Hitler

podbił małe państwa bałkańskie tą samą metodą, jaką opanował resztę

Europy: presją polityczną i ekonomiczną wobec rządów skłonnych do ustępstw, a
metodami wojennymi wobec opierających się narodów. Używał on zawsze najpierw
presji propagandowej, reklamując powodzenie swej armii w Polsce, Norwegii i Francji
jako dowód, co się dzieje z narodami, które przeciwstawiają się jego woli. Tej
propagandżie potęgi nazistowskiej towarzyszyła presja polityczna i ekonomiczna,
zmierzająca do zapewnienia kluczowych stanowisk dla zwolenników hitleryzmu. Jeśli te
metody zawiodły, Hitler nie wahał się nigdy użyć siły militarnej. Hitlerowi udało się
pozyskać w ten sposób Węgry, Rumunię i Bułgarię bez uciekania się do metod czysto
wojennych; Jugosławia natomiast i Grecja zostały bezlitośnie zgnębione za to, że
ośmieliły się stawić opór.

Węgry, Rumunia i Bułgaria dołączają do "Osi"

Niemcy rozciągnęli swoje panowanie nad Bałkanami, by odciąć tę część Europy od
swoich przeciwników, oraz by zaopatrywać się z tych obszarów w naftę, żywność oraz
siłę roboczą. Dyplomacja Hitlera zdołała pokłócić tamtejsze państwa, faworyzując Węgry
i Bułgarię kosztem Rumunii i Jugosławii, dawnych sprzymierzeńców Francji. Następnie
kraje, które ustąpiły Hitlerowi, zostały zepchnięte do roli satelitów i zmienione w bazy
wypadowe, przy czym Jugosławia i Grecja zostały okrążone, napadnięte i podbite.
Pierwszym krokiem Hitlera w kierunku rozciągnięcia kontroli nad Bałkanami był arbitraż
wiedeński z dnia 30 sierpnia 1940 r., mocą którego państwa "osi" odebrały Rumunii
obszary uzyskane w poprzedniej wojnie, oddając Węgrom północny Siedmiogród, a
Bułgarii południową Dobrudżę. Gdy w Rumunii doszło do rozruchów na znak protestu,
król Karol abdykował (3 września 1940 r.). Generał Antonescu, popierany przez Żelazną
Gwardię, jedyną dopuszczoną partię polityczną, ogłosił się dyktatorem, a w dniu 14-tym
września oddziały hitlerowskie wkroczyły do Rumunii. Zatem Rumunia przyłączyła się do
państw "osi" 23 listopada 1940 r. Węgry również przyłączyły się do przymierza Rzym-
Berlin-Tokio razem ze Słowacją (20, 24 listopad 1940 r.); Bułgaria została zajęta przez
wojska niemieckie po podpisaniu przez ich premiera paktu z państwami "osi" (1 marca
1941 r.). Przygotowania do podziału Jugosławii i Grecji były ukończone.

Porażka Mussoliniego w Grecji

Oddziały włoskie utknęły w śniegach Grecji po nieudanej kampanii, w której Włosi chcieli
na włąsną rękę zagarnąć obszary tego kraju. Mussolini nie tylko zaatakował Grecję, by
rozszerzyć swe imperium, lecz również by zabezpieczyć sobie punkty wypadowe na
Egipt, cel ataków jego oddziałów w Libii. Atak na Grecję wyszedł z Albanii (27
października 1940 r.), kierując się pięciu kolumnami poprzez pasma górskie ku głównej
linii kolejowej wiodącej do Aten. W przeciągu pierwszych dwóch tygodni oddziały włoskie
doszły do rzeki Acheron, na południe od miasta Janina, tam jednak wojska greckie
odparły je z powrotem do Albanii. Ciężkie burze śnieżne w górach przerwały grecką
kontr-ofensywę i ocaliły wojska włoskie. Grecka piechota górska nie posiadała ani

1

czołgów ani dział przeciwczołgowych, żywiła się czarnym chlebem i zależała od
transportów przewożonych mułami. W dostawie broni oddziały greckie polegały na
ekwipunku włoskim, częściowo zdobytym przez wojska generała Wawell`a w Libii, a
częściowo przez samych Greków. Pomimo braku wyposażenia i osłony samolotowej,
armia grecka trzymała się dzielnie, a nawa groziła nieprzyjacielowi. Armia włoska zaszyła
się w swych zimowych leżach w górach Grecji i Albanii, aż do czasu, gdy Niemcy przyszli
im na pomoc.

Kampania Bałkańska

W błyskawicznej trzytygodniowej kampanii (6-30 kwiecień 1941 r.) Niemcy opanowali
Jugosławię i Grecję, jedyny jeszcze dotąd wolny kraj na Bałkanach; dołączając w ten
sposób południowo-zachodni zakątek Europy do swej fortecy kontynentalnej. Podbili oni
szesnastomilionowe państwo jugosłowiańskie, niedozbrojone, nigdy w pełni nie
zmobilizowane oraz osłabione wewnętrznymi walkami pomiędzy Serbami, Chorwatami i
Słoweńcami. Armia jugosłowiańska rozciągnęła się tak jak w Polsce, by bronić długiej linii
granicznej, zamiast skoncentrować się w górach, czego nauczyły się potem oddziały
powstańcze. Siedmiomilionowa Grecja została również podbita przez niemieckie czołgi i
samoloty, gdy poprzednio Włosi zostali odparci przez armię grecką niemal gołymi
rękami. Z Egiptu przybyła brytyjska armia ekspedycyjna o sile 14000 żołnierzy pod
dowództwem generała Maitland Wilsona, by prowadzić walkę na zwłokę oraz poprzeć
czynnie brytyjską obietnicę olbrony Grecji. Ta armia ekspedycyjna była zbyt szczupła, by
uratować Bałkany, dość jednak pokaźna, by swą nieobecnością w Afryce osłabić tam
poważnie pozycję brytyjską. Podczas gdy flota brytyjska przewoziła tę armię do Grecji,
niemiecka "Afrika Korps" przebyła Morze Śródziemne, by wyruszyć z Libii pod
dowództwem Rommla. Na pokonanie Jugosławii i Grecji Niemcy zebrali, głównie w
Bułgarii, około trzydziestu dywizji, zaopatrzonych w lekkie czołgi, przystosowane do
działań w terenach górskich, oraz dwie armie powietrzne, składające się z 3000
samolotów. Góry nie zdołały powstrzymać niemieckich wozów bojowych, przenikających
w strategicznych posunięciach poprzez przesmyki górskie. Oddziały pancerne
współdziałały, z piechotą bardziej jeszcze niż w kampanii polskiej czy francuskiej, a
bombowce nurkujące stanowiły taktyczne wsparcie dla oddziałów lądowych. Ta wojna
błyskawiczna w górach była powtórzeniem sukcesów niemieckich w Polsce i Norwegii.

Niemiecki podbój Jugosławii

Z punktu wypadowego na wschód od rzeki Struma w Bułgarii, trzy armie zmotoryzowanie
wyruszyły na zachód poprzez przesmyki górskie (9 kwiecień 1941 r.). Zajęcia Niszu i
Skoplis przez dwie armie północne podzieliło Jugosławię, odcięło ją od jej
sprzymierzeńców oraz otworzyło dolinę rzeki Wardar, wiodącej ku Grecji. Niemiecka
armia na południu posuwała siły przez przejście Strumnicy do dolnego biegu rzeki
Wardar i skierowała się na południe ku Salonikom. Posunięcia te zdecydowały w
przeciągu 72 godzin o losie całej kampanii. Jugosławia została podbita w przeciągu ll dni

2

(17 kwietnia 1941 r.). Stolica Jugosławii, Belgrad, została zniszczona przez bombowce
nieprzyjacielskie, a następnie zajęta manewrem oskrzydlającym, idącym od granic
Austrii, Rumunii i Bułgarii (14 kwietnia 1941 r.). Z Belgradu Niemcy panowali nad
północną Jugosławią; na południu ich ośrodkiem były Skopie. Oddziały włoskie dołączyły
się na zachodzie w Raguzie, by zamknąć wybrzeże Adriatyku przed możliwością
interwencji wojsk sprzymierzonych, oraz by uniemożliwić Jugosławii ucieczkę, jaka udała
się im w poprzedniej wojnie.

Grecja pod jarzmem niemieckim

Atak niemiecki w Grecji na linię Metaxy, chroniącą kraj od strony Bułgarii, zatrzymany
został na dwa dni. Przedarcie się nieprzyjaciela na zachód przez przejście koło
Strumnicy zmusiło oddziały jugosłowiańskie do wycofania się, odsłaniając lewe skrzydło
greckie. Niemiecka dywizja pancerna przedarła się doliną Wardaru do Salonik (3 kwietnia
1941 r.), okrążając linię Metaxy oraz odcinając dywizje greckie. Obrona spoczywała
obecnie głównie na oddziałach brytyjskich, ponieważ większość armii greckiej trzymała
swe stanowiska w Albanii przeciwko Włochom. Dwie niemieckie dywizje pancerne parły
na południe przez przełęcz koło Monastyru w kierunku na Florynę, wdzierając się
pomiędzy oddziały brytyjskie i greckie. By uniknąć uskrzydlenia, wojska brytyjskie
musiały się wycofać na górską pozycję obronną, opierającą się na wschodzie o wzgórze
Olimpu. Luftwaffe, trzymana dotąd na smyczy przez nawałnice, przypuściła teraz atak na
obwarowane pozycje, nękała wycofujące się kolumny ogniem nurkujących bombowców,
odcięła tyły armii brytyjskiej oraz zniszczyła port Aten, Pireus, ważny dla dostaw
wojennych. Pomoc brytyjskich myśliwców musiała ustać właśnie w momencie
największej potrzeby, ponieważ posuwające się oddziały niemieckie zajęły wysunięte
bazy lotnicze. Przeważające niemieckie siły pancerne zagrażały okrążeniem oddziałom
brytyjskim na obu skrzydłach i zmusiły je do skrócenia swych linii przez wycofanie się
poprzez równiny Tessalii. W Termopilach zmotoryzowana dywizja szturmowa imienia
Adolfa Hitlera musiała się zatrzymać, zwróciła się jednak na zachód, by odciąć i wziąć do
niewoli armię grecką w Janinie. W dzień potem (2 kwietnia 1941 ,r.) rząd grecki poradził
dowództwu brytyjskiemu ewakuację wojsk w słowach "Zrobiliście wszystko, co było w
waszej mocy, by nam przyjść z pomocą. Zostaliśmy pokonani, wojna jednak nie jest
jeszcze skończona. Dlatego ratujcie co się da z waszej armii, by przyjść z pomocą innym
frontom". Ewakuacja nie była dla Brytyjczyków rzeczą łatwą, gdyż brak im było tym
razem osłony powietrznej jak w Dunkierce. Luftwaffe panowała w powietrzu, a jej
samoloty krążyły niczym sępy nad oddziałami wycofującymi, się na południe do
Peloponezu. Celem osłony tego odwrotu australijskie i nowozelandzkie oddziały
Anzaków trzymały 45-cio kilometrową linię od Termopilów po Zatokę koryncką przeciwko
sześciu dywizjom nieprzyjacielskim. Na zachodzie dywizja hitlerowska szła na południe
poprzez Epirus, wryła się na Peloponez przez miasto Patras i zagroziła tyłom wojsk
brytyjskich. Na wschodzie niemieckie oddziały spadochronowe zajęły Kanał Koryncki, w
kilka godzin zaledwie po wycofaniu się kwatery głównej generała Wilsona. Skoro
oddziały brytyjskie dotarły do Raftis, Navplion i wybrzeży południowych, wykorzystały

3

osłonę bezksiężycowych nocy (pomiędzy 24-30 kwietnia 1941 r.), by ochronić swą
ewakuację przed atakami Luftwaffe: Przewieziono około 44000 wojska na Kretę i do
Egiptu, przy stracie jedyne dwóch kontr-torpedowców i czterech transportowców. W
samej jednak Grecji Brytyjczycy stracili około 30000 swoich oddziałów z dominiów.

Niemcy zajmują Kretę

Świat oniemiał na wieść, że niemieckie oddziały piechoty zajęły Kretę z powietrza z
oddalonych o blisko 270 kilometrów baz greckich (23-26 maj 1941r.). Brytyjska flota na
wschodnim obszarze Morza Sródziemnego dwukrotnie rozproszyła konwoje niemieckie
(21-go i 22-go maja 191 r.), jednak setki nieprzyjacielskich bombowców i samolotów
uzbrojonych w torpedy uszkodziły tak wielką ilość okrętów, że flota brytyjska musiała się
wycofać z wód wokół Krety. Większość niemieckich oddziałów szturmowych zrzuconych
na spadochronach zginęła, nic nie zdołało już jednak powstrzymać szybowców i
samolotów transportowych, z chwilą gdy miały zabezpieczone lądowiska. Garnizon
brytyjski pod dowództwem genereła Freyberga pozostawił większość swej artylerii
przeciwlotniczej w Grecji. Myśliwce Hurricane w odległej o przeszło 500 km. na południe
Afryce, były zbyt daleko, by móc przyjść z pomocą. W przeciągu kilku dni Niemcy
przewieźli sainolotami na Kretę około 35000 wojska. Maleme, lotnisko strategiczne na
północnym wschodzie, panujące nad brytyjską bazą w Suda Bay, zostało okrążone przez
niemieckie oddziały spadochronowe, a następnie zajęte przez posiłki nadesłane drogą
powietrzną (20-25 maj 1941 r.). Pomimo że garnizony na innych lotniskach, Retimo i
Candia, trzymały się jeszcze, to jednak nie mogły się połączyć, gdyż niemieckie oddziały
spadochronowe przecięły ich linie komunikacyjne, biegnące wzdłuż północnej drogi
przybrzeżnej. Posiłki nieprzyjacielskie wkrótce zagroziły Candii i wyspa była stracona.
Ewakuacja Krety zajęła trzy dni (27-30 maj 1941 r.) i okazała się trudniejsza niż w
Dunkierce lub Grecji. Oddziały brytyjskie przedarły się do Skafia na południowym
wybrzeżu, kryły się za dnia w jaskiniach, a pod osłoną nocy ładowały się na kontr-
torpedowce, które przewoziły je do Aleksandrii pod gradem bomb nieprzyjacielskich.
Ocalono ponad połowę brytyjskiego garnizonu składającego się z 27000 żołnierza.
Niemieckie straty przy zdobywaniu Krety wyniosły 17000, zwycięstwo to jednak
zapewniło Niemcom osłonę transportu morskiego oraz baz greckich, stanowiło
przeszkodę dla działań brytyjskiej floty na wschodnich obrzeżach Morza Śródziemnego
oraz tworzyło groźbę z powietrza dla Egiptu, Kanału Sueskiego oraz Środkowego
Wschodu. Jakkolwiek bitwa ta była dla wojsk brytyjskich porażką taktyczną, to jednak
wyspa nie padła w dwa dni, jak się tego spodziewali Niemcy. Obliczali oni, że Luftwaffe
wystartuje z Krety do Syrii, by zapanować nad Środkowym Wschodem za zgodą rządu
Vichy. Syria mogła służyć jako baza dla ataków na Irak oraz na Persję w lecie 1941 r., a
może i dla późniejszych posunięć przy planowanym spotkaniu się z Japończykami w
Indiach. Niepowodzenie Niemiec w wykonaniu tego planu strategicznego należy
przypisać oporowi, jaki wojska brytyjskie stawiły w Grecji, na Krecie i w Afryce. Każda
bitwa, jeśli nawet zakończona klęską, opóźniała pochód nieprzyjaciela i zmniejszała jego
siłę uderzenia. Dla Brytyjczyków kampania bałkańska była wycofaniem się ku

4

zwycięstwu, a fakt, że Rommlowi nie udało się wkroczyć do Egiptu, utrzymywał to
zwycięstwo w sferze możliwości.

5