19.11.2010- Prawo

*najlepiej nauczyd się „obowiązywania systemowego” na pamięd!

Ad.2 Obowiązywanie faktyczne – muszą byd spełnione warunki jak w obowiązywaniu systemowym +
Musi istnied prawdopodobieostwo stosowania normy przez organy w sferze w której ona obowiązuje.
Czym innym jest przestrzeganie (to stosunek jaki mają do normy jej adresaci) a czym innym
stosowanie normy prawnej (polega ono na tym, że organy władzy publicznej podejmują na podstawie
takiej normy wiążące decyzje).
Norma by była obowiązująca, musi byd stosowana przez dane organy. (np. policjanci wlepiający
mandaty) Jeśli organy nie będą stosowad tej normy, to może dojśd do jej desuetudo –
odwyknienia/odzwyczajenia. Norma prawna może, więc (jeśli zakładamy obowiązywanie faktyczne)
stracid swoją moc obowiązującą przez desuetudo.
Koncepcja obowiązywania faktycznego ma jednak znaczenie zazwyczaj tylko w momencie przełomu
historycznego (ponieważ następuje wiele zmian w prawie – stare przestaje obwiązywad; była np.
stosowana po II wojnie światowej, czy upadku komunizmu)

Ad.3 Obowiązywanie aksjologiczne – warunki obowiązywania systemowego + Norma obowiązuje,
jeżeli nie jest sprzeczna z przyjętym systemem aksjologicznym.
System aksjologiczny – to przyjęte w danym czasie i społeczności dane reguły moralności i
sprawiedliwości.
Koncepcji tej nie przyjmuje się zazwyczaj w „zwykłych czasach”, lecz w okresach przełomu
historycznego.


1.Gdzie obowiązuje norma prawna?
2.Kogo obowiązuje norma prawna?
3.Kiedy obowiązuje norma prawna?

(*uproszczone dla celów dydaktycznych )

Ad.1 Zakres terytorialny – zasada terytorialności – akty normatywne wydawane przez centralne
organy władzy publicznej obowiązują na całym terytorium danego paostwa. Akty wydawane przez
organy lokalne obowiązują na obszarze działania tych organów.
O tym co jest terytorium danego paostwa decyduje prawo wewnętrzne tego paostwa i prawo
międzynarodowe.
Terytorium – określony obszar - częśd kuli ziemskiej – na który składa się: wydzielona granicami
przestrzeo lądowa, wody wewnętrzne, wody terytorialne, wody śródlądowe, słup powietrza nad tym
obszarem ziemi i wody, a także wnętrze ziemi do granic technicznych możliwości wydobycia kopalni.
Wyjątki tej zasady:
a) poszerzające – statki wodne lub powietrzne zarejestrowana w danym paostwie.
b) ograniczające – eksterytorialne placówki dyplomatyczne paostw obcych lub ich bazy wojskowe na
terenie danego paostwa.

Ad.2 Zakres podmiotowy – prawo danego paostwa samo decyduje o tym kogo ono obowiązuje.
Pewna ogólna zasada mówi o tym, że prawo danego paostwa obowiązuje wszystkie osoby, które
znajdują się an jego terenie, bez względu na ich obywatelstwo.
Wyjątki:
a) ograniczające – przedstawiciele dyplomatyczni paostw obcych nie podlegają prawu danego
paostwa
b)poszerzające – prawo danego paostwa może obowiązywad jego obywateli, nawet jeśli znajdują się
oni poza jego granicami lub nawet cudzoziemców znajdujących się poza nim.

Przestępstwa mogą byd ścigane na mocy konwencji międzynarodowych, bez względu na
obywatelstwo i miejsce ich popełnienia

Stosunek prawa z elementem obcym – to przede wszystkim stosunek cywilno-prawny w którym
występuje element obcy.
Reguluje umowy międzynarodowe, a także dziedzinę prawa, którą nazywa się prawem
międzynarodowym prywatnym. Międzynarodowe prawo prywatne jest częścią prawa
obowiązującego Polski (Ustawa z 12 listopada 1967r.).

Ad.3 Zakres temporarany (czasowy) obowiązywania –

od kiedy do kiedy obowiązuje norma prawna

patrz wykład z dn. 04.11.10r.

System prawa polskiego jako system prawa stanowionego

System prawa- to zbiór norm egzekwowanych przez paostwo. Możemy mówid o systemie prawa, gdy
mówimy o zbiorze norm obowiązujących w danym czasie i paostwie.

Typy systemów prawnych:
Możemy mówid np. o kapitalistycznym systemie prawa, socjalistycznym itd. Najpopularniejszym
podziałem jest jednak podział na:
a) system prawa stanowionego
b)system prawa precedensowego

System prawa stanowionego (inaczej: ustawowego lub kontynentalnego) – zaliczamy do niego
prawa paostw Europy Zachodniej i Ameryki Łacioskiej. Charakteryzują się zasadą prymatu ustawy-
najwyższym źródłem prawa w tych systemach jest ustawa (akt generalny i abstrakcyjny pochodzący
od parlamentu) i wszystkie inne akty muszą byd z tymi ustawami zgodne. W takich systemach
obowiązuje ścisły rozdział pomiędzy procesem tworzenia prawa a jego stosowaniem. Obowiązuje
ścisły rozdział pomiędzy organami tworzącymi i stosującymi prawo. Z tego wynika zakaz tworzenia
prawa przez organy je stosujące (przede wszystkim dotyczy to sądów). Za najwyższą formę legislacji
w tych systemach uznaje się kodeksy. W tych systemach przynajmniej podstawowe prawa są
skodyfikowane. Systemy prawa stanowionego powstały przez recepcję prawa rzymskiego
(recypowały prawo rzymskie, czyli je przyjęły). Konsekwencją tego jest fakt, że systemy te są do siebie
bardzo podobne – kierują się podobnymi zasadami, instytucjami.

System prawa precedensowego – common low (prawo powszechne)- nie powstał przez recepcję
prawa rzymskiego. Obowiązuje np. w Anglii . system ten również charakteryzuje się prymatem
ustawy. Ustawa może uchylid precedens, a precedens nie może uchylid ustawy. Różnica między
systemem prawa stanowionego, a systemem prawa precedensowego jest taka, że ustawy mimo
swojego prymatu obejmują mały fragment stosunków społecznych. Nie ma rozdziałów pomiędzy
organami tworzącymi i stosującymi prawo – sądy mogą tworzyd prawo i tworzą to prawo w procesie
jego stosowania.
Jeśli sąd wyższej instancji rozstrzygnie pewną sprawę w określony sposób, to sądy niższej instancji są
zobowiązane w ten sam sposób rozstrzygnąd inne podobne sprawy w przyszłości. Prawo
precedensowe obejmuje większy obszar prawo stanowione. Sądy stosują ten sam precedens.
Precedens (z łac.– poprzedzający) - rozstrzygnięcie jakiejś sprawy lub zdarzenie, które służy jako
uzasadnienie do podjęcia odpowiedniej decyzji.
*Musi istnied jednak znaczące podobieostwo pomiędzy sprawami.

Współcześnie system prawa stanowionego i precedensowego bardzo się do siebie zbliżają. Jest to
wynik tego, ze w systemie prawa precedensowego coraz więcej spraw reguluje ustawa, a wiąże się
to z rosnącą rolą paostwa. W systemie prawa stanowionego wzrasta natomiast rola precedensu de

facto – sądy wyższych instancji mają duży autorytet, więc wzorują się na nich niższe instancje. Unia
Europejska sprawiła, że te dwa systemy prawa zderzyły się ze sobą. Aby więc mogły sprawnie
funkcjonowad zaczęły się przenikad i do siebie zbliżad.