OCHRONA RADIOLOGICZNA

27-10-2014

•

Abulans rentgenowski

- pojazd z zainstalowanym zestawem rentgenowskim

wykorzystywanym do celów medycznych.

•

Zestaw rentgenowski

– to zestaw aparatury składającej się z urządzeń przeznaczonych do

wytwarzania i wykorzystywania promieniowania rentgenowskiego, w których źródłem
promieniowania jonizującego jest lampa rentgenowska.

•

Pracownia rentgenowska

– pomieszczenie lub zespół pomieszczeń, przeznaczone do

wykonywania medycznych procedur radiologicznych z wykorzystaniem promieniowania
rentgenowskiego.

•

Gabinet rentgenowski

- pomieszczenie pracowni rentgenowskiej, w którym zainstalowana

jest na stałe co najmniej jedna lampa rentgenowska.

Wymagania dla pracowni, gabinetów rentgenowskich i ambulansów
Konstrukcja ścian, stropów, okien i drzwi oraz zainstalowane urządzenia ochronne w pracowni
rentgenowskiej, zabezpieczają osoby pracujące

1) w gabinecie rtg przed otrzymaniem w ciągu roku dawki przekraczającej 6mSv;
2) w pomieszczeniach pracowni rentgenowskiej poza gabinetem rentgenowskim przed

utrzymaniem w ciągu roku dawki przekraczającej 3mSv

3) w pomieszczeniach poza pracownią rentgenowską, a także osoby w ogółu ludności

przebywające w sąsiedztwie przed otrzymaniem w ciągu roku dawki przekraczającej
0,5mSv

4) Przy planowaniu i wykonywaniu działalności z wykorzystaniem promieniowania

rentgenowskiego, wprowadza się podział lokalizacji miejsc pracy zgodnie z wymaganiami
art. 18 ustawy z dnia 29 listopada 2000 r – Prawo atomowe, uwzględniające informacje o
rozkładach mocy dawki wokół zestawu rentgenowskiego podane przez producenta oraz
wyniki pomiarów dozometrycznych wykonywanych wokół danego urządzenia.

W budynkach mieszkalnych zapobiega otrzymaniu przez osoby z ogółu ludności w roku
kalendarzowym dawki skutecznej (efektywnej), przekraczającej wartość 0,1mSv. Na zewnętrznych
ścianach ambulansu rentgenowskiego do wysokości 2,5m od powierzchni ziemi nie przekracza
0,1mGy/h. Wysokość gabinetu rentgenowskiego nie może być mniejsza niż 2,5 m.

Powierzchnia gabinetu rentgenowskiego, w którym zainstalowany jest diagnostyczny zestaw
rentgenowski
wyposażony w oddzielną lampę z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, nie może być mniejsza niż 15 m

2

. Na

każdą następną lampę, z zastrzeżeniem ust. 3, należy przyłączyć dodatkowo co najmniej 5m.
Powierzchnia gabinetu rentgenowskiego, w kórym jest zainstalowany zestaw rentgenowski do
radiologii zabiegowej nie może być mniejsza niż 20 m

2

.

Powierzchnia gabinetu rentgenowskiego, w którym jest zainstalowany

1) aparat rentgenowski stomatologiczny
2) aparat mammograficzny
3) aparat do densytometrii kości

- nie może być mniejsza niż 8m; a każdy następny spośród tych aparatów, zainstalowany w
tym samym gabinecie należy dodatkowo przeznaczyć 4m

Powierzchnia gabinetu rentgenowskiego, w którym zainstalowany jest zestaw rentgenowski do
terapii powierzchniowej nie może być mniejsza niż 15 m

2

.

Do powierzchni gabinetów rentgenowskich nie wlicza się powierzchni sterowni, jeżeli znajduje się
ona w wydzielonym pomieszczeniu.
Dopuszcza się zmniejszenie powierzchni pomieszczeń, o których mowa w ust. 1-3, o 5%

Powierzchnia ambulansu rentgenowskiego jest dostosowana do zakresu prowadzonej diagnostyki.

W rentgenowskich pracowniach diagnostycznych zamiast drzwi pomiędzy sterownią a gabinetem
może być stosowany korytarz (labirynt) utworzony z osłon stałych ustawionych w taki sposób, aby
z wejścia do korytarza (labiryntu) nie było widoczne miejsce padania pierwotnej wiązki
promieniowania.

Aparat rentgenowski instaluje się tak, aby:

–

był zapewniony swobodny dostęp do pacjęta co najmniej z dwóch stron

–

odległość źródła promieniowania (ogniska lampy) od najbliższej ściany wynosiła co
najmniej 1,5 m przy pionowym kierunku wiązki promieniowania

–

wiązka promieniowania pierwotnego nie była kierowana w stronę sterowni i drzwi

Przepisów ust. 1 pkt. 2i 3 nie stosuje się do aparatów rentgenowskich mammograficznych,
stomatologicznych i do rentgenowskich aparatów do densytometrii kości. Gabinety rentgenowskie,
z zastrzeżeniem ust. 2, są wyposażone w wentylację zapewniającą co najmniej 1,5 -krotną wymianę
powietrza w ciągu godziny.

W pracownich zawiera się łączność głosową i wizualną pomiędzy personelem medycznym
przebywającym w sterowni a pacjentem przebywającym w gabinecie rentgenowskim.

W gabinetach rentgenowskich, w których znajduje się stanowisko wyposażone w świetlny
wskaźnik wielkości napromienianego pola lub w tor wizyjny, zapewnia się możliwość
przyciemnienia oświetlenia. W gabinetach rentgenowskich nie można umieszczać sprzętów ani
urządzeń niezwiązanych z działaniem aparatów rentgenowskich lub z wykonywanymi procedurami
radiologicznymi.

Wytyczne do opracowania programu bezpieczeństwa jądrowego ochrony radiologicznej w
pracowni rentgenowskiej (gabinecie rentgenowskim):

1.Odpowiedzialność kierownictwa jednostki ochrony zdrowia
2.Księga jakości
3.Nadzór nad dokumentami
4.Kompetencje i szkolenie
5.Ochrona zdrowia
6.Infrastruktura
7.Dozymetria
8.Ewidencje

•

Prowadzone ewidencje

•

Wzór kart ewidencyjnych

W pracowni rentgenowskiej znajduje się w oryginale lub uwierzytelnionych odpisach:

–

zezwolenie na uruchomienie i stosowanie aparatów rentgenowskich znajdujących się w
pracowni i uruchomienie prcowni

–

projekt pracowni lub gabinetu (rzut pomieszczeń) wraz z projektem i opisem osłon stałych
oraz wetntylacji, zatwierdzonym przed uruchomieniem aparatu rentgenowskiego przez
właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego przy uzgadnianiu
dokumentacji projektowej

–

dokumentacja techniczna dotycząca budowy, działania i obsługi aparatów rentgenowskich,
w tym także urządzeń sygnalizacyjnych i blokujących.

–

instrukcje obsługi i świadectwa wzorcowania aparatury dozymetrycznej, jeżeli znajdują się
na wyposażeniu pracowni

–

protokoły pomiarów dozymetrycznych.

–

protokoły pokontrolne

–

dokumenty programu bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej, o którym mowa
w §21, oraz instrukcja ochrony radiologicznej, określona w załączniku nr 3 do
rozporządzenia, opracowana zgodnie z wytycznymi określonymi w załączniku nr 2 do
rozporządzenia

–

zapisy dotyczące wewnętrznych testów kontroli parametrów technicznych aparatów
rentgenowskich i obróbki błon rentgenowskich w ciemni oraz dokumenty spełniania testów
akceptacyjnych urządzeń nowo instalowanych

Ewidencja
Osób zatrudnionych w pracowni rentgenowskiej w podziale na odpowiednie kategorie narażenia,
awek otrzymywanych przez pracowników, orzeczeń lekarskich stwierdzających brak
przeciwwskazań do pracy pracowników na określonym stanowisku.

Program szkolenia i dokumenty potwierdzające jego realizację
W pracowni, o której mowa w ust. 1 dostępny jest także zbiór przepisów prawnych dotyczących
ochrony radiologicznej i zasad dostosowania źródeł promieniowania jonizującego w medycynie.
W podmiocie, w którym aparat rentgenowski jest stosowany bez uruchomienia pracowni
rentgenowskiej dokumenty o których mowa w ustawie 1 dostępne są u inspektora ochrony
radiologicznej.

17-11-2014

Zapisy dotyczące wewnętrznych testów kontroli parametrów technicznych aparatów rtg i obróbki
błon rtg w ciemni oraz dokumenty spełniania testów akceptacyjnych urządzeń nowoinstalowanych
Ewidencja:

1) osób zatrudnionych w pracowni re tgenowskiej w podziale na odpowiednie kategorie

narażenia

2) dawek otrzymanych przez pracowników
3) orzeczeń lekarskich stwierdzających brak przeciwwskazań do pracy pracowników na

określonym stanowisku

4) program szkolenia i dokumenty potwierdzające realizację

W pracowni, o której mowa w ust. 1 lub bezprzewodowe sterowanie aparatem rentgenowskim
powinny umożliwić schronienie się obsługi za osłoną stałą lub parawanem. W przypadku braku
takiej możliwości obsługa aparatu powinna używać środków ochrony indywidualnej.

Diagnostyczne aparaty rentgenowskie do zdjęć są wyposażone w urządzenia sygnalizujące w
sposób akustyczny lub optyczny wykonanie ekspozycji. Sygnalizacja powinna być słyszana lub
widoczna z miejsca uruchamiania wyzwalacza.

Konstrukcja diagnostycznych aparatów rtentgenowskich uniemożliwia w warunkach normalnej
pracy zmniejszenie odległości pomiędzy ogniskiem lampy a powierzchnią ciała pacjenta
odpowiednio dla aparatów do zdjęć poniżej 45cm oraz aparatów rtg stomatologicznych do zdjęć
wewnątrzustnych pracyjących przy napięciu do 60 kV – poniżej 10 cm.

Aparaty rentgenowskie zapewniają możliwość dobierania grubości filtra dodatkowego w celu
uzyskania pożądanej wartości pierwszej warstwy półchłonnej, przy czym kołpak aparatu rtg jest
wyposażony w komplet filtrów dodatkowych o różnych grubościach równoważnych, wyrażonych w
mm aluminium lub miedzi (Cu).

Niedozwolone jest stosowanie w diagnostyce medycznej aparatów rentgenowskich:

1) do prześwietleń bez toru wizyjnego lub cyfrowego zapisy obrazu radiologicznego
2) półfalowych
3) pełnofalowych
4) mammograficznych bez generatora z przemianą częstotlowości bez stoloka z ruchomą

kratką przeciwrozproszeniową

5) mammograficznych, które przy zastosowaniu odległości ognisko lampy – detektor

wynoszącej co najmniej
•

60 cm – są wyposażone w lampy rentgenowskie o wymiarach dużego ogniska lampy
większych niż 0,3mm x 0,3 mm

•

70 cm – są wyposażone w lampy rentgenowskie o wymiarach dużego ogniska lampy
większych niż 0,4mm x 0,4 mm

Przepisów ustawy 1 pkt 2 i 3 nie stosuje się do aparatów rentgenowskich stomatologicznych.
Przepisów z ust 1 pkt 3 nie stosuje się do aparatów rentgenowskich przenośnych i jezdnych do
zdjęć przyłóżkowych

Zestawy rentgenowskie stosowane do prześwietleń są wyposażone:

•

we wskaźniki wartości natężenia prądu i napięcia na lampie rentgenowskiej

•

w miernik czasu ekspozycji, który powoduje wyłączenie wysokiego napięcia na lampue
rentgenowskiej po czasie nie dłuższym niż 10 minut, jeżeli wcześniej nie określono czasu
dłuższego niż 10 min oraz który nie póżniej nię po upływie każdych 5 min prześwietlania i
co najmniej na 30 sekund przed automatycznym wyłączeniem ekspozycji powoduje
nadawanie sygnału dźwiękowego.

Zestawy rentgenowskie używane w radiologii zabiegowej, poza wyposażeniem, o którym mowa w
ust 1 są wyposażone w:

1) miernik wielkości ekspozycji (rejestr dawki) umożliwiający ocenę narażenia pacjenta

podczas badania

2) skopię pulsacyjną
3) układ zapamiętywania ostatniego obrazu

W zestawach rentgenowskich lampy rentgenowskie mogą być używane jedynie w kołpakach,
głowicach lub w innych urządzeniach tak zabezpieczających przed promieniowaniem bocznym, aby
w odległości 1m od ogniska lampy, przy całkowicie przesłoniętym wylocie wiązki promieniowania
oraz przy odległości i maksymalnym obciążeniu lampy w czasie 1 godziny, moc dawki
promieniowania nie przekracza:

1) 0,25 mGy/h – dla aparatów rtg stomatologicznych do zdjęć zewnątrzustnych
2) 1,0 Gy/h – dla wszystkich pozostałych rodzajów diagnostycznych i zabiegowych aparatów

rentgenowskich

W aparatach do terapii powierzchniewej lampy rentgenowskiej mogą być używane jedynie w
kołpakach, głowicach lub w innych urządzeniach tak zabezpieczających przed promieniowaniem
ubocznym, aby przy całkowicie przesłoniętym wylocie wiązki promieniowania oraz przy
maksymalnym napięciu i ciągłym obciążeniu lampy moc dawki promieniowania nie przekracza:

1) 1 mGy/h w odległości 1m od ogniska – dla aparatów terapeutycznych o napięciu 100 kV, z

wyjątkiem aparatów do terapii kontaktowej do 50 kV;

2) 1 mGy/h w odległości 5 cm od powierzchni obudowy lampy rentgenowskiej i ogranicznika

wiązki – dla aparatów do terapii kontaktowej do 50 kV

Nadzór w zakresie ochrony radiologicznej pacjenta sprawuje właściwy miejscowo państwowy
wojewódzki inspektor sanitarny.

W ramach sprawowanego nadzoru państwowy wojewódzki inspektor sanitarny przeprowadza
kontrolę w jednostkach ochrony zdrowia - raz na 4 lata.

Zakres kontroli, o której mowa w ust 2, obejmuje:

•

ocenę stanu urządzeń radiologicznych używanych do diagnostyki lub terapii

•

porównanie stanu aktualnego z wymaganiami niezbędnymi do uzyskania zgody na
prowadzenie działalności związanej z narażeniem na promieniowanie jonizujące w celach
medycznych.