Bioetyka

Bioetyka

Lesław Niebrój

Lesław Niebrój

Bioet ka jako odrębna d ied ina

Bioetyka jako odrębna dziedzina
wiedzy (1): Kontekst powstania

wiedzy (1): Kontekst powstania



Nadużycia w eksperymentach biomedycznych



Nadużycia w eksperymentach biomedycznych
na człowieku (II Wojna Światowa, Tuskegee,
Willowbrook itp )

Willowbrook itp.)



Dyskusja dotycząca legalizacji aborcji

y

j

y ą

g

j

j



Rozwój technologii medycznych
S k l

j



Sekularyzacja



Deprofesjonalizacja zawodów medycznych

p

j

j

y

y



Amerykańskość bioetyki

Bioet ka jako odrębna d ied ina

Bioetyka jako odrębna dziedzina
wiedzy (2): Czas powstania

wiedzy (2): Czas powstania



Dość zgodnie przyjmuje się jako czas powstania bioetyki przełom lat

60’ i 70’ XX i k

60’ i 70’ XX wieku.



1970 Van Renselaer Potter w 1970 roku w artykule pt. Bioethics:

The Science of Survival, a następnie w wydanej w 1971 roku

ęp

y

j

książce pt. Bioethics: Bridge to the Future



Subdyscypliny bioetyki:



etyka środowiskowa (?);



etyka środowiskowa (?);



etyka biomedyczna



Główne ośrodki:



Kenned Instit te of Ethics (Georgeto n Uni ersit Washington DC)



Kennedy Institute of Ethics (Georgetown University, Washington DC) -

1971;



The Hastings Center (NY) -1969

Bioet ka jako odrębna d ied ina

Bioetyka jako odrębna dziedzina
wiedzy (3): Główny kierunek

wiedzy (3): Główny kierunek



„Bioetyka czterech zasad” („Mantra z Georgetown”,

„Etyka federalna”, „Pryncypializm”)

„ y

, „ y

yp

)



Twórcy: Tom L. Beauchamp i James F. Childress



Główne dzieło:

Główne dzieło:



Principles of Biomedical Ethics, 7th ed., New York-Oxford:

Oxford University Press 2012



Polskie tłumaczenie: Zasady etyki medycznej (tłum. W.

Jacórzyński), Warszawa: KiW 1996 - tłumaczenie dokonane w

oparciu o 4 wydanie

opa c u o

yda e

Bioet ka jako odrębna d ied ina

Bioetyka jako odrębna dziedzina
wiedzy (4): rewolucja vs ewolucja

wiedzy (4): rewolucja vs. ewolucja



„Etyka lekarska/medyczna” rozumiana jest jako nazwa

„Etyka lekarska/medyczna rozumiana jest jako nazwa

stosowana dla względnie trwałej - sięgającej czasów

Hipokratesa (460-370 p.n.e.) - tradycji refleksji nad

moralnością (przede wszystkim) lekarza. Refleksja

etyczna podejmowana w tym nurcie okazała się jednak

nieadekwatna dla potrzeb medycyny począwszy od

nieadekwatna dla potrzeb medycyny począwszy od

połowy XX wieku.



Bioetyka nie tylko nie jest pojmowana jako kontynuacja



Bioetyka nie tylko nie jest pojmowana jako kontynuacja

(tradycyjnej) etyki lekarskiej, lecz jako ‘wydarzenie’,

które należy tejże etyce przeciwstawić

y j

y

p



„(Tradycyjna) Etyka lekarska” = „deontologia lekarska”

Czym jest deontologia lekarska?



Standardem etykiety zawodowej: kodeks



Standardem etykiety zawodowej: kodeks
honorowy



Źródłem dla refleksji ściśle bioetycznej
UWAGA W ś d

i k l k

ki

t



UWAGA: W środowisku lekarskim często
utożsamia się bioetyką z dokumentami

ę

y ą

deontologicznymi!

Główne ‘obszary’ zainteresowania



lekarz lekarz (lub szerzej: pracownik



lekarz – lekarz (lub szerzej: pracownik
ochrony zdrowia)



lekarz – pacjent (włączając w to
wolontariuszy w badaniach medycznych)

wolontariuszy w badaniach medycznych)



lekarz – społeczeństwo (przede

e a

spo ec e st o (p ede

wszystkim instytucje państwa)

M d

t ki

Medycyna etyki
Przysięgi Hipokratesa

Przysięgi Hipokratesa



Od starożytności greckiej aż do połowy XX



Od starożytności greckiej aż do połowy XX
w. stanowi równocześnie medycynę
zorientowaną etycznie: paternalizm
medyczny

medyczny



Główny dokument: Przysięga



Ufundowanie teoretyczne: naturalizm
grecki

grecki

Paternali m med c n (1)

Paternalizm medyczny (1)

Typy realacji międzyludzkich

y y

j ę y

podział logiczny / genetyczny

monarchistyczne (paternalistyczne)

arystokratyczne

demokratyczne

monarchistyczne (paternalistyczne)

arystokratyczne

demokratyczne

Paternalizm medyczny (2)



Lekarz wie co jest dobre dla pacjenta



Lekarz wie co jest dobre dla pacjenta
(lepiej niż sam pacjent!)



Lekarza cechuje większa stałość woli w
dążeniu do dobra niż pacjenta

dążeniu do dobra niż pacjenta



Primum non nocere

u

o

oce e

Przysięga Hipokratesa



Kwestia autorstwa



Kwestia autorstwa



Budowa: inwokacja;

zobowiązanie;
terapia;

terapia;
błogosławieństwa/przekleństwa

.

Ważne:

Ważne: relacja pomiędzy lekarzami stanowi

Ważne:

Ważne: relacja pomiędzy lekarzami stanowi

równie ważny element etyki lekarskiej, jak
relacja lekarz pacjent

relacja lekarz-pacjent.

Przysięga Hipokratesa:

Przysięga Hipokratesa:
Inwokacja

Inwokacja

Stwierdzam pod przysięgą daną

Stwierdzam pod przysięgą daną
Apollinowi lekarzowi i Asklepiosowi, i
Hygei, i Panakei oraz wzywając na
świadectwo wszystkich bogów i boginki

świadectwo wszystkich bogów i boginki,
że na ile tylko siły i umysł mi pozwoli

ó

wypełnię tę przysięgę, którą składam tu na
piśmie.

piśmie.

Przysięga Hipokratesa:

Przysięga Hipokratesa:
Zobowiązanie (1)

Zobowiązanie (1)

1

Będę traktował na równi z własnym ojcem tego

1.

Będę traktował na równi z własnym ojcem tego,
który wprowadzi i wyszkoli mnie w tej sztuce i
z wdzięcznością wspierać go będę jeżeli taka

z wdzięcznością wspierać go będę jeżeli taka
tylko zajdzie potrzeba w jedzenie i inne rzeczy
do życia potrzebne.

2.

Będę traktował jako moich braci jego synów; a

2.

Będę traktował jako moich braci jego synów; a
jeżeli będą chcieli posiąść tę sztukę, będę uczył
ich bez zapłaty i pisemnych zobowiązań

ich bez zapłaty i pisemnych zobowiązań

Przysięga Hipokratesa:

Przysięga Hipokratesa:
Zobowiązanie (2)

Zobowiązanie (2)

3 I uczynię uczestnikiem moich nauk i

3. I uczynię uczestnikiem moich nauk i

wyjaśnień wszystkich kwestii związanych z
całą tą wiedzą tak moich synów, synów
mego mistrza jak i tych wszystkich którzy

mego mistrza, jak i tych wszystkich, którzy
składając przysięgę będą chcieli poświęcić

f

się tej profesji, i nikomu innemu.

Przysięga Hipokratesa:

Przysięga Hipokratesa:
Terapia (1)

Terapia (1)

1

Przepiszę chorym dietę właściwą na ile tylko mój umysł

1.

Przepiszę chorym dietę właściwą na ile tylko mój umysł
zdoła ją wskazać, i będę ich chronił przed wszelką
rzeczą niesprawiedliwą i szkodliwą.

rzeczą niesprawiedliwą i szkodliwą.

2.

Przenigdy, choćby i pod wpływem nieustannych
nalegań nie przepiszę leku zabójczego ani nie zalecę

nalegań, nie przepiszę leku zabójczego, ani nie zalecę
niczego w tym rodzaju. Z tego też powodu, nigdy
żadnej kobiecie nie zalecę środków, które mogłyby ją

żadnej kobiecie nie zalecę środków, które mogłyby ją
doprowadzić do aborcji, lecz raczej zachowam czyste i
wolne od występku tak moje życie, jak i tę sztukę.

wolne od występku tak moje życie, jak i tę sztukę.

Przysięga Hipokratesa:

Przysięga Hipokratesa:
Terapia (2)

Terapia (2)

3. Nie będę operował chorych na kamienie, zostawiając to

ę ę p

y

,

ją

zadanie ekspertom w tej sztuce.

4. Do jakiegokolwiek domu wejdę, badać będę tylko

4. Do jakiegokolwiek domu wejdę, badać będę tylko

zdrowie chorych, unikając wszelkich podejrzeń o
niesprawiedliwość i zepsucie, a przede wszystkim

p

p

, p

y

podejrzeń o nieprawe związki z kobietami czy
mężczyznami, tak wolnymi jak i niewolnikami.

ę

y

,

y

j

Przysięga Hipokratesa:

Przysięga Hipokratesa:
Terapia (3)

Terapia (3)

5 Wszystko to co w czasie leczenia lub

5. Wszystko to, co w czasie leczenia lub

poza nim zobaczę albo usłyszę o życiu
osób i co nie musi być ujawnione,
zachowam w sekrecie jako rzecz świętą

zachowam w sekrecie jako rzecz świętą.

Przysięga Hipokratesa:

Przysięga Hipokratesa:
Błogosławieństwa i

Błogosławieństwa i
przekleństwa.

p

1.

Abym mógł, jeżeli tylko skrupulatnie dotrzymam tej

y

g j

y

p

y

j

mojej przysięgi bez naruszania jej, żyć długo i
szczęśliwie w pełnym szacunku ze strony wszystkich,
zbierając obfite owoce mojej sztuki.

2.

Gdybym natomiast złamał ją [przysięgę], a zatem się

y y

ją [p y ęgę]

ę

sprzeniewierzył, zgadzam się by spadło na mnie
wszystko przeciwne

.

wszystko przeciwne

.

Naturalizm grecki



Etyka zdrowia;



Etyka młodzieńcza;



Etyka arystokratyczna;



Etyka arystokratyczna;

Racje odrzucenia Przysięgi Hipokratesa



Promocja praw człowieka;



Promocja praw człowieka;



Rozpoznanie integralnego dobra pacjenta;

p

g

g

p j

;



Indywidualizm postmodernistyczny /

l t

i

t

/ k j

d k j i

relatywizm etyczny / skrajny dyskusjonizm
w nauce;

auce;

Etyka postępowania w relacji lekarz-

Etyka postępowania w relacji lekarz
lekarz (1):

P

i

Hi

k t

Przysięga Hipokratesa



W Przysiędze Hipokratesa” to właśnie



W „Przysiędze Hipokratesa to właśnie

rozstrzygnięcia dotyczące relacji pomiędzy

lekarzami wyprzedzały określenie obowiązków

lekarzami wyprzedzały określenie obowiązków,

jakie lekarz ma wobec pacjenta



Zobowiązaniu do szacunku szacunek ten



Zobowiązaniu do szacunku - szacunek ten

wyrastać winien z doświadczenia

wdzięczności a prowadzić ku postawie

wdzięczności a prowadzić ku postawie

odpowiedzialnej troski za innych lekarzy (za

całe środowisko lub wręcz za zawód lekarza)

całe środowisko, lub wręcz za zawód lekarza)

Zapomniana c ęść pamiętnej

Zapomniana część pamiętnej
przysięgi

przysięgi



Bioetyka rodząca na przełomie
l t ‘60 i ‘70 XX i k

lat ‘60 i ‘70 XX wieku
koncentruje się na

i

i

d h

rozwiązywaniu ad hoc
problemów poruszających
opinię publiczną (‘scandal

opinię publiczną ( scandal-
driven’).
K

t j

i

k

ti h



Koncentruje się na kwestiach
dotyczących relacji lekarz-
pacjent i pomija te z obszaru

pacjent i pomija te z obszaru
relacji lekarz-lekarz.

Czym jest szacunek?



Szacunek bezwarunkowy



Szacunek bezwarunkowy



Szacunek warunkowyy



Szacunek zasługi
S

k

k



Szacunek pokory



Szacunek uczciwości



Szacunek instytucjonalny
S

k

i ki i

ki



Szacunek opieki i troski

Szacunek bezwarunkowy



Szacunek dla osób jako osób wynikający z przeciwstawnia

rzeczy, będących środkami do celów i osób jako celów samych

w sobie:

„Dwie rzeczy napełniają umysł coraz to nowym i wzmagającym się podziwem i czcią,

im częściej i trwalej nad nimi się zastanawiamy: niebo gwiaździste nade mną i prawo

moralne we mnie. Nie potrzebuję ich szukać ani jedynie domyślać się poza polem

mego widzenia jako spowitych w ciemnościach lub znajdujących się poza granicami

mego widzenia jako spowitych w ciemnościach lub znajdujących się poza granicami

mego poznania; […] Pierwszy widok, widok nieskończonej mnogości światów niejako

unicestwia moją ważność jako zwierzęcego stworzenia, które musi z powrotem

zwrócić materię, z której się poczęło […] Drugi natomiast podnosi moją wartość, jako

inteligencji nieskończenie dzięki mej osobowości w której prawo moralne objawia mi

inteligencji, nieskończenie dzięki mej osobowości, w której prawo moralne objawia mi

życie niezależne od zwierzęcości, a nawet od całego świata zmysłów, przynajmniej o

ile to daje się wnosić z celowego określenia mego istnienia przez to prawo, które to

określenie nie jest ograniczone do warunków i granic tego życia, lecz sięga w

nieskończoność ”

nieskończoność.

I. Kant, Krytyka praktycznego rozumu

Formy szacunku warunkowego

y

g

(1)



Szacunek zasługi – Szacunek oceniający to ten szacunek, którym

l k

d

i t ó

j

i ł dl (

h

lekarz darzy mistrzów swojego rzemiosła dla (wypracowanych przez

niech) cech charakteru, umysłowości, osiągnięć życiowych. Tym

szacunkiem obdarza także innych członków zespołu terapeutycznego,

którzy z takich czy innych powodów na niego zasługują

którzy z takich czy innych powodów na niego zasługują.



Szacunek pokory - Opinia o postępowaniu i decyzjach innego lekarza

winna zawsze brać pod uwagę, że podjęte przez niego działania

dotyczyły sytuacji, która z racji swej (różnorodnej, w tym sensie, że

y y y y

j ,

j

j (

j,

y

,

dotyczącej nie tylko stanu ściśle medycznego, ale także psychiki, relacji

społecznych, ekonomicznych itp.) złożoności, jest trudna. A więc

dotyczą sytuacji, w których wybiera się najlepsze możliwe rozwiązania

w danej chwili (a ocena co jest takim rozwiązaniem uwikłana jest w

w danej chwili (a ocena, co jest takim rozwiązaniem uwikłana jest w

kontekst jej podejmowania), które niestety mogą się różnić (i zapewne

faktycznie bardzo często się różnią) od najlepszych rozwiązań.

Formy szacunku warunkowego

Formy szacunku warunkowego
(2)

(2)



Szacunek uczciwości - polega na wywiązywaniu się ze

p

g

y ą y

ę

zobowiązań wynikających z zawartych umów. I zapewne

można tu wskazać zarówno na te umowy, które mają

charakter formalny, często wręcz określony prawnie jak

y,

ę

ę

y p

j

np. umowa o pracę, jak i tych zobowiązań, które zostały

przyjęte przez lekarza bez takich formalnych zapisów.



Szacunek instytucjonalny

polega na okazywaniu go



Szacunek instytucjonalny – polega na okazywaniu go

osobom, czy symbolom reprezentującym określone

instytucje, np. instytucję państwa (w gruncie rzeczy w

społeczeństwach demokratycznych szacunek okazywany

społeczeństwach demokratycznych szacunek okazywany

przedstawicielowi władzy stanowi formę okazywania

szacunku całemu społeczeństwu), sądów, ale także

i t t j

h

d

i

któ j d

l k

j

instytucje ochrony zdrowia, w której dany lekarz pracuje.

Formy szacunku warunkowego

Formy szacunku warunkowego
(3)

(3)



Szacunek opieki i troski - szacunek okazywany



Szacunek opieki i troski - szacunek okazywany
temu co delikatne, niepowtarzalne i z racji swojej
niepowtarzalności posiadające wyjątkową

niepowtarzalności posiadające wyjątkową
wartość, wartość, która równocześnie stanowi
właśnie wezwanie do troski i opieki.



Szacunek opieki i troski odgrywa fundamentalną rolę w

p

g y

ą

ę

relacji lekarz-pacjent



Szacunek opieki i troski to szacunek nauczyciela



Szacunek opieki i troski to szacunek nauczyciela
medycyny, przełożonego wobec
studenta/podwładnych.

studenta/podwładnych.

Etyka postępowania w relacji lekarz-

Etyka postępowania w relacji lekarz
lekarz (2):

D kl

j G

k

Deklaracja Genewska



„Deklaracja Genewska” stanowi tekst przysięgi, jaką winni składać

i któ

j

t ć i

i

ł k

i

ł

ś i l k

(

ci, którzy mają stać się nowymi członkami społeczności lekarzy (z

zasady w momencie otrzymywania dyplomu lekarza).



Często Deklaracja ta nazywana jest współczesną wersją „Przysięgi

ę

j

y

j

p

ą

ją

y ęg

Hipokratesa” (choć de facto merytorycznie nie jest z nią zgodna).



Została przyjęta na drugim zgromadzeniu World Medical

Associacion (WMA), które miało miejsce w Genewie we wrześniu

(

),

j

1948 roku. Tekst Deklaracji był następnie kilkakrotnie modyfikowany

(Sydney 1968; Wenecja 1983; Sztokholm 1994; Divonne-les-Bains

2005 i 2006).

)



Deklaracja zobowiązuje do okazywania należnego szacunku i

wdzięczności nauczycielom medycyny

Etyka postępowania w relacji lekarz-

Etyka postępowania w relacji lekarz
lekarz (3):

K d k Et ki L k

ki j (KEL) (1)

Kodeks Etyki Lekarskiej (KEL) (1)



KEL stanowi zbiór norm o charakterze deontologicznym

b

i

j

h l k

P l

obowiązujących lekarza w Polsce.



Aktualna wersja tego dokumentu została przyjęta w czasie

Nadzwyczajnego VII Krajowego Zjazdu Lekarzy (Toruń, 19-

y

j g

j

g

j

y (

20.09.2003), którego tekst został ostatecznie ogłoszony w 2004

roku.



Przyjęta wersja stanowi nawiązanie do wcześniej obowiązującego

yję

j

ą

j

ą ją g

teksu (przyjętego w 1991 i znowelizowanego w 1993 r.), wpisuje się

też w tradycję (sięgającą okresu międzywojennego) formułowania

zasad deontologicznych środowiska lekarskiego w Polsce [9].

g

y

g

[ ]



Trudno byłoby przy tym nie zauważyć, że obowiązujący KEL jest

wyjątkowo nieudaną (zarówno pod względem formalnym, jak i

merytorycznym) próbą spisania zasad deontologicznych polskiego

y

y

y ) p

ą p

g

y

p

g

środowiska lekarskiego

Etyka postępowania w relacji lekarz-

Etyka postępowania w relacji lekarz
lekarz (4):

K d k Et ki L k

ki j (KEL) (2)

Kodeks Etyki Lekarskiej (KEL) (2)



Relacje pomiędzy lekarzami normują artykuły III Rozdziału KEL (art.

52 55) W kilk i

h

t k ł h i

l ż

h d t

d i ł

52-55). W kilku innych artykułach, nie należących do tego rozdziału,

można jednak również odnaleźć odniesienia interesujące dla

określenia zobowiązań deontologicznych w relacji lekarz – lekarz

K d k (A t 52 1)

np. Kodeks (Art. 52.1)



Zobowiązuje do okazywania szacunku nauczycielom zawodu.

KEL podkreśla jednak, że ten sam szacunek należy się także

tki

l k

i

wszystkim lekarzom-seniorom.



Upomnienie powinno być formą pomocy udzielonej innemu

lekarzowi (a więc ostatecznie wyrazem szacunku dla niego!) a nie

(

ę

y

g )

sposobem na podważanie jego autorytetu (zwłaszcza w oczach

pacjentów)

Etyka postępowania w relacji lekarz-

Etyka postępowania w relacji lekarz
lekarz (5):

K d k Et ki L k

ki j (KEL) (3)

Kodeks Etyki Lekarskiej (KEL) (3)



KEL mówi o obowiązku ‘starszych kolegów’ do udzielania rady i

‘ ł d

k l

’ l k

il

i h

pomocy ‘młodszym kolegom’ lekarzom, a o ile są ich

zwierzchnikami, także do troski o rozwój i właściwe warunki

pracy swoich podwładnych



Co jest uznane za obowiązek doświadczonych lekarzy, przez

początkujących winno być traktowane jako coś, do czego mają

prawo, czego mogą oczekiwać lub wręcz wymagać od swoich

‘ t

h k l ó ’

d i

i

i i h

j

‘starszych kolegów’: rady i pomocy, wspierania ich rozwoju

zawodowego itd.



Wreszcie wyrazem szacunku dla innych lekarzy jest także

y

y

y j

zwracanie się do nich z prośbą o konsultację w zakresie ich

specjalności, czy uznanych umiejętności i wiedzy (Art. 54). Chociaż

podkreśla się również, że konsultacja taka nie zwalnia z

d

i d i l ś i

j t

odpowiedzialności za pacjenta

Etyka postępowania w relacji lekarz-

Etyka postępowania w relacji lekarz
lekarz (6):

K d k Et ki L k

ki j (KEL) (4)

Kodeks Etyki Lekarskiej (KEL) (4)



Zobowiązanie do wzajemnego szacunku pojawia się w

Zobowiązanie do wzajemnego szacunku pojawia się w

tekście „Przyrzeczenia Lekarskiego” stanowiącego

swoistą preambułę do KEL.



Poza „Przyrzeczeniem” warto jeszcze przykładowo

wskazać na Art. 56.2, w którym zobowiązuje się lekarzy

d t

ki

t

i

d

do troski o stowarzyszenia zawodowe.



Wreszcie w Art. 63.1 (budzącym poważne zastrzeżenia

t

) k śl

i

ki k k

ji

i d

etyczne) określa się warunki konkurencji pomiędzy

lekarzami, wprowadzając zakaz reklamowania się

przez lekarzy i wykorzystywania swego autorytetu

przez lekarzy i wykorzystywania swego autorytetu

medycznego dla celów komercyjnych.

Etyka postępowania w relacji lekarz-

Etyka postępowania w relacji lekarz
lekarz (7):

Z

i dl

j

t

Znaczenie dla pacjenta



Łatwiej zaufać człowiekowi, o którym się wie, że jest szanowany

i

h l d i Ł t i j

t

j t

i

f ć t ki

przez innych ludzi. Łatwiej, zatem, pacjentowi zaufać takiemu

lekarzowi, który otaczany jest szacunkiem przez innych lekarzy.



Wobec takich tendencji we współczesnej medycynie jak np.

j

p

j

y y

j

p

skracanie czasu pobytu pacjenta w szpitalu, rola zaufania pacjenta

do lekarza gwałtownie wzrasta.



Brak szacunku pomiędzy lekarzami (zwłaszcza, jeżeli okazywany

p

ę y

(

, j

y

y

publicznie, przed pacjentem) będzie skutkował brakiem zaufania

pacjenta do lekarza (często wręcz do ‘klasy’ lekarzy, ‘lekarza jako

lekarza’), co – jak racjonalnie można oczekiwać – nie pozostanie

)

j

j

p

bez wpływu na wyniki leczenia.

Zasady postępowania w relacji lekarz-lekarz (8):

y p

ęp

j

( )

konsekwencje zobowiązania do
szacunku



Szacunek jest racjonalny:

Szacunek jest racjonalny:



Upomnienie jako wyraz szacunku



Prawo gwizdka” – są ludzie którzy nie zasługują na



„Prawo gwizdka są ludzie, którzy nie zasługują na

szacunek warunkowy. Prawo gwizdka konstytuuje (z

racji asymetryczności relacji lekarz-pacjent)

j

y

y

j

p j

)

obowiązek moralny pracowników ochrony zdrowia.



Zobowiązanie do szacunku ma charakter wzajemny:

Norma „szanuj tych, którzy na niego zasługują” winna

być skorelowana z obowiązkiem „żyj tak, aby być

godnym szacunku”

godnym szacunku .

Et k

t

i

l ji l k

Etyka postępowania w relacji lekarz-
pacjent (1)

pacjent (1)



Kluczowym zagadnieniem podnoszonym w związku z

y

g

p

y

ą

zasadą szacunku dla autonomii jest kwestia tzw.

świadomej zgody.
O świadomej zgodzie (tzw paradygmatyczna



O świadomej zgodzie (tzw. paradygmatyczna

świadoma zgoda) można mówić wtedy i tylko wtedy,

gdy pacjent (lub woluntariusz w badaniach naukowych):

g y p j

(

y )



posiadający adekwatną wiedzę w zakresie zagadnienia, o

którym decyduje a przy tym



nie podlegając przymusowi



nie podlegając przymusowi



intencjonalnie wprost (słownie lub - częściej nawet – w formie

pisemnej) upoważnia lekarza (badacza) do wykonania /

zaniechania wykonania określonej procedury medycznej

zaniechania wykonania określonej procedury medycznej.

Et k

t

i

l ji l k

Etyka postępowania w relacji lekarz-
pacjent (2)

pacjent (2)



Koncepcja świadomej zgody zakłada



Koncepcja świadomej zgody zakłada
zatem, że pacjentowi / woluntariuszowi:



przekazane są odpowiednie informacje



które ten rozumie



które ten rozumie



podejmuje dobrowolnie decyzję.

Et k

t

i

l ji l k

Etyka postępowania w relacji lekarz-
pacjent (3)

pacjent (3)



W praktyce medycznej dopuszcza się, że wyrażenie

W praktyce medycznej dopuszcza się, że wyrażenie

zgody przez pacjenta może przybrać formę inną niż

paradygmatyczna, np.:



zgoda niejawna (milcząca zgoda), polegająca na

zastosowaniu się w swoim postępowaniu do określonych

poleceń czy wskazań tzn podjęcia takich działań które

poleceń czy wskazań, tzn. podjęcia takich działań, które

wykonałby ten, który z danym poleceniem czy wskazaniem się

zgadza

d i

li it l b

ł ż

d i ł

i

t

j t



zgoda implicite lub założona w działaniu stosowana jest

wówczas, gdy zgoda na jakiś zabieg, jest implicite założona w

zgodzie na wykonanie innego zabiegu

Et k

t

i

l ji l k

Etyka postępowania w relacji lekarz-
pacjent (4)

pacjent (4)



zgoda domniemana (na podstawie tego, co wiemy o jakiejś osobie,

t i d i

ż

iłb / i

iłb

d

d

bi ) t

twierdzimy, że wyraziłby/nie wyraziłby zgody na dany zabieg) – ten

rodzaj zgody ma szczególne znaczenie w odniesieniu do pobierania

narządów do przeszczepu od tzw. zmarłych dawców.



De facto o zgodzie domniemanej mówić należy także w przypadku tzw



De facto o zgodzie domniemanej mówić należy także w przypadku tzw.

zgody zastępczej, gdy o leczeniu pacjenta np. nieprzytomnego

decyduje ktoś (najczęściej członek najbliższej rodziny), który zna

uprzednio wyrażone przez pacjenta preferencje.

p

y

p

p j

p

j



Zgoda poczytywana („Poczytuje się, że pacjent, którego płyny

ustrojowe mogą mieć kontakt z ciałem osób należących do personelu

medycznego, zgadza się na przeprowadzenie testu na obecność wirusa

HIV

k

i i f

ji

ik h t

t t

ik

i

HIV oraz na przekazanie informacji o wynikach tego testu pracownikowi

ochrony zdrowia narażonemu na niebezpieczeństwo zakażenia.”)

Trzeba w tym miejscu jednak bardzo wyraźnie podkreślić, że– w

odróżnieniu od zgody implicite – w tym wypadku pracownicy ochrony

odróżnieniu od zgody implicite w tym wypadku pracownicy ochrony

zdrowia mają obowiązek poinformować pacjenta o ‘instytucji’ zgody

poczytywanej

Et k

t

i

l ji l k

Etyka postępowania w relacji lekarz-
pacjent (5)

pacjent (5)



Standard działania w najlepszym interesie pacjenta,

Standard działania w najlepszym interesie pacjenta,

który zakłada, że osoba podejmująca za pacjenta

decyzje wybierze takie rozwiązanie, które przyniesie

pacjentowi maksimum korzyści (tzw. ‘korzyści netto’,

tzn. tych, które pozostają „po odliczeniu’ szkód

związanych np z poddaniem się jakiemuś zabiegowi)

związanych np. z poddaniem się jakiemuś zabiegowi).



Korzyści powinny być oceniane z perspektywy

jakości życia pacjenta

jakości życia pacjenta.



Najczęściej standardem działania w najlepszym interesie

pacjenta posługują się rodzice decydujący o leczeniu ich

pacjenta posługują się rodzice decydujący o leczeniu ich

małego dziecka, w szczególności noworodka.

Opieka medyczna nad

Opieka medyczna nad
dzieckiem

dzieckiem



World Medical Association (WMA)



World Medical Association (WMA)
Deklaracja z Ottawy o Zdrowiu Dziecka

Przyjęta na 50 tym Światowym Zgromadzeniu Lekarzy



Przyjęta na 50-tym Światowym Zgromadzeniu Lekarzy
w Ottawie, w kanadzie , w październiku 1998 roku i
zmieniona przez 60 te Zgromadzenie Ogólne WMA w

zmieniona przez 60-te Zgromadzenie Ogólne WMA w
New Delhi, w Indiach, w październiku 2009 roku.

Et k

t

i

l ji l k

Etyka postępowania w relacji lekarz-
pacjent (6)

pacjent (6)



Swoistą formę podejmowanie decyzji w oparciu o standard działania

jl

i t

i

j t

bi

ó

d

w najlepszym interesie pacjenta przybiera wówczas, gdy

decydującym jest lekarz.



Zwykło się wówczas mówić o paternalizmie słabym, a więc

y

ę

p

y

ę

sytuacji, gdy lekarz wobec braku autonomicznie podjętej przez

pacjenta decyzji, sam za niego decyduje kierując się zasadami

dobroczynności i nieszkodzenia.



Paternalizm słaby przeciwstawić należy paternalizmowi

mocnemu, gdy lekarz podejmuje działania wbrew autonomicznej

decyzji pacjenta. Tradycyjna etyka medyczna dopuszczała (lub

y j p j

y yj

y

y

p

(

wręcz preferowała) działania zgodne z paternalizmem mocnym.

Et k

t

i

l ji l k

Etyka postępowania w relacji lekarz-
pacjent (7)

pacjent (7)



Specyficzną formę postępowania wobec pacjenta aktualnie nie zdolnego do

d j

i d

ji d ś i

j

l

i d

t

podejmowania decyzji odnośnie swojego leczenia dopuszcza tzw.

„Europejska Konwencja Bioetyczna” przyjęta w Oviedo (zwana często:

„Konwencją z Oviedo”) w listopadzie 1996 roku. Dokument ten, jakkolwiek

stworzony przez polityków a nie lekarzy wydaje się jednak być słusznie

stworzony przez polityków a nie lekarzy, wydaje się jednak być słusznie

klasyfikowany jako dokument deontologiczny lekarzy europejskich.



Czytamy w nim o poszanowaniu uprzednio (tzn. przed okresem braku

autonomii pacjenta spowodowanej np. stanem nieświadomości)

p j

p

j p

)

wyrażonych dyrektyw (ang. advance directive) odnośnie sposobu, w jaki

pacjent życzy sobie by go leczono, jakich zaś procedur nie życzy sobie, by

wobec niego stosowano (zwłaszcza ze względów religijnych lub z uwagi na

spodziewaną jakość życia)

spodziewaną jakość życia).



Coraz częściej podkreśla się ich (niemal) całkowitą nieefektywność, a

nawet poddaje się w wątpliwość ich (lub, co najmniej niektórych, ich form)

etyczną słuszność

etyczną słuszność.

Oś iadc enia pro f t ro (ad ance

Oświadczenia pro futuro (advance
directives): definicja

directives): definicja



Deklaracje pacjentów dane



„Deklaracje pacjentów, dane
uprzednio na wypadek sytuacji, w
któ j

b ć i k

t t i d

której mogą być niekompetentni do
decydowania o sprawowanej wobec

decydowania o sprawowanej wobec
nich opiece zdrowotnej, określające
i h

f

j t

t

l b

ich preferencje terapeutyczne lub
autoryzujące osoby trzecie do

y ją

y

podejmowania za nich decyzji”

Medical Subject Headings (zgodnie z Bioethics Thesaurus)

Oś iadc enia pro f t ro głó ne

Oświadczenia pro futuro: główne
ich typy (1)

ich typy (1)



Medyczne dyrektywy na



Medyczne dyrektywy na
przyszłość/testamenty życia



Dyrektywy dotyczące uznawanych wartości



Dyrektywy będące instrukcjami postępowania



Dyrektywy będące instrukcjami postępowania



Ograniczone instrukcje postępowania



Nieograniczone instrukcje postępowania

g

j p

ęp



Ustanowienie trwałego przedstawiciela

d

(DPA D

bl

f

medycznego (DPA – Durable power of
attorney)

y)

Oś iadc enia pro f t ro głó ne

Oświadczenia pro futuro: główne
ich typy (2)

ich typy (2)



Instrukcje złożone ustnie



Instrukcje złożone ustnie



Instrukcje złożone na piśmie (w tym z

j

p

(

y

wykorzystaniem odpowiednio
przygotowanych formularzy np Five

przygotowanych formularzy, np. „Five
Wishes”, „Let me decide” itp.)



Uprzednia odmowa



Uprzednie żądanie



Uprzednie żądanie

Oś iadc enia pro f t ro

ią ane

Oświadczenia pro futuro: wiązane z
nimi nadzieje (1)

nimi nadzieje (1)



Dają szansę pacjentom na podejmowanie



Dają szansę pacjentom na podejmowanie
decyzji odnośnie do wdrożenia/odstąpienia od
stosowania określonych procedur medycznych

stosowania określonych procedur medycznych,
co do użycia których, gdyby nie było oświadczeń
pro futuro, byliby zdani na (paternalistyczną)
zależność od innych osób (przede wszystkim

y

(p

y

lekarzy).

Oś iadc enia pro f t ro

ią ane

Oświadczenia pro futuro: wiązane z
nimi nadzieje (2)

nimi nadzieje (2)



Ułatwiają lekarzowi podejmowanie decyzji,

Ułatwiają lekarzowi podejmowanie decyzji,
zwłaszcza w kontrowersyjnych
przypadkach co znaczy że także(?)

przypadkach, co znaczy, że także(?)
zdejmują „odpowiedzialność z lekarza”.

(

)

(M. Wichrowski)



Dają szansę lepszego poszanowania
przekonań światopoglądowych/religijnych
pacjenta .



Przyczyniają się do humanizacji medycyny.

Et k

t

i

l ji l k

Etyka postępowania w relacji lekarz-
pacjent (8)

pacjent (8)



KEL nakłada na lekarza obowiązek uzyskania świadomej zgody

j

t

bi

(A t 13 1 3

A t 15 1)

pacjenta na proponowany mu zabieg (Art. 13.1-3 oraz Art. 15.1).



Dopuszcza się przy tym zgodę zastępczą oraz standardy

działania w najlepszym interesie pacjenta jak i paternalizm

j p y

p j

j

p

słaby (Art.15.1-3).



Jako etycznie niebezpieczny należałoby określić zapis Art. 17 KEL

dopuszczający prawo lekarz do nie przekazywania pacjentowi

p

ją y p

p

y

p j

informacji o diagnozie, gdy rokowanie jest bardzo niepomyślne, o

ile przekazanie takiej informacji miałaby być szkodliwe dla pacjenta..

Artykuł ten wydaje się dopuszczać paternalistyczne (w rozumieniu

y

y j

ę

p

p

y

(

paternalizmu mocnego) postępownie lekarza.

Oś iadc enia pro f t ro

Oświadczenia pro futuro:
rozstrzygnięcia prawne

rozstrzygnięcia prawne



USA – The Patient Self-Determination Act (1991)



USA The Patient Self Determination Act (1991)



Nowa Zelandia – New Zealand Code of Health and
Disabilit Ser ices Cons mers’ Rights (1996)

Disability Services Consumers’ Rights (1996)



Anglia i Walia – The Mental Capacity Act 2005
(2007)



Niemcy – Kodeks Cywilny § 1896 & § 1901 (1998)

e cy

ode s Cy

y § 896 & § 90 ( 998)

Oś iadc enia pro f t ro

Oświadczenia pro futuro:
rozstrzygnięcia prawne

rozstrzygnięcia prawne



Polska



Polska



Brak rozstrzygnięć ustawowych/oczekiwanie na takie

t

i i (K

j

O i d )

rozstrzygnięcia (Konwencja z Oviedo)



Wyrok Sądu Najwyższego z 27.10.2007 (III CK
155/05):

„Oświadczenie pacjenta wyrażone na wypadek utraty przytomności,
określające wolę dotyczącą postępowania lekarza w stosunku do niego
w sytuacjach leczniczych, które mogą zaistnieć, jest dla lekarza – jeżeli
zostało złożone w sposób wyraźny i jednoznaczny – wiążące.”

zostało złożone w sposób wyraźny i jednoznaczny wiążące.

Et k

t

i

l ji l k

Etyka postępowania w relacji lekarz-
pacjent (9)

pacjent (9)



W KEL szczególnie podkreśla się konieczność uzyskania zgody

j

t /

l

t i

bi

d i ł

b d

i

pacjenta/wolontariusza biorącego udział w badaniu

naukowym(Art. 43).



W KEL jest wprowadzone błedne rozróżnienie eksperymentów

j

p

p y

medycznych na lecznicze oraz badawcze



Zdecydowanie lepiej przyjąć rozróżnienie na:



eksperymenty terapeutyczne (zmierzające do zbadania takiej metody



eksperymenty terapeutyczne (zmierzające do zbadania takiej metody

leczenia, które mogłaby być stosowana w terapii choroby na którą cierpi

pacjent wolontariusz w badaniach) oraz



eksperymenty nie-terapeutyczne (zmierzające do zdobycia wiedzy,

p y

y

p

y

(

ją

y

y,

która nie ma bezpośredniego zastosowania w leczeniu chorób, na które

cierpi pacjent będący przedmiotem badania; eksperymenty tego typu

prowadzone są jednak raczej nie tyle na pacjentach, co zdrowych

wolontariuszach)

wolontariuszach).

Et k

t

i

l ji l k

Etyka postępowania w relacji lekarz-
pacjent (10)

pacjent (10)



KEL w swoich rozstrzygnięciach dotyczących



KEL w swoich rozstrzygnięciach dotyczących

badań naukowych na ludziach odwołuje się do

dwóch międzynarodowych dokumentów

dwóch międzynarodowych dokumentów

deontologicznych:



Tzw Deklaracja Helsińskiej” przyjętej przez WMA



Tzw. „Deklaracja Helsińskiej przyjętej przez WMA

w czasie 18-tego zgromadzenia ogólnego tego

stowarzyszenia (Helsinki, czerwiec 1964 r.

y

(

,

modyfikowany następnie wielokrotnie, po raz ostatni

w październiku 2008 r.).



„Zasady prawidłowego prowadzenia badań

klinicznych (GCP)”.

Et k

t

i

l ji l k

Etyka postępowania w relacji lekarz-
pacjent (11)

pacjent (11)



zgodnie z Deklaracją Helsińską” przez



zgodnie z „Deklaracją Helsińską przez

badania naukowe na ludziach należy

rozumieć nie tylko te które:

rozumieć nie tylko te, które:



prowadzone są bezpośrednio na osobie pacjenta,

ale także:

ale także:



takie studia, które wykorzystują materiał biologiczny

pochodzący od pacjenta (o ile można na jego

pochodzący od pacjenta (o ile można na jego

podstawie zidentyfikować pacjenta) oraz



na danych pacjenta



na danych pacjenta.

Et k

t

i

l ji l k

Etyka postępowania w relacji lekarz-
pacjent (12)

pacjent (12)



Pacjent/wolontariusz musi zostać poinformowany o celach danego

b d i

k

t d h ź ódł h fi

i

badani naukowego, metodach, źródłach finansowania,

(potencjalnym) konflikcie interesów, instytucjonalnej afiliacji

badacza, oczekiwanych korzyściach / przewidywanych

k h

żli

d k

f

i

i

d i ł

ryzykach, możliwym dyskomforcie związanym z udziałem w

badaniu (punkt 22). Pacjent/wolontariusz musi być poinformowany o

całkowitej dobrowolności udziału w badaniu i swoim prawie do

wycofania się z niego

wycofania się z niego.



Deklaracja zobowiązuje do upewnienia się, czy przekazane

informacje zostały poprawnie zrozumiane przez

j t /

l t i

I d i

i i

i

t

ż

pacjenta/wolontariusza. I dopiero, po upewnieniu się o tym, można

oczekiwać, że zostanie wyrażona zgoda (w formie pisemnej,

jeżeli zaś ta jest niemożliwa ustnie w obecności świadków).

Zgoda na udział w badaniu winna mieć więc formę zgody

Zgoda na udział w badaniu winna mieć więc formę zgody

paradygmatycznej.

Et k

t

i

l ji l k

Etyka postępowania w relacji lekarz-
pacjent (13)

pacjent (13)



Dopuszcza się jednak także badania na tych, którzy zgody w tej

f

i

i

ić Wó

j d k b d

b

i

j t

formie nie mogą wyrazić. Wówczas jednak badacz zobowiązany jest

wykazać, że wyniki uzyskane w badaniu będą służyły dobru

badanych (tj. danych konkretnych osób lub – co najmniej -

d j ki j

t i

b d

i

l ż )(

kt 24) M i

grupy, do jakiej uczestniczący w badaniu należą)(punkt 24). Musi

też zachodzić taka sytuacja, w której danych badań nie można

przeprowadzić (ze względów merytorycznych) na grupie osób, które

byłaby zdolne do wyrażania (paradygmatycznej) świadomej zgody

byłaby zdolne do wyrażania (paradygmatycznej) świadomej zgody .



„Deklaracja Helsińska” zobowiązuje do właściwego

przygotowania metodologicznego przed podjęciem badań oraz

d t

i i

t k ł b d ń d

k

t ji d

i d i j

przedstawienia protokołu badań do akceptacji odpowiedniej

niezależnej komisji etycznej/bioetycznej, która powinna dokonać

jego oceny.

Et k

t

i

l ji l k

Etyka postępowania w relacji lekarz-
pacjent (14)

pacjent (14)



„Deklaracja Helsińska” ogranicza stosowanie placebo w

b d

i h

k

h t lk d t ki j

t

ji

któ j

badaniach naukowych tylko do takiej sytuacji, w której nowa

terapia stosowana jest w leczeniu osób cierpiących na choroby,

wobec których do tej pory nie znano skutecznych metod

t

t

h W t ki j

t

ji (i t lk

t ki j)

l

t ż

terapeutycznych. W takiej sytuacji (i tylko w takiej) wolno też

porównywać wyniki nowej terapii z sytuacją ludzi nieleczonych.

Jeżeli znana jest skuteczna terapia, to wobec niej (powinna być

porównywana metoda testowana w badaniu naukowym

porównywana metoda testowana w badaniu naukowym.



„Deklaracja Helsińska” dopuszcza tzw. eksperymentalną

terapię. Lekarz, wobec braku skutecznych metod terapii, ma prawo

t

ć

d

j t l

i

t d

i któ

i

t ł

zastosować za zgodą pacjenta, leczenie metodami, które nie zostały

do tej pory sprawdzone. Eksperymentalna terapia nie stanowi przez

się badania naukowego, może jednak (i zapewne często tak właśnie

jest) stanowić rację dla podjęcia odpowiednich badań naukowych

jest) stanowić rację dla podjęcia odpowiednich badań naukowych.

Et k

t

i

l ji l k

Etyka postępowania w relacji lekarz-
pacjent (15)

pacjent (15)



Kwestia zachowania poufności informacji



Kwestia zachowania poufności informacji

uzyskanych w czasie leczenia/prowadzenia

badań naukowych

badań naukowych.



Do zachowania tajemnicy lekarskiej zobowiązują

zarówno deontologiczne dokumenty o zasięgu

zarówno deontologiczne dokumenty o zasięgu

międzynarodowym (Deklaracja Genewska,

Deklaracja Helsińska) jak i krajowe

Deklaracja Helsińska), jak i krajowe

rozstrzygnięcia środowiska lekarskiego w Polsce

(KEL)

(KEL).

Et k

t

i

l ji l k

Etyka postępowania w relacji lekarz-
pacjent (16)

pacjent (16)



KEL zagadnieniu tajemnicy lekarskiej poświęca Art. 23 – Art. 29. W Art. 23.

k śl

k

t

j t bj t t j

i

tj i f

j

j

i i

określa zakres tego, co jest objęte tajemnicą, tj. informacje o pacjencie i

jego otoczeniu. Podkreśla się ponadto, że śmierć pacjenta nie zwalnia z

zachowania tajemnicy.



Art 24 Art 27 wskazują na specyficzne sytuacje w których lekarz w sposób



Art.24-Art.27 wskazują na specyficzne sytuacje, w których lekarz w sposób

usprawiedliwiony ma prawo przekazać innym osobom informacje chronione

tajemnicą lekarska. Wśród takich sytuacji wymienia się:



przekazanie informacji innemu lekarzowi, w zakresie w jakim jest to



przekazanie informacji innemu lekarzowi, w zakresie w jakim jest to

niezbędne dla dalszego leczenia oraz wydawania odpowiednich orzeczeń o

stanie zdrowia pacjenta);



udzielenie przez pacjenta zgody na przekazanie informacji
i t i i

ż

ż

i dl

d

i i ż i i

h

ób



istnienie poważnego zagrożenia dla zdrowia i życia innych osób,;



gdy tak regulują przepisy prawa państwowego;



w badaniach wykonywanych na zlecenie upoważnionego z mocy prawa

podmiotu za wiedzą i de facto zgodą milczącą pacjenta;

podmiotu, za wiedzą i de facto zgodą milczącą pacjenta;



przy stwierdzeniu przez lekarza, że doszło do naruszenia praw człowieka

Et k

t

i

l ji l k

Etyka postępowania w relacji lekarz-
pacjent (17)

pacjent (17)



KEL szczególną uwagę poświęca trzem grupom zagadnień związanych z opieką nad

pacjentem:

pacjentem:



opieką nad chorymi w stanie terminalnym (zobowiązanie do opieki – Art. 30; zakaz w

Art. 31 eutanazji oraz wspomaganego samobójstwa tzw. PAS – ‘physician-assisted

suicide’; zwolnienie z obowiązku stosowania uporczywej terapii i nadzwyczajnych

środków leczniczych Art 32)

środków leczniczych – Art. 32)



w związku z dokonywaną transplantacją (de facto regulacje dotyczą tylko kwestii

związanych z osobą dawcy narządów/tkanek; akceptacja w Art. 33 dla rozwiązania

prawnego obowiązującego w Polsce, tj. przyjęcie że brak sprzeciwu winien być

traktowany jako zgoda na pobieranie narządów po śmierci dawcy; zasady pobierania

traktowany jako zgoda na pobieranie narządów po śmierci dawcy; zasady pobierania

narządów od żywego dawcy – Art. 36 kwestia zgody pacjenta / Art. 37 zgody

przedstawiciela ustawowego małoletniego pacjenta; zakaz uzyskiwania korzyści

majątkowych lub osobistych przez lekarza z tytułu pozyskiwania narządów do

przeszczepów – Art. 35)



w związku z zagadnieniami dotyczącymi ludzkiej prokreacji (obowiązek informowania w

tym zakresie stosownie do najlepszej wiedzy medycznej – Art. 38, odpowiedzialności

lekarza za zdrowie i życie zarówno matki jak i płodu - Art. 39; absolutny zakaz

klonowania człowieka, w tym także tzw. klonowania terapeutycznego – Art. 39a)

Et ka postępo ania

relacji

Etyka postępowania w relacji
lekarz-społeczeństwo (1)

lekarz-społeczeństwo (1)



KEL (Art. 22) określa kryteria, jakimi powinien kierować

(

)

y

, j

p

się lekarz w udzielaniu świadczeń zdrowotnych

wówczas, kiedy dostęp pacjentów do nich jest

ograniczony (tj nie można udzielić ich równocześnie

ograniczony (tj. nie można udzielić ich równocześnie

wszystkim tym, którzy ich potrzebują):



KEL przyjmuje, że jedynym zasadnym kryterium są względy

ś iśl

d

ściśle medyczne.



Od strony negatywnej w „Części ogólnej” KEL (Art. 2) podkreśla

się, że ani naciski rynkowe czy społeczne ani wymagania

ę

y

y p

y

g

administracyjne nie mogą naruszyć tego, co bioetyka

pryncypializmu uznaje za jedno ze swych centralnych twierdzeń,

a mianowicie stwierdzenie, że interes pacjenta musi być

dl l k

j

ż i j

zawsze dla lekarza najważniejszy .

Et ka postępo ania

relacji

Etyka postępowania w relacji
lekarz-społeczeństwo (2)

lekarz-społeczeństwo (2)



Art 68 KEL zakazujący przyjmowania przez



Art. 68 KEL zakazujący przyjmowania przez
lekarza korzyści z działań o charakterze
korupcyjnym wyklucza aby racją rozdziału

korupcyjnym, wyklucza, aby racją rozdziału
środków w ochronie zdrowia były też
przyjmowane łapówki.



Art. 57.2-3, zakazujący narażania pacjentów



Art. 57.2 3, zakazujący narażania pacjentów
na nieuzasadnione koszty leczenia,

Et ka postępo ania

relacji

Etyka postępowania w relacji
lekarz-społeczeństwo (3)

lekarz-społeczeństwo (3)



Bardzo cenne wydaje się zwrócenie uwagi w



Bardzo cenne wydaje się zwrócenie uwagi w
KEL na związki lekarza z przemysłem,
zwłaszcza zaś przemysłem farmaceutycznym

zwłaszcza zaś przemysłem farmaceutycznym
Art. 51a-51g. :



Kwestia obiektywności osądu lekarza, co do
stosowanej diagnostyki czy terapii.



Ujawnienie faktu takiej współpracy, o ile
stanowiłaby ona o (potencjalnym) konflikcie

y

(p

j

y )

interesów.

Et ka postępo ania

relacji

Etyka postępowania w relacji
lekarz-społeczeństwo (4)

lekarz-społeczeństwo (4)



Jakkolwiek KEL w wielu miejscach zakłada współpracę

Jakkolwiek KEL w wielu miejscach zakłada współpracę

lekarza z instytucjami państwa, dokument ten jednak

bardzo jednoznacznie wskazuje granice chroniące przed

wykorzystaniem wiedzy i umiejętności lekarza w celach

nie-medycznych.



Od t

t

j

l

ść

d i ł

i l k

dk śl



Od strony pozytywnej wolność w działaniu lekarza podkreśla

Art. 4,



od strony negatywnej zaś Art. 74 zakazujący lekarzowi udziału

y

g y

j

ją y

w „akcie pozbawiani życia […] torturowaniu lub innym

poniżającym traktowaniu człowieka”.

Et ka postępo ania

relacji

Etyka postępowania w relacji
lekarz-społeczeństwo (5)

lekarz-społeczeństwo (5)



W zakresie zakazu udziału lekarza w postępowaniu opisanym w ostatnim

i

h

t k łó

i

KEL

t j

ł i

d

t

ze wspominanych artykułów, zapisy KEL pozostają w pełni zgodne z tzw.

„Deklaracją z Tokio” przyjętą przez WMA w 1975 r.



Deklaracja ta w sposób całkowicie jednoznaczny zabrania współpracy

lekarzy z działaniami które należy uznać za poniżające traktowanie

lekarzy z działaniami, które należy uznać za poniżające traktowanie

człowieka, w szczególności za jego torturowanie.



Torturowanie definiuje się tutaj jako „świadome, planowe lub bezwzględne

zadawanie cierpienia czy to fizycznego czy psychicznego przez jedną lub

zadawanie cierpienia czy to fizycznego czy psychicznego przez jedną lub

więcej osób działających czy to z własnej woli czy na polecenie

jakiejkolwiek władzy, przy czym celem takiego postępowania jest

zmuszenie danej osoby do wyznania informacji, przyznania się do czegoś

l b j ki

k l i k i

d ”

lub z jakiegokolwiek innego powodu”.



Wśród działań zakazanych wymienia się także wprowadzenie sztucznego

karmienia więźnia, który odmówił przyjmowania posiłków

Wnioski:



Tak przedstawione zobowiązania



Tak przedstawione zobowiązania
deontologiczne są zasadniczo zgodne z
czterema zasadami pryncypializmu:



Szacunku dla autonomii



Szacunku dla autonomii



Nieszkodzenia



Dobroczynności



Sprawiedliwości



Sprawiedliwości

Aneks:
Tekst ujednolicony USTAWY z dnia 5
grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i

grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i
lekarza dentysty (1997 r. Dz. U. Nr 28,

152)

poz. 152)

[wynikający z tekstu obwieszczenia ogłaszającego tekst jednolity ustawy: z dnia 2 listopada 2005 r. Dz. U. Nr
226, poz. 1943; uwzględniający ustawy zmieniające:

z dnia 23 czerwca 2006 r. Dz. U. Nr 117, poz. 790

(A t 2)

d i 8

ś i 2006

D U N 191

1410 (A t 53)

d i 18

źd i

ik 2006

D U

(Art. 2) z

dnia 8 września 2006 r. Dz. U. Nr 191, poz. 1410 (Art. 53) z dnia 18 października 2006 r. Dz. U.

Nr 220, poz. 1600 (Art. 18)]

Dostępna ze strony:

ęp

y

http://www.portalmed.pl/xml/prawo/medy
cyna/medycyna/r2006/061600u1

cyna/medycyna/r2006/061600u1

Aneks dok ment deontologic ne

Aneks: dokumenty deontologiczne
on-line (1)

on-line (1)



World Medical Association Declaration of



World Medical Association, Declaration of
Geneva, dostępna ze strony:
http://www.wma.net/en/30publications/10p
olicies/g1/index html pdf?print-media-

olicies/g1/index.html.pdf?print media
type&footer-right=[page]/[toPage]



Kodeks Etyki Lekarskiej dostępny ze
strony

strony
http://www.nil.org.pl/dokumenty/kodeks-
etyki-lekarskiej

Aneks dok ment deontologic ne

Aneks: dokumenty deontologiczne
on-line (2)

on-line (2)



Oviedo Convention dostępna ze strony:



Oviedo Convention, dostępna ze strony:

http://conventions.coe.int/Treaty/en/Treaties/Htm

l/164 htm

l/164.htm



World Medical Association, Declaration of

Helsinki dostępna ze strony:

Helsinki, dostępna ze strony:

http://www.wma.net/en/30publications/10policies

/b3/17c pdf

/b3/17c.pdf



Guideline for Good Clinical Practice

(GCP) d t

t

(GCP),dostępne ze strony:

http://www.ich.org/LOB/media/MEDIA482.pdf

Aneks dok ment deontologic ne

Aneks: dokumenty deontologiczne
on-line (3)

on-line (3)



The Belmont Report: Ethical Principles and

The Belmont Report: Ethical Principles and

Guidlienes for the Protection of Human Subject

of Research, dostępny ze strony:

http://ohsr.od.nih.gov/guidelines/belmont.html ,



Declaration of Tokyo - Guidelines for Medical

y

Doctors concerning Torture and Other Cruel,

Inhuman or Degrading Treatment or Punishment

i R l ti

t D t ti

d I

i

t

in Relation to Detention and Imprisonment,

dostępna ze strony

http://www wma net/en/20activities/10ethics/20to

http://www.wma.net/en/20activities/10ethics/20to

kyo/index.html.pdf?print-media-type&footer-

right=[page]/[toPage]

right [page]/[toPage]