PRAWO RZYMSKIE 29.11.2010
PRAWO RODZINNE
Trzy sposoby ustanowienia posagu:
Dotis dictio – przy użyciu odpowiedniej formuły słownej ustanawiała posag na rzecz mężczyzny;
Dotis datio – przeniesienie posagu na mężczyznę;
Dotis promissio – kontrakt gestykulacji.
Własność rzeczy posagowych zdobywał mąż. Od I w. n.e. zaczęto ograniczać dyspozycją przez męża rzeczami posagowymi. Musiał on uzyskać akceptację żony do dyspozycji. Zakończenie małżeństwa następowało z chwilą śmierci lub rozwodu. W przypadku śmierci żony, mąż uzyskiwał rzeczy posagowe. W przypadku śmierci męża wchodził on do majątku, jaki zostawił po sobie zmarły.
Piecz nad osobą dzieliła się na opiekę i kuratelę. Pieczy podlegały osoby sui iuris, a nie miały pełnej zdolności do czynności prawnych. Podlegały opiece kobiety, niedojrzali i dzieci. Kurateli zaś podlegali marnotrawcy, małoletni, osoby ułomne, chore, niewypłacalne.
Opiekun mógł zostać powołany w jeden z trzech sposobów, które siebie wyłączały. Pierwszym był testament i miał pierwszeństwo. Drugim jest droga ustawowa. Trzecim było w oparciu o zarządzenie pretora. Występowała ona jako ostatnia, jeśli nie było krewnych agnacyjnych. W Rzymie wyznaczał opiekuna pretor, zaś na prowincji namiestnik.
Opiekunem mógł zostać tylko mężczyzna sui iuris z pełną zdolnością do czynności prawnych. Miało to charakter społeczny. Nie można było odmówić bycia opiekunem, można było prosić jedynie (później) o zwolnienie z bycia opiekunem z powodu np. wykonywania pewnego zawodu czy choroby psychicznej.
Przy opiece nad niedojrzałymi opiekun musiał troszczyć się o opiekę i edukację nad pupilem. Zarządzał majątkiem pupila. Między 7. a 12. Rokiem życia pupil współdziała w zarządzaniu majątkiem. Gdy pupil uzyska pełną zdolność do czynności prawnych lub opiekun umrze, wówczas opieka się kończy. Opiekun przedstawia rachunki z opieki nad pupilem.
Opiekując się kobietami sui iuris pomagał w dokonywaniu czynności prawnych np. o utworzeniu testamentu, zaciągnięciu zobowiązania.
W kurateli występował kurator i kurant. Cechą kurateli był zarząd majątkiem podopiecznego. Podlegały jej siu kursi ograniczone w zdolnościach do czynności prawnych – marnotrawca i osoba chora umysłowa. Nie ma kurateli testamentowej. Kuratela spoczywa na najbliższych krewnych agnacyjnych i gentylach (jeśli zabrakło krewnych agnacyjnych). Kompetencją kuratela było wyrażanie zgody na czynności prawne niekorzystne dla kuranta. Można również wyróżnić kuratelę nad małoletnim. Podlegały jej wyniki w wieku 14-25 lat. Była to fakultatywna forma kurateli. Zmieniło się to w prawie justyniańskim.
PRAWO SPADKOWE
Należy do majątkowego działu prawa. Cechą charakterystyczną rzymskiego prawa spadkowego było to, iż osoba powołana nie zawsze była spadkobiercą. Dziedziczenie regulowała: Ustawa XII tablic, edykt pretorski, Nowele Justyniańskie i Senatus consultum Tertulianum.
Nero pro parte testatus, pro parte intestatus decedere potest - Nikt sam nie może umrzeć pozostawiając dziedzica do części spadku, część zaś beztestamentowo.
Heredes necessarii – dziedzice konieczni – osoby pozostające pod władzą zmarłego w jego rodzinie agnatycznej i w jego śmierci uzyskiwały status sui iuris; dziedziczą oni z mocy samego prawego; nie musieli złożyć żadnego oświadczenia woli; nie byli pytani o przyjęcie spadku.