3 4
CHIP Special
E f e k t y d ê w i ´ k o w e
E
fekty dêwi´kowe stosowane w elek-
tronicznych instrumentach pozwalajà
na tworzenie bardzo bogatych
brzmieniowo kompozycji muzycznych. Aby
z nich w pe∏ni skorzystaç, nale˝y najpierw po-
znaç ich sposób dzia∏ania oraz wp∏yw wywiera-
ny zarówno na poszczególne instrumenty, jak
i na ca∏oÊç komponowanego utworu. Choç mo-
˝e si´ to okazaç bardzo trudne, warto te˝ zapo-
znaç si´ z podstawowymi uk∏adami (oscylatory,
filtry, generatory), z których buduje si´ bloki
efektów w urzàdzeniach muzycznych, dzi´ki
czemu w pe∏ni zapanujemy nad wykorzystywa-
nymi narz´dziami.
❚
Oscylatory
Oscylatory to ÊciÊle wyspecjalizowane uk∏ady
lub procedury zawarte w programie, s∏u˝àce
wy∏àcznie do generowania specyficznych funk-
cji okresowych (fal) o zadanej cz´stotliwoÊci,
wysokoÊci amplitudy oraz kszta∏cie (sinusoidal-
nym, pi∏okszta∏tnym, prostokàtnym). Wykorzy-
stuje si´ je przede wszystkim do wytwarzania
fal akustycznych oraz sterowania pracà innych
uk∏adów. Okazuje si´, ˝e podczas tworzenia
efektów vibrato, tremolo czy chorus bardzo
wiele zale˝y od prawid∏owego ustawienia para-
metrów oscylatora.
LFO – oscylatory przebiegów
wolnozmiennych
Szczególnie wa˝nà i cz´sto wykorzystywanà kla-
sà oscylatorów sà Low Frequency Oscillators
(w skrócie LFO) – generatory przebiegów wol-
nozmiennych. Dzia∏ajà one na tej samej zasa-
dzie co reszta oscylatorów, z tym ˝e cz´stotli-
woÊç wytwarzanej fali mieÊci si´ w zakresie war-
toÊci od bardzo bliskich zeru (na przyk∏ad 0,005
Hz) do oko∏o 100 Hz – stàd te˝ wzi´∏a si´ nazwa
tego typu urzàdzeƒ. W praktyce LFO wykorzy-
stuje si´ do sterowania pracà innych urzàdzeƒ,
takich jak ró˝nego rodzaju filtry, generatory od-
powiedzialne za ustalanie g∏oÊnoÊci, wysokoÊci
czy modulacji dêwi´ku.
❚
Generatory
Nak∏adanie na sygna∏ ró˝nych efektów dêwi´-
kowych jest ÊciÊle zwiàzane z obecnoÊcià w to-
rze audio specjalistycznych elementów realizu-
jàcych okreÊlone zadania. Oprócz oscylatorów
kolejnymi uk∏adami do przetwarzania dêwi´ku
sà generatory, których zadaniem jest ustalanie
parametrów przetwarzanego dêwi´ku, na przy-
k∏ad zmniejszanie lub zwi´kszanie g∏oÊnoÊci
czy cz´stotliwoÊci sygna∏u. W syntezatorach
i trackerach najcz´Êciej mo˝na spotkaç nast´-
pujàce generatory:
●
obwiedni dêwi´ku (ADSR lub DAHDSR) –
ustalajàce obwiedni´ dêwi´ku,
●
g∏oÊnoÊci (amplitudy) – ustalajàce poziom
g∏oÊnoÊci przetwarzanego sygna∏u,
●
cz´stotliwoÊci – wp∏ywajàce na zmian´ cz´-
stotliwoÊci dêwi´ku,
●
filtracji – wp∏ywajàce na barw´ dêwi´ku.
Efektowne
brzmienie
Dodanie kilku efektów do kompozycji muzycznej
mo˝e diametralnie zmieniç jej brzmienie
i spowodowaç, ˝e nudny utwór przeobrazi si´
nagle w prawdziwy hit.
T E C H N O L O G I A
❚
Modulacja dêwi´ku
Modulacja dêwi´ku oznacza wp∏ywanie na jeden
z jego parametrów (amplitudy, cz´stotliwoÊci) na
podstawie przebiegu pewnej funkcji – najcz´Êciej
fali tworzonej przez oscylator. Proces uzale˝niony
jest od czasu – funkcja modulujàca obliczana jest
na bie˝àco. Modulacja dêwi´ku stanowi jeden
z wa˝niejszych sposobów otrzymywania skompli-
kowanych efektów dêwi´kowych. Najprostsze,
cz´sto wykorzystywanymi w muzyce efekty, bazu-
jàce na modulacji dêwi´ku, sà vibrato i tremolo.
Vibrato – modulacja
cz´stotliwoÊciowa
Efekt vibrato opiera si´ na cyklicznych zmianach
cz´stotliwoÊci sygna∏u akustycznego. Bardzo cz´-
sto wykorzystywany on jest w instrumentach stru-
nowych i smyczkowych, a polega na podciàganiu
i opuszczaniu wybrzmiewanej struny. W wyniku
naciàgni´cia struny wysokoÊç odtwarzanego przez
nià dêwi´ku zwi´ksza si´, natomiast podczas jej
opuszczania – zmniejsza. Szybkie, kilkukrotne po-
wtórzenie tej czynnoÊci daje w wyniku specyficzne
wibrowanie odgrywanego dêwi´ku. O ile podczas
gry na instrumencie uzyskanie efektu vibrato jest
niezwykle proste, o tyle w przypadku urzàdzeƒ
elektronicznych czy programów komputerowych
sytuacja si´ nieco komplikuje.
Tworzenie efektu vibrato odbywa si´ przy
udziale generatora zmiany cz´stotliwoÊci dêwi´ku
oraz uk∏adu LFO. Zadaniem oscylatora jest ste-
rowanie pracà generatora – polegajàca na ustala-
niu poziomu zmian cz´stotliwoÊci w danej chwili.
Za∏ó˝my, ˝e LFO generuje fal´ sinusoidalnà
o cz´stotliwoÊci 1 Hz, generator ustawiony jest na
zmiany cz´stotliwoÊci w zakresie ±10 Hz, a prze-
twarzanym dêwi´kiem b´dzie ton o wysokoÊci
440 Hz. Sprz´˝enie obu uk∏adów spowoduje, ˝e
przetwarzany dêwi´k b´dzie mia∏ 430 lub 450 Hz
(gdy fala generowana przez oscylator osiàgnie
odpowiednio minimum lub maksimum), 440 Hz
(gdy fala osiàgnie wartoÊç 0) lub wartoÊci poÊred-
nie (gdy fala b´dzie przechodziç z jednego eks-
tremum w kierunku nast´pnego). Dodatkowo ca-
∏y proces b´dzie si´ powtarza∏ z cz´stotliwoÊcià,
z jakà generowana jest fala przez LFO, czyli
1 Hz. W ten sposób uzyskiwane sà cykliczne
zmiany cz´stotliwoÊci dêwi´ku, nazywane w∏a-
Ênie vibratem (wibrowaniem dêwi´ku) lub modu-
lacjà cz´stotliwoÊciowà. W zale˝noÊci od potrzeb
generatory efektu vibrato umo˝liwiajà zmian´
parametrów zarówno oscylatora, jak i generatora
zmian cz´stotliwoÊci.
Tremolo – modulacja
amplitudy dêwi´ku
Efekt tremolo polega na modulacji amplitudy
dêwi´ku, co skutkuje cyklicznymi zmianami
g∏oÊnoÊci. Podobnie jak w przypadku vibrata,
realizacja efektu tremolo odbywa si´ poprzez
odpowiednie zsynchronizowanie dzia∏ania
oscylatora LFO oraz generatora odpowiadajà-
cego za ustalanie g∏oÊnoÊci dêwi´ku. Proces
tworzenia efektu polega na sterowaniu genera-
torem przez oscylator. Najpierw ustalany jest
poziom g∏oÊnoÊci dêwi´ku, na jaki wp∏ywaç b´-
dzie fala tworzona przez oscylator. Po okreÊle-
niu parametrów pracy LFO proces mo˝e si´
rozpoczàç. Za∏ó˝my, ˝e oscylator generuje fal´
sinusoidalnà o cz´stotliwoÊci 1 Hz, a poziom
g∏oÊnoÊci, na jaki wp∏ywaç b´dzie LFO, ustalo-
no na 50% maksymalnej amplitudy. Przetwa-
rzany dêwi´k b´dzie mia∏ zatem 100% g∏oÊno-
Êci, gdy fala osiàgnie maksimum; w przypadku
minimum amplituda dêwi´ku wyniesie 50%
swojej maksymalnej g∏oÊnoÊci, a w innych sytu-
acjach g∏oÊnoÊç dêwi´ku przyjmie wartoÊci po-
Êrednie. Uk∏ady odpowiedzialne za tworzenie
efektu tremolo majà zazwyczaj mo˝liwoÊç
zmiany parametrów pracy oscylatora LFO oraz
generatora poziomu amplitudy dêwi´ku.
❚
Filtracja dêwi´ku
Poj´cie filtracji oznacza wp∏ywanie na cz´stotli-
woÊç przetwarzanego dêwi´ku. W procesie ta-
kim zmiany wprowadzane do dêwi´ku odnoszà
si´ do ÊciÊle okreÊlonych sk∏adowych harmo-
nicznych, wyst´pujàcych w sygnale. Dla porów-
nania: przetwarzanie amplitudy dêwi´ku cyfro-
wego polega na obni˝aniu bàdê zwi´kszaniu
wartoÊci ka˝dej pojedynczej próbki dêwi´ku
o pewnà ustalonà wartoÊç, natomiast w przy-
padku filtracji wprowadzane zmiany dotyczà
niektórych sk∏adowych harmonicznych, zawar-
tych w sygnale – je˝eli dêwi´k sk∏ada si´ z to-
nów prostych o cz´stotliwoÊciach 100, 500
i 1000 Hz, to filtracja takiego sygna∏u oznaczaç
b´dzie wp∏ywanie na amplitud´ tonów w nim
zawartych (na przyk∏ad w wyniku dzia∏ania da-
nego filtru amplituda tonów 500 i 1000 Hz zo-
stanie zmniejszona o po∏ow´).
❚
Rodzaje filtrów
Poj´cie filtracji zwiàzane jest z uk∏adami (urzà-
dzeniami lub programami) realizujàcymi to za-
danie, czyli filtrami. W praktycznych zastosowa-
niach mo˝na wyró˝niç kilka podstawowych ro-
dzajów filtrów dêwi´ku:
Muzyka z komputera
3 5
Schemat dzia∏ania efektu
chorus; podobnie wyglà-
dajà bloki funkcjonalne
efektów flanger i celeste.
Ró˝nica polega na opóê-
nieniu, z jakim sygna∏
z wyjÊcia generatora jest
kierowany z powrotem
do jego wejÊcia
Widma dêwi´ku:
orygina∏ oraz sygna∏
poddany dzia∏aniu filtru
Cutoff z cz´stotliwoÊcià
odci´cia 1 kHz
●
Filtry dolnoprzepustowe – sposób ich dzia∏ania
polega na obni˝aniu lub ca∏kowitym usuwaniu
sk∏adowych powy˝ej ustalonej cz´stotliwoÊci. Je-
˝eli filtr ustawiony jest na cz´stotliwoÊç 1 kHz,
a jego dobroç ma spadek do cz´stotliwoÊci
2 kHz o charakterze liniowym, to przetworzony
dêwi´k b´dzie mia∏ obni˝ony poziom sk∏ado-
wych (liniowo) w przedziale od 1 do 2 kHz,
a powy˝ej 2 kHz wszystkie sk∏adowe usuni´te
zostanà ca∏kowicie.
●
Filtry górnoprzepustowe – zasada ich dzia∏a-
nia polega na takim przetworzeniu dêwi´ku,
aby w wyjÊciowym sygnale obni˝yç lub ca∏kowi-
cie wyeliminowaç jego sk∏adowe poni˝ej ustalo-
nej cz´stotliwoÊci. Je˝eli ustalimy poziom od-
ci´cia na cz´stotliwoÊç 1 kHz, to sk∏adowe
o ni˝szych cz´stotliwoÊciach b´dà cz´Êciowo lub
ca∏kowicie usuni´te z przetwarzanego dêwi´ku
– na tej samej zasadzie co w przypadku filtrów
dolnoprzepustowych.
●
Filtry Band Pass – filtracja dêwi´ku za pomo-
cà tego filtru obejmuje tylko zadany przedzia∏
pasma. JeÊli jako parametr filtru podamy zakres
cz´stotliwoÊci od 1 do 2 kHz, to poza tym prze-
dzia∏em wszystkie sk∏adowe filtrowanego sygna-
∏u b´dà cz´Êciowo lub ca∏kowicie usuni´te.
●
Filtr CutOff – dêwi´k poddany dzia∏aniu tego
filtru pozbawiony zostanie sk∏adowych powy˝ej
cz´stotliwoÊci odci´cia. Sposób funkcjonowania
bardzo przypomina filtry dolnoprzepustowe.
Ró˝nica polega na tym, ˝e w filtrach Cutoff
wszystkie sk∏adowe powy˝ej cz´stotliwoÊci od-
ci´cia muszà byç usuni´te. W praktyce przyjmu-
je si´ minimalne odst´pstwa od tej regu∏y.
●
Filtr Q – wzmacnia cz´stotliwoÊci bliskie pro-
gowi odci´cia filtru Cutoff. Efekt taki obserwuje
si´ w zjawisku rezonansu akustycznego, stàd filtr
Q nazywa si´ te˝ uk∏adem rezonansowym.
❚
Korektory barwy dêwi´ku
Najbardziej rozpowszechnionym zastosowaniem
filtracji sygna∏u akustycznego sà korektory barwy
dêwi´ku. Zasada dzia∏ania tego typu urzàdzeƒ
polega na wp∏ywaniu na pewnà liczb´ (od dwóch
do trzydziestu dwóch) przedzia∏ów cz´stotliwoÊci
przetwarzanego dêwi´ku. Najprostszym korek-
torem barwy dêwi´ku jest urzàdzenie (bàdê
3 6
CHIP Special
Efekty podstawowe
Original Sound – wyprowadzenie czyste-
go sygna∏u bez ˝adnych zniekszta∏ceƒ –
bez parametrów.
Chorus – efekt symulacji chóru.
●
Waveform (triangle, sinus) – rodzaj fali
modulujàcej (sinusoidalna, trójkàtna),
●
Phase (stopnie) – przesuni´cie (faza) fali
modulujàcej,
●
LFO Rate (Hz) – cz´stotliwoÊç genero-
wanej fali modulujàcej,
●
LFO Depth (%) – amplituda fali,
●
Feedback (%) – poziom g∏oÊnoÊci
dêwi´ku modulowanego (wprowadzanego
z wyjÊcia generatora chorus z powrotem
do jego wejÊcia),
●
Delay (ms) – opóênienie sygna∏u
modulowanego.
Reverb – efekt symulacji pog∏osu danego
pomieszczenia lub Êrodowiska. Najlepiej
u˝ywaç predefiniowanych ustawieƒ w polu
Type.
Efekty dodatkowe
Flanger – bardzo podobny do efektu cho-
rus – ró˝nica polega g∏ównie na opóênie-
niu sprz´˝enia zwrotnego. W efekcie cho-
rus jest ono rz´du 100 ms, a w przypadku
Flanger wynosi maksymalnie 10 ms. Para-
metry tego efektu to:
●
Waveform – rodzaj fali modulujàcej (sinu-
soidalna, trójkàtna, prostokàtna),
●
Phase (stopnie) – przesuni´cie (faza) fali
modulujàcej,
●
LFO Rate (Hz) – cz´stotliwoÊç genero-
wanej fali modulujàcej,
●
LFO Depth (%) – amplituda fali,
●
Feedback (%) – poziom g∏oÊnoÊci dêwi´ku
modulowanego (wprowadzanego z wyjÊcia
generatora z powrotem do jego wejÊcia),
●
Delay (ms) – opóênienie sygna∏u.
Frequency Shifter – efekt rzadko spotyka-
ny nawet w edytorach audio, polegajàcy
na przesuwaniu cz´stotliwoÊci zawartych
w sygnale pod wp∏ywem ustalonej fali mo-
dulujàcej. Wymagane parametry:
●
Modulation Frequency (Hz) – cz´stotli-
woÊç fali modulujàcej,
●
Shift Direction (Left) – przesuni´cie cz´-
stotliwoÊci w dó∏, w gór´ lub pozostawienie
dêwi´ku bez zmian (Downshift, Upshift, No
Shift) – dotyczy lewego kana∏u audio,
●
Shift Direction (Right) – przesuni´cie cz´-
stotliwoÊci w dó∏, w gór´ lub pozostawienie
dêwi´ku bez zmian (Downshift, Upshift, No
Shift) – dotyczy prawego kana∏u audio.
Vocal Morpher – efekt pozwalajàcy na
przechodzenie jednego fonemu na inny.
Proces jest modulowany falà o zadanych
parametrach.
●
Phoneme A – wybór fonemu,
●
Phoneme A Coarse tuning – ustalenie
poziomu tolerancji przy detekcji fonemu
êród∏owego,
●
Phoneme B – wybór fonemu,
●
Phoneme B Coarse tuning – ustalenie
poziomu odchylenia przy rekonstrukcji
fonemu docelowego,
●
LFO Waveform – kszta∏t fali modulujàcej,
●
LFO Rate (Hz) – cz´stotliwoÊç fali mod.
Ring Modulator – efekt polegajàcy na mo-
dulowaniu amplitudy przetwarzanego
dêwi´ku falà o zadanym kszta∏cie, cz´sto-
tliwoÊci i g∏´bokoÊci. Jego parametry to:
●
Frequency (Hz) – cz´stotliwoÊç fali mo-
dulujàcej,
●
Highpass Cutoff (Hz) – cz´stotliwoÊç od-
ci´cia filtru górnoprzepustowego,
●
Waveform – rodzaj fali modulujàcej.
Auto Wah – automatyczna „kaczka” – usta-
lanie cz´stotliwoÊci fali modulujàcej cz´stotli-
woÊç odci´cia filtru Cutoff odbywa si´ po-
przez badanie narastania i opadania prze-
twarzanego dêwi´ku. Parametry tego efektu
to:
●
Attack Time (0,1–1000 ms) – przedzia∏
czasu, w którym badany jest sygna∏,
●
Release Time (0,1–1000 ms) –
przedzia∏, po którym nast´puje zmiana
parametrów efektu,
●
Resonance (6–60 dB) – poziom wzmoc-
nienia pasma cz´stotliwoÊci rezonansowej,
●
Peak Level (-60–90 dB) – wartoÊç szczy-
towa syga∏u w razie wystàpienia rezonansu.
Distortion – efekt polegajàcy na kontrolo-
wanym zniekszta∏ceniu (przesterowaniu) sy-
gna∏u. Wymaga nast´pujàcych parametrów:
●
Edge (%) – okreÊlenie zbocza przes-
terowanego sygna∏u,
●
Gain (dB) – poziom wzmocnienia efektu,
●
Pre-Distortion Lowpass Cutoff (Hz) – cz´-
stotliwoÊç odci´cia filtracji dolnoprzepustowej,
●
Post Distortion EQ Center Frequency (Hz)
– Êrodkowa cz´stotliwoÊç korektora graficz-
nego w Êrednim paÊmie – korekcja odbywa
si´ po przejÊciu dêwi´ku przez generator,
●
Post Distortion EQ Bandwidth (Hz) – pa-
smo cz´stotliwoÊci korektora graficznego
w Êrednim paÊmie – korekcja odbywa si´ po
przejÊciu dêwi´ku przez generator.
Echo (Two Tap) – efekt echa odbitego od
dwóch rz´dów drzew. Jego parametry to:
●
Tap1 Delay Time (ms) – opóênienie, z ja-
kim dociera do odbiorcy pierwszy odbity
dêwi´k,
●
Tap1
®
Tap2 Delay Time (ms) – opóê-
nienie drugiego odbitego dêwi´ku w sto-
sunku do pierwszego,
●
Regeneration (%) – procent sygna∏u do-
cierajàcego z powrotem do odbiorcy,
●
Tap Spread (left
« right) – ulokowanie
odbicia, z którego dochodzi dêwi´k (lewa
lub prawa strona bàdê wartoÊci poÊrednie).
Pitch Shifter – zmiana (przesuni´cie) wy-
sokoÊci dêwi´ku. Zastosowanie tego efek-
tu umo˝liwia na przyk∏ad uzyskanie m´-
skiego g∏osu przez kobiet´. Zasada dzia∏a-
nia Pitch Shifter polega na zmianie wyso-
koÊci sk∏adowych harmonicznych zawar-
tych w sygnale, co skutkuje zwi´kszeniem
bàdê zmniejszeniem wysokoÊci ca∏ego
dêwi´ku. Parametry tego efektu to:
●
Coarse Tune (-12–12 semitones) – usta-
wienie przesuni´cia „z grubsza” w zakresie
12 pó∏tonów,
●
Fine Tune (-50–50 cents) – dok∏adne
ustawienie przesuni´cia w zakresie ± 50
centów (1 pó∏ton = 100 centów).
E f e k t y d ê w i ´ k o w e
T E C H N O L O G I A
Efekty dêwi´kowe dost´pne w karcie muzycznej Sound Blaster Live!
Muzyka z komputera
3 7
program) z∏o˝one z dwóch filtrów – przewa˝nie
typu Band Pass – wp∏ywajàcych na intensywnoÊç
tonów wysokich (sopranów) i niskich (basów).
Tego typu korektory sà bardzo cz´sto spotykane
w popularnych urzàdzeniach audio oraz kartach
muzycznych. W przypadku rozbudowanych ko-
rektorów barwy dêwi´ku w sk∏ad urzàdzenia mo-
˝e wchodziç nawet do kilkudziesi´ciu filtrów
wp∏ywajàcych na intensywnoÊç sk∏adowych har-
monicznych zawartych w sygnale.
Inne zastosowania
procesu filtracji
W muzyce techno bardzo popularnym efektem
dêwi´kowym jest modulowanie cz´stotliwoÊci
odci´cia filtru Cutoff. Po poddaniu si´ takiej fil-
tracji dêwi´k wybrzmiewa w bardzo specyficzny
sposób – namiastk´ tego efektu mo˝na stworzyç
poprzez cykliczne zmiany wzmocnienia tonów
wysokich w korektorze barwy dêwi´ku. Aby zre-
alizowaç taki efekt, potrzebne sà dwa uk∏ady:
oscylator LFO oraz filtr Cutoff z regulacjà cz´-
stotliwoÊci odci´cia. Zasada dzia∏ania ca∏ego
systemu polega na zmianach cz´stotliwoÊci od-
ci´cia filtru Cutoff pod wp∏ywem sygna∏u two-
rzonego przez oscylator LFO.
Kolejnym, ciekawym zastosowaniem filtracji
jest efekt nazywany wah-wah. Zasada jego dzia∏a-
nia jest bardzo podobna do poprzedniego efektu,
z tym ˝e do systemu do∏àczono jeszcze jeden
uk∏ad – filtr Q. Podczas cyklicznych zmian cz´sto-
tliwoÊci odci´cia filtru Cutoff – pod warunkiem ˝e
przetwarzany sygna∏ zawiera wysoki poziom sk∏a-
dowych harmonicznych – w paÊmie cz´stotliwoÊci,
na który dzia∏a filtr Q, dojdzie do zjawiska rezo-
nansu akustycznego – powstanie efekt wah-wah.
Niekwestionowanym mistrzem w wykorzystaniu
„kaczki” by∏ bez wàtpienia Jimi Hendrix.
❚
Dêwi´kowe efekty przestrzenne
Kolejnà bardzo wa˝nà grupà sà przestrzenne
efekty dêwi´kowe, umo˝liwiajàce uzyskiwanie
wra˝enia trójwymiarowoÊci przetworzonego sy-
gna∏u audio. G∏ównym elementem tego typu
efektów sà linie opóêniajàce (realizowane sprz´-
towo lub programowo) odtwarzanie dêwi´ku. Ich
zastosowanie w torach fonicznych pozwala na sy-
mulacj´ rozchodzenia si´ dêwi´ku w przestrzeni
– mo˝liwa jest realizacja odbiç fal akustycznych.
●
Echo
Najprostszym efektem przestrzennym jest echo
– zjawisko wyst´pujàce na przyk∏ad w lesie czy
w górach. Jego realizacja polega na do∏àczaniu
do podstawowej Êcie˝ki audio identycznego sy-
gna∏u, lecz z pewnym opóênieniem i ze zreduko-
wanà amplitudà. W rezultacie otrzymamy symu-
lacj´ pojedynczego odbicia dêwi´ku, czyli echa.
Rozbudowa podstawowego uk∏adu o kilka do-
datkowych linii opóêniajàcych pozwala na wy-
tworzenie kilkukrotnego echa – dêwi´ku odbite-
go od kilku przeszkód.
●
Pog∏os (Reverb)
Na∏o˝enie na sygna∏ akustyczny efektu pog∏osu
ma sprawiç wra˝enie rozchodzenia si´ dêwi´ku
w zadanym Êrodowisku – na przyk∏ad w poko-
ju, katedrze, sali koncertowej. Jego realizacja
nie jest prosta i ciàgle trwajà prace nad opty-
malnym rozwiàzaniem tego zagadnienia –
obecnie najpopularniejszymi systemami symu-
lacji rozchodzenia si´ dêwi´ku w danym Êrodo-
wisku sà A3D, EAX oraz Sensaura. Perfekcyj-
nie zrealizowany efekt pog∏osu powinien
uwzgl´dniaç wszelkie w∏aÊciwoÊci rozchodze-
nia si´ dêwi´ku w danym Êrodowisku: liczb´
odbiç, efekty poch∏aniania niektórych sk∏ado-
wych harmonicznych podczas odbicia si´
dêwi´ku od danej powierzchni, rozpraszanie
si´ fali akustycznej, rezonans i wiele innych.
W systemach audio przy ustalaniu efektu po-
g∏osu najcz´Êciej mamy do czynienia z predefi-
niowanymi ustawieniami, umo˝liwiajàcymi sy-
mulacj´ kilku pomieszczeƒ (pokój, hala, kate-
dra) czy Êrodowisk (las, stadion, wàwóz).
●
Chorus
Zadaniem efektu chorus jest takie przekszta∏ce-
nie pojedynczej Êcie˝ki audio, aby odnosi∏o si´
wra˝enie, ˝e dochodzàcy do uszu dêwi´k gene-
rowany jest przez kilka êróde∏. Je˝eli mamy na-
granà Êcie˝k´ audio z pojedynczà sekcjà wokal-
nà, to na∏o˝enie tego efektu powinno spowodo-
waç, ˝e utwór Êpiewany jest przez chór, a nie po-
jedynczego muzyka. Zasada dzia∏ania efektu
chorus jest bardzo prosta, a polega na do∏àcze-
niu do podstawowej Êcie˝ki audio tego samego
sygna∏u, lecz z lekkim, zmieniajàcym si´ w czasie
opóênieniem. Najcz´Êciej do realizacji tego za-
dania wykorzystywany jest oscylator LFO, steru-
jàcy czasem opóênienia linii. Cz´sto te˝ wprowa-
dza si´ dodatkowe po∏àczenie wyjÊcia z genera-
tora efektu chorus z jego wejÊciem (sprz´˝enie
zwrotne), co pozwala na uzyskiwanie jeszcze
g∏´bszego efektu.
❚
Efekty typu distortion
Zasad´ dzia∏ania efektu distortion (a tak˝e
Fuzz, Tube, AMP-Simulator) najlepiej zrozu-
mieç na przyk∏adzie przebiegu sinusoidalnego –
wszelkie zniekszta∏cenia przybli˝ajà funkcj´ si-
nus do fali prostokàtnej. Ró˝nica pomi´dzy od-
mianami tego efektu polega g∏ównie na zaokrà-
glaniu kantów przebiegu prostokàtnego. Na
przyk∏ad Fuzz przekszta∏ca sinus na przebieg
niemal prostokàtny, a distortion – na funkcj´
poÊrednià mi´dzy przebiegiem sinusoidalnym
a prostokàtnym. W praktyce rzadko stosuje si´
czysty efekt zniekszta∏cenia dêwi´ku – sygna∏
poddany dzia∏aniu efektu mieszany jest zazwy-
czaj z sygna∏em nie zmienionym. Podczas nak∏a-
dania na dêwi´k tego typu efektu nale˝y si´ li-
czyç z wprowadzeniem do sygna∏u znacznego
poziomu szumów, dlatego te˝ warto wczeÊniej
zastosowaç filtracj´ dolnoprzepustowà.
B∏a˝ej Oleszkiewicz
Graficzny sposób
reprezentacji genera-
torów efektów dêwi´-
kowych w programie
Xgwork pozwala na
∏atwe i szybkie dobie-
ranie odpowiednich
parametrów