Materiały

Materiały

prof. dr hab. Kazimiera Winiarska

prof. dr hab. Kazimiera Winiarska

Pojęcie materiałów

Pojęcie materiałów

Materiały są rzeczowymi składnikami

Materiały są rzeczowymi składnikami

aktywów obrotowych. Zalicza się do nich

aktywów obrotowych. Zalicza się do nich

surowce i inne materiały podstawowe,

surowce i inne materiały podstawowe,

półfabrykaty,

paliwo,

materiały

półfabrykaty,

paliwo,

materiały

pomocnicze, opakowania, części zamienne

pomocnicze, opakowania, części zamienne

do

maszyn

do

maszyn

i urządzeń nabyte od kontrahentów lub

i urządzeń nabyte od kontrahentów lub

ewentualnie wytworzone we własnym

ewentualnie wytworzone we własnym

zakresie.

zakresie.

Materiały ewidencjonuje się w księgach

Materiały ewidencjonuje się w księgach

rachunkowych

w

rzeczywistych

cenach

rachunkowych

w

rzeczywistych

cenach

zakupu,

cenach

nabycia

lub

kosztach

zakupu,

cenach

nabycia

lub

kosztach

wytworzenia.

wytworzenia.

Cena zakupu

Cena zakupu

Cena zakupu to cena, jaką nabywca płaci

Cena zakupu to cena, jaką nabywca płaci

sprzedającemu za zakupione składniki majątku bez

sprzedającemu za zakupione składniki majątku bez

podlegającego odliczeniu podatku VAT oraz podatku

podlegającego odliczeniu podatku VAT oraz podatku

akcyzowego, w przypadku importu powiększona o cło

akcyzowego, w przypadku importu powiększona o cło

i ewentualnie podatek akcyzowy. Materiały można

i ewentualnie podatek akcyzowy. Materiały można

wyceniać w cenach zakupu, jeżeli nie zniekształca to

wyceniać w cenach zakupu, jeżeli nie zniekształca to

aktywów

i

wyniku

finansowego

jednostki

aktywów

i

wyniku

finansowego

jednostki

gospodarczej.

gospodarczej.

Cena nabycia

Cena nabycia

Cena nabycia to cena zakupu

Cena nabycia to cena zakupu

składnika majątku powiększona o

składnika majątku powiększona o

koszty bezpośrednio związane z

koszty bezpośrednio związane z

zakupem (np. koszty transportu,

zakupem (np. koszty transportu,

załadunku

i

wyładunku),

a

załadunku

i

wyładunku),

a

pomniejszona

pomniejszona

o udzielone rabaty, opusty itp.

o udzielone rabaty, opusty itp.

Koszt wytworzenia

Koszt wytworzenia

Materiały wytworzone we własnym

Materiały wytworzone we własnym

zakresie

(np.

przez

działalność

zakresie

(np.

przez

działalność

pomocniczą) wycenia się według

pomocniczą) wycenia się według

kosztów

wytworzenia.

Koszt

kosztów

wytworzenia.

Koszt

wytworzenia

materiału

obejmuje

wytworzenia

materiału

obejmuje

koszty bezpośrednie produkcji oraz

koszty bezpośrednie produkcji oraz

przypadającą

na

okres

ich

przypadającą

na

okres

ich

wytworzenia

uzasadnioną

cześć

wytworzenia

uzasadnioną

cześć

kosztów pośrednich.

kosztów pośrednich.

Jako nadrzędną zasadę wyceny materiałów

Jako nadrzędną zasadę wyceny materiałów

traktuje się cenę nabycia lub koszt

traktuje się cenę nabycia lub koszt

wytworzenia. Stosowanie cen zakupu jest

wytworzenia. Stosowanie cen zakupu jest

dopuszczalne tylko wówczas, gdy nie

dopuszczalne tylko wówczas, gdy nie

narusza

to

zasady

zapewnienia

narusza

to

zasady

zapewnienia

współmierności

przychodów

współmierności

przychodów

i kosztów ich osiągnięcia. Warunek tez

i kosztów ich osiągnięcia. Warunek tez

można uznać za spełniony, gdy koszty

można uznać za spełniony, gdy koszty

zakupów nie są znaczne i wielkość zapasów

zakupów nie są znaczne i wielkość zapasów

na koniec poszczególnych lat jest w

na koniec poszczególnych lat jest w

przybliżeniu stała, względnie ich udział jest

przybliżeniu stała, względnie ich udział jest

niewielki.

niewielki.

Cena ewidencyjna

Cena ewidencyjna

Materiały mogą być także ujmowane w ciągu roku

Materiały mogą być także ujmowane w ciągu roku

obrotowego w stałych cenach ewidencyjnych, pod

obrotowego w stałych cenach ewidencyjnych, pod

warunkiem że w księgach rachunkowych zostaną

warunkiem że w księgach rachunkowych zostaną

ujęte również różnice miedzy tymi cenami a

ujęte również różnice miedzy tymi cenami a

rzeczywistymi cenami ich nabycia, zakupu lub

rzeczywistymi cenami ich nabycia, zakupu lub

kosztami wytworzenia. W takim wypadku wartość

kosztami wytworzenia. W takim wypadku wartość

zapasów

wykazywanych

zapasów

wykazywanych

w cenach ewidencyjnych należy – nie później niż na

w cenach ewidencyjnych należy – nie później niż na

dzień bilansowy – doprowadzić do poziomu cen

dzień bilansowy – doprowadzić do poziomu cen

zakupu, nabycia lub kosztów wytworzenia. Stałe

zakupu, nabycia lub kosztów wytworzenia. Stałe

ceny ewidencyjne są ustalane w jednostce na cały

ceny ewidencyjne są ustalane w jednostce na cały

rok obrotowy. Za podstawę ustalania tych cen mogą

rok obrotowy. Za podstawę ustalania tych cen mogą

być przyjęte planowane ceny nabycia (zakupu),

być przyjęte planowane ceny nabycia (zakupu),

odpowiadające cenom najczęściej występującym

odpowiadające cenom najczęściej występującym

przy zakupie określonego materiału.

przy zakupie określonego materiału.

Wycena materiałów

Wycena materiałów

W wypadku wyceny materiałów według

W wypadku wyceny materiałów według

cen ewidencyjnych dokonuje się wyceny

cen ewidencyjnych dokonuje się wyceny

rozchodu według tych cen, a następnie

rozchodu według tych cen, a następnie

koryguje

się

je

koryguje

się

je

o odpowiednią cześć odchyleń od cen

o odpowiednią cześć odchyleń od cen

ewidencyjnych. Różnice te ujmowane są

ewidencyjnych. Różnice te ujmowane są

w ewidencji na koncie

w ewidencji na koncie

Odchylenia od cen

Odchylenia od cen

ewidencyjnych

ewidencyjnych

materiałów

materiałów

, a następnie

, a następnie

rozliczane proporcjonalnie do wartości

rozliczane proporcjonalnie do wartości

materiałów wydanych i do pozostałych

materiałów wydanych i do pozostałych

zapasów materiałów.

zapasów materiałów.

Jeśli przychody materiałów wycenia się według cen

Jeśli przychody materiałów wycenia się według cen

zakupu, nabycia lub kosztów wytworzenia, rozchód

zakupu, nabycia lub kosztów wytworzenia, rozchód

może być wyceniany:

może być wyceniany:

•

według cen przeciętnych, ustalonych w wysokości średniej

według cen przeciętnych, ustalonych w wysokości średniej

ważonej ceny (kosztów) danego składnika majątku,

ważonej ceny (kosztów) danego składnika majątku,

•

zgodnie z zasadą ,,pierwsze przyszło – pierwsze wyszło” – FIFO

zgodnie z zasadą ,,pierwsze przyszło – pierwsze wyszło” – FIFO

( first in first out), gdy rozchód składnika majątku wycenia się

( first in first out), gdy rozchód składnika majątku wycenia się

kolejno po cenach (kosztach) tych składników majątku, które

kolejno po cenach (kosztach) tych składników majątku, które

jednostka najwcześniej nabyła (wytworzyła),

jednostka najwcześniej nabyła (wytworzyła),

•

zgodnie z zasadą ,,ostatnie przyszło – pierwsze wyszło” – LIFO

zgodnie z zasadą ,,ostatnie przyszło – pierwsze wyszło” – LIFO

( last in first out), gdy rozchód składnika majątku wycenia się

( last in first out), gdy rozchód składnika majątku wycenia się

kolejno po cenach (kosztach) tych składników majątku, które

kolejno po cenach (kosztach) tych składników majątku, które

jednostka najpóźniej nabyła (wytworzyła),

jednostka najpóźniej nabyła (wytworzyła),

•

w drodze szczegółowej identyfikacji rzeczywistych cen (kosztów)

w drodze szczegółowej identyfikacji rzeczywistych cen (kosztów)

tych składników majątku, które dotyczą ściśle określonych

tych składników majątku, które dotyczą ściśle określonych

przedsięwzięć, niezależnie od daty ich zakupu lub wytworzenia.

przedsięwzięć, niezależnie od daty ich zakupu lub wytworzenia.

Ewidencja zakupu materiałów

Ewidencja zakupu materiałów

Zakupy materiałów dokonywane są

Zakupy materiałów dokonywane są

u dostawców krajowych i zagranicznych na

u dostawców krajowych i zagranicznych na

podstawie zawartych umów i złożonych

podstawie zawartych umów i złożonych

zamówień. W zamówieniach odbiorca

zamówień. W zamówieniach odbiorca

określa np.: ilość, gatunek, termin

określa np.: ilość, gatunek, termin

dostawy. Innymi źródłami zwiększenia

dostawy. Innymi źródłami zwiększenia

zapasów mogą być: darowizny, nadwyżki

zapasów mogą być: darowizny, nadwyżki

inwentaryzacyjne,

zwroty

inwentaryzacyjne,

zwroty

z produkcji lub sprzedaży itp.

z produkcji lub sprzedaży itp.

W praktyce otrzymanie faktury często nie pokrywa

W praktyce otrzymanie faktury często nie pokrywa

się w czasie z przyjęciem zakupionych materiałów.

się w czasie z przyjęciem zakupionych materiałów.

Zdarza się też, że

Zdarza się też, że

kwoty

kwoty

wykazywane w fakturach

wykazywane w fakturach

dostawców nie zgadzają się z wewnętrzną wyceną

dostawców nie zgadzają się z wewnętrzną wyceną

dostaw, dokonaną w jednostce gospodarczej.

dostaw, dokonaną w jednostce gospodarczej.

Niezgodność danych może wynikać z:

Niezgodność danych może wynikać z:

•

różnic miedzy cenami rzeczywistymi, wynikającymi z faktur,

różnic miedzy cenami rzeczywistymi, wynikającymi z faktur,

a cenami ewidencyjnymi, stosowanymi przez jednostkę,

a cenami ewidencyjnymi, stosowanymi przez jednostkę,

•

ujęcia w fakturze (rachunku), obok wartości zakupionych

ujęcia w fakturze (rachunku), obok wartości zakupionych

materiałów, kosztów zakupu,

materiałów, kosztów zakupu,

•

ujęcia w fakturze podatku od towarów i usług,

ujęcia w fakturze podatku od towarów i usług,

•

różnic miedzy ilością zamówioną a otrzymaną,

różnic miedzy ilością zamówioną a otrzymaną,

•

błędów i omyłek rachunkowych.

błędów i omyłek rachunkowych.

Występowanie rozbieżności czasowych

Występowanie rozbieżności czasowych

i kwotowych między fakturami i dowodami

i kwotowych między fakturami i dowodami

przyjęcia

materiałów

wymaga

przyjęcia

materiałów

wymaga

przeprowadzenia ewidencyjnego rozliczenia

przeprowadzenia ewidencyjnego rozliczenia

zakupu.

zakupu.

Rozliczenie zakupu polega przede wszystkim

Rozliczenie zakupu polega przede wszystkim

na sprawdzeniu dokumentów zakupu pod

na sprawdzeniu dokumentów zakupu pod

względem merytorycznym, formalnym

względem merytorycznym, formalnym

i rachunkowym. Koleją czynnością jest

i rachunkowym. Koleją czynnością jest

porównanie faktur zakupu z dowodami

porównanie faktur zakupu z dowodami

przyjęcia do magazynu.

przyjęcia do magazynu.

Rozliczenie zakupu w praktyce odbywa się za

Rozliczenie zakupu w praktyce odbywa się za

pomocą konta

pomocą konta

Rozliczenie zakupu.

Rozliczenie zakupu.

Ma ono za

Ma ono za

zadanie:

zadanie:

a)

a)

uniezależnienie księgowania przychodu materiałów od

uniezależnienie księgowania przychodu materiałów od

momentu otrzymania faktury, co pozwala na bieżące

momentu otrzymania faktury, co pozwala na bieżące

księgowanie przychodów zapasów, a opóźnienia w otrzymaniu

księgowanie przychodów zapasów, a opóźnienia w otrzymaniu

faktur

nie

wpływają

hamująco

na

odzwierciedlenie

faktur

nie

wpływają

hamująco

na

odzwierciedlenie

rzeczywistego stanu zapasów magazynowych,

rzeczywistego stanu zapasów magazynowych,

b)

b)

ustalenie wielkości dostaw otrzymanych, ale jeszcze nie

ustalenie wielkości dostaw otrzymanych, ale jeszcze nie

fakturowanych, oraz dostaw w drodze, na które nie

fakturowanych, oraz dostaw w drodze, na które nie

wystawiono dowodów przyjęcia materiałów Pz,

wystawiono dowodów przyjęcia materiałów Pz,

c)

c)

ustalenie odchyleń od cen ewidencyjnych, będących różnicą

ustalenie odchyleń od cen ewidencyjnych, będących różnicą

miedzy ceną fakturową a cena ewidencyjną,

miedzy ceną fakturową a cena ewidencyjną,

d)

d)

ujęcie i zaksięgowanie kosztów zakupu,

ujęcie i zaksięgowanie kosztów zakupu,

e)

e)

ustalenie różnic ilościowych i jakościowych związanych z

ustalenie różnic ilościowych i jakościowych związanych z

dostawą materiałów,

dostawą materiałów,

f)

f)

ujęcie i zaksięgowanie naliczonego podatku VAT.

ujęcie i zaksięgowanie naliczonego podatku VAT.

Ewidencja kosztów zakupu materiałów

Ewidencja kosztów zakupu materiałów

W jednostkach gospodarczych, które dokonują

W jednostkach gospodarczych, które dokonują

wyceny materiałów według cen zakupu istnieje

wyceny materiałów według cen zakupu istnieje

również konieczność odrębnego ujmowania

również konieczność odrębnego ujmowania

kosztów zakupu (np. koszty transportu, koszty

kosztów zakupu (np. koszty transportu, koszty

załadunku i wyładunku, ubezpieczenia itp.).

załadunku i wyładunku, ubezpieczenia itp.).

Koszty te mogą być fakturowane przez

Koszty te mogą być fakturowane przez

dostawcę

łącznie

dostawcę

łącznie

z materiałami lub mogą być dokumentowane

z materiałami lub mogą być dokumentowane

odrębnymi rachunkami (fakturami).

odrębnymi rachunkami (fakturami).

W zależności od przyjętych rozwiązań

W zależności od przyjętych rozwiązań

w zakładowym planie kont koszty zakupu

w zakładowym planie kont koszty zakupu

mogą być:

mogą być:

•

zaliczane bieżąco do kosztów działalności operacyjnej

zaliczane bieżąco do kosztów działalności operacyjnej

jednostki gospodarczej w okresie, w którym zostały

jednostki gospodarczej w okresie, w którym zostały

poniesione ( pod warunkiem że nie powoduje to

poniesione ( pod warunkiem że nie powoduje to

zniekształcenia w istotny sposób wartości zapasów

zniekształcenia w istotny sposób wartości zapasów

i wyniku finansowego),

i wyniku finansowego),

•

ewidencjonowane na odrębnym koncie

ewidencjonowane na odrębnym koncie

Rozliczenia

Rozliczenia

miedzyokresowe kosztów – koszty zakupu

miedzyokresowe kosztów – koszty zakupu

, a

, a

następnie rozliczane w czasie proporcjonalnie do

następnie rozliczane w czasie proporcjonalnie do

rozchodu

rozchodu

i zapasu materiałów.

i zapasu materiałów.

Dostawy w drodze i dostawy

Dostawy w drodze i dostawy

niefakturowane

niefakturowane

Jeżeli na koniec okresu sprawozdawczego są

Jeżeli na koniec okresu sprawozdawczego są

zaksięgowane faktury, które nie maja pokrycia

zaksięgowane faktury, które nie maja pokrycia

w dostawach, to objęte nimi dostawy są określane

w dostawach, to objęte nimi dostawy są określane

jako materiały w drodze. Z kolei przyjęte i

jako materiały w drodze. Z kolei przyjęte i

zaksięgowane dostawy materiałów, na które nie

zaksięgowane dostawy materiałów, na które nie

otrzymano faktur od dostawców określa się mianem

otrzymano faktur od dostawców określa się mianem

dostaw nie fakturowanych. Konto

dostaw nie fakturowanych. Konto

Rozliczenie zakupu

Rozliczenie zakupu

może zatem wykazywać jednocześnie dwa salda

może zatem wykazywać jednocześnie dwa salda

końcowe:

końcowe:

•

saldo debetowe, które określane jest jako ,,dostawy

saldo debetowe, które określane jest jako ,,dostawy

w drodze”,

w drodze”,

•

saldo

kredytowe,

określane

jako

,,dostawy

saldo

kredytowe,

określane

jako

,,dostawy

niefakturowane”.

niefakturowane”.

Uproszczona ewidencja zakupu

Uproszczona ewidencja zakupu

materiałów

materiałów

Jednostki

gospodarcze

mogą

również

Jednostki

gospodarcze

mogą

również

zrezygnować

z

prowadzenia

bieżącej

zrezygnować

z

prowadzenia

bieżącej

ewidencji zapasów, odpisując wartość

ewidencji zapasów, odpisując wartość

materiałów

materiałów

w koszty bezpośrednio po ich zakupie (lub

w koszty bezpośrednio po ich zakupie (lub

wytworzeniu). Rozwiązanie to wymaga

wytworzeniu). Rozwiązanie to wymaga

ustalenia nie później niż na dzień bilansowy,

ustalenia nie później niż na dzień bilansowy,

albo odpowiednio częściej ( w zależności od

albo odpowiednio częściej ( w zależności od

sposobu ustalania zaliczek na podatek

sposobu ustalania zaliczek na podatek

dochodowy), stanu pozostałości materiałów

dochodowy), stanu pozostałości materiałów

nieużytych drogą spisu z natury).

nieużytych drogą spisu z natury).

Ewidencja zakupu materiałów

Ewidencja zakupu materiałów

Rozrachunki

z dostawcami

Rozliczenie

zakupu

Inne rozrachunki

publicznoprawn

e

Materiały

Usługi obce

Zużycie materiałów

i energii

Rozrachunki

z tytułu VAT

Podatki i opłaty

Rozliczenia

międzyokresowe

kosztów

Rozliczenie kosztów

rodzajowych

Odchylenia od cen

ewidencyjnych

materiałów

1

4

2

7a

7b

3

5

10

6

8

9

11

Objaśnienia

Objaśnienia

1.

1.

Faktury dostawców za zakupione materiały.

Faktury dostawców za zakupione materiały.

2.

2.

Podatek akcyzowy, cło, VAT w imporcie (liczony od wartości celnej

Podatek akcyzowy, cło, VAT w imporcie (liczony od wartości celnej

materiałów), opłaty manipulacyjne ujęte w dokumencie SAD przy zakupie

materiałów), opłaty manipulacyjne ujęte w dokumencie SAD przy zakupie

materiałów z importu.

materiałów z importu.

3.

3.

Przyjęcie materiałów do magazynu w cenie ewidencyjnej.

Przyjęcie materiałów do magazynu w cenie ewidencyjnej.

4.

4.

Przekazanie materiałów bezpośrednio do zużycia.

Przekazanie materiałów bezpośrednio do zużycia.

5.

5.

Koszty zakupu materiałów fakturowane łącznie z dostawą, zaliczane do

Koszty zakupu materiałów fakturowane łącznie z dostawą, zaliczane do

kosztów usług obcych.

kosztów usług obcych.

6.

6.

Wyksięgowanie wartości opakowań jednorazowego użytku ujętych w fakturze

Wyksięgowanie wartości opakowań jednorazowego użytku ujętych w fakturze

łącznie z materiałami.

łącznie z materiałami.

7.

7.

Wyksięgowanie odchyleń od cen ewidencyjnych:

Wyksięgowanie odchyleń od cen ewidencyjnych:

a) odchylenia debetowe (cena fakturowa jest wyższa od ceny ewidencyjnej),

a) odchylenia debetowe (cena fakturowa jest wyższa od ceny ewidencyjnej),

b) odchylenia kredytowe (cena fakturowa jest niższa od ceny ewidencyjnej).

b) odchylenia kredytowe (cena fakturowa jest niższa od ceny ewidencyjnej).

8.

8.

Wyksięgowanie naliczonego w fakturze dostawcy podatku VAT podlegającego

Wyksięgowanie naliczonego w fakturze dostawcy podatku VAT podlegającego

odliczeniu lub zwrotowi.

odliczeniu lub zwrotowi.

9.

9.

Wyksięgowanie podatku od towarów i usług niepodlegającego odliczeniu od

Wyksięgowanie podatku od towarów i usług niepodlegającego odliczeniu od

podatku należnego, w przypadku księgowania zakupu materiałów

podatku należnego, w przypadku księgowania zakupu materiałów

bezpośrednio

bezpośrednio

w koszty.

w koszty.

10.

10.

Niedobory i szkody materiałów ujawnione przy odbiorze, podlegające

Niedobory i szkody materiałów ujawnione przy odbiorze, podlegające

rozliczeniu

rozliczeniu

z dostawcą.

z dostawcą.

11.

11.

Przeksięgowanie kosztów zakupu do rozliczenia w czasie.

Przeksięgowanie kosztów zakupu do rozliczenia w czasie.

Ustalenie wartości bilansowej

Ustalenie wartości bilansowej

Na koniec okresu sprawozdawczego konto

Na koniec okresu sprawozdawczego konto

Materiały

Materiały

może wykazywać tylko saldo debetowe, które wyraża

może wykazywać tylko saldo debetowe, które wyraża

stan

zapasów

materiałów.

Jeżeli

jednostka

stan

zapasów

materiałów.

Jeżeli

jednostka

gospodarcza prowadzi ewidencję materiałów w

gospodarcza prowadzi ewidencję materiałów w

stałych cenach ewidencyjnych, to wartość zapasów

stałych cenach ewidencyjnych, to wartość zapasów

ustala

się

ustala

się

w następujący sposób:

w następujący sposób:

Zapasy w cenie nabycia =

Zapasy w cenie nabycia =

= saldo konta

= saldo konta

Materiały

Materiały

±

±

±

±

saldo konta

saldo konta

Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów

Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów

+

+

+ saldo konta

+ saldo konta

Rozliczenia miedzyokresowe kosztów

Rozliczenia miedzyokresowe kosztów

(koszty zakupu)

(koszty zakupu)

Zużycie materiałów

Zużycie materiałów

Ostatnią fazą obrotu materiałowego, po

Ostatnią fazą obrotu materiałowego, po

zakupie i magazynowaniu, jest rozchód

zakupie i magazynowaniu, jest rozchód

materiałów. Najczęściej materiały zostają

materiałów. Najczęściej materiały zostają

wydane do produkcji lub do zużycia

wydane do produkcji lub do zużycia

nieprodukcyjnego

wewnątrz

jednostki

nieprodukcyjnego

wewnątrz

jednostki

gospodarczej. Mogą być również sprzedane

gospodarczej. Mogą być również sprzedane

lub

przekazane

nieodpłatnie

innej

lub

przekazane

nieodpłatnie

innej

jednostce. Zmniejszenie wartości zapasów

jednostce. Zmniejszenie wartości zapasów

może być także spowodowane obniżeniem

może być także spowodowane obniżeniem

ich

wartości

na

skutek

niedoboru,

ich

wartości

na

skutek

niedoboru,

uszkodzenia itp.

uszkodzenia itp.

Na podstawie dokumentów źródłowych

Na podstawie dokumentów źródłowych

ewidencjonowany jest rozchód materiałów

ewidencjonowany jest rozchód materiałów

zazwyczaj

tylko

w

urządzeniach

zazwyczaj

tylko

w

urządzeniach

analitycznych prowadzonych do konta

analitycznych prowadzonych do konta

Materiały

Materiały

.

Zapisy

.

Zapisy

w ewidencji syntetycznej są dokonywane

w ewidencji syntetycznej są dokonywane

zwykle

raz

na

koniec

okresu

zwykle

raz

na

koniec

okresu

sprawozdawczego (miesiąc). Podstawę

sprawozdawczego (miesiąc). Podstawę

tych zapisów stanowi tzw. rozdzielnik

tych zapisów stanowi tzw. rozdzielnik

zużycia materiałów, który jest sporządzany

zużycia materiałów, który jest sporządzany

na podstawie dokumentacji źródłowej.

na podstawie dokumentacji źródłowej.

Wycena zużycia materiałów

Wycena zużycia materiałów

Jeżeli

przyjęcie

materiałów

było

Jeżeli

przyjęcie

materiałów

było

ewidencjonowane według rzeczywistych

ewidencjonowane według rzeczywistych

cen nabycia (zakup), to także rozchód

cen nabycia (zakup), to także rozchód

materiałów wycenia się według cen

materiałów wycenia się według cen

rzeczywistych. Jeśli natomiast przyjęcie

rzeczywistych. Jeśli natomiast przyjęcie

materiałów było wycenione według stałych

materiałów było wycenione według stałych

cen ewidencyjnych, to również powinien

cen ewidencyjnych, to również powinien

być wyceniony według cen stałych.

być wyceniony według cen stałych.

Przy

wycenie

materiałów

według

Przy

wycenie

materiałów

według

rzeczywistych cen nabycia (zakupu) wycena ich

rzeczywistych cen nabycia (zakupu) wycena ich

rozchodu może być dokonana, w zależności od

rozchodu może być dokonana, w zależności od

przyjętych

rozwiązań

przyjętych

rozwiązań

w zakładowym planie kont, przy zastosowaniu

w zakładowym planie kont, przy zastosowaniu

jednego

jednego

z następujących rozwiązań:

z następujących rozwiązań:

•

cen przeciętnych,

cen przeciętnych,

•

metody FIFO,

metody FIFO,

•

metody LIFO,

metody LIFO,

•

w drodze szczegółowej identyfikacji.

w drodze szczegółowej identyfikacji.

W przypadku stosowania stałych cen ewidencyjnych wartość

W przypadku stosowania stałych cen ewidencyjnych wartość

rozchodu wycenia się po stałych cenach, a następnie w końcu

rozchodu wycenia się po stałych cenach, a następnie w końcu

każdego okresu sprawozdawczego dokonuje się zbiorowego

każdego okresu sprawozdawczego dokonuje się zbiorowego

rozliczenia odchyleń proporcjonalnie do wartości rozchodu i

rozliczenia odchyleń proporcjonalnie do wartości rozchodu i

zapasu końcowego materiałów. W tym celu należy obliczyć:

zapasu końcowego materiałów. W tym celu należy obliczyć:

1. Wskaźnik narzutu odchyleń od cen ewidencyjnych ( W

1. Wskaźnik narzutu odchyleń od cen ewidencyjnych ( W

O

O

% ):

% ):

2. Odchylenia przypadające na rozchodowane materiały (O):

2. Odchylenia przypadające na rozchodowane materiały (O):

O =

O =

W

O

% =

Saldo konta

Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów

Zapas materiałów

+

Przychody materiałów

na początek okresu

w okresie

W

O

% x Wartość rozchodu

materiałów

100%

*
100%

W podobny sposób rozlicza się koszty zakupu, które

W podobny sposób rozlicza się koszty zakupu, które

podlegają rozliczeniu w czasie, i zostały ujęte na

podlegają rozliczeniu w czasie, i zostały ujęte na

koncie

koncie

Rozliczenia międzyokresowe kosztów –

Rozliczenia międzyokresowe kosztów –

koszty

zakupu.

koszty

zakupu.

W tej sytuacji tok postępowania jest następujący:

W tej sytuacji tok postępowania jest następujący:

1. Ustala się wskaźnik procentowy kosztów zakupu (Wkz %):

Wkz % =

saldo konta

Rozliczenia miedzyokresowe

kosztów – koszty zakupu

Zapas materiałów

+

Przychody materiałów

na początek okresu

w okresie

* 100%

2. Oblicza się koszty zakupu przypadające na rozchód zapasu
(Kz):

Kz
=

Wkz % * Wartość rozchodu

materiałów

100 %

Ewidencja rozchodu materiałów

Ewidencja rozchodu materiałów

Materiały

Zużycie materiałów

i energii

Rozliczenie

kosztów

rodzajowych

(Zespół 5)

Koszty działalności

podstawowej

Środki trwałe

w budowie

Pozostałe

koszty

operacyjne

Straty

nadzwyczajne

Objaśnienia

1.

Wydanie materiałów do zużycia w produkcji:

a) zaksięgowanie kosztu rodzajowego,

b) przeniesienie kosztu rodzajowego zgodnie z kierunkami zużycia.

2.

Wydanie materiałów na rzecz budowy środków trwałych.

3.

Wydanie materiałów przekazanych w formie darowizny.

4.

Odpisanie materiałów na skutek zdarzenia losowego.

1a

2

3

4

1b

Ewidencja odchyleń od cen ewidencyjnych i kosztów zakupu

Ewidencja odchyleń od cen ewidencyjnych i kosztów zakupu

Odchylenia od

cen

ewidencyjnych

materiałów

Zużycie

materiałów

i energii

Rozliczenie

kosztów

rodzajowych

(Zespół 5)

Koszty działalności

podstawowej -

produkcyjnej

Rozliczenia

miedzyokresowe

kosztów

1a

2a

1b

2b

3

Objaśnienia

1. Debetowe odchylenia przypadające na:

a) materiały zużyte w produkcji – obciążające koszty układu rodzajowego,

b) materiały zużyte w produkcji – obciążające miejsca zużycia materiałów.

2. Kredytowe odchylenie przypadające na :

a) materiały zużyte w produkcji – obciążające koszty układu rodzajowego,

b) materiały zużyte w produkcji – obciążające miejsca zużycia materiałów.

3. Koszty zakupu przypadające na materiały zużyte w produkcji.

oznacza zapis ujemny – liczby ujemne (operacje; 2a, 2b, 2c).

Przykład

Przykład

Spółka Dzida (podatnik VAT) prowadzi ewidencję materiałów

Spółka Dzida (podatnik VAT) prowadzi ewidencję materiałów

w stałych cenach ewidencyjnych ustalonych na poziomie cen zakupu. Koszty

w stałych cenach ewidencyjnych ustalonych na poziomie cen zakupu. Koszty

zakupu są rozliczane w czasie proporcjonalnie do rozchodu i zapasu

zakupu są rozliczane w czasie proporcjonalnie do rozchodu i zapasu

materiałów. W grudniu 200X r. miały następujące operacje gospodarcze:

materiałów. W grudniu 200X r. miały następujące operacje gospodarcze:

1.

1.

Otrzymano od dostawcy Strzała fakturę za materiały:

Otrzymano od dostawcy Strzała fakturę za materiały:

a) materiały w cenie zakupu

a) materiały w cenie zakupu

5400zł

5400zł

b) koszty transportu

b) koszty transportu

300zł

300zł

c) podatek VAT (22%)

c) podatek VAT (22%)

1254zł

1254zł

d) razem

d) razem

2.

2.

Przyjęto materiały od dostawcy Strzała do magazynu (Pz) i rozliczono fakturę

Przyjęto materiały od dostawcy Strzała do magazynu (Pz) i rozliczono fakturę

5000zł

5000zł

3.

3.

Wydano materiały do zużycia (Rw) na potrzeby działalności:

Wydano materiały do zużycia (Rw) na potrzeby działalności:

a) podstawowej

a) podstawowej

2000zł

2000zł

b) ogólnej

b) ogólnej

1500zł

1500zł

4.

4.

Rozliczono odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów przypadające na

Rozliczono odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów przypadające na

materiały zużyte

materiały zużyte

………

………

5.

5.

Rozliczono koszty zakupu przypadające na materiały zużyte

Rozliczono koszty zakupu przypadające na materiały zużyte

………

………

Zaksięgować operacje gospodarcze oraz ustalić wartość zapasu materiałów w cenach:

Zaksięgować operacje gospodarcze oraz ustalić wartość zapasu materiałów w cenach:

a) ewidencyjnych,

a) ewidencyjnych,

b) zakupu,

b) zakupu,

c) nabycia.

c) nabycia.

Rozwiązanie

Rozwiązanie

Rozliczenie

zakupu

Rozrachunki

z dostawcami

Materiały

Odchylenia od cen

ewidencyjnych

materiałów

6954 (1

1)

6954

5000

(2

300 (2b

1254

(2c

400 (2d

2) 5000

3500 (3

3500

5000

1500 (Sk

5000

5000

2d) 400

280 (4

400

280

120 (Sk

400

400

Usługi obce

Rozliczenie

kosztów

rodzajowych

Rozrachunki z tytułu

VAT

Zużycie materiałów

i energii

2b) 300

300 (2e

3500 (3ab

280

(4ab

2c)
1254

3) 3500

4) 280

Koszty działalności

podstawowej-

produkcyjnej

Koszty zarządu

3a)
2000

4a)
160

5a)
120

3b)
1500

4b)
120

5b)
90

Materiały

2) 5000

3500 (3

5000

Materiały

2) 5000

3500 (3

5000

Rozliczenia

międzyokresowe

kosztów – koszty zakupu

2e) 300

210

(5ab