Prawo konstytucyjne

25.11.2010

Konstytucja ma nadrzędną moc prawną. Jest to w stosunku do ustaw, jak i umów międzynarodowych oraz prawa wspólnotowego.

Problem mocy prawnej ustawy konstytucyjnej

Czy jest równorzędna pod względem mocy prawnej z konstytucją?Tak, ustawa konstytucyjna jest aktem równorzędnym pod względem mocy prawnej. Akt niższej rangi nie mógłby zmieniać postanowień konstytucji.

W jakim celu, z jakich powodów wydawane są ustawy konstytucyjne?

1)Najczęściej występującym powodem wydawania ustaw konstytucyjnych jest dokonywanie zmian w konstytucji lub uzupełnień. Ustawa z września 2006 to była ustawa zmieniająca treść art.55 dotyczącego ekstradycji. Początkowo był całkowity zakaz, a zmiana polegała na tym, że jeżeli to wynika ze zobowiązań międzynarodowych to jest to dopuszczalne.

Zmiana art. 99-uzupełnienie, dodanie punktu 3 że posłem lub senatorem nie może być osoba skazana prawomocnym wyrokiem sądu.

Konstytucja marcowa z 1921 roku była zmieniona tylko jeden raz. W 1926 była to ustawa o zmianie i uzupełnieniu. Konstytucja kwietniowa z 1935 roku nie była zmieniona ani razu. Konstytucja PRL była zmieniana dwadzieścia kilka razy. To wynikało z łatwości dokonywania zmian w tamtych latach.

Tryb zmiany obecnej konstytucji jest tak trudny do spełnienia, że udało się to tylko dwa razy.

Konstytucja Stanów Zjednoczonych-jest to czynione tak zwaną metodą inkorporacji. Nowa treść jest włączana do tekstu konstytucji w odpowiednim miejscu. Zmiana wymaga zatwierdzenia 3/4 stanów z 50. Na przestrzeni 200 lat zatwierdzono tylko 27 poprawek. Niektóre z nich zmieniały tekst pierwotny inne polegały na dodaniu treści. Konstytucja składa się z tekstu pierwotnego i poprawek do tekstu pierwotnego. Widzimy istotną różnicę w sposobie dokonywania zmian. Możemy się zastanowić która będzie lepsza. Chyba lepsza jest metoda inkorporacji, czyli wstawiania tekstu do nowego i czytelnik otrzymuje zaktualizowaną treść. System inkorporacji jest wygodniejszy jeżeli chodzi o odbiór tekstu prawnego.

2)Ustawa konstytucyjna może w niektórych przypadkach zastąpić konstytucję. W sposób prowizoryczny, tymczasowy reguluje najważniejsze kwestie. Wtedy pełni funkcję tzw Małej Konstytucji.

Np. Ustawa Konstytucyjna z 1992 roku.

Ustawa Konstytucyjna z 1947 roku.

3)Uregulowanie trybu sposobu uchawania nowej, pełnej konstytucji. Np.1951 rok o Trybie Przygotowania i uchwalenia konstytucji Polski Ludowej.

W tym przypadku te ustawy miały zakres merytoryczny, była określona procedura, tryb określonego postępowania. Skład Komisji Konstytucyjnej, jaką większością Konstytucja ma zostać uchwalona, czy potrzebne jest referendum itd.

4)Uregulowanie trybu wejścia w życie nowej konstytucji.

Kiedy nowa konstytucja wchodzi w życie(np. z dniem uchwalenia, konstytucja PRL weszła w życie z dniem uchwalenia w 1952 roku). Obecna miała wejść w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia. Została uchwalona 16 lipca 1997 roku. Czyli 17 października 1997 roku weszła w życie.

Czy przepisy konstytucji wszystkie mogą wejść w życie, które uznaje się na dzień uchwalenia? Nie, nie wszystkie. Kiedy np. powołuje się nowy organ, którego do tej pory nie było. Takie zmiany nie mogą się dokonać automatycznie.

Rzecznik Praw Dziecka został wprowadzony w 1997 roku. Istniał Rzecznik Praw Obywatelskich, ale wprowadzono Rzecznika Praw Dziecka. Z dniem 17. 10.1997 rzecznik przecież nie mógł zacząć funkcjonować. Sposób jego powołania i działanie określa ustawa. Trzeba było ją dopiero uchwalić. Od 2001 roku rozpoczął swoje funkcjonowanie.

Instytucja inicjatywy ludowej-inicjatywa przysługuje grupie 100 tysięcy obywateli. Tryb postępowania określi ustawa. Ona została uchwalona w 1999 roku, czyli z dwuletnim opóźnieniem.

Czy trzeba określić terminy, w których ustawy wykonawcze powinny być uchwalone?

Jest konieczne uchwalenie terminów, bo mogłoby dojść do zaniechania ustaw wykonawczych. Gdyby do dziś nie uchwalono ustawy i inicjatywie ludowej, nie moglibyśmy korzystać z tej możliwości. Sprzeczność z konstytucją zaistniałaby poprzez zaniechanie Parlamentu.

Przykłady:

1921 rok, w stosunku do Konstytucji Marcowej-Ustawa Przechodnia między dawną małą konstytucją, a obecną konstytucją. Różnice, gdy chodzi o ustrój naczelnych organów państwowych były wtedy znaczące. NP.Sejm Ustawodawczy nadal istniał do czasu przeprowadzenia wyborów I kadencji, bo trzeba było uchwalić ordynacje wyborcze(1992 rok).

**do czasu wyboru prezydenta Rzeczpospolitej przez Zgromadzenie Naczelnik Państwa Pełnił swoją funkcję. 1992 na prezydenta został wybrany Gabriel Narutowicz.

Podobna ustawa została w 1952 roku uchwalona. Sejm w lipcu 1952 roku ustalił ustawę zasadniczą i ustawę konstytucyjną-przepisy wprowadzające konstytucję PRL.

Kwestie dotyczące Konstytucji z 1997 roku. Nie zawsze musi to być ustawa konstytucyjna. Przepisy wprowadzające mogą być umieszczone w konstytucji. W obecnej jest to rozdział XIII konstytucji(przepisy przejściowe i końcowe). W 1952 roku była to odrębna ustawa konstytucyjna. Dziś jest to rozdział XIII. Jest to rozdział martwy konstytucji. Chyba lepiej gdyby była to odrębna regulacja, ustawa, która się staje nieważna w jakimś tak odstępie czasu. Dla przejrzystości sprawy lepiej byłoby gdyby to była ustawa odrębna.

Czy obecnie obowiązują jakieś odrębne obok konstytucji ustawy konstytucyjne? Nie, nie ma. Bo te dwie zmiany się inkorporowały. Gdybyśmy mieli takie coś jak w Stanach to mogłyby obowiązywać odrębne. Do 1997 roku ustaw konstytucyjnych było sporo (Mała Konstytucja 1992 i ustawa o trybie uchwalenia konstytucji z kwietnia 1994 roku). W okresie prowizorium konstytucyjnego najęczęsciej te ustawy były uchwalane. Również w 1989 roku. Np. Nowela kwietniowa, grudniowa; w 1990 roku kiedy wprowadzono wybory powszechne i bezpośrednie.

Źródłami prawa konstytucyjnego mogą być ustawy zwykłe, dekrety, dekrety z mocą ustawy, rozporządzenia, zarządzenia.

Każda konstytucja, każda ustawa konstytucyjna jest źródłem prawa konstytucyjnego. To stwierdzenie możemy odnieś do tylko niektórych dekretów z mocą ustawy, itd, nielicznych. Będziemy ich szukać wg kryterium przedmiotowego. Przedmiot spraw będzie wyznacznikiem. Np.ustawa o Rzeczniku Praw Dziecka, Regulamin Sejmu, Senatu, będzie źródłem prawa konstytucyjnego.

Niepisane źródła prawa konstytucyjnego:

Reguły postępowania, które nie są zawarte w konstytucji. Powstają więc w drodze praktyki. 1) normy zwyczajowe. Najwięcej jest w WB bo istnieje tam niepisana konstytucja. W Polsce mamy do czynienia z regułami zwyczajowymi ale w znacznie mniejszym stopniu.

Reguły zwyczajowe mogą mieć zróżnicowany charakter:

1)zwyczajowe niepisane prawo konstytucyjne- reguły mające charakter norm prawnych, tylko niepisanych zwyczajowych. Są jednak uznawane za normy prawa obowiązującego. Ich naruszenie powoduje sankcję. Żeby można była mówić, że jakiś akt ma charakter normy prawnej prawa niepisanego zwyczajowego, musi to być długotrwała praktyka stosowania, najlepiej kilkuset letnia. Np. Premierem w WB zostaje przywódca partii, która wygrała wybory. Kto zostaje premierem, gdy przywódca się uchyla? Osoba wskazana, na pewno nie z partii opozycyjnej.

W Polsce czegoś takiego nie ma. W 2005 Marcinkiewicz został premierem, a nie Kaczyński.

2)zwyczaje konstytucyjne-norma pisana zawarta w konstytucji. Problem hymnu państwowego. W 1976 roku dokonano dość obszernej zmiany Konstytucji. Jedna polegała na dodaniu w przepisach o symbolach państwowych, że hymnem jest Mazurek Dąbrowskiego. W przedmiocie stosowania nic by się nie zmieniło, gdyby nie wydano tego artykułu. Nadal byłby traktowany jako hymn państwowy.

Reguła dotyczy sytuacji kiedy nowe wybory się odbywają. Na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego sejmu Premier powinien podać się do dymisji. Dziś także mamy do czynienia z taką praktyką. Tylko dodano przepis, który usankcjonował dotychczasową praktykę art.64 małej konstytucji.

Premier musi złożyć dymisję, nawet jeśli wygra ta sama partia. Potem znowu Prezydent może mianować na premiera tą samą osobę.

3)precedensy konstytucyjne-