1
Synteza kwasów
tłuszczowych
Błony biologiczne
Synteza kwasów tłuszczowych versus ß-oksydacja
•
Porównanie syntezy kwasów tłuszczowych z degradacją kwasów
tłuszczowych :
1.
Synteza przebiega w cytozolu, a degradacja w matriks
mitochondrialnej
2.
Produkty pośrednie syntezy kwasów tłuszczowych są
kowalencyjnie związane z grupą –SH białkowego nośnika reszt
acylowych (ACP), a produkty pośrednie degradacji kw.
tłuszczowych są związane z grupą –SH Co A.
3.
Synteza jest katalizowana przez syntazę kwasów tłuszczowych,
która u zwierząt jest wielofunkcyjnym kompleksem enzymatycznym
zlokalizowanym w pojedynczym łańcuchu polipeptydowym, a u
mikroorganizmów jest kompleksem enzymatycznym. Enzymy
uczestniczące w degradacji są pojedynczymi, odrębnymi białkami.
4.
Łańcuch kwasu tłuszczowego ulega wydłużaniu przez dołączanie
kolejnych jednostek dwuwęglowych, pochodzących z acetylo-CoA.
Bezpośrednim, aktywowanym dawcą tych jednostek dwuwęglowych
jest malonylo-ACP. Podczas degradacji uwalniane są cząsteczki
acetylo-CoA.
5.
Reduktorem w procesie biosyntezy kwasów tłuszczowych jest
NADPH. Utleniaczami w procesie degradacji kwasów tłuszczowych
są NAD
+
i FAD.
Pochodzenie acetylo-CoA
Metabolizm szkieletów węglowych
aminokwasów ketogennych
Pirogronian
Oks
ydac
yjna
dek
arbo
ksyla
cja
Acetylo-CoA
Rozpad ciał
ketonowych
ß-oksydacja
kwasów
tłuszczowych
Katabolizm szkieletów
węglowych aminokwasów
ketogennych
Pochodzenie NADPH
Dekarboksylacja jabłczanu
przez enzym jabłczanowy
(dehydrogenaza
jabłaczanowa
dekarboksylująca
Transport cytrynianu z
mitochondrium do
cytoplazmy
Szlak fosforanów pentoz
NADPH
2
Przeniesienie acetylo-CoA z matriks
mitochondrialnej do cytozolu
1
1
-liaza ATP-cytrynianowa
Potencjał
redukcyjny
NADH→NADPH
2
2
– dehydrogenaza
jabłczanowa
3
3
– enzym jabłczanowy (dehydrogenaza jabłczanowa
dekarboksylująca zależna od NADP
+
)
Elongacja kwasów tłuszczowych
•
W każdym obrocie cyklu elongacji w syntezie kwasów
tłuszczowych wyróżniamy cztery reakcje:
1. Kondensacja acetylo-ACP i malonylo-ACP, co daje
acetoacetylo-ACP. Reakcję katalizuje:
enzym kondensujący acylo-malonylo-ACP.
2. Redukcja acetoacetylo-ACP do D-3-hydroksybutyrylo-
ACP. Reakcję katalizuje:
reduktaza β
β
β
β-ketoacylo-ACP, reduktor- NADPH.
3. Odwodnienie D-3-hydroksybutyrylo-ACP do krotonylo-
ACP. Reakcję katalizuje: dehydrataza 3-
hydroksyacylo-ACP.
4. Redukcja krotonylo-ACP przez cząsteczkę NADPH
prowadzi do powstania butyrylo-ACP. Reakcję
katalizuje:
reduktaza enoilo-ACP.
malonylo~ S-CoA
Po przejściu reakcji od1 do 4
siedem razy powstaje
palmitoilo-ACP
Tioesteraza
palmitynian
CH
3
- (CH
2
)
14
– COO
-
Biosynteza kwasów
tłuszczowych
Synteza kwasów tłuszczowych
u roślin
• NADPH niezbędny do
syntezy kwasów
tłuszczowych pochodzi z
procesu fotosyntezy
• acetylo~SCoA pochodzi z
oksydacyjnej dekarboksylacji
pirogronianu lub jest
produktem reakcji
katalizowanej przez
syntetazę acetylo~SCoA:
octan + ATP→
→
acetylo ~SCoA + AMP + PPi
3
STECHIOMETRIA SYNTEZY KWASÓW
TŁUSZCZOWYCH
Reakcja syntezy palmitynianu (C
16
):
Acetylo-CoA + 7 malonylo-CoA + 14NADPH + 20H
+
palmitynian + 7CO
2
+ 14 NADP
+
+ 8CoA + 6H
2
O
Równanie syntezy malonylo-CoA
:
7acetylo-CoA + 7CO
2
+ 7ATP 7 malonylo-CoA + 7 ADP +
7P
i
+ 14H
+
Reakcja sumaryczna syntezy palmitynianu:
8 acetylo-CoA + 7 ATP + 14 NADPH + 6H
+
palmitynian + 14 NADP
+
+ 8 CoA + 6H
2
O + 7 ADP + 7 P
i
Błony biologiczne
Skład chemiczny: lipidy, białka
Bariery o selektywnej przepuszczalności
Błona komórkowa – plazmalema
Błony wewnątrzkomórkowe
Cechy wspólne błon biologicznych
Struktury warstwowe
Zbudowane z lipidów i białek oraz węglowodanów
Lipidy błon tworzą dwuwarstwę stanowiącą barierę dla
przepływu cząsteczek polarnych
Białka zanurzone w dwuwarstwie lipidowej pełnią funkcje:
pomp, kanałów, receptorów, enzymów, przenośników
energii
Błony są zespołami cząsteczek niezwiązanych
kowalencyjnie (oddziaływania niekowalencyjne o
charakterze kooperatywnym)
Są strukturami płynnymi, są asymetryczne
Są spolaryzowane elektrycznie: (-) od strony wnętrza
komórki lub organellum.
Amfipatyczny charakter lipidów błonowych jest przyczyną
spontanicznego formowania dwuwarstwy w roztworach
wodnych
4
Lipidy błon biologicznych
Fosfolipidy
Sfingolipidy
Sterole
Fosfolipidy i sfingolipidy błon
biologicznych
Sterole błon biologicznych
Białka błonowe
1. Integralne białko błonowe
(transbłonowe)
2. Białko monowarstwy
zewnętrznej
3. Białko monowarstwy
wewnętrznej
4. Białko wewnętrzne błony
5. Białko peryferyczne
5
5
5
Sposoby kotwiczenia białek
błonowych
Tworzą kanały błonowe o polarnym
wnętrzu.
Białka nie przebijające błony łączą się
z fosfolipidami błony za pomocą
słabych wiązań jonowych,
wodorowych i oddziaływań van der
Waalsa lub za pomocą kotwic
lipidowych (kwas palmitynowy ,
mirystynowy)
Sposoby asocjacji
białek z błonami
biologicznymi
:
za pomocą kwasów
tłuszczowych;
za pomocą
pochodnych
prenylowych
za pośrednictwem
fosfatydyloinozytolu
za posrednictwem
cholesterolu
Model płynnej mozaiki
Płynność i asymetria błon biologicznych
Płynność i giętkość błony zależy od charakteru hydrofobowych „ogonów”
fosfolipidów, im więcej nienasyconych kwasów tłuszczowych tym bardziej
płynna błona. Cholesterol wypełnia przestrzenie pomiędzy łańcuchami
nienasyconych kwasów tłuszczowych i zmniejsza jej płynność.
Cząsteczki wykonują ruchy obrotowe wokół długiej osi i wymieniają się z
cząsteczkami sąsiadującymi (dyfuzja rotacyjna)
Przemieszczanie cząsteczek z jednej warstwy do drugiej (dyfuzja
poprzeczna flip-flop) jest utrudniona.
Przemieszczanie lipidów w obrębie warstwy (dyfuzja lateralna ) zachodzi
intensywnie.
Rozmieszczenie
składników błon
biologicznych
Fosfatydyloinozytole – w cytosolowej warstwie
6
Transport bierny- dyfuzja ułatwiona:
• zachodzi z udziałem białkowych przenośników lub kanałów;
• dzięki tworzeniu się na błonie gradientu elektrochemicznego lub
chemicznego;
• zachodzi na drodze uniportu.
Transport bierny – dyfuzja prosta:
•
przemieszczanie metabolitów przez błony zgodnie z gradientem stężeń
lub gradientem elektrochemicznym, aż do ustalenia się równowagi;
• nie wymaga przenośników, nie zużywa ATP
• zachodzi na drodze uniportu
Transport aktywny przez błony
Zachodzi wbrew gradientowi stężeń.
Wymaga energii pochodzącej bezpośrednio lub pośrednio z hydrolizy ATP.
Wykazuje charakter wektorowy (tylko w jedna stronę).
Zachodzi przy udziale swoistych przenośników - pomp - białek o cechach
enzymów (swoistość w stosunku do przenoszonej cząsteczki, Vmax, Km)
Pompa sodowo-potasowa