Opracował: Marek Kaliszewski

Scenariusz lekcji historii w gimnazjum z zastosowaniem

drzewka decyzyjnego

Tytuł cyklu: WYDAWNICTWO M. ROŻAK: „PRZEZ WIEKI - Podręcznik do historii dla klasy pierwszej gimnazjum”. Autorzy: Danuta Musiał, Krystyna Polacka, Stanisław Roszak.

Wydawnictwo M. Rożak Spółka z o.o. Gdańsk 2002. Wydanie II.

Etap edukacyjny: Gimnazjum kl. 1.

Przedmiot: Historia.

Czas trwania: 45 min.

Miejsce: zajęcia w klasie.

Temat: Unia Polski z Litwą.

Cele edukacyjne

a) Uczeń pamięta

postacie: Ludwika Węgierskiego, Elżbiety Łokietkówny, Jadwigi, Władysława Jagiełły. [ P ]

daty: 1385, 1386. [ D ]

b) Uczeń rozumie

• Pojęcia i nazwy: przywilej generalny, bezkrólewie, poganie, unia, unia personalna, dynastia, Andegawenowie, Jagiellonowie. [ P ]

• Postanowienia i znaczenie przywileju koszyckiego dla króla i szlachty. [ P ]

• Postanowienia i znaczenie unii w Krewie dla Polski i Litwy. [ P ]

• Powody niezadowolenia Krzyżaków z chrztu Litwy i unii z Polską. [ P ]

c) Uczeń potrafi

• Wyjaśnić w jaki sposób Jadwiga została królem Polski? [ P ]

• Wymienić okoliczności i przyczyny zawarcia unii w Krewie. [ P ]

• Dokonać analizy tekstu źródłowego, określić zobowiązania Jagiełły zawarte w akcie unii w Krewie. [ P ]

• Dokonać oceny, bilansu unii Polski i Litwy. [ R ]

Treści kształcenia

• Panowanie Ludwika Węgierskiego w Polsce.

• Przywilej koszycki i problem następstwa tronu.

• Jadwiga królem Polski.

• Litwa przed unią.

• Unia w Krewie.

• Ocena unii.

Metody nauczania

samodzielna praca uczniów z podręcznikiem i mapką z podręcznika

analiza tekstu źródłowego z podręcznika

drzewko decyzyjne

Formy nauczania

Praca w grupach jednorodnych.

Pomoce dydaktyczne

„PRZEZ WIEKI - Podręcznik do historii dla klasy pierwszej gimnazjum”.

WYDAWNICTWO M. ROŻAK, Wydanie II, Gdańsk 2002 (s. 191 - 193)

„Poczet królów i książąt polskich” Jana Matejki

Tekst źródłowy z podręcznika (s. 193)

Mapka z podręcznika „Unia Polski z Litwą” (s. 193), lub mapa ścienna

Schemat drzewka decyzyjnego

Tok lekcji

1. Faza wprowadzająca: [ Ogniwo wstępne ]

a) Czynności organizacyjne: sprawdzenie obecności, podanie tematu lekcji i treści kształcenia ujętych w formie punktów, które uczniowie zapisują w zeszytach przedmiotowych.

b) Nauczyciel prosi o przypomnienie:

• Jaka dynastia władców panowała w Polsce od poł. X w. do drugiej poł. XIV w.?

• Kto był ostatnim władcą z tej dynastii?

• Jakie były zasady następstwa tronu w Polsce?

• Na czym polegał układ zawarty pomiędzy Kazimierzem Wielkim a Ludwikiem Węgierskim?

• Jak nazywamy związek dwóch państw, których władcą jest ten sam król?

Oczekiwane odpowiedzi uczniów:

W Polsce od poł. X do drugiej poł. XIV w. panowała dynastia Piastów. Ostatnim władcą z tej dynastii był Kazimierz Wielki. W Polsce obowiązywała wówczas zasada, że następcą tronu może być wyłącznie mężczyzna, syn zmarłego władcy. Układ zawarty pomiędzy Kazimierzem Wielkim a Ludwikiem Węgierskim polegał na porozumieniu, że władcą Polski i Węgier zostanie ten król, który będzie dłużej żył. Była to unia personalna.

2. Realizacja nowego tematu:

1. Nauczyciel zwraca uwagę uczniów na portret Ludwika Węgierskiego (wg J. Matejki) podręcznik (s. 191), dzieli klasę na 4 grupy i prosi aby przy pomocy podręcznika ustaliły one odpowiedzi na następujące pytania:

• Kto został królem Polski po śmierci Kazimierza Wielkiego?

• Jakiej dynastii przedstawicielem, był ten król?

• Kto faktycznie rządził wtedy Polską?

Przedstawiciele grup udzielają odpowiedzi. Oczekiwane odpowiedzi uczniów:

Królem Polski po śmierci Kazimierza Wielkiego został Ludwik Węgierski. Pochodził on z dynastii Andegawenów. Faktycznie Polską rządziła jego matka Elżbieta, córka Władysława

Łokietka.

b) Nauczyciel wyjaśnia, że Ludwik Węgierski także nie miał syna, po jego śmierci panowie małopolscy uznali Jadwigę, młodszą jego córkę, za króla. Stało się tak ponieważ Ludwik Węgierski wydał w Koszycach przywilej generalny dla szlachty polskiej zwalniający szlachtę z części podatków. Po przybyciu do Polski w 1384 r. została ona koronowana. Nauczyciel prezentuje portret królowej namalowany przez Jana Matejkę (podręcznik s. 192) i przedstawia uczniom postać królowej. Między innymi informuje uczniów, że Jadwiga, gdy przybyła do Polski, miała zaledwie 10 lat i już wcześniej zawarła ślub dziecięcy z Wilhelmem Habsburgiem. W Polsce szlachta była jednak przeciwna temu małżeństwu, ponieważ nie chciała Niemca jako króla, obawiając się uzależnienia państwa od Cesarstwa Niemieckiego. Chętnie natomiast widziano zawarcie związku z Litwą, który otwierał możliwość ekspansji polskiej na wschód i dawał szansę pokonania Krzyżaków.

c) Uczniowie w grupach, na podstawie podręcznika i mapki (s.193), ustalają informacje na temat Litwy w drugiej poł. XIV w.

• Czy Wielkie Księstwo Litewskie było państwem większym czy mniejszym od

Polski?

• Jakie ziemie obejmowało oprócz Litwy i Żmudzi?

• Jakie państwa były sąsiadami Litwy od wschodu i od północnego zachodu?

• Kto zagrażał Litwie?

• Jakiego pretekstu używali wrogowie Litwy atakując to państwo?

• Kto był w tym czasie władcą Litwy?

Oczekiwane odpowiedzi uczniów:

Wielkie Księstwo Litewskie było państwem trzy razy większym od Polski. Obejmowało oprócz ziem litewskich i Żmudzi ziemie ruskie. Sąsiadami Litwy: od wschodu było Księstwo Moskiewskie a od północnego zachodu Zakon Krzyżacki. Litwie zagrażali Krzyżacy.

Jako pretekstu do atakowania Litwy wykorzystywali oni hasła walki z poganami i szerzenia chrześcijaństwa. Władcą Litwy był książę Jagiełło.

Nauczyciel zwraca uwagę na portret Władysława Jagiełły (wg J. Matejki podręcznik s. 193) oraz zdjęcie zamku w Trokach (s.191).

d) Grupy otrzymują schemat drzewka decyzyjnego, nauczyciel wyjaśnia jakie są zasady jego wypełniania. Następnie precyzuje problem wymagający podjęcia decyzji.

Czy królowa Jadwiga powinna zgodzić się na ślub z Jagiełłą i zawarcie unii Polski z Litwą?

Cele i wartości zamierzone - Wzmocnienie Polski. - Pozyskanie sojusznika do walki z Krzyżakami. - Pokonanie Krzyżaków. - Chrystianizacja Litwy

P O Z Y T Y W N E

- Odzyskanie ziem zabranych przez Krzyżaków. - Dostęp do Morza Bałtyckiego. - Rozwój gospodarczy kraju. - Ekspansja polska na wschód. - Chrystianizacja Litwy, rozwój kultury i administracji państwa.

- Możliwość uniknięcia wojny z Krzyżakami. - Dobre stosunki z papiestwem i cesarstwem.

P O Z Y T Y W N E

N E G A T Y W N E

- Nieunikniony konflikt z Krzyżakami. - Straty i zniszczenia wojenne. - Pogorszenie się opinii o Polsce w Europie. - Zaangażowanie się Polski na wschodzie. - Ewentualne konflikty z Moskwą.

- Dalsza ekspansja Krzyżaków. - Prawdopodobieństwo utraty kolejnych ziem. - Marginalizacja pozycji Polski w Europie. - Litwa pozostaje państwem pogańskim

N E G A T Y W N E

Zgodzić się na unię z Litwą. Nie zgodzić się na unię z Litwą Możliwe rozwiązania

Czy królowa Jadwiga powinna zgodzić się na ślub z Jagiełłą i zawarcie unii Polski z Litwą? Sytuacja wymagająca podjęcia decyzji

Uczniowie prezentują swoje wnioski, wybierają najważniejsze i zapisują na tablicy oraz w zeszytach.

e) Nauczyciel wyjaśnia, że królowa Jadwiga zgodziła się na zawarcie unii, konsekwencją tego był chrzest Jagiełły, ślub z nim i koronacja Jagiełły na króla Polski. W ten sposób Polska i Litwa zostały połączone pod władzą nowej dynastii Jagiellonów.

Zawierając unię w Krewie Jagiełło podjął pewne zobowiązania. Uczniowie w grupach analizują tekst źródłowy z podręcznika (s. 193). Analizę tekstu ukierunkowujemy pytaniami:

• Jaki charakter ma analizowane źródło?

• Kto sporządził ten dokument?

• Gdzie i kiedy był on podpisany?

• Wymień zobowiązania Jagiełły zawarte w tekście unii.

• Które z nich miały charakter polityczny, a które religijny?

Oczekiwane odpowiedzi uczniów: Analizowane źródło jest źródłem pisanym aktowym. Dokument ten sporządził Jagiełło.

Został on podpisany w Krewie w 1385 roku. Jagiełło podejmował zobowiązania polityczne takie jak:

- odzyskanie ziem utraconych przez Polskę

- zwolnienie wszystkich polskich jeńców wojennych

Zobowiązaniem religijnym było przyjęcie chrześcijaństwa przez Jagiełłę, dwór książęcy i wszystkich poddanych.

3. Podsumowanie tematu:

a) Bilans unii. Uczniowie na podstawie informacji w podręczniku (s. 192 - 193) dyskutują nad konsekwencjami unii dla Polski i Litwy.

Wspólnie wypełniamy tabelę zapisując wnioski na tablicy i w zeszytach przedmiotowych.

Konsekwencje unii w Krewie
dla Polski	dla Litwy
- zyskanie sojusznika do walki z Krzyżakami - możliwość pokonania Krzyżaków i odzyskania dostępu do Morza Bałtyckiego - możliwość ekspansji na wschód - zaangażowanie polityczne Polski na wschodzie, a w związku z tym zaniedbanie możliwości odzyskania ziem polskich na zachodzie	- chrystianizacja tego państwa - ocalenie bytu narodowego i politycznego - zyskanie silnego sojusznika w walce z Krzyżakami i Moskwą - włączenie w obręb cywilizacji i kultury łacińskiej

b) Praca domowa: Rozwiąż krzyżówkę. Litery w kolumnie zaznaczonej pogrubioną kreską utworzą hasło, wyjaśnij pisemnie w kilku zdaniach znaczenie hasła.

(uczniowie otrzymują kserokopię krzyżówki).

1. Następca Kazimierza Wielkiego na polskim tronie.

2. Dynastia, której założycielem był Władysław Jagiełło.

3. Dokument, który wydał Ludwik Węgierski w Koszycach.

4. Ród królewski panujący w danym państwie.

5. Państwo, z którym Polska była połączona unią w latach siedemdziesiątych XIV w.

6. Przydomek króla Kazimierza.

7. Stolica Polski w czasach Piastów i Jagiellonów.

8. Lud, który nie przyjął chrześcijaństwa.

9. Państwo sąsiadujące z Litwą od wschodu.

10. Pierwsza dynastia panująca w Polsce.

11. Nazwa dynastii, z której pochodził Ludwik Węgierski.

Karta odpowiedzi:

L

U

D

W

I

K

J

A

G

I

E

L

L

O

N

O

W

I

E

P

R

Z

Y

W

I

L

E

J

D

Y

N

A

S

T

I

A

W

Ę

G

R

Y

W

I

E

L

K

I

K

R

A

K

Ó

W

P

O

G

A

N

I

E

M

O

S

K

W

A

P

I

A

S

T

O

W

I

E

A

N

D

E

G

A

W

E

N

O

W

I

E

1. Następca Kazimierza Wielkiego na polskim tronie.

2. Dynastia, której założycielem był Władysław Jagiełło.

3. Dokument, który wydał Ludwik Węgierski w Koszycach.

4. Ród królewski panujący w danym państwie.

5. Państwo, z którym Polska była połączona unią w latach siedemdziesiątych XIV w.

6. Przydomek króla Kazimierza.

7. Stolica Polski w czasach Piastów i Jagiellonów.

8. Lud, który nie przyjął chrześcijaństwa.

9. Państwo sąsiadujące z Litwą od wschodu.

10. Pierwsza dynastia panująca w Polsce.

11. Nazwa dynastii, z której pochodził Ludwik Węgierski.

Komentarz metodyczny:

Drzewo decyzyjne jest jedną z metod aktywizujących, polegającą na graficznym przedstawieniu procesu podejmowania decyzji. Metoda ta wymaga od nauczyciela dokładnego sprecyzowania problemu, który uczniowie będą analizować, aby znaleźć dla niego możliwe rozwiązania. Podjęte decyzje zależą od celów i wartości jakie zamierzamy osiągnąć.

Drzewo decyzyjne jest metodą zmuszającą do logicznego myślenia: przewidywania pozytywnych

i negatywnych skutków podejmowanych decyzji. Wypełnianie schematu zaczynamy od korzenia, w który wpisujemy problem wymagający podjęcia decyzji, następnie na szczycie umieszczamy wartości i cele, które chcemy osiągnąć. Dalej wypełniamy pień, gdzie wpisujemy możliwe rozwiązania przedstawionego problemu oraz konary drzewa, gdzie określamy pozytywne i negatywne konsekwencje każdego z możliwych rozwiązań problemu.

Opis standardów osiągnięć ucznia:

Standardy osiągnięć	Opis umiejętności
1. Opis i umieszczanie faktów w czasoprzestrzeni.	- Porządkowanie faktów w związkach poprzedzania, współistnienia i następstwa w czasie. - Posługiwanie się miarami czasu historycznego (tysiąclecie, wiek).
2. Wskazywanie przyczyn i skutków wydarzeń historycznych.	- Typologia przyczyn i skutków: bezpośrednie, pośrednie, istotne, drugorzędne. - Odnoszenie przyczyn i skutków do sfer życia społecznego.
3. Hierarchizacja faktów.	- Charakteryzowanie faktów według ich ważności. - Określanie znaczenia faktów w kształtowaniu nowej rzeczywistości
4. Uogólnianie faktów.	- Grupowanie faktów w układy problemowe. - Wartościowanie faktów i formułowanie własnych ocen.
5. Wyszukiwanie i interpretacja informacji z różnych źródeł.	- Pozyskiwanie, selekcjonowanie, porównywanie i krytyka informacji. - Odróżnianie faktów od interpretacji. - Wskazywanie adresata, przesłania informacji i związku utworu z czasem historycznym.
6. Komunikowanie się.	- Sporządzanie notatek w formie tabeli i schematu. - Analiza, źródeł pisanych; określanie adresata, rodzaju źródła, głównej myśli.

---