Wprowadzenie do chemioterapii zakażeń.
Zasady prowadzenia chemioterapii
zakażeń: empirycznej i celowanej.

Leki przeciwdrobnoustrojowe,
antybiotyki+chemioterapeutyki.
Antybiotyki – klasycznie.
Substancje chemiczne wytwarzane przez
drobnoustroje hamujące wzrost innych
drobnoustrojów lub zabijające je.
Chemioterapeutyki – klasycznie.
Syntetyczne substancje chemiczne, które
hamują wzrost innych drobnoustrojów lub je
zabijają.
Współcześnie – w praktyce,
Antybiotyki = klasyczne antybiotyki +
chemioterapeutyki.
Chemioterapeutyki = chemioterapeutyki +
klasyczne antybiotyki

Hamowanie syntezy ściany komórkowej.
Hamowanie syntezy białka.
Zaburzenie funkcjonowania kwasów
nukleinowych.
Uszkadzanie błony komórkowej.
Blokowanie znaczących szlaków
metabolicznych.
Antybiotyki o szerokim spektrum działania
aminopenicyliny, karbapenemy, nie:
tetracykliny, penicyliny naturalne!!!
Antybiotyki o wąskim
spektrum działania penicyliny
izoksazolilowe, norfloksacyna

Oporność.
Rozpoznajemy, gdy stężenie antybiotyku
niezbędne dla zniszczenia/zahamowania
wzrostu drobnoustroju jest jednocześnie
stężeniem toksycznym.

Rodzaje oporności:
Pierwotna – istniejąca przed rozpoczęciem
leczenia, wtórna – rozwijająca się w trakcie
leczenia

• mutacja jednostopniowa

– typu streptomycyny

(1-4

ekspozycji)

• mutacja wielostopniowa

– typu penicyliny

(>>> 4 ekspozycje)

Oporność krzyżowa (równoległa),oporność
na jeden lub więcej antybiotyków
pokrewnych pod względem chemicznym
i/lub cechujących się takim samym
mechanizmem działania.

Jednostronna lub obustronna.

Kojarzenie antybiotyków a skuteczność i
bezpieczeństwo antybiotykoterapii.
Interakcje farmakodynamiczne
jednokierunkowe
cefalosporyny i wankomycyna,
↑

↑

↑

↑działania przeciwbakteryjnego,
przeciwstawne tetracykliny i penicyliny.
↓

↓

↓

↓działania przeciwbakteryjnego.

Synergizm
Działanie bakteriostatyczne: MICA+B ≤
25%MICA i MICA+B ≤ 25%MICB
Lek A tak wpływa na drobnoustroje, ze stają
się bardziej wrażliwe na lek B
Brak interakcji.
Działanie bakteriostatyczne: MICA+B =
50%MICA i MICA+B = 50%MICB.
Lek A i lek B działają w sposób od siebie
niezależny
Antagonizm.
Działanie bakteriostatyczne:
MICA+B > 50%MICA i MICA+B >
50%MICB
Lek B zmniejsza wrażliwość drobnoustrojów
na lek A.

Bakteriobójczy + bakteriobójczy.
Synergizm lub brak interakcji,rzadko
antagonizm

bakteriostatyczny+bakteriostatyczny.
Brak interakcji rzadko synergizm lub
antagonizm

bakteriobójczy+bakteriostatyczny.
brak interakcji
lub antagonizm (duża wrażliwość na
bakteriobójczy)
lub synergizm (mała wrażliwość na
bakteriobójczy)

Warunki właściwego kojarzenia
antybiotyków ,

Zasady wyboru antybiotyku a skuteczność
i bezpieczeństwo antybiotykoterapii.
Zasady wyboru antybiotyku.
Identyfikacja patogenu.
Terapia empiryczna?
Terapia celowana?

Terapia empiryczna, przewidywanie rodzaju
drobnoustroju w zależności od miejsca i
klinicznej postaci infekcji oraz z uwagi na
pochodzenie infekcji
(wewnątrzszpitalna/zewnątrzszpitalna).
Terapia celowana przewidywanie rodzaju
drobnoustroju w zależności od danych
mikrobiologicznych.

Terapia empiryczna.
Charakterystyka kliniczno-epidemiologiczna
- miejsce infekcji.

Zainfekowana
okolica ciała

Prawdopodobny
drobnoustrój

Jama nosowo-
gardłowa i
ustna

Zęby



Skóra




Cewka
moczowa i
pochwa

Jelita

Gronkowce, maczugowce,
paciorkowce, kropidlaki,
dwoinka zapalenia opon
mózgowych, Hemophilus
Paciorkowce, beztlenowce
(Bacteroides,
Fusobacterium),
promieniowce
Gronkowce, maczugowce,
paciorkowce,
Pseudomonas,
beztlenowce, kropidlaki,
Pithyrosporum
Pałeczki Gram – ujemne
(E.coli, proteus, Serratia),
gronkowce, paciorkowce,
maczugowce
Beztlenowce (Bacteroides,
Fusobacterium,
Clostridia), Pałeczki Gram
– ujemne (E. coli,
Salmonella) , gronkowce,
paciorkowce (Strep.
Faecalis), Pseudomonas,
Lactobacillus

Terapia empiryczna. Charakterystyka
kliniczno-epidemiologiczna - pochodzenie
infekcji.
Infekcja wewnątrzszpitalna. Infekcja
wewnątrzszpitalna
- inne szczepy drobnoustrojów wywołujące tę
samą jednostkę chorobową lub
- te same szczepy drobnoustrojów a inny
przebieg kliniczny oraz
- inna antybiotykowrażliwość.
PRE – penicillin resistant Enterococcus
VRE – vancomycin resistant Enterococcus
SPPR – Streptococcus pneumoniae penicillin
resistant
MRSA – methicillin resistant Staphylococcus
aureus

Terapia empiryczna. Charakterystyka
kliniczno-epidemiologiczna - czas trwania
infekcji do momentu podjęcia terapii.
Terapia empiryczna.
Dłuższy czas trwania infekcji i/lub większa
gęstość inoculum większa oporność
drobnoustrojów.

Terapia celowana - opiera się na wynikach
posiewu i antybiogramu.
Dawka leku a skuteczność antybiotykoterapii

• Dawka subterapeutyczna – nieskuteczna

eradykacja i ryzyko oporności

• Dawka>dawka terapeutyczna – objawy

niepożądane i toksyczne bez
↑skuteczności terapii

Czas leczenia a skuteczność
antybiotykoterapii.
Czas leczenia antybiotykiem jest
uwarunkowany rodzajem patogenu
sprawczego i stanem klinicznym chorego:

• niepowikłane zapalenie płuc o lekkim i

umiarkowanym przebiegu - 7 dni

• niepowikłane zapalenie płuc o ciężkim

przebiegu - 10 dni

• zapalenie płuc wywolane przez

Streptococcus pneumoniae – 3-5 dni po
spadku gorączki

• zapalenie płuc spowodowane przez

mykoplazmy i chlamydie – 14-21 dni

• zapalenie płuc spowodowane przez

Legionella spp. – 21 dni

• zapalenie płuc spowodowane przez

gronkowca lub pałeczki jelitowe Gram
ujemnych – 21-28 dni

• zapalenia płuc u osób z obniżoną

odpornością – 21 dni

Stosowanie antybiotyków w szczególnych
sytuacjach klinicznych a skuteczność i
bezpieczeństwo antybiotykoterapii.
U osób ze współistniejącymi schorzeniami
układu nerwowego unikać wysokich dawek
penicylin naturalnych, chinologów.
U osób z możliwością mięśni unikać
aminoglikozydów.
U osób z cechami atopii ryzyko reakcji
alergicznych, największe podczas
stosowania: antybiotyków beta-laktamowych,
sulfonamidów, makrolitów, najmniejsze
podczas stosowania aminoglikozydów.
U osób z niedokrwistością unikać
amfoteryczny.
U osób z neutropenią unikać metronidazolu,
aminopenicylin, cefalosporyn.
U osób z niedoborem dehydrogenazy
glukozo-6-fosforanowej i reduktazy
methemoglobiny unikać kotrymoksazolu,
nitrofurantoiny, kwasu nalidyksowego.

Osoby w podeszłym wieku uwaga na:
tetracykliny, aminoglikozydy, wankomycynę,
fluorochinolony, wchłaniania leków o dużym
efekcie 1-szego przejścia - ryfampicyny.
↑działania leków wydalanych przez nerki
częściowo zmetabolizowanych w wątrobie -
kotrymoksazolu, amoksycyliny, kloksacyliny,
klarytromycyny, cyprofloksacyny
↓ wchłaniania ketokonazolu - achlorhydria

Dzieci,noworodki i niemowlęta
niedopuszczalne są: tetracykliny, chinolony,
sulfonamidy
Starsze dzieci niedopuszczalne są:
tetracykliny (do 12 r.ż) i chinolony (do 18 r.ż)

kategoria

czynniki ryzyka dla

zarodka/płodu

uwagi

A

badania przeprowadzone

u kobiet w ciąży nie

wykazały szkodliwego

działania leku

lek bezpieczny w

okresie ciąży

B

badania na zwierzętach

nie wykazały ryzyka dla

zarodka/płodu, lecz nie

potwierdzono tego u

kobiet ciężarnych

lek względnie

bezpieczny w

okresie ciąży

C

badania na zwierzętach

wykazały działanie

embriotoksyczne i/lub

teratogenne, lecz brak

jest badań kontrolnych u

kobiet ciężarnych

leki te podaje się

tylko wówczas, gdy
korzyść wynikająca

z ich stosowania

usprawiedliwia

ryzyko względem

płodu

D

istnieje

udokumentowane

ryzyko dla

zarodka/płodu, lecz

korzyści wynikające z

ich stosowania u kobiet

w ciąży mogą

usprawiedliwiać podanie

leku

stosowane w

stanach

zagrażających

życiu matki lub w

poważnych

chorobach, w

których inne

bezpieczniejsze leki

nie są skuteczne

X

badania na zwierzętach

lub u ludzi wykazały

szkodliwe działanie na

zarodek/płód, ryzyko

stosowania leku w ciąży

przeważa wszelkie

możliwe korzyści

bezwzględnie

przeciwwskazane u

kobiety ciężarnej
oraz dla kobiet w

wieku

reprodukcyjnym,

które mogą zajść w

ciążę

Ciąża.
Dopuszczalne: penicyliny naturalne (A),
(penicylina benzylowa,
fenoksymetylopenicylina) ,
amoksycylina (B),
cefalosporyny (większość B),(cefaklor,
cefaleksyna, cefuroksym),
erytromycyna (B), roksytromycyna (B),
klindamycyna (B)
Unikać: aminoglikozydów (C),
streptomycyny (D),wankomycyny
(C),chloramfenikolu(C).
Przeciwwskazane: fluorochinolony (C),
tetracykliny (powyżej 15
tc)(C),kotrymoksazol (C),metronidazol
(zwłaszcza 1 trymestr) (B).
Unikać: ketokonazolu (C), flukonazolu (C)
zwłaszcza w 1 trymestrze lepiej –
amfoterycyna (B).

Okres karmienia piersią. Bezwzględnie
przeciwwskazane: kotrymoksazol,
tetracykliny.

Chemioprofilaktyka

• Profilaktyka zakażeń przed lub po

intensywnej ekspozycji osób wrażliwych
(malaria – turyści, gruźlica – dzieci)

• Profilaktyka nawrotów

(pneumocystozowe zapalenie płuc,
gorączka reumatyczna)

• Profilaktyka powikłań zakaźnych

(operacja w zakażonej okolicy, chirurgia
serca, endoprotezy)

• Profilaktyka zakażeń u osób z obniżoną

odpornością poddawanych zabiegom
chirurgicznym

• Profilaktyka bakteryjnego zapalenia

wsierdzia u osób z wadami serca,
wszczepionymi zastawkami
poddawanych zabiegom chirurgicznym i
dentystycznym.