W poszukiwaniu zdrowej demokracji na podstawie Józefa Majki








W swojej książce pt´”Węzłowe problemy katolickiej nauki społecznej” Józef Majka poświęca
jeden z rozdziałów problemowi poszukiwania zdrowej demokracji
Przeglądając historię świata zwraca czytelnikowi uwagę na demokrację różnych czasów
dziejowych stwierdzając ,że właściwie nigdy „rządy ludów nie były rządami wszystkich
właściwie nigdy, na przełomie wieków nie udało się urzeczywistnić wszystkich idei i zasad
do których odwoływała się demokracja. Najważniejszymi ideami i założeniami demokracji są
idea godności , równości ,zasada wolności , sprawiedliwości , pluralizmu i prawo do
inicjatywy. Dla demokracji najważniejszy jest naród musi być on świadomy tego co w nim
zachodzi , musi znać swoje prawa i obowiązki , czuć swoją godność i osobowość. I tylko ,
jeżeli w narodzie panuje wspólnota i braterstwo może się w nim rozwijać zdrowa demokracja
.Jest ona uwarunkowana odpowiednią dojrzałością moralną , społeczną i polityczną.
Józef Majka w przedstawia i omawia różne rodzaje demokracji dzieląc je wg zasad na jakich
się opierają poszczególne systemy demokratyczne:

1)

Demokracja Liberalna – kładzie nacisk na indywidualizm w narodzie .Każdy,nawet
najdrobniejszy element narodu ma prawo do wolności osobistej do udziału w
inicjatywach życia społecznego .Wszystkie jednostki są sobie równe .

2)

Demokracja Narodowa – wadą tej demokracji jest to ,że dąży ona do zróżnicowania
wartości jednostki w zależności od narodowości .Od demokracji liberalnej różni się
tym, że głosi koncepcje dobra narodu jako dobra wspólnego.

3)

Demokracja Socjalistyczna – założenia tej demokracji wiążą się ze znacznym
ograniczeniem wolności .Objawia się to tym ,że nie wszyscy mogą brać udział
rządzeniu a, jest to już samo w sobie zaprzeczeniem idei demokracji

4)

Demokracja Chrześcijańska – opiera się na godności osobistej człowieka i
niezaprzeczalnych prawach jednostki jako istoty ludzkiej .Społeczeństwo bowiem
składa się ze współpracujących ze sobą jednostek, współdecydujących w sprawach
narodu .Tak więc opisując te rodzaje demokracji Józef Majka chce nam zwrócić
uwagę na ogromny problem nieujednolicenia demokracji i na to jak ważną rolę
odgrywa tutaj poszukiwanie tej jedynej alternatywnej drogi do zdrowej demokracji

Na podstawie dwuwiekowego dorobku demokracji rozwinęły się liczne sposoby
prowadzące do realizacji jej założeń ; powszechne wybory przedstawicieli do rządu
,powstawanie instytucji badania opinii publicznej ,wolność prasy radia i
telewizji,sądownictwo i administracja .Wszystkie jednak te założenia są tylko pozornie
przyczyniające się w dążeniu do demokracji.Józef Majka szczególnie akcentuje zasady na
jakich opiera się demokracja i sposób w jaki się przejawiają w społeczeństwie .
*Zasada personalizmu – czyli teza o godności osoby ludzkiej .Głosi ona, że człowiek ,będąc
członkiem określonej społeczności , nie może swojej suwerenności i indywidualizmu
przekładać nad dobro ogółu. To wspólnota musi zapewnić jednostce możliwość własnego
rozwoju i samodoskonalenia. Równość w społeczeństwie jest miarą sprawiedliwości.
Demokracja musi być otwarciem się jednostki na dobro wszystkich ludzi. Autor artykułu
sformułował model chrześcijańskiej demokracji. Jako pierwszy warunek wymienia

powszechność. Polega ona na stworzeniu, każdej suwerennej osobie, możliwości własnego
rozwoju i danie prawa do stałego uczestniczenia w życiu społecznym. Właśnie to prawo do
współdziałania jest podstawową formą demokracji chrześcijańskiej.
Warunkiem zdrowej demokracji jest wolność zrzeszeń ludzkich i poszanowanie wspólnot
naturalnych czyli np. rodziny czy narodu.
Zrzeszenia i wspólnoty mieć prawo łączenia się w związki, powinny działać na terenie
własnego kraju a nawet poza jego granicami. Dzięki zrzeszeniom każdy obywatel może
oddziaływać na sprawy państwa. Dzięki swobodzie zrzeszeń społeczeństwo tworzy jednolitą
masę i każda jednostka ma swoją wolność oraz swobodę rozwoju.
Drugim czynnikiem warunkującym demokrację jest samorząd i powołanie go staje się
podstawą normalnej egzystencji. Samorządy stanowią osłonę przed odgórnym
oddziaływaniem na ludzi. Również samorząd musi mieć swobodę w formułowaniu celów i
programów działania, musi mieć możliwość przeprowadzania demokratycznych wyborów do
organów samorządowych.
Dobrze rządzone państwo musi kierować się kilkoma podstawowymi postulatami
dotyczącymi wyborów demokratycznych:
1/ postulat swobodnego tworzenia ugrupowań politycznych,
2/ postulat niezależnego zgłaszania kandydatów do parlamentu i samorządów,
3/ postulat rzeczywistych wyborów.
Kolejnym warunkiem funkcjonowania państwa demokratycznego jest parlament. Każda jego
izba powinna mieć określone funkcje i kompetencje. Decydujące znaczenie powinna mieć
izba niższa powoływana powszechnymi wyborami. Izba wyższa mogłaby składać się z
najwyższych przedstawicieli samorządów, zrzeszeń, korporacji itp.- wybieranych w sposób
określany prawem. Parlament musi być dwuizbowy.
Bardzo ważnym elementem państwa jest „demokracja gospodarcza”, dająca równe szanse
wszystkim podmiotom gospodarczym. Głównym wymogiem demokracji gospodarczej jest
podmiotowość gospodarcza.
Demokracja gospodarcza daje możliwość dostępu do kultury stosownie do zdolności i chęci
oraz proporcjonalny udział we władzy gospodarczej. Władzę ma ten, kto ma technologię i
kto działa dynamicznie. Oprócz podmiotowości gospodarowanie musi odnosić się do prawa
naturalnego i być sprawiedliwe. Celem tego gospodarowania musi być zawsze człowiek, jego
doskonalenie i rozwój.
Bardzo ważne jest aby wspólnoty gospodarcze odpowiadały idei demokracji tzn. by ich
działalność nie ograniczała podmiotowości swoich członków, ale zapewniała im rozwój. Tak
więc wspólnoty muszą być niezależne i samorządne aby każdy człowiek miał możliwość
pełnego uczestnictwa w życiu społecznym. W zdrowej demokracji wszystkie związki i
zrzeszenia muszą mieć prawo do tworzenia koalicji. Przesłanką koalicji powinno być
solidaryzowanie się z bliźnimi w obliczu doznawanych przez nich krzywd społecznych.
Koalicje są więc formą wykonawczą przykazania miłowania bliźniego. To właśnie koalicje
bronią swoich członków przed uciskiem i niesprawiedliwością systemu władzy w państwie,
stanowiąc podbudowę zdrowej demokracji.
Książka Józefa Majki została wydana w 1990 roku, a autor prawdopodobnie
pracował nad nią w latach ’80, niemniej dopiero teraz można ocenić jej wagę i aktualność.
Wtedy było to śmiałym nowatorstwem- dziś jest to codzienność.
ś

yjąc przez 45 lat w socjalistycznej rzeczywistości, przeciętny obywatel miał możliwość

zapoznania się z demokracją jedynie z przekazów masmediów, które jednak przedstawiały
temat stronniczo i w sposób niekorzystny. Czytając artykuł pt. ”W poszukiwaniu zdrowej
demokracji” odnosi się wrażenie, że wszelkie metody rozwiązywania problemów narodu
demokratycznego oparł autor na formie demokracji państwa kapitalistycznego, gdzie od
wielu lat są one nieodłączną częścią życia.

Józef Majka nie przedstawia niestety żadnego doskonałego sposobu na wprowadzenie w życie
zasad zdrowej demokracji.
Należy pamiętać, że forma rządu ludu została zapoczątkowana i rozwinęła się w Atenach,
gdzie około 300 obywateli decydowało o najważniejszych sprawach swojego narodu.
Demokracja w zdrowym wydaniu, w dzisiejszych czasach, mogłaby mieć miejsce tylko wtedy
gdyby organizowano referendum w celu ustanowienia każdego nowego prawa , zarządzenia
czy ustawy. Z uwagi jednak na niewykonalność takiego zadania, w związku z ogromnym
kosztem takiego przedsięwzięcia i realiami polskiej rzeczywistości , rozwiązanie takie jest
niemożliwe.
Pozostaje nam jednak mieć nadzieję, że może kiedyś ktoś znajdzie cudowny środek na
uzdrowienie naszego społeczeństwa i zdrowa demokracji nie będzie tylko mrzonką.