróbowania od dostępnych odsłonięć i/lub wierceń

,

,

duża

duża

masa próbek

masa próbek

oraz

oraz

brak możliwości wykonywania

brak możliwości wykonywania

oznaczeń w terenie

oznaczeń w terenie

. Z kolei zaletami są

. Z kolei zaletami są

mała podatność

mała podatność

skał na zanieczyszczenia

skał na zanieczyszczenia

antropogeniczne, możliwość

antropogeniczne, możliwość

długiego przechowywania próbek

długiego przechowywania próbek

oraz możliwość

oraz możliwość

powiązania analiz z obserwowaną w terenie

powiązania analiz z obserwowaną w terenie

mineralizacją, strukturami, typem skał

mineralizacją, strukturami, typem skał

etc.

etc.

Metody litogeochemiczne

Metody litogeochemiczne

-

-

skały podłoża

skały podłoża

Wyniki przedstawia się w postaci

Wyniki przedstawia się w postaci

map izoliniowych

map izoliniowych

(oddzielnie dla każdego typu skał) oraz profilów

(oddzielnie dla każdego typu skał) oraz profilów

i przekrojów

i przekrojów

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

110

120

130

140

150

160

170

Metody litogeochemiczne

Metody litogeochemiczne

-

-

gleby

gleby

Do badań wykorzystuje się zwykle próbki pobrane z horyzontów

Do badań wykorzystuje się zwykle próbki pobrane z horyzontów

B, A lub O

B, A lub O

, gdyż ze względu na genezę i skład kumulują one

, gdyż ze względu na genezę i skład kumulują one

największe ilości pierwiastków śladowych.

największe ilości pierwiastków śladowych.

Istotne jest ponadto rozróżnienie, czy opróbowywana gleba jest

Istotne jest ponadto rozróżnienie, czy opróbowywana gleba jest

utworem

utworem

rezydualnym

rezydualnym

, czy

, czy

naniesionym

naniesionym

(np. stare aluwia).

(np. stare aluwia).

Pobór próbek jest stosunkowo szybki

Pobór próbek jest stosunkowo szybki

i nieskomplikowany (np.

i nieskomplikowany (np.

przy pomocy tzw. laski glebowej), a pewne

przy pomocy tzw. laski glebowej), a pewne

wstępne testy

wstępne testy

chemiczne można wykonać w terenie

chemiczne można wykonać w terenie

. Główną wadą jest

. Główną wadą jest

duża

duża

podatność gleb na antropogeniczne zanieczyszczenie

podatność gleb na antropogeniczne zanieczyszczenie

Rose et al. 1979

Metody litogeochemiczne

Metody litogeochemiczne

-

-

gleby

gleby

Metody litogeochemiczne

Metody litogeochemiczne

-

-

aluwia

aluwia

Zwykle opróbowuje się

Zwykle opróbowuje się

niewielkie

niewielkie

strumienie

strumienie

ze względu na

ze względu na

lepszą

lepszą

rozdzielczość i większe kontrasty

rozdzielczość i większe kontrasty

anomalii

anomalii

. Przy pobieraniu próbek

. Przy pobieraniu próbek

trzeba uważać, żeby ich nie

trzeba uważać, żeby ich nie

zanieczyścić materiałem

zanieczyścić materiałem

brzegowym (starsze aluwia) czy

brzegowym (starsze aluwia) czy

pochodzącym z osuwisk, obrywów

pochodzącym z osuwisk, obrywów

skalnych etc.

skalnych etc.

Do badań wykorzystuje się zwykle drobniejsze frakcje

Do badań wykorzystuje się zwykle drobniejsze frakcje

ziarnowe (np. < 200

ziarnowe (np. < 200





m). Główne zalety to

m). Główne zalety to

naturalne

naturalne

uśrednienie

uśrednienie

opróbowywanego materiału,

opróbowywanego materiału,

szybki i prosty pobór

szybki i prosty pobór

próbek

próbek

oraz

oraz

możliwość wykonania testów chemicznych w

możliwość wykonania testów chemicznych w

terenie

terenie

. Niestety, podobnie jak gleby,

. Niestety, podobnie jak gleby,

aluwia są bardzo podatne

aluwia są bardzo podatne

na zanieczyszczenia.

na zanieczyszczenia.

Metody litogeochemiczne

Metody litogeochemiczne

-

-

aluwia

aluwia

Wyniki przedstawia się na

Wyniki przedstawia się na

diagramach kołowych lub

diagramach kołowych lub

wstęgowych naniesionych

wstęgowych naniesionych

na mapy hydrogeologiczne

na mapy hydrogeologiczne

Skowroński 2007

Zmienność

Zmienność

koncentracji Au

koncentracji Au

(ekstrahowanego w

(ekstrahowanego w

wodzie królewskiej)

wodzie królewskiej)

we frakcjach

we frakcjach

ziarnowych aluwiów

ziarnowych aluwiów

rejonu

rejonu

Timbarra

Timbarra

(Australia)

(Australia)

Cohen et al. 2005, J. Geoch. Expl. 85: 1-16

Poszukiwania hydrogeochemiczne

Poszukiwania hydrogeochemiczne

Poszukiwania hydrogeochemiczne

Poszukiwania hydrogeochemiczne

Bada się

Bada się

wody gruntowe, powierzchniowe, źródlane,

wody gruntowe, powierzchniowe, źródlane,

studzienne, wody z wierceń

studzienne, wody z wierceń

etc. Trzeba zwracać uwagę na

etc. Trzeba zwracać uwagę na

klimat i porę roku

klimat i porę roku

-

-

po długotrwałych opadach następuje

po długotrwałych opadach następuje

naturalne rozcieńczenie deszczówką, w okresach suchych

naturalne rozcieńczenie deszczówką, w okresach suchych

wzrost stężeń składników rozpuszczonych (w związku z

wzrost stężeń składników rozpuszczonych (w związku z

parowaniem). Główne zalety to

parowaniem). Główne zalety to

łatwość opróbowania

łatwość opróbowania

(zdecydowanie łatwiej pobrać z jeziora próbkę wody niż osadu

(zdecydowanie łatwiej pobrać z jeziora próbkę wody niż osadu

dennego),

dennego),

homogeniczność próbki

homogeniczność próbki

oraz

oraz

możliwość wykonania

możliwość wykonania

wielu testów w terenie

wielu testów w terenie

. Głównymi wadami, poza

. Głównymi wadami, poza

podatnością

podatnością

na kontaminację

na kontaminację

, są

, są

brak możliwości archiwizowania próbek

brak możliwości archiwizowania próbek

oraz

oraz

duża ilość czynników wpływających na skład chemiczny

duża ilość czynników wpływających na skład chemiczny

wód

wód

zdecydowanie łatwiej

zdecydowanie łatwiej

pobrać z jeziora

pobrać z jeziora

próbkę wody niż osadu

próbkę wody niż osadu

dennego ....

dennego ....

Poszukiwania biogeochemiczne

Poszukiwania biogeochemiczne

Wykorzystywany jest tu fakt, że

Wykorzystywany jest tu fakt, że

wiele roślin ma zdolności do

wiele roślin ma zdolności do

preferencyjnego pobierania

preferencyjnego pobierania

pierwiastków śladowych

pierwiastków śladowych

, co

, co

powoduje, że zawartość w nich

powoduje, że zawartość w nich

metali może być wielokrotnie wyższa

metali może być wielokrotnie wyższa

niż w glebie. Istotny jest właściwy

niż w glebie. Istotny jest właściwy

dobór

dobór

opróbowywanych

opróbowywanych

gatunków

gatunków

oraz ich oraz ich organów (korzenie,

oraz ich oraz ich organów (korzenie,

liście etc.).

liście etc.).

Analizy chemiczne

Analizy chemiczne

materiału roślinnego wykonuje się

materiału roślinnego wykonuje się

po jego mineralizacji

po jego mineralizacji

-

-

np. w

np. w

stężonym HNO

stężonym HNO

3

3

lub po spaleniu i

lub po spaleniu i

rozpuszczeniu w kwasach

rozpuszczeniu w kwasach

pozostałego popiołu.

pozostałego popiołu.

Poszukiwania biogeochemiczne

Poszukiwania biogeochemiczne

Ze względu na

Ze względu na

dominujący sposób

dominujący sposób

pobierania

pobierania

składników

składników

pokarmowych

pokarmowych

bardziej użyteczne

bardziej użyteczne

do celów

do celów

prospekcyjnych są

prospekcyjnych są

freatofity

freatofity

niż

niż

kserofity

kserofity

R

os

e

et

al

.

1979

Poszukiwania biogeochemiczne

Poszukiwania biogeochemiczne

Gatunki roślin wykorzystywanych w prospekcji geochemicznej

Gatunki roślin wykorzystywanych w prospekcji geochemicznej

M

igas

ze

w

sk

i,

G

ał

u

sz

k

a

2007

Poszukiwania geobotaniczne

Poszukiwania geobotaniczne

O zawartości

O zawartości

pierwiastków śladowych

pierwiastków śladowych

w podłożu wnioskuje się

w podłożu wnioskuje się

na podstawie

na podstawie

zaniku lub

zaniku lub

zmian morfologicznych

zmian morfologicznych

niektórych gatunków

niektórych gatunków

roślin spowodowanych

roślin spowodowanych

nadmierną

nadmierną

koncentracją metali w

koncentracją metali w

glebach. Nie wykonuje

glebach. Nie wykonuje

się więc żadnych analiz

się więc żadnych analiz

chemicznych

chemicznych

R

os

e

et

al

.

1979

Goździk

Goździk

kartuzek

kartuzek

(

(

Dianthus

Dianthus

carthusianorum

carthusianorum

)

)

z nasion z ogrodu

z nasion z ogrodu

botanicznego

botanicznego

(G) i hałdy (D)

(G) i hałdy (D)

kopalni Zn

kopalni Zn

-

-

Pb

Pb

Poszukiwania geobotaniczne

Poszukiwania geobotaniczne

Można też poszukiwać w terenie gatunków roślin rosnących

Można też poszukiwać w terenie gatunków roślin rosnących

wyłącznie na podłożu wzbogaconym w pewne pierwiastki śladowe

wyłącznie na podłożu wzbogaconym w pewne pierwiastki śladowe

Poszukiwania atmogeochemiczne

Poszukiwania atmogeochemiczne

Badane są próbki

Badane są próbki

powietrza

powietrza

glebowego

glebowego

pod kątem obecności

pod kątem obecności

gazów wydzielających się np. ze

gazów wydzielających się np. ze

złóż węglowodorów (

złóż węglowodorów (

CH

CH

4

4

, C

, C

2

2

H

H

6

6

),

),

ale także wskutek wietrzenia rud

ale także wskutek wietrzenia rud

(

(

Hg

Hg

, SO

, SO

2

2

, H

, H

2

2

S

S

), czy rozpadu

), czy rozpadu

pierwiastków

pierwiastków

promieniotwórczych (

promieniotwórczych (

222

222

Rn

Rn

-

-

radon,

radon,

219

219

Rn

Rn

-

-

aktynon,

aktynon,

220

220

Rn

Rn

-

-

toron, He

toron, He

)

)

S

k

ow

roń

sk

i

2007

•

•

Skowroński

Skowroński

2007

2007

-

-

„Geochemia poszukiwawcza”

„Geochemia poszukiwawcza”

Skrypt AGH nr 1693

Skrypt AGH nr 1693

•

•

Polański

Polański

1988

1988

-

-

„Podstawy geochemii”, s. 210

„Podstawy geochemii”, s. 210

-

-

211, 247

211, 247

-

-

266

266

•

•

Gruszczyk

Gruszczyk

1975

1975

-

-

„Metodyka poszukiwań złóż kopalin

„Metodyka poszukiwań złóż kopalin

stałych”, s. 52

stałych”, s. 52

-

-

62, 122

62, 122

-

-

131

131

•

•

Migaszewski

Migaszewski

, Gałuszka, 2007

, Gałuszka, 2007

-

-

„Podstawy geochemii

„Podstawy geochemii

środowiska”, s. 403

środowiska”, s. 403

-

-

412

412

Literatura uzupełniająca

Literatura uzupełniająca