122

Część I. Testy laboratoryjne

OMAWIANE BADANIA

Oznaczanie grup krwi w układzie AB0

122

Oznaczanie czynnika Rh

124

Bezpośredni test antyglobulinowy (bezpośredni od-

czyn Coombsa)

126

Pośredni test antyglobulinowy (pośredni odczyn

Coombsa)

127

Test antygenów ludzkich krwinek białych (HLA)

128

WSTĘP

Immunohematologia zajmuje się badaniem antygenów występujących na powierzchni

krwinek oraz przeciwciał, które są produkowane pod ich wpływem. Odkryto i sklasyfikowano po-
nad 300 antygenów występujących na powierzchni krwinek czerwonych. Jednak praktyczne zna-
czenie ma tylko kilka z nich (np. AB0 lub Rh). Wspólną cechę antygenów krwinkowych stanowi
fakt, że ich charakter jest dziedziczony, przekazywany zgodnie z prawami Mendla, dlatego są one
wykorzystywane w badaniach genetycznych.

1

W tym rozdziale skupimy się na testach wykrywających antygeny oraz związane z nimi przeciw-

ciała, co ma znaczenie w ocenie przydatności produktów krwi w transfuzjologii.

TYPOWANIE W UKŁADZIE AB0

Głównymi antygenami w układzie AB0 są anty-
geny A i B. Osoba, która ma antygen A ma gru-
pę krwi A, osoba z antygenem B ma grupę krwi
B. Jeśli u kogoś występują obydwa antygeny, to
ma on grupę krwi AB, osoby bez żadnego
z tych antygenów mają grupę krwi 0. Geny de-
cydujące, który antygen posiadamy znajdują się
na chromosomie 9.

2

W wieku 6 miesięcy zaczy-

nają wytwarzać się przeciwciała dla antygenu,

który nie występuje we krwi własnej (patrz tab.
4–1). Z tego względu u osoby, która ma grupę
krwi A w osoczu pojawiają się przeciwciała
anty-B, a z kolei u osoby z grupą krwi B wy-
twarzają przeciwciała anty-A.

U osób z grupą krwi AB nie powstają żadne

przeciwciała, a z kolei u osób z grupą krwi 0
występują obydwa przeciwciała. Przeciwciała
powstają w wyniku kontaktu z substancjami
chemicznymi zbliżonymi w budowie do antyge-
nów grupowych (np. bakterie). Jednakże nie po-

R O Z D Z I A Ł

Immunohematologia

i przechowywanie

preparatów krwi

4

Rozdział 4. Immunohematologia i przechowywanie preparatów krwi

123

wstają przeciwciała dla swoich własnych
antygenów.

3,4

Przeciwciała anty-A i anty-B to bardzo silne

aglutyniny powodujące szybką destrukcję z wy-
korzystaniem układu dopełniacza (patrz rozdz.
3). Większość przeciwciał anty-A i anty-B po-
chodzi z klasy IgM, tylko niewielka ich część
należy do klasy IgG. Przeciwciała anty-A i -B
z klasy IgG pokrywają krwinki, nie prowadząc
do natychmiastowego ich uszkodzenia. Jako że
mają zdolność przenikania przez łożysko, mogą
doprowadzić do choroby hemolitycznej nowo-
rodków. Osoby z grupą krwi 0 mają znacznie
więcej przeciwciał w klasie IgG niż osoby
z grupą krwi A lub B. Z tego względu choroba
hemolityczna noworodków dotyczy głównie
dzieci, których matki mają grupę krwi 0.

5

Jeśli chory wymaga przetoczenia krwi, to po-

daje mu się krew zgodną w układzie grupo-
wym, co zabezpiecza przed efektami reakcji an-
tygen – przeciwciało. Jednak w wyjątkowych
sytuacjach można przetaczać krew niezgodną
w układzie grupowym. Związane jest to z tym,
że np. krew 0 nie ma żadnych antygenów na po-
wierzchni krwinek, dlatego można ją przetaczać
osobom z grupami A, B i AB. Z tego względu
krew grupy 0 nazywa się krwią uniwersalną.
(Sformułowanie to jest znacznym uproszcze-
niem. Poza stanem zagrożenia życia nie wolno
przetaczać krwi grupy 0 osobom mającym inne
grupy krwi – przyp. tłum.). Z kolei osoba z gru-
pą krwi 0 może otrzymać krew tylko od osoby

z taką samą grupą krwi, gdyż w jej osoczu krą-
żą przeciwciała anty-A i anty-B. Wraz z rozwo-
jem dożylnych płynów koloidowych (np. dek-
stran), niezgodną grupowo krew podaje się co-
raz rzadziej.

Odwrotnie jest z osobami z grupą krwi AB.

Są oni nazywani uniwersalnymi biorcami krwi,
gdyż mogą otrzymać krew od osoby z grupą
krwi A, B i 0. Wynika to z tego, że w ich krwi
nie ma przeciwciał anty-A i anty-B.

Typowanie krwi odbywa się przez mieszanie

próbki badanej krwi z surowicą z przeciwciała-
mi anty-A i anty-B, i obserwuje się aglutynację.
Następnie procedurę odwraca się – osocze pa-
cjenta jest mieszane z odpowiednimi krwinkami
A i B, i obserwuje aglutynację. Przed przystą-
pieniem do przetaczania krwi należy wykonać
próbę krzyżową. Próbkę krwi biorcy miesza się
z krwią dawcy. W ten sposób możemy wykryć
przeciwciała występujące we krwi biorcy, które
skierowane są przeciwko krwinkom dawcy. Za-
pobiega to powstawaniu reakcji potransfuzyj-
nej, która jest wynikiem rozpadu krwinek prze-
toczonych choremu.

6

Istnieją jeszcze inne testy mogące oceniać

ryzyko wystąpienia reakcji potransfuzyjnej.
Leukoaglutyniny to przeciwciała we krwi daw-
cy, które mogą reagować z leukocytami krwi
biorcy. Prowadzi to do gorączki, kaszlu, dusz-
ności oraz innych powikłań płucnych pojawia-
jących się w zależności od ciężkości reakcji po-
przetoczeniowej. W takich sytuacjach należy

Tabela 4–1 Antygeny i przeciwciała w układzie grupowym AB0

Za zgodą z: Sacher R.A., McPherson R.A.: Widmann’s Clinical Interpretation of Laboratory Test, wyd. 11.

FA Davis, s. 268, Philadelphia 2000.

Grupa
krwi

Antygen po-
wierzchnio-
wy na krwin-
kach

Przeciwcia-
ło w surowi-
cy krwi

Częstość (%) w populacji USA

Rasa biała

Afro-amery-
kanie

Rdzenni
amerykanie

Azjaci

A

A

Anty-B

40

27

16

28

B

B

Anty-A

11

20

4

27

0

Żadne

Anty-A
Anty-B

45

49

79

40

AB

A i B

Żadne

4

4

< 1

5

124

Część I. Testy laboratoryjne

toczyć krew ubogą w leukocyty. Badanie prze-
ciwciał dla płytek krwi chroni przed ryzykiem
wystąpienia małopłytkowości jako reakcji na
przetoczenie.

WSKAZANIA DO OZNACZANIA GRUP KRWI
W UKŁADZIE AB0

z

Identyfikacja grupy krwi pacjenta, szczegól-
nie przed planowanymi zabiegami chirur-
gicznymi.

z

Określenie grup u dawców krwi.

z

Ocena zgodności grup krwi dawcy i biorcy.

z

Identyfikacja grup matki i płodu w celu oce-
ny ryzyka rozwoju choroby hemolitycznej.

POSTĘPOWANIE PIELĘGNIARSKIE
PRZED ZABIEGIEM

Opieka pielęgniarska jest taka sama jak przed
jakimkolwiek pobraniem krwi obwodowej
(patrz Dodatek I).

z

Zbierz wywiad dotyczący przyjmowania le-
ków immunosupresyjnych lub występowania
chorób układu immunologicznego.

POBRANIE KRWI DO BADANIA

Krew żylną pobieramy do próbówki dostarczo-
nej przez laboratorium, w którym będzie wyko-
nywany test. Krew pobiera się zgodnie z załą-
czoną instrukcją. Próbkę należy niezwłocznie
dostarczyć do laboratorium. Transport powinien
odbywać się w sposób delikatny.

Chociaż odpowiednie oznaczenie próbki do

badania jest niezbędne przy każdym badaniu, to

w tym przypadku może mieć decydujące zna-
czenie dla życia pacjenta. Jednym z najczęst-
szych błędów przy oznaczaniu grup głównych
jest pomylenie próbek krwi.

8

POSTĘPOWANIE PIELĘGNIARSKIE
PO ZABIEGU

Postępowanie po zabiegu nie odbiega od postę-
powania standardowego przy jakimkolwiek ba-
daniu, w trakcie którego pobieramy krew żylną.

z

Należy poinformować chorego o jego grupie
krwi. Dobrze, ażeby chory miał zawsze przy
sobie dokument z potwierdzonym laborato-
ryjnie oznaczeniem grupy krwi w razie na-
głej potrzeby, np. przetoczenia krwi po wy-
padku.

z

Przeciążenie układu krążenia:

Należy za-

notować wzrost ciśnienia krwi, a także obja-
wy obrzęku płuc, jak: duszność, szybki, wy-
siłkowy oddech, kaszel z odpluwaniem krwa-
wej wydzieliny, sinica.

z

Zespół poprzetoczeniowy:

Zanotuj obniża-

nie się ciśnienia krwi, wzrost temperatury
ciała, dreszcze, bóle zamostkowe, ciepło
w miejscu wkłucia dożylnego, gdzie toczona
jest krew, pobudzenie. Zaprzestań toczenia
i podaj pacjentowi izotoniczny roztwór soli.
Wyślij do punktu krwiodawstwa pozostałą
krew wraz z próbką krwi i moczu chorego.

z

Wartości krytyczne:

W przypadku jakich-

kolwiek problemów natychmiast poinformuj
lekarza.

OZNACZANIE CZYNNIKA Rh

Układ Rh, po układzie AB0, ma najistotniejsze
znaczenie kliniczne.

9

Antygen został nazwany

czynnikiem Rh, gdyż był produkowany przez
świnki morskie i króliki w odpowiedzi na kon-
takt z krwią małpy z gatunku Rhezus. Badacze
następnie stwierdzili, że surowica zwierząt nie
tylko reaguje z krwinkami małpy, ale także
z 85% krwinek ludzkich. Z tego względu
krwinki zostały podzielone na dwie grupy:
Rh-dodatnia i Rh-ujemna. Odkrycie to miało

Wartości referencyjne

z

Rozkład głównych grup krwi w populacji
USA przedstawiono w tabeli 4–1. Zabu-
rzenia w wynikach testów w oznaczaniu
grupy krwi mogą się pojawić u noworod-
ków, ludzi w podeszłym wieku lub osób
leczonych immunosupresyjnie.

7

Rozdział 4. Immunohematologia i przechowywanie preparatów krwi

125

kluczowe znaczenie w wytłumaczeniu reakcji
hemolitycznych u osób po przetoczeniach zgod-
nej z grupami głównymi krwi, a także występo-
wanie choroby hemolitycznej noworodków nie-
związanej z układem AB0.

10

Obecnie wiemy, że układ Rh zawiera wiele

różnych antygenów. Główne antygeny to Rh

0

oraz D. Osoby, których krwinki zawierają anty-
gen D nazywamy Rh-pozytywnymi. Z kolei te
bez antygenu D nazywamy Rh-ujemnymi. Nie
ma znaczenia, jakie inne antygeny z układu Rh
występują, gdyż antygen D jest najsilniejszym
czynnikiem stymulującym produkcję przeciw-
ciał. Inne główne antygeny układu Rh to C, E,
c, i e.

11

U Afroamerykanów występuje wiele in-

nych antygenów, które nie dają się ująć w ra-
mach podstawowych klasyfikacji.

12

Osoby Rh-ujemne mogą produkować prze-

ciwciała anty-D, jeśli zostaną poddane ekspozy-
cji na Rh-pozytywne krwinki. Może do tego
dojść albo w wyniku transfuzji krwi, albo przez
łożysko w trakcie ciąży. Chociaż od 50 do 70%
osób Rh-ujemnych po kontakcie z krwią Rh-
-dodatnią wyprodukuje przeciwciała, to tylko
20% matek Rh-negatywnych wyprodukuje
przeciwciała anty-D po ciąży, w której dziecko
jest Rh-dodatnie. Wynika to z większego kon-
taktu krwi po przetoczeniu niż ten, do jakiego
dochodzi w czasie ciąży.

13

Przeciwciała anty-Rh są przeważnie z klasy

IgG. Niszczą one krwinki w układzie siateczko-
wo-śródbłonkowym, po uprzednim opłaszcze-
niu ich. Rzadko powodują one aktywację ukła-
du dopełniacza (patrz rozdz. 3). Przeciwciała
anty-D z łatwością przenikają przez łożysko i są
przyczyną najcięższych przypadków choroby
hemolitycznej u noworodków. Terapia immuno-
supresyjna (z zastosowaniem Rh

o

GAM immu-

noglobuliny Rh

0

) skutecznie zapobiega wytwa-

rzaniu przeciwciał u matki, jeśli są podane za-
raz po pierwszym porodzie lub poronieniu
dziecka Rh-pozytywnego.

Typowanie Rh polega na teście aglutynacji

krwinek badanych z osoczem zawierającym
przeciwciała anty-D. Aglutynacja wskazuje, że
na krwinkach jest obecny antygen D, co ozna-
cza, że osoba jest Rh-dodatnia.

WSKAZANIA DO OZNACZENIA CZYNNIKA
Rh

z

Identyfikacja grupy krwi pacjenta, szczegól-
nie przed planowanymi zabiegami chirur-
gicznymi.

z

Określenie grup u dawców krwi.

z

Ocena zgodności grup krwi dawcy i biorcy.

z

Identyfikacja grup matki i płodu w celu oce-
ny ryzyka wystąpienia choroby hemolitycz-
nej.

z

Ocena występowania przeciwciała anty-D
u matek Rh-ujemnych po ciąży z Rh-doda-
tnim dzieckiem.

z

Dokonanie oceny wskazań do leczenia im-
munosupresyjnego matki Rh-ujemnej po cią-
ży z dzieckiem Rh-dodatnim.

POSTĘPOWANIE PIELĘGNIARSKIE
PRZED ZABIEGIEM

Opieka pielęgniarska jest taka sama jak przed
jakimkolwiek pobraniem krwi obwodowej
(patrz Dodatek I).

POBRANIE KRWI DO BADANIA

Krew żylną pobieramy do próbówki dostarczo-
nej przez laboratorium, w którym będzie wyko-
nywany test. Test należy wykonać zgodnie z za-
łączoną instrukcją. Próbkę trzeba niezwłocznie
dostarczyć do laboratorium. Transport powinien
odbywać się w sposób delikatny.

Mimo że odpowiednie oznaczenie próbki do

badania jest niezbędne przy każdym badaniu, to
w tym przypadku może mieć znaczenie istotne
dla życia. Jednym z najczęstszych błędów przy
oznaczaniu krwi jest pomylenie próbek krwi.

Wartości referencyjne

z

Antygen D jest obecny w 85% przypad-
ków białych Amerykanów oraz u więk-
szości Afroamerykanów, Indian i Azjatów.

126

Część I. Testy laboratoryjne

POSTĘPOWANIE PIELĘGNIARSKIE
PO POBRANIU KRWI

Postępowanie po zabiegu nie odbiega od postę-
powania standardowego, stosowanego przy każ-
dym badaniu, w trakcie którego pobiera się
krew żylną.

z

Należy poinformować chorego o jego grupie
krwi. Pacjent powinien zawsze mieć przy so-
bie dokument z potwierdzonym laboratoryj-
nie wynikiem grupy krwi w razie nagłej po-
trzeby, np. przetoczenia krwi po wypadku.

z

Kobiety w wieku rozrodczym z wynikiem
Rh-ujemnym powinny być poinformowane
o konieczności monitorowania ciąży w celu
zapobiegania chorobie hemolitycznej.

z

Brak zgodności w układzie Rh:

Zanotuj

grupę Rh matki i ojca, liczbę ciąż, przeto-
czenia w przeszłości. Przekaż lekarzowi
dane o niezgodności w układzie Rh. Poin-
formuj pacjentkę o możliwości leczenia
immunoglobuliną (Rh

o

GAM).

TESTY ANTYGLOBULINOWE
(TESTY COOMBSA)

Test Coombsa jest wykorzystywany do wykry-
wania nieaglutynujących przeciwciał lub mole-
kuł komplementarnych występujących na po-
wierzchni erytrocytów. Testy antyglobulinowe
wykorzystywane są przede wszystkim w immu-
nohematologii do rutynowych testów skriningo-
wych wykrywających przeciwciała oraz w po-
czątkowej diagnostyce anemii hemolitycz-
nych.

14,15

Działanie ich opiera się na zasadzie, że ludz-

kie przeciwciało wprowadzone do krwi zwie-
rzęcej działa jak antygen. Tę zasadę opubliko-
wał najpierw Moreschi w 1908 r., ale nikt nie
zwrócił wtedy na to uwagi. W 1945 r. Coombs
niezależnie odkrył tę zasadę, kiedy wstrzyknął
ludzką surowicę królikowi. Następnie zebrano
i oczyszczono królicze przeciwciała, które po-
wstały przeciwko ludzkim globulinom. Te prze-
ciwciała wykorzystano do stwierdzenia wystę-
powania niepełnych ludzkich immunoglobulin
pokrywających krwinki czerwone, które powo-

dowały aglutynację dopiero po podaniu surowi-
cy królika. Obecnie wyróżnia się dwie odmiany
tego testu: 1) bezpośredni test antyglobulinowy
(bezpośredni odczyn Coombsa); 2) pośredni
test antyglobulinowy (pośredni odczyn Coomb-
sa).

16

Bezpośredni test
antyglobulinowy
(bezpośredni odczyn Coombsa)

W normalnych warunkach nie zdarza się, ażeby
krwinki czerwone funkcjonowały pokryte prze-
ciwciałami. Test ten ma wykryć nieprawidłowe
pokrycie erytrocytów przez przeciwciała IgG
lub składowe dopełniacza.

Z próbki krwi ekstrahuje się erytrocyty, które

dla większej czystości obmywa się roztworem
izotonicznym soli, co ma na celu usunięcie po-
zostałych nieprzymocowanych do erytrocytów
przeciwciał. Następnie erytrocyty zawiesza się
w roztworze zwierzęcej globuliny (AHG). Jeśli
AHG doprowadzi do aglutynacji krwinek, to
następnie przy użyciu specyficznych przeciw-
ciał będzie można wykryć IgG lub składowe
dopełniacza.

Najczęstszą przyczyną pozytywnego wyniku

jest anemia hemolityczna, w przebiegu której
wytwarzają się autoprzeciwciała skierowane
przeciwko własnym erytrocytom. Inne przyczy-
ny to choroba hemolityczna noworodków, ze-
spół potransfuzyjny, reakcja uwrażliwienia
krwinek pod wpływem pewnych leków. Krwin-
ki czerwone mogą być pokryte cząsteczkami le-
ków lub kompleksów lek-przeciwciało, co rów-
nież może aktywować układ dopełniacza.

17,18

Leki mogące powodować takie reakcje wymie-
niono w tabeli 4–2. Wynik pozytywny można
również stwierdzić u osób z mikoplazmatycz-
nym zapaleniem płuc, z białaczką, chłoniakiem,
mononukleozą zakaźną, toczniem układowym
oraz innymi schorzeniami układu immunolo-
gicznego, a także ze schorzeniami tkanki łącz-
nej lub rozsianym procesem nowotworowym.

Rozdział 4. Immunohematologia i przechowywanie preparatów krwi

127

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA WYNIK
BADANIA

z

Wiele leków wpływa na wynik testu. Wymie-
niono je w tabeli 4–2.

WSKAZANIA DO WYKONANIA
BEZPOŚREDNIEGO ODCZYNU COOMBSA

z

Podejrzenie występowania anemii hemoli-
tycznej lub choroby hemolitycznej noworod-
ków.

z

Przewidywanie wystąpienia reakcji potrans-
fuzyjnej.

z

Podejrzenie wpływu przyjmowanych leków.

POSTĘPOWANIE PIELĘGNIARSKIE
PRZED ZABIEGIEM

Opieka pielęgniarska jest taka sama jak przed
jakimkolwiek pobraniem krwi obwodowej
(patrz Dodatek I).

z

Należy spisać wszystkie leki, które przyjmu-
je chory.

z

Jeśli badanie ma być przeprowadzone u no-
worodka, trzeba poinformować rodziców
o fakcie, że krew zostanie pobrana z naczyń
pępowinowych, co nie spowoduje u dziecka
utraty krwi.

POBRANIE KRWI DO BADANIA

Krew żylną pobieramy do próbówki dostarczo-
nej przez laboratorium, w którym będzie wyko-
nywany test. Sposób pobrania powinien być
zgodny z załączoną instrukcją. Próbkę należy
niezwłocznie dostarczyć do laboratorium.
Transport powinien odbywać się w sposób deli-
katny.

POSTĘPOWANIE PIELĘGNIARSKIE
PO ZABIEGU

Nie odbiega ono od postępowania standardowe-
go, stosowanego przy każdym badaniu, w trak-
cie którego pobieramy krew żylną.

z

Komplikacje i środki ostrożności:

Należy

zwrócić szczególną uwagę na wyniki pozy-
tywne u noworodków, a także oznaczyć stę-
żenia bilirubiny i hemoglobiny u noworodka.
Trzeba przygotować noworodka do transfuzji
wymiennej całej krwi z zastosowaniem świe-
żej krwi, zgodnej z krwią matki.

Pośredni test antyglobulinowy
(pośredni odczyn Coombsa)

Pośredni test antyglobulinowy umożliwia wy-
krywanie krążących we krwi przeciwciał, które
mogłyby zareagować z przetaczaną pacjentowi
krwią.

W badaniu tym krew pacjenta służy jako źró-

dło przeciwciał, a krwinki, które ewentualnie
miałyby być przetaczane są antygenem. Test
wykonuje się inkubując krew pacjenta z krwią
dawcy, co umożliwia przeciwciałom z krwi
biorcy przyłączenie się do krwinek dawcy. Na-
stępnie krwinki dawcy obmywa się roztworem
soli fizjologicznej i dodaje AHG. Jeśli we krwi

Tabela 4–2 Leki, które mogą spo-

wodować dodatni wynik bezpośred-

niego odczynu Coombsa

Cefalorydyna

Penicyliny

Cefalotyna

Fenytoina

Chlorpromazyna

Prokainamid

Hydralazyna

Chinidyna

Izoniazyd

Rifampicyna

Lewodopa

Streptomycyna

Melfalan

Sulfonamidy

Metyldopa

Tetracyklina

Wartości referencyjne

z

Wynik negatywny (brak aglutynacji).

128

Część I. Testy laboratoryjne

biorcy były przeciwciała, które przyłączyły się
do krwinek dawcy, to pod wpływem AHG doj-
dzie do aglutynacji.

Jeśli nie doszło do aglutynacji, to znaczy, że

nie miał miejsca żaden proces łączący krwinki
z przeciwciałami. Z tego względu wynik odczy-
tuje się jako negatywny.

19

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA WYNIK
BADANIA

z

Przetaczanie w ostatnim czasie dekstranu,
pełnej krwi, lub jej składowych, albo poda-
wanie dożylne środków kontrastowych do
badań radiologicznych.

z

Lekami, które mogą spowodować reakcję
fałszywie dodatnią są: cefalosporyny, insuli-
na, izoniazyd, lewodopa, metyldopa, penicy-
liny, chlorowodorek prokainy, chinidyna, ri-
fampicyna, sulfonamidy i tetracykliny.

WSKAZANIA DO WYKONANIA
BEZPOŚREDNIEGO ODCZYNU COOMBSA

z

Przesiewowe poszukiwanie przeciwciał u pa-
cjentów przed toczeniem krwi.

z

Ocena, czy doszło do wytworzenia przeciw-
ciał anty-D u kobiet Rh-ujemnych po ciąży
Rh-dodatniej.

z

Poszukiwanie słabego czynnika Rh jako jed-
nego z wariantów genu D.

z

Wykrycie innych, potencjalnie szkodliwych
dla płodu przeciwciał we krwi kobiety w cią-
ży.

POSTĘPOWANIE PIELĘGNIARSKIE
PRZED ZABIEGIEM

Opieka pielęgniarska jest taka sama jak przed
jakimkolwiek pobraniem krwi obwodowej
(patrz Dodatek I).

z

Należy zebrać wywiad dotyczący przyjmo-
wania leków, które mogą wpłynąć na wynik
badania.

POBRANIE KRWI DO BADANIA

Krew żylną pobieramy do próbówki dostarczo-
nej przez laboratorium, w którym będzie wyko-
nywany test. Test należy wykonywać zgodnie
z załączoną instrukcją. Próbkę trzeba nie-
zwłocznie dostarczyć do laboratorium. Trans-
port powinien odbywać się w sposób delikatny.

POSTĘPOWANIE PIELĘGNIARSKIE
PO ZABIEGU

Postępowanie po zabiegu nie odbiega od postę-
powania standardowego, stosowanego przy ja-
kimkolwiek badaniu, w trakcie którego pobiera-
my krew żylną.

z

Komplikacje i środki ostrożności

: Należy

zwrócić szczególną uwagę na wyniki pozy-
tywne u kobiet w ciąży. Poinformuj pacjent-
kę o konieczności wykonania dalszych badań
w celu identyfikacji przeciwciał.

TEST ANTYGENÓW LUDZKICH
KRWINEK BIAŁYCH (HLA)

Wszystkie komórki jądrowe mają na swojej po-
wierzchni cząsteczki HLA. Pomimo że nazywa-
ne są antygenami ludzkiego układu odporności,
to występują na wszystkich komórkach z wyjąt-
kiem erytrocytów. HLA składa się z łańcucha
glikoproteinowego i białkowego. Zostały one
podzielone na kilka klas: A, B, C, D i DR (pod-
grupa D). Każda z klas składa się z 10–20 róż-
nych antygenów. Antygeny A, B, C, D wystę-
pują praktycznie na wszystkich komórkach

Wartości referencyjne

z

Wynik negatywny (brak aglutynacji).

Rozdział 4. Immunohematologia i przechowywanie preparatów krwi

129

z wyjątkiem erytrocytów. Antygen DR stwier-
dza się tylko na limfocytach B i makrofagach
(patrz rozdz. 3).

Część specyficznych schorzeń związana jest

z występowaniem pewnych antygenów. Zabu-
rzenia artretyczne są np. ściśle związane
z HLA-B27. Typowanie HLA jest ponadto
przydatne w ustalaniu ojcostwa. Jeśli znamy
HLA dziecka i jednego z rodziców, to dość do-
kładnie możemy ocenić, czy druga osoba jest
rodzicem dziecka czy nie.

20

WSKAZANIA DO WYKONANIA
BEZPOŚREDNIEGO ODCZYNU COOMBSA

z

Ocena zgodności tkankowej pomiędzy daw-
cą a biorcą przeszczepu tkankowego, szcze-
gólnie pod względem grup krwi.

21

z

Ocena zgodności tkankowej pomiędzy daw-
cą a biorcą przeszczepu tkankowego w dłuż-
szym okresie czasu.

z

Pomoc w diagnostyce chorób ściśle związa-
nych z antygenami HLA (patrz tab. 4–3).

z

Ustalanie rodziców biologicznych dziecka.

POSTĘPOWANIE PIELĘGNIARSKIE
PRZED ZABIEGIEM

Opieka pielęgniarska jest taka sama jak przed
jakimkolwiek pobraniem krwi obwodowej
(patrz Dodatek I).

POBRANIE KRWI DO BADANIA

Krew żylną pobieramy do próbówki dostarczo-
nej przez laboratorium, w którym będzie wyko-
nywany test. Test należy wykonywać zgodnie
z załączoną instrukcją. Próbkę trzeba nie-
zwłocznie dostarczyć do laboratorium. Trans-
port powinien odbywać się w sposób delikatny.

POSTĘPOWANIE PIELĘGNIARSKIE
PO ZABIEGU

Postępowanie po zabiegu nie odbiega od postę-
powania standardowego, stosowanego przy każ-
dym badaniu, w trakcie którego pobieramy
krew żylną.

z

Nie we wszystkich krajach badanie HLA słu-
żące do oceny ojcostwa może być wykorzy-
stywane jako dowód w sądzie.

Tabela 4–3 Choroby związane z HLA

Choroba

Antygen

Zesztywniające zapalenie stawów

kręgosłupa

B27

Zespół Reitera

B27

Cukrzyca

B8, Bw15

Stwardnienie rozsiane

A3, B7, B18

Ostre zapalenie błony naczyniowej

przedniego odcinka oka

B27

Choroba Gravesa-Basedowa

B8

Młodzieńcze zapalenie stawów

B27

Celiakia

B8

Łuszczyca

B13, Bw17

Miastenia

B8

Opryszczkowe zapalenie skóry

B8

Aktywne przewlekłe autoimmuno-

logiczne zapalenie wątroby

B8

Wartości referencyjne

z

Osobniczy skład antygenów HLA różni się
w zależności od populacji i rasy. Najczęst-
szymi antygenami B u Amerykanów rasy
białej są B7, B8 i B12. Z kolei u Afroame-
rykanów najczęściej pojawiają się antyge-
ny Bw17, Bw35 oraz jeden specyficzny,
określany jako 1AG. U Afrykanów najczę-
ściej występują antygeny B7, Bw17 i 1AG.
Podobne różnice stwierdza się w pozosta-
łych antygenach układu zgodności tkanko-
wej.