By Grzegorz Myśliwiec

Etyka gospodarcza i

zawodowa

Dr Grzegorz Myśliwiec

By Grzegorz Myśliwiec

I. Metodologia etyki gospodarczej

• Jakie jest miejsce norm moralnych wśród innych norm

regulujących zachowania człowieka? Normy estetyczne,
etykiety, prawne?

• Normy prawne wkraczają w sferę etyki, czym jest to

argumentowane?

• Czy nie wystarczą normy ogólne, czy potrzebne są kodeksy

branżowe? Jakie są argumentacje w tej kwestii?

• Podstawowe pojęcia etyczne.
• Wartość = to, co cenne, godne pożądania lub wyboru, co

stanowi cel

• Norma moralna =(wykluczająca) opis zabronionego

zachowania członka społeczności, (afirmująca) opis
zalecanego zachowania, (regulująca) określająca hierarchię
wartości w konkretnej sytuacji

Metodologia - normy

•

ZŁOTA REGUŁA

• sformułowanie pozytywne
• Postępuj tak wobec innych jak chciałbyś by inni

postępowali wobec ciebie

• sformułowanie negatywne
• Nie czyń innym tego, czego nie chciałbyś by inni czynili

tobie

•

IMPERATYW KATEGORYCZNY KANTA

• Postępuj tylko według takiej maksymy, dzięki której

możesz zarazem chcieć żeby stała się prawem

powszechnym.

• Norma wspólna wszelkiej etyki zawodowej
• Wykonaj swą pracę najlepiej jak możesz i nie czerp

korzyści ze słabości (fizycznej, ekonomicznej czy
kulturowej) ludzi korzystających z twych usług

By Grzegorz Myśliwiec

Nad Tamizą – zderzenie

kultur

• Nad Tamizą pojawili się polscy wędkarze i

natychmiast wywołali krytykę ze strony

swoich brytyjskich kolegów.

• Reakcja Anglików to szykany, a nawet próba

pobicia itp.

• Dlaczego???
• Polacy złapane ryby zabierali lub zjadali, co

nie mieściło się w systemie wartości

wędkarza angielskiego.

• Co robi Anglik z rybą?
• Anglik fotografuje i wyczepia haczyk z pyska

ryby, co rani rybę w 20% śmiertelnie. 

By Grzegorz Myśliwiec

Metodologia - Sankcje etyczne

• Sankcje dzielą się na kary i nagrody, wewnętrzne i zewnętrzne.
• Nagrody wewnętrzne – satysfakcja – „postąpiłem godnie”
• Sankcje wewnętrzne generowane są przez sumienie, które

rozwijają u dziecka się w pełnej miłości relacji z matką

• Sumienie = centrum człowieka będące źródłem niezależnego

sądu moralnego, niezależnego od osobistych interesów

człowieka i uwarunkowań społecznych

• Sankcja wewnętrzna – np. poczucie wstydu, pogarda dla siebie
• Źródłem wszelkich sankcji zewnętrznych jest społeczność, np.

adwokaci, biegli księgowi

• Nagrody zewnętrzne – okazywanie szacunku, awans w

hierarchii, pozycja w grupie

• Sankcje zewnętrzne - krytyka, zmuszanie do samokrytyki….
• Najwyższa sankcja???

By Grzegorz Myśliwiec

Metodologia – wzory

osobowe

• Co lepsze kodeksy czy

osoby (wzór osobowy)
będące ucieleśnieniem
wszystkich wartości
zawodowych? Kim powinien
być ideał moralny, żeby
najlepiej oddziaływał na
społeczność?

By Grzegorz Myśliwiec

Najważniejsze teorie

etyczne

• Etyka cnoty
• Platon –

cnoty kardynalne: roztropność,

odwaga, umiarkowanie i sprawiedliwość

• Arystoteles

– zasada „Złotego środka”, człowiek

powinien podążać drogą „złotego środka” – nie ignorować
żądz, ale też nie może się im podporządkowywać, nie może
im ulegać

• Żadna z cnót nie jest wrodzona, z natury jesteśmy tylko

zdolni do ich nabywania, a rozwijamy je dzięki
przyzwyczajeniu.

• człowiek mądry, ale o słabej woli bywa często mniej cnotliwy

od człowieka niewykształconego ale o silnej woli.

By Grzegorz Myśliwiec

Najważniejsze teorie

etyczne

• Formalizm
• Immanuel Kant: Postępuj zawsze tak, abyś mógł

zarazem chcieć, żeby maksyma twojego

postępowania mogła się stać powszechnym prawem

• Preskryptywizm
• Nie można sobie samemu czegoś nakazać i nakazu

nie wykonać

• Uniwersalizm
• Raz przyjęta ocena lub zalecenie obowiązuje we

wszystkich analogicznych sytuacjach

• Szacunek dla prawa moralnego wymaga pominięcia

intencji działającego i konsekwencji jego czynów

By Grzegorz Myśliwiec

Etyka niezależna

• Tadeusz Marian Kotarbiński

(ur. 31 marca 1886 w

Warszawie, zm. 3 października

1981 w Aninie) – jeden z

czołowych polskich filozofów,

logików i etyków, przedstawiciel

szkoły lwowsko-warszawskiej

• pionier i współtwórca ogólnej

teorii sprawnego działania,

zwanej prakseologią, autor

etycznej koncepcji opiekuna

spolegliwego.

• Etyka niezależna

• Kotarbiński uniezależnia swą

etykę od wszelkiej ideologii,

poszukującej uzasadnienia poza

światem materialnym;

By Grzegorz Myśliwiec

Etyka niezależna

• Etyka niezależna w tej perspektywie to etyka świecka.
• Kotarbiński woli mówić o postępowaniu czcigodnym i

haniebnym, raczej niż "dobrym" i "złym„

• Zobowiązanie życzliwego opiekuna dotyczy każdego

człowieka w każdej sytuacji

• zachowanie czcigodne, to postępowanie zgodne z własnym

przekonaniem, kierującym się najwyższym dobrem osób
powierzonych naszej opiece,

• cechujące się największą troską o tych, których dobro w

jakiś sposób uzależnione jest od naszych decyzji.

• Opiekun nie wykorzysta relacji opieki dla własnych

interesów

By Grzegorz Myśliwiec

Utylitaryzm

• John Stuart Mill: Podstawą moralności jest

zasada użyteczności: należy przyczyniać się

do największego szczęścia największej liczby

ludzi

• Tylko konsekwencje czynu mają znaczenie

przy określaniu jego wartości

• - cel uświęca środki
• Należy maksymalizować nadwyżkę szczęścia

nad cierpieniem

• Należy porzucać sprawy beznadziejne

By Grzegorz Myśliwiec

Metodologia – wartościowanie

zachowań

• Piramida wartości – nr 1
• Dobro uczestników, na które oddziałuje

konkretne działanie

• Wartości dla uczestników (ilu?) - „zdjęcia

ofiar”

• Wartości poświęcone – „kapelusz w

samolocie”

• Co jest przedmiotem oceny w etyczne

gospodarczej,

• intencje, sposób działania i skutek

By Grzegorz Myśliwiec

Metodologia – postęp

moralny

• Jak się dokonuje postęp moralny? Faza I –

nowa, wyższą normę przestrzegają elity
społeczności i mniejsza część członków…

• Co się dzieje, gdy elity naruszają normy? Co

powinny wtedy zrobić?

• Postęp moralny lepiej wprowadzać skokowo

czy małymi krokami?

• Zmieniać pojedyncze normy czy wiele na raz?
• Rola akceptacji norm przez środowisko, kto

inicjuje nową normę?

By Grzegorz Myśliwiec

Metodologia - utylitaryzm

• Utylitaryzm (łacińskie utilis - użyteczny) – postawa zwana też

filozofią zdrowego rozsądku, kierunek etyki zapoczątkowany w
XVIII w

• Najbardziej wyrazistą, klasyczną postać utylitaryzmu, w której

szczęście zostało utożsamione z przyjemnością, lub w późniejszej
formie ze zmniejszaniem przykrości, stworzyli Jeremy Bentham i
James Mill. Mill głosił iż dokonania człowieka mają być użyteczne
społecznie. Ten człowiek jest więc moralny, który postępuje z
myślą o społeczeństwie i dla jego dobra.

• Powstanie Warszawskie. Hitlerowcy pacyfikują miasto.
• "Twoje dziecko zaczyna głośno płakać. Jego płacz zwróci uwagę

żołnierzy, którzy zabiją ciebie, twoje dziecko i innych ukrytych w
piwnicy. Aby temu zapobiec musisz je cicho udusić. Czy zrobiłbyś
to?”

By Grzegorz Myśliwiec

By Grzegorz Myśliwiec

Przypadki do metodologii

• Gleba w Murowańcu

• Było to 2 kwietnia. Do schroniska

w Murowańcu przyszliśmy po 21.

Byliśmy po wielu godzinach

wędrówki i chcieliśmy spędzić noc

w schronisku.

• Recepcjonista powiedział nam ze

wszystkie miejsca w schronisku są

zajęte, chyba, że ktoś nas wpuści

do pokoju.

• Nad Tamizą

• Nad Tamizą pojawili się polscy

wędkarze i natychmiast

wywołali krytykę ze strony

swoich brytyjskich kolegów.

• Polacy złapane ryby zjadali, co

nie mieściło się w systemie

wartości wędkarza

angielskiego.

• Ruth Kelly i syn

• Ruth Kelly, była brytyjska

minister w rządzie Tonego

Blaira, wysłała ostatnio swojego

syna do prywatnej szkoły, w

której czesne za rok wynosi 15

tys. funtów.

• R.Kelly obecnie minister ds.

samorządów i równości, 39 lat,

• Zdarzenie na ulicy Mężczyzna

od 40 –ki, dobrze ubrany idzie

niepewnie, nagle staje i chwyta

się za szyję, przewraca się.

Dobiega do niego młody

mężczyzna, który obserwował

go od dłuższej chwili. Młody

wyjmuje z kieszeni jakiś

przedmiot w wbija go w szyję

mężczyzny, pokazuje się krew.

Zakres etyki biznesu:

• Firma – organy władzy (rodzaje korupcji, korupcja w Polsce na tle świata,

przeciwdziałanie korupcji, lobbing, handel wpływami, uczciwy przetarg,
etyka arbitrów i kontroli)

• Pracownik – firma (zjawisko pracoholizmu narzuconego, protekcja,

konkurs, ścieżka rozwoju zawodowego pracownika, lojalność pracownika)

• Pracownik – przełożony (mobbing, molestowanie, coaching)
• Firma – media (etyka mediów, etyka dziennikarska, prawda i jej odcienie)
• Firma – klient (etyka reklamy i promocji, etyka promocji produktów

specjalnych: leki, alkohol, tytoń itp., koncepcje odpowiedzialności
dostawcy)

• Firma – kooperanci i dostawcy (etyka negocjacji, etyka sieci)
• Firma – konkurenci (dumping i inne formy nieuczciwej konkurencji, dobre

praktyki w konkurencji, dobre praktyki korporacyjne, konflikt lojalności)

• Firma – otoczenie (środowisko, programy odpowiedzialności społecznej

biznesu, etyka wykorzystywania zwierząt, dobra praktyka rolna)

By Grzegorz Myśliwiec

Kodeksy etyczne firm

• Kodeks weterynarza

1. Część ogolna – powołaniem

lekarza wet. Jest ochrona
zycia i zdrowia zwierząt oraz
ochrona zdrowia publicznego i
środowiska.

2. Postępowanie wobec zwierząt
3. Postępowanie wobec ich

posiadaczy

4. Rola w zakresie ochrony

środowiska

5. Rola w zakresie ochrony praw

zwierząt

• Kodeks ORLENU

1.

Zasady ogóle – uczciwość,
transparentność,
apolityczność…

2.

Firma i jej otoczenie –
społeczności lokalne, srodowisko

3.

Firma i jej partnerzy

– Klienci
– Kooperanci
– Akcjonariusze
– Pracownicy

4.

Przestrzeganie kodeksu –
rzecznik ds. etyki, polityka
otwartych drzwi

By Grzegorz Myśliwiec

Obserwatorzy ptaków

• Obserwowanie ptaków, ptasiarstwo (ang. birdwatching) – rodzaj hobby

polegający na obserwowaniu ptaków, gołym okiem lub przez przyrządy
optyczne (lornetkę, lunetę). Towarzyszy temu zazwyczaj zgłębianie
wiedzy na temat ich wyglądu, głosów, zachowań i biologii. Ponadto
ptaki są zwykle fotografowane. W przeciwieństwie do ornitologów,
ptasiarze są zwykle amatorami i nie prowadzą badań naukowych.

• W Europie birdwatching jest szczególnie popularny na Wyspach

Brytyjskich - liczbę tamtejszych birdwatcherów szacuje się na 3-4 mln.

• Niektórzy ptasiarze w szczególności poszukują rzadkich dla danego

obszaru ptaków, wprowadzając je następnie na osobistą listę
obserwowanych gatunków. Specjalnym rodzajem takiego obserwatora
jest tzw. twitcher - ktoś, kto kolekcjonuje obserwacje rzadkich
gatunków, podążając za otrzymanymi informacjami o ich wystąpieniu i
traktując to hobby wyczynowo. Celem jest zobaczenie ptaka,
najczęściej również sfotografowanie go, i dopisanie do swojej listy.

By Grzegorz Myśliwiec