O p r a c o w a ł a : M a ł g o r z a t a R o m a n i u k S t r o n a | 1

Integracja sensoryczna a trudności w uczeniu się.

Proces integracji sensorycznej zaczyna się od pierwszych miesięcy życia płodowego

i najintensywniej przebiega do kooca wieku przedszkolnego. W każdym momencie życia

do mózgu dopływa niezliczona ilośd danych zmysłowych. Ta wielośd informacji musi byd

lokalizowana, sortowana, porządkowana i organizowana w taki sposób, aby wszystko wokół

nas nabierało znaczenia, a nasze zachowanie było adekwatne do sytuacji. Kiedy funkcje

integracji sensorycznej są efektywne, to odpowiedzi adaptacyjne są właściwe i adekwatne

do bodźców płynących z otoczenia

1

.

J. Ayres definiowała integrację sensoryczną jako proces, dzięki któremu nasz mózg

otrzymując informacje ze wszystkich zmysłów dokonuje ich rozpoznania, segregowania

i interpretacji, a także integruje je ze sobą oraz wcześniejszymi doświadczeniami i na tej

podstawie tworzy odpowiednią do sytuacji reakcję

2

. Czym jest ta „właściwa reakcja” układu

nerwowego dziecka? Jest nią „odpowiedź adaptacyjna” - klucz do zrozumienia istoty

integracji sensorycznej

3

. Jeśli funkcjonowanie procesów integracji sensorycznej jest

zaburzone, mogą wówczas występowad zakłócenia procesu uczenia się, adaptacji

i równowagi emocjonalnej

4

.

Jak wynika z powyższego, podwalinami integracji sensorycznej są przyswajanie

i przetwarzanie informacji z różnych systemów czuciowych przez centralny układ nerwowy

5

,

dlatego też mówiąc o jej deficytach, nie mamy na myśli chorób czy uszkodzeo narządów

zmysłów, tj. krótkowzroczności czy niedosłuchu (chod zawsze należy wykluczyd

tę ewentualnośd), ale zaburzenia interpretacji w percepcji bodźców, która dokonuje się

w układzie nerwowym. Nie u wszystkich dzieci przyczyną problemów w nauce, rozwoju lub

zachowania jest zaburzona integracja sensoryczna. Są jednak wyraźne czynniki wskazujące

na dysfunkcje integracji sensorycznej. Ludzie różnią się między sobą pod względem

sprawności procesów integracji sensorycznej tak samo, jak różnią się pod względem

inteligencji czy uzdolnieo językowych. Pewien stopieo tego zróżnicowania mieści się

1

Urban A., Szewczyk L.; Wspomaganie rozwoju psychoruchowego dzieci w wieku 0-6 lat – wybrane metody

terapeutyczne. „Rewalidacja”, 2006/1; s. 6.

2

Grzybowska E. Metoda integracji sensorycznej „Rewalidacja” 1999/6; s. 57.

3

Maas V. Integracja Sensoryczna a neuronauka – od narodzin do starości. Fundacja: Innowacja i Wyższa szkoła

Społeczno-Ekonomiczna; Warszawa 2007; s. 35.

4

Urban A., Szewczyk L.; Wspomaganie…, s. 8.

5

Maas V. Integracja …, s. 49.

O p r a c o w a ł a : M a ł g o r z a t a R o m a n i u k S t r o n a | 2

w granicach normy. Dysfunkcje integracji sensorycznej mogą mied różne nasilenie – od

subtelniejszego po znaczne. Te duże deficyty integracji sensorycznej zwykle współwystępują

z zespołami neurologicznymi (autyzm, mózgowe porażenie dziecięce). Subtelniejsze

manifestują się trudnościami w nabywaniu różnych sprawności fizycznych, nieumiejętnością

bawienia się, trudnościami w samoobsłudze, w opanowaniu technik szkolnych czy w tym, co

określa się jako problemy wychowawcze emocjonalne (nadruchliwośd, labilnośd nastrojów)

6

.

Lista objawów wiążących się z trudnościami w uczeniu się jest dosyd długa:

 niski poziom samooceny

 niski poziom tolerancji na stres

 postawa wycofująca

 nieprawidłowe zachowania społeczne

 impulsywnośd w zachowaniu

 słaba odpornośd na dystraktory

 lękliwośd o spowolnienie

 nadpobudliwośd psychoruchowa

 nieprawidłowa postawa podczas czytania i pisania w szczególności zbyt nisko

opuszczona głowa

 częste pocierania oczu

 zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej

 brzydkie pismo i nieprawidłowy chwyt ołówka lub długopisu

 niechęd do rysowania i malowania

 wycofywanie się z zabaw i zajęd wymagających dużej precyzji ruchów

 trudności w słuchaniu i wykonywaniu dwóch lub więcej poleceo

 trudności w koncentracji na głównym zadaniu

 odwracanie liter i słów powyżej siódmego roku życia

 słabe poczucie czasu

 trudności w orientacji w terenie i różnicowaniu stron prawa – lewa

 zaburzenia mowy

 zaburzenia pamięci wzrokowej i słuchowej

 deficyty w jednym lub kilku percepcyjnych układach sensorycznych

 perseweracje (wielokrotne powtarzanie czynności)

6

Grzybowska E.; Metoda…, s. 59.

O p r a c o w a ł a : M a ł g o r z a t a R o m a n i u k S t r o n a | 3

 trudności w różnicowaniu i dobieraniu kolorów i kształtów

 obniżone napięcie mięśniowe

 trudności z utrzymaniem równowagi

 opóźniony lub wolniejszy rozwój fizyczny

 występowanie w rodzinie trudności w uczeniu się.

Wiele z powyższych objawów wiąże się z zaburzeniami integracji sensorycznej.

Powodem tego jest duża podatnośd na uszkodzenia naszego układu nerwowego. Częśd z nas

ma silniejsze ręce, inni kości lub lepiej funkcjonujące narządy wewnętrzne. Nie wszyscy

mamy te same mocne lub słabe strony, nie jesteśmy do siebie we wszystkim podobni.

Najważniejsze byśmy możliwie szybko odkryli nasz problemy, nasze słabe strony i znaleźli

metody usunięcia lub poprawy tego, co funkcjonuje słabiej

7

.

Violet Maas pisze: „Byd może trudno zrozumied związek pomiędzy deficytami

integracji sensorycznej, a możliwościami przyswajania wiedzy jednakże jeżeli takowe istnieją

będą rzutowad na umiejętności motoryczne (koordynację ruchową), zachowania społeczne,

organizację działania, komunikowanie się, a nawet przyszłe życie zawodowe i prywatne. (…)

Większośd dzieci z zaburzeniami SI nie ma żadnych uszkodzeo mózgu, opóźnieo rozwoju

psychoruchowego, ale większośd z nich ma problemy z planowaniem motorycznym,

organizacją działania, mogą występowad u nich nieprawidłowości w rozwoju mowy”.

Dezorganizację działania układu nerwowego dziecka z zaburzeniami procesów SI

można przyrównad do dezorientacji jaka panuje w momencie zetknięcia się z ruchem

lewostronnym u przeciętnego Polaka przyjeżdżającego na wyspy. Przyzwyczajeni do ruchów

automatycznych nagle zostajemy postawieni przed faktem zmiany ruchu z prawostronnego

na lewostronny, każdy nasz dotąd niekontrolowany ruch musi byd wykonany świadomie,

ponieważ nie jest jak dotąd automatyczny, staje się niepotrzebnym źródłem chwilowej

dezorientacji, ale po pewnym czasie przyzwyczajamy się i problem znika. Niestety

w przypadku dzieci z deficytami SI chaos ten nie będzie chwilowy i najczęściej na skutek

niepowodzeo będzie stale się pogłębiał

8

.

7

Maas V. Uczenie się przez zmysły; Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne; Warszawa 1998; s. 91.

8

http://theppd.org/index.php?aid=150&print=1

O p r a c o w a ł a : M a ł g o r z a t a R o m a n i u k S t r o n a | 4

Terapia integracji sensorycznej pomaga zmniejszyd występujące deficyty, zwłaszcza

jeśli są to zaburzenia równowagi, przetwarzania bodźców dotykowych, przedsionkowych, czy

trudności w planowaniu ruchu (praksji)

9

.

Wśród umiejętności będących koocowymi produktami integracji sensorycznej można

wymienid: zdolnośd do koncentracji, do organizacji wrażeo, samoakceptację i samokontrolę,

zdolnośd abstrakcyjnego rozumowania, zdolnośd do nauki. Są one niezbędne aby dziecko

mogło prawidłowo funkcjonowad w codziennym życiu, w szkole, w rodzinie, a z czasem

w życiu dorosłym

10

.

Jeżeli efekty terapii są pozytywne, dziecko jest w stanie w sposób bardziej efektywny

automatycznie przetwarzad i wykorzystywad skomplikowane informacje sensoryczne. Ma to

swoje odbicie w życiu codziennym dziecka. Poprawa koordynacji ruchowej ma swoje odbicie

w możliwości i jakości wykonywania trudniejszych aktywności ruchowych z zakresu dużej

i małej motoryki. W przypadku dziecka prezentującego początkowo objawy nadwrażliwości

lub słabej reaktywności na bodźce sensoryczne, bardziej prawidłowe reakcje mogą

prowadzid do pozytywnych zmian w zachowaniu, poprawy stosunków z rówieśnikami oraz

zwiększonego poczucia własnej wartości. W miarę poprawy efektywnego funkcjonowania

układu nerwowego niektóre dzieci będą osiągały postępy w rozwoju mowy, inne

w umiejętnościach szkolnych. Bardzo często rodzice stwierdzają, że ich dziecko jest lepiej

zorganizowane, skoncentrowane, pewniejsze siebie i łatwiejsze we współżyciu

11

.

Integracja sensoryczna nie zastępuje edukacji – raczej sprawia, że uczenie staje się

łatwiejsze

12

.

9

Maas V. Integracja…, s. 34.

10

Grzybowska E. Metoda…, s. 58.

11

http://www.integracjasensoryczna.org.pl/pl/co-to-jest-si

12

Maas V. Integracja…, s. 34.