1

Harcerki

i harcerze

Związek Harcerstwa Polskiego

Zarys metodyki

2

Publik

acja wydana na zlecenie Głównej Kw

at

er

y Związku Har

cerstw

a P

olskiego

pr

zez Har

cerskie Biuro W

yda
wnicze „Hor

yzonty”

Broszur

a po

w

st

ała dzięki w

spar

ciu f

inansowemu

Minis

te

rstw

a Eduk

acji N

arodo

wej i Spor

tu

ISBN 83-8903

7-53-X

Au
to
rk

i:

hm. Anit

a Reguc

k

a-Kw

aśnik

hm. Ew

a Prędk

a

hm. Luc

yna Grabowsk

a

hm. Alek

sandr

a K

ar

nia

hm. Anna Gło

w

ack
a

W

ydział Har

cerski GK ZHP

3

Druhno Drużynowa,

Druhu Drużynowy!

Granat

owy sznur na T

woim r

amieniu oznacza, że to w

łaśnie T

y jest
eś na

jw

ażniejszym i bezpo-

średnim har

cerskim wy

cho

w

aw

cą – dr

użynowym. Pr

zez osobis

ty pr

zykład, st

oso
w

anie me

tody har

-

cerskiej, wier

ność har

cerskim ideałom w codziennym ży

ciu k

szt
ałtujesz pos

ta

wy inny

ch – swoich

zuchó

w

, har
cerek i har

cer
zy

. W realizacji celó

w wy

chowa

w

czyc

h

har

cerskiej w

spólno

ty duże zna-

czenie ma zna

jomość i stosow

anie odpo

wiedniej dla wiek

u

T

woich podopieczny

ch me

todyki:

zucho

wej, har

cer
skiej, st

arszohar

cerskiej lub wędrowniczej.

R

ok 2003 pod wzg

lędem w

spar

cia dr

użynoweg

o w pr

ac

y wy

chow

aw

czej jest bardzo w

ażny

.

To

w
łaśnie w tym ro

ku zost

ał

y opisane w

szy
stkie metodyki, zatwier

dzone no

we inst

ru

k

cje

działania gromady i dr

użyn

y, uaktualnione lub opr

aco

w

ane i zatwierdzone pr

zez w

ładze ZHP

inst
rumenty met

ody

czne, m.in.: s

topnie har

cer
skie, pr

óba har

cer
za, spr

awności har

cerskie,

znaki służb, pr

ojekty

. Dec

yzj
ą R

ady N

aczelnej ZHP od 1 wr

ześnia 2003 ro

ku

w całej naszej

or

ganizacji zaczyna obowiązyw

ać nowy podział met

ody

czny

.

Ab
y Ci t

e

w
szy
stkie zmiany pr

zybliży

ć i pomóc w pełnym s

tosowaniu har

cerskiej metody

,

pr

zygo

to

waliśmy niniejszą publik

ację. W sposób prosty i zwięzł

y pr

zepro

w

adzi Cię ona pr

zez

w

szy
stkie t

ajniki metodyki, kt

ór

ą powinieneś st

oso
w

ać w pr

ac

y ze swoją dr

użyną.

A kiedy będziesz czyt

ać t

ę

k
siążeczkę, m

y będziem

y pisać jeszcze obszer

niejsze

i bar

dziej dokładne rozdział

y por

adnik

ów dla dr

użyno

wy
ch, kt

óre w T

wojej bibliotece mają

szansę znaleźć się już wiosną 200

4 r
o

k

u

.

Czuw

aj!

hm. Anna P

o

ra

j

za

stępczyni naczelnik

a ZHP

4

1. F
unkcjonowanie elementów metody harcerskiej

1.1. Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie

P

rawo i P

rzyrzeczenie Harcerskie to fundamenty pracy wychowawczej z har-

cerk

ą i harcerzem, z nich wynik

ają cele wychowawcze. P

rawo i P

rzyrzeczenie

są przyjmowane jako niekwestionowany system wartości, którego zapisy są

przyjmowane wprost.

Pr

awo i Pr

zyr
zeczenie określa

ją ideał, do kt

óre
go będą dąży

ć dziew

czynk

a czy chłopiec, kt

ór

zy mają

st

ać się har

cer
zami. Dr

użyna har

cer
sk

a powinna stw

ar

zać w

ar

unki do t

e

go, ab

y dr
ogow

sk

azy har

cerskiej

ścieżki ży

cia b

yły

dla nich czyt

elne, oczywist

e

i widoczne. W dr

użynie har

cerskiej tr

zeba zaszczepić

w nich zaint

e

resowanie w

ar

tościami har

cerskimi i pok

azać, jak je pr

zyjąć za „swoje”. P

o

nadt

o har

cer
ki

i har

cer
ze powinni mieć poczucie, że Pr

awo i Pr

zyr
zeczenie t

o

war

zy

szą im już na początku har

cerskiej

drogi – zos

ta

jąc członk

ami ZHP dec

ydują się na post

ępowanie według nor

m obo

wiązując

yc

h w Związ-

ku. W

ażne, żeb

yś

pok

azał członk

om dr

użyny

, że Pr

awo i Pr

zyr
zeczenie to ideał

y prost

e

i jasne.

Har

cer
ki i har

cer
ze po

winni mieć możliwość poznania sameg

o t
e

k

stu Pra

w

a i Pr

zyr
zeczenia Har

cer-

skiego w ciek

aw

ej for

mie. N

ajlepiej pr

zez zabaw

ę

i g
rę, dlat

e

go możesz zor

ganizować tur

niej, kr

zyżów

-

ki, kwiz, układanki, zaba

wy z element

ami r

u

chowymi, ć

wiczenia. P

o

winieneś pomy

śleć o tym, ab

y t

e

k

st

Pr

aw

a i Pr

zyr
zeczenia na st

ałe pojawił się jak

o

element wy

stroju har

có
wki.

Pr

aca z Pr

aw

em i Pr

zyr
zeczeniem powinna b

yć umieję

tnie wk

ompono

w

ana w plan prac

y dr

użyn

y.

Oczywiście k

ażda twoja zbiórk

a dr
użyny jest „o Pra

wie” i „z Pr

aw

em”, bo na k

ażdej zbiór

ce c

hcesz

wyc

h

o

wyw

ać swoic

h har

cer
zy zgodnie z k

anonem w

ar

tości har

cerskic

h. Jednak na zbiór

k

ach dr

użyny

tr

zeba t

akże mówić o Pr

awie i Pr

zyr
zeczeniu bezpośrednio – możesz pr

zy

go

towyw

ać wr

az ze swoją

k

adr
ą zbiór

ki do

ty

czące zarówno poszczególny

ch punkt

ów Pr

aw

a, jak i całości.

5

P

omysł

y do wyko

rzyst

ania w prac

y z Pra

wem i Pr

zyr
zeczeniem:

à

fabular

na gr

a t
e

renowa z r

ycer
zami, damami i honor

owym pojedynkiem w „k

ółko-kr

zyżyk”

(„Har

cer
z post

ępuje po r

ycer
sku”, „N

a słowie har

cer
za polega

j jak na Za

wiszy”);

à

bieg ek

ologiczny; wizyt

a u leśniczego, ek

ologa („Har

cer
z miłuje pr

zyrodę i s

tar

a się ją poznać”),

à

„T

ydzień uśmiechu” ogłoszony w dr

użynie („Har

cer
z jest za

wsze pogodny”);

à

wiązanie węzełk

ów na chuście har

cer
skiej – codziennie (n

p. na obozie) po wyk

onaniu dobre

go

uczynku („Har

cer
z jest pożyt

eczn

y i niesie pomoc bliźnim”);

à

propozycja pro

gr

amo

w

a „Jest

em OK – nie

palę!” („Har

cer
z jest czys

ty w my

śli, w mo

wie

i uczynk

ach; nie pali tyt

oniu i nie pije napojó

w alk

oholo

wy
ch”);

à

ak
cja zarobk

o

w

a dr

użyny („Har

cer
z jes

t oszczędny i of

iarny”);

à

k

onk

urs w dr

użynie – pr

zy

go

tow

anie pr

zez zas

tęp
y plak

at

ów do

ty

czący

ch Pra

w

a lub z t

e

k

ste

m

Pr

aw

a Har

cerskieg

o

(a zwy

cięski plak

at zos

ta

je po

wieszony w har

có
w

ce dr

użyny);

à

k

alambur

y lub pr

zedst

awianie scenek do

ty

czący

ch poszczególn

yc

h punkt

ów Pra

w

a Har

cerskiego.

Uroczy

stość składania Pr

zyr
zeczenia Har

cerskiego jes

t bar

dzo w

ażn
ym wydar

zeniem w życiu har

ce-

rza. Musi on rozumieć i ak

ceptować w

ar

tości za

w

ar

te w Pr

aw

ie i Pr

zyr
zeczeniu – wyk

azuje t

o

realizując

zadania pr

ób
y har

cer
za/har

cer
ki.

Sam obr

zęd składania Pr

zyr
zeczenia w k

ażdym środo

wisku nieco się różni, ale pe

wne jes

t, że po

win-

na t

o

b

yć c
hwila magiczna dla składa

jącego Pr

zyr
zeczenie, jednocząca dr

użynę i zapada

jąca w pamięć.

Jak
o dr

użynowy po

winieneś zadbać, aby miejsce Pr

zyr
zeczenia b

yło niepowt

ar

zalne (lub po

wt
ar

zalne

– obr

zędowe dla danej dr

użyny) i spec

yf

iczne. W niekt

ór

yc

h środo

wisk

ach pr

aktyk

uje się, że w

łasne

składanie Pr

zyr
zeczenia Har

cerskieg

o jest zar

azem pier

w

szym, w kt

ór

ym się uczes

tniczy (czyli w uroczy

-

st

ości bior

ą udział ty

lk

o har

cer
ze).

Najczęs

tszymi element

ami ur

oczystości składania Pr

zyr
zeczenia są:

à

Pyt
anie skierowane do k

andydat

a „Czy chcesz złoży

ć Pr

zyr
zeczenie Har

cerskie?”;

à

R

ozk
az dr

użyno

w

ego, po

twier

dza
jąc
y dopuszczenie har

cer
za do złożenia Pr

zyr
zeczenia;

à

K

omenda popr

zedza

jąca powt

ar

zanie roty „Baczność! Do złożenia Pr

zyr
zeczenia Har

cerskiego”,

a po Pr

zyr
zeczeniu „Spocznij!”;

à

Składanie Pr

zyr
zeczenia na ogień (pr

opor

zec dr

użyny

, f

lagę pańs

two

wą, kr

zyż har

cer
ski, kr

zyż

har
cerski dr

użynowe

go);

à

P

o

twier

dzenie Pr

zyr
zeczenia pr

zez powt

ór

zenie dr

ugiego punktu Pr

aw

a Harcer

skieg

o

;

6

à

Odśpie

w

anie hymnu Związku Har

cerstw

a P

olskiego;

à

W

ręczenie kr

zyża har

cerskieg

o i k

siążeczki har

cerskiej.

Inne elementy

, kt

óre mogą wyst

ąpić w czasie t

ej ur

oczystości:

à

Bieg popr

zedza

jąc
y do

ta

rcie do miejsca składania Pr

zyr
zeczenia;

à

W

ybieranie opiek

una har

cerskiej drogi, kt

ór

y w czasie po

wt
ar

zania r

o

ty tr

zyma pr

aw

ą ręk

ę

na

ra

mieniu har

cer
za;

à

P

o

wt
ór

zenie punkt

ów Pra

w

a Har

cerskiego pr

zed złożeniem Pr

zyr
zeczenia;

à

G

aw

ęda;

à

W

ręczenie pamiątki związanej z moment

em składania Pr

zyr
zeczenia Har

cerskiego.

PPPPP

rzyrzeczenie Harcerskierzyrzeczenie Harcerskierzyrzeczenie Harcerskierzyrzeczenie Harcerskierzyrzeczenie Harcerskie

MAM SZCZERĄ WOLĘ, to znaczy dobrowolnie, bez niczyjego nak

azu, bez

żadnego przymusu, CAŁ

YM ŻY

CIEM, ze wszystkich sił mego ducha, z całego

serca, wykorzystując wszystkie dane mi możliwości PEŁNIĆ SŁ

UŻBĘ BOGU,

który stanowi uosobienie najwyższych ideałów

, takich jak miłość, prawda, dobro,

sprawiedliwość, wolność, piękno, przyjaźń i braterstwo, wiara, nadzieja. Ideały te

łączą wszystkich ludzi dobrej woli, niezależnie od pochodzenia, narodowości, wy-

znania, wywodzą się z norm moralnych opartych na uniwersalnych, etycznych i kul-

turowych tradycjach chrześcijaństwa. W

yznawany przeze mnie system wartości

kształtuję samodzielnie podążając w kierunku wsk

azanym przez P

rawo Harcerskie.

P

ragnę służyć POL

SCE, ojczyźnie moich przodków

, o której honor

, niepodle-

gły byt, tradycje i kulturę walczyli czynem i słowem, którą otrzymałem w spad-

ku jako bezcenną wartość mego pokolenia, którą z całym jej bogactwem ducho-

wym i materialnym mam przek

azać moim następcom. Stale poszerzam świat

mych myśli i uczuć, wierny zasadzie, że więcej wiedzieć, to głębiej pokochać.

Szanuję prawa innych państw i narodów

.

Chcę NIEŚĆ CHĘTNĄ POMOC BLIŹNIM nie tylko wtedy

, gdy o po-

moc proszą, ale zawsze wtedy

, gdy czujnym okiem dostrzegę, że na drodze mego

życia stanął ktoś, kto potrzebuje pomocy

, opieki, wsparcia, pocieszenia.

Mam być POSŁUSZNYM PRA

WU HARCERSKIEMU, chcę, by ono

było zawsze wsk

azówk

ą mego postępowania, by ono decydowało zawsze

o zgodności moich myśli, słów i uczynków

.

7

Moje P

rzyrzeczenie nie jest przysięgą ani ślubowaniem. P

rzestrzeganie P

rawa

Harcerskiego jest sprawą mego honoru i źródłem radości, „wędrówk

ą ku szczę-

ściu”. Za wypełnienie P

rzyrzeczenia odpowiadam przed własnym sumieniem.

P

amiętaj, że drużynowy jako autorytet pok

azuje harcerzom przez osobisty przy-

kład, że czyny idą w parze ze słowami, a P

rawo i P

rzyrzeczenie Harcerskie są

drogowsk

azami w życiu codziennym – harcerze bowiem w dużej mierze uczą

się przez naśladowanie.

PPPPP

rawo Harcerskierawo Harcerskierawo Harcerskierawo Harcerskierawo Harcerskie

1. HARCERZ SUMIENNIE SPEŁNIA SWOJE OBOWIĄZKI WYNI-

KAJĄCE Z PRZYRZECZENIA HARCERSKIEGO

, wrażliwym okiem

spogląda na otaczający go świat, na potrzeby ludzi, na potrzeby środowisk

a,

w którym żyje. Jest dobrym uczniem i pracuje rzetelnie. Jest gotów zawsze peł-

nić służbę innym, dawać z siebie wszystko, co dobre, nie żądając w zamian nic,

za jedyną nagrodę uważa radość płynącą z dobrze spełnionych obowiązków

.

Obcy mu jest egoizm, postawa konsumpcyjna, wyznaje prymat wartości du-

chowych nad materialnymi.

2. NA SŁ

OWIE HARCERZA POLEGAJ JAK NA ZA

WISZY – to na-

k

a

z prawdomówności, wierności, zgodności słów i czynów z nak

azami własne-

go sumienia, swym słowem i czynem harcerz zasługuje na zaufanie, dotrzymu-

je słowa, przywraca wiarę w solidność, rzetelność, spolegliwość, mówi, co my-

śli, robi, co mówi. P

ostawą i zachowaniem daje świadectwo o wartościach, ja-

kie wnosi harcerstwo w życie młodzieży i całego społeczeństwa. Harcerz jest

punktualny

.

3. HARCERZ JEST POŻYTECZNY

, jego czyny zawsze służą społeczno-

ści, w której żyje. Naukę traktuje jako podstawę przyszłej służby Ojczyźnie

i ludzkości. P

raca zawodowa jest nie tylko źródłem jego utrzymania, ale przede

wszystkim formą realizacji służby społecznej. HARCERZ NIESIE POMOC

BLIŹNIM chętnie i ofiarnie, nie czek

a, aż go ktoś o pomoc i opiekę poprosi,

lecz sam szuk

a ok

azji, by być pomocnym k

ażdemu człowiekowi i k

ażdej spo-

łeczności, którą spotyk

a na swej drodze.

8

4. HARCERZ W KAŻDYM WIDZI BLIŹNIEGO

, k
ażdemu służy pra-

cą, pomocą, ujmuje się za k

ażdym pokrzywdzonym, obca mu jest znieczulica

i oziębłość w stosunk

ach między ludźmi. P

rzezwycięża urazy i waśnie między

ludźmi i między narodami, swą postawą daje wyraz uznania naturalnych praw

człowiek

a. Sprzeciwia się przejawom nienawiści, nie poniża nikogo. Harcerz

ZA BRA

T

A

UW

AŻA KAŻDEGO INNEGO HARCERZA

, k
ażdego

sk
auta na całym świecie, k

ażdego wiernego tym samym ideałom. T

akie widze-

nie świata i ludzi prowadzi do poszanowania cudzych przekonań, do demokra-

cji i tolerancji.

5. HARCERZ POSTĘPUJE PO RYCERSK

U, traktuje życie jak wielk

ą

grę, w której ważna jest nie tylko wygrana, ale ważne jest przede wszystkim to,

jak się gra. Harcerstwo to czysta gra. Harcerz mimo negatywnych doświad-

czeń wierzy

, że inni też grają czysto. Czysta, uczciwa, rycersk

a gra obowiązuje

przede wszystkim wobec przeciwników

. Harcerz wyciąga rękę do zgody

. Har-

cerz jest dzielny

, walczy z chamstwem, nietolerancją, przejawami brutalności.

Jest uprzejmy i kulturalny

, potrafi się odpowiednio zachować w k

ażdej sytuacji.

Harcerz dba o swój wygląd.

6. HARCERZ MIŁ

UJE PRZYRODĘ, nie niszczy jej, przeciwdziała jej de-

wastacji I ST

ARA SIĘ JĄ POZNAĆ, uczy się czytać „świętą księgę przyro-

dy
”, odczuwa silną więź z całą przyrodą. Ma świadomość, że jest jej cząstk

ą,

zgłębia jej tajemnice, w niej szuk

a i odnajduje równowagę ducha. P

rzeciwdziała

zagrożeniom środowisk

a, których źródłem jest nie tylko cywilizacja przemysło-

wa, ale także bezmyślność, lenistwo, brak wyobraźni, nieświadomość skutków

naszych działań i zaniedbań. Dba o bogactwa naturalne, o piękno krajobrazu.

7. HARCERZ JEST KARNY

, k

arnością opartą na rozumnym posłuszeństwie,

wynik

ającą z dobrowolnego wyboru drogi i celu, wyboru dającego poczucie wol-

ności. Harcerz jest POSŁ

USZNY RODZICOM, wierny rodzinnej trady-

cji, która współtworzy tradycję Ojczyzny

. Jest posłuszny WSZYSTKIM

SWOIM PRZEŁ

OŻONYM, którzy prowadzą go do wspólnie realizowane-

go celu – przez służbę Bogu, P

olsce i bliźnim. Karność staje się źródłem poszu-

kiwania i uznawania autorytetów w życiu społecznym.

8. HARCERZ JEST ZA

WSZE POGODNY

, idzie między ludzi z otwar-

tym spojrzeniem płynącym z pogody ducha. Harcerz panuje nad swoimi emo-

cjami i nerwami. Jest optymistą, ma poczucie humoru. P

omaga innym prze-

zwyciężyć apatię, smutek, zniechęcenie, obojętność. Cieszy się radością innych.

9

9. HARCERZ JEST OSZCZĘDNY

, nie sk

ąpy

, ale gospodarny

, nie marnu-

je czasu, nie marnuje życia, pracuje skutecznie. Harcerz jest OFIARNY

w niesieniu pomocy innym, hojny w uczynności. P

rzywiązuje szczególne zna-

czenie do bezinteresownej działalności społecznej. P

rzezwycięża marnotraw-

stwo materiałów i darów przyrody

, pieniędzy i pracy

.

10. HARCERZ JEST CZY

STY W MY

ŚLI, MOWIE I UCZYNKACH,

najpierw myśli, potem mówi, dba o czystość i piękno język

a. Sprawy płci trak-

tuje poważnie i odpowiedzialnie. Harcerz dba o zdrowie, NIE P

ALI TYTO

-

NIU I NIE PIJE NAPOJÓW ALK

OHOL

OWY

CH, nie ulega żadnym

nałogom, nie próbuje używania narkotyków

, pomaga innym w zwalczaniu na-

łogów

. Abstynencję traktuje jako ważny element troski o zdrowie, o hart ducha,

o opanowanie słabości własnego charakteru.

hm. Stefan Mirowski, styczeń 1996 r

.

1.2. System małych grup

System zastępowy jest podstawową formą pracy harcerskiej (...)

Co składa się na zastęp harcerek?

Zespół od sześciu do dziesięciu dziewcząt (wraz z zastępową i podzastępową)

dobrany w sposób naturalny

.

Zastępowa – harcerk

a (po P

rzyrzeczeniu), która odpowiednie wyrobienie zdo-

była w zastępie próbnym lub w drużynie.

P

odzastępowa – harcerk

a będąca współpracownicą i zastępczynią zastępowej.

Zastęp istotnie harcerski powinien spełniać następujące warunki:

Być żywym organizmem, zdolnym do życia i współżycia harcerskiego.

Mieć własny program, oparty na P

rawie Harcerskim i wytycznych organiza-

cyjnych.

R

ealizować ten program metodą harcersk

ą.

hm. Ewa Grodeck

a „O metodzie harcerskiej i jej stosowaniu”

10

Sy

st

em mał

yc

h gr

up jes

t element

em met

ody har

cerskiej. Jego najw

ażniejsze

zale

ty
polega

ją na

tym, że:

à

pomag

a on indywidualnie tr

akt
ować k

ażdeg

o har

cer
za, bo zas

tę

py są na ty

le mał

ymi gr

upami, że

można dos

tr

zec po

tr

zeb
y, problemy i mocne st

ro

ny k

ażdej osoby;

à

pomaga rozwijać w har

cer
zach samodzielność, k

ażdy ma szansę się wyk

azać, nie można schować

się w tłumie – a t

o

zachęca do wyk

azyw

ania inicjatywy

;

à

ułatwia pracę dr

użynow

emu, kt

ór

y na pr

zykład może powier

zyć zas

tępom pr

zygotowanie części

zbiór

ki dr

użyn

y.

Dobr

ze jes

t, kiedy zast

ępo

wy jes

t trochę st

ar

szy i bardziej doświadczony od reszty zast

ępu, ale ma

dobr

y kont

akt z jego członk

ami. W

ybór zast

ępow

e

go

suger

uje dr

użyno

wy
, ale nie może t

o

b

yć oczy

-

wiście osoba nar

zucona, niezaak

cept

o

w

ana pr

zez zas

tęp. Zas

tępowy po

winien mieć zdolności pr

zy

-

wódcze i proponować zadania zas

tępu. Zas

tępowi r

azem z pr

zyboczn

ymi mogą spo

tyk
ać się na zbiór-

k

ach zast

ępu zas

tępo
wy
ch, gdzie pogłębia

ją wiedzę i umiejętności i gdzie prezentow

ane są wzor

co
we

zbiór

ki zas

tępu.

N

ajlepiej, gdy zbiór

ki zast

ępu odb

ywa

ją się w ty

go

dnio

wym r

ytmie. W nowo

pow

st

ałej dr

użynie

świeżo upieczonym zast

ępom dr

użynowy wr

az z pr

zybocznymi musi służy

ć dużym wspar

ciem

. Z

czasem

jednak należy zwięk

szać samodzielność

za

st

ę

p

ó

w

i umożliwić i

m

podejmo

w

anie zadań z własnej inicjaty

-

w

y. Dobr

ym sposobem na usamodzielnienie się zast

ępów są zadania zespoło

w

e or
az pr

zygo

to

wyw

anie

części (lub w pr

zypadku „wyrobiony

ch zas

tępów” – całości) zbiórek dr

użyn

y pr

zez poszczególne zast

ępy

.

K

ażdy zast

ęp po

winien mieć w

łasny plan pr

ac

y, z podziałem zadań, uwzględnieniem st

opni i spr

aw

-

ności, opar

ty na planie pra

cy dr

użyny

. Charakt

er

ys

ty

czna dla k

ażdego zas

tępu jest obr

zędo

wość

i podział obowiązk

ó

w

między funk

cyjny
ch zast

ępu.

1.3. Uczenie w działaniu

Charakterystyczną formą aktywności harcerek i harcerzy jest

gragragragrag

ra

, rozumiana

jako działanie zespołowe w zastępach i towarzyszące temu współzawodnic-

two. P

rogram działania drużyny jest tworzony i realizowany przez drużynowe-

go przy współudziale rady drużyny

.

St

e

fan Mir

ow
ski napisał w „Stylu życia”:

Uczestnic

y g
ry czasem na

w

et nie wiedzą, jaki jes

t jej cel,

m

yślą, że w

alczą o jak najszybsze pok

onanie pr

zeszk

ód, o zdoby

cie gola albo o uzyskanie więk

szej liczby

tr

afień „w dziesiątk

ę”. T

yl

k

o instrukt

or

zy wiedzą, o co napr

a

wdę chodzi: o k

ondy

cję f

izy
czną,

11

o wyr

obienie pe

wnej r

ęki i b

ys

tr

e spojr

zenie, o naby

cie – szczeg

ólnie w gr

ach zespoło

wy
ch – umieję

tności

pr

zes
tr

zegania r

eguł gr

y,

a więc o poszanow

anie pr

a

w

a. [...] Jest for

mą zaba

w

y, kt

ó

rej ur

o

k

u

i smak

u doda

je współza

w

odnictw

o

.

Pr

acując z har

cer
zami, należy pamięt

ać o ty

ch słow

ach. Jak

o dr

użyno

wy chcesz wyk

szt
ałcić w swoic

h

har
cer
zach pe

wne umiejętności, wiedzę i post

awy
, t

ak samo jak ich rodzice czy nauczy

ciele. Ale nie

masz możliwości codziennego z nimi pr

zebywania jak r

odzice. Nie st

osujesz w sw

ej pr

ac

y wykładów jak

nauczy

ciele. Wpł

ywasz na swoich har

cer
zy pr

zez g

rę tr
w

ającą cał

y rok

.

K

ażda zbiór

k

a jes
t częścią t

ej gr

y, a plan pr

ac

y dr

użyny jes

t jej opisem – w nim zapisujesz, co c

hcesz

w ciągu rok

u

osiągnąć (cele, o kt

ór

yc

h wiedzą w

spomniani wyżej ins

trukt
or

zy) i w jaki sposób t

o

zrobisz („k

onk

ur

encje”, do któr

yc

h zaprosisz har

cer
zy).

Żeb

y osiągnąć swoje cele, musisz pr

zekonać har

cer
zy

, ab
y gr
ali z tobą nie pr

zez kilk

a zbiórek

, ale pr

zez

cał
y r
o

k

, do obozu i jeszcze dłużej. Dlat

eg

o zaproponuj im coś, co im się spodoba, co ic

h zaint

e

resuje

i zachęci do pe

wnego wy

siłk
u. P

o

star

aj się, żeb

y zajęcia prowadzone na zbiór

k

ach by

ły

ciek

aw

e, żeb

y

wzbudzał

y emocje, żeb

y by

ły

cor

az tr

udniejsze i żeb

y k
ażdy ich uczes

tnik zost

ał nagrodzony

.

Atr
ak

cyjność za

jęć osiągniesz pr

zez st

osowanie różnor

odny

ch for

m pr

ac

y, ubar

wion

yc

h odpowied-

nią f

abułą, t

ajemniczością, obr

zędami. Mimo t

e

go, że żyjemy w wiek

u zaa

wansow

an

yc

h

t

e

chnologii,

dzieci nadal f

asc
ynują podchody

, tropienie, wyścigi, tur

nieje. T

ym bardziej, że w

spółza

wodnictwo wzbudza

wiele emocji, a cóż lepiej zachęci har

cer
za do udziału w nas

tępnej zbiór

ce niż w

spomnienie okr

zyk
ó

w

radości pr

zy zdob

yciu k

olejnego punktu pr

zez jego zespół? Zaba

wa częs

to po

wt
ar

zana szybko się

nudzi, dlat

e

go co jakiś czas dokładasz do za

jęć no

we elementy – inne sposoby znak

owania tr

asy biegu,

tr

udniejsze zadania do wykonania, now

e

zagadnienia. Odniosłeś suk

ces – dost

rzegasz pos

tę

p

y swoic

h

har
cer
zy

, ale oni po

tr

zebują namacalny

ch dowodów swojeg

o zwy

cięs

tw
a, po

tr

zebują nagrody

. W dr

u-

żynie har

cerskiej t

ak

ą nagrodą jest zaliczenie zadania zespoło

we
go, pr

zyznanie spr

awności, kolejneg

o

st

opnia. Ale może t

o

by
ć t
eż nagroda r

zeczo

wa dla zas

tępu, któr

y wy

gr

ał całor

oczne w

spółzawodnic-

two lub wyjazd na pres

tiżowy r

ajd, w któr

ym ma

ją szansę ty

lk

o t
ac

y, kt
ór

zy już dużo umieją.

Żeb

y wy

gr

ywać, tr

zeba trenow

ać – ćwiczy

ć po

tr

zebne umiejętności, zdob

ywać po

tr

zebne infor

ma-

cje. Na

jlepiej robi się t

o

w gr

upie dobr

yc

h kolegów – w dr

użynie można zniknąć, wt

opić się w tło,

zos
tać pominiętym pr

zez dr

użynow

e

go, ale w zast

ępie k

ażdy ma szansę. Dlat

e

go t
o

w

spólne pr

zygo

to

-

w

anie w zast

ępie do za

jęć na for

um dr

użyn

y jes

t w
ażn
ym element

em naszej gr

y.

Oczywiście są jeszcze reguł

y, kt
ór

yc

h muszą pr

zest

rzegać w

szy
sc

y jej uczestnic

y. W dr

użynie har

cer
-

skiej reguł

y t
e

wyznacza Pr

awo Har

cerskie.

Jeśli chcesz mieć pe

wność, że wym

yślone pr

zez ciebie et

ap

y gr

y (poszczeg

ólne zbiór

ki) r

zeczywiście

zaint

e

re

sują har

cer
zy

, zap

yt

aj o zdanie r

adę dr

użyny

. Jeśli pr

zek
onasz ją do swoic

h pomy

słów

, będziesz

mieć pomocnik

ów w pr

zy

go

tow

aniu zbiór

ek
. Jeśli coś im się nie spodoba, t

o

dla ciebie sygnał ost

rze-

12

ga

w

czy – albo tr

zeba zmienić zbiór

k

ę, albo pr

zygo

to

wać lepsze ar

gumenty na nas

tępne spo

tk

anie.

Także razem z r

adą dok

ona

j pod k

oniec rok

u

oceny – czy cel waszej g

ry zos

tał osiągnięty

, co można

zmienić w nast

ępnym rok

u

.

1.4. Stale doskonalony i pobudzający do rozwoju program

Jeśli zapyt

asz swojeg

o har

cer
za, dlaczego w

st

ąpił do har

cerstw

a, pewnie odpowie, że chce pr

zeży

ć

pr

zygodę, pojechać na obóz, że tu są jego k

oledzy itp. I ty

, jak

o dr

użynowy

, oczywiście st

ar

asz się, b

y

jego oczekiw

ania się spełnił

y. Oczywiście nie robisz t

e

go tylk

o po t

o, b

y dzieciom b

yło pr

zyjemnie.

Masz swój plan. Chcesz pomóc w rozwoju k

ażdemu, kt

o pr

zyjdzie do dr

użyn

y.

Tak po

winieneś działać, b

y har
cer
z mógł się w

szechs

tronnie rozwijać – int

elektualnie, społecznie,

emocjonalnie, f

izy
cznie i duchowo. Musisz więc t

ak zaplanow

ać pr

acę dr

użyny

, by nast

ępow

ał har

mo-

nijny rozwój har

cer
za w

e

w

szy
stkic

h kier

unk

ach.

P

amięt

aj – twoim celem nie jes

t ty
lk

o:

à

spor

towiec – nie planuj więc jedynie tylk

o rozgr

yw

ek spor

tow

ych;

à

uczon

y – nie rób ze zbiórek szk

o

ły;

à

duchown

y – nie zas

tępuj k

ościoła;

à

społecznik – działaniem dr

użyny nie może b

yć jedynie pr

aca na r

zecz inny

ch;

à

te

rapeut

a – nie za

jmujcie się w

ciąż analizowaniem w

aszy

ch emocji.

T

w

oim celem jes

t wszec

hstr

onny r

ozwój k

ażdeg

o harcer

za.

W swoim działaniu pamięt

aj o:

à

dobr

ze sk

onst

ru

owanym planie pr

ac

y – zaplanuj t

akie działania, kt

óre pozwolą na w

szechs

tron-

ny r

ozwój, w kolejny

ch lat

ach zwięk

sza
j tr
udność zadań, podejmuj no

w

e

for
my aktywności;

à

stopniach har

cerskich – ułatwią ci indywidualne budowanie planu rozwoju k

ażdego har

cer
za;

à

spr
awnościac

h har

cerskich – pozwolą ci rozwijać umiejętności twoich har

cer
zy;

à

zadaniach zespołowyc

h – pomogą w k

szt
ałt
ow
aniu umiejętności zespoło

wej pr

ac

y;

à

te

chnik

ach har

cerskich – har

cer
ze właśnie rozpoczynają swoją

pr
zygodę w ZHP

, muszą nauczy

ć się

wielu pods

ta

wowy

ch

umieję

tności (samar

yt

anki, łączności, pionier

ki, obozownictwa itd.); pamię

ta

j

o k
ażdej t

ec

hnice (cóż ci pr

zyjdzie ze świetny

ch r
at

o

wnik

ów
, kt
ór

zy nie po

tr

af

ią pr

zetr
wać w lesie);

13

à

propozycjach prog

ramowy

ch – podpo

wiedzą ci, co jeszcze możesz zrobić w dr

użynie, jak

ą t
ema-

tyk
ą się za

jąć.

Rozpoczyna

jąc działania z dr

użyną musisz zaplano

w

ać jej kilkuletnią pr

acę, b

y za
w

sze mieć coś

ciek

aw

e

go

i atra

k

cyjnego do zaproponowania, b

y twoi har

cer
ze stopniowo rozwijali swoje umieję

tno-

ści. Lepiej będzie, gdy har

cer
ze na

jpier

w zrobią swoją gaze

tę, pot

em witr

ynę int

e

rnetową a nas

tępnie

film wideo – zamias

t od r

azu por

yw
ać się na zadanie pr

zer
ast
ające ich możliwości, gdy s

topniowo będą

zdob

yw
ać umieję

tności, a zadania s

ta

wiane pr

zed nimi będą dla nich wyzw

aniem.

P

amię

ta

j, że har

cerstwo ma pomag

ać w zdob

ywaniu umiejętności funk

cjono

wania w

e

w
spółcze-

snym świecie – szuk

aj nowinek

, pok

azuj now

e

zdob

ycze, nie zapomina

jąc jednocześnie o podst

awo-

wy
ch, „hist

o

ry

czn
yc

h” wręcz umiejętnościach. N

aucz alf

abe

tu Mor

se'a, sy

gnalizacji za pomocą chorą-

gie
w

e

k

, posługiwania się t

elefonem, apar

at

em GPS. St

ar

aj się wpoić twoim har

cer
zom odr

uch zdob

y-

w

ania no

wy
ch umiejętności.

2. Instrumenty metodyczne

2.1. Próba harcerki/harcerza

Pr
óba harcer

za – wit

amy w dr

użynie!

Masz w dr

użynie now

e

osob

y? Kt

o t
o

jest? Zuchy pr

zek
azane z zapr

zyjaźnionej gromady

, uczniowie

ze szk

oł

y, w kt

órej masz har

cówkę, zac

hęceni pr

zez twój plak

at lub namó

wieni pr

zez k

olegów–har

ce-

rz

y. A może w

szy
sc

y są nowi, bo właśnie założy

łeś dr

użynę i na twoje zaproszenie pr

zy

szło kilk

anaście

osób?

Wszy

sc

y oni są twoimi gośćmi, kt

ór

yc

h chcesz zachęcić do działania w har

cerstwie. Zanim jednak

zaczniesz z nimi zdob

yw
ać stopnie, zanim zaczniesz ich uczuć t

e

go w

szy
stkiego, co por

ządny har

cer
z

umieć powinien, musisz ich po

wit
ać, pr

zeds

ta

wić się im i zap

yt

ać, czy zost

aną z t

obą na dłużej. Inaczej

pr

zyjmuje się g

ości, któr

zy pr

zyc
hodzą na herbat

ę, a inaczej t

akic

h, kt

ór

zy zos

ta

ją na całe wak

acje.

Sk

ąd twoi goście ma

ją wiedzieć, czy c

hcą zost

ać na dłużej? Muszą spra

wdzić, czy pr

aca w dr

użynie im

się podoba, czy c

hcą b

yć har

cer
zami. T

en czas nazyw

amy pr

óbą har

cer
za.

Ty

lk

o osob

y, kt
óre spełnia

ją wymag

ania, kt

ór

yc

h post

aw

a jest zgodna z ideą prób

y, mogą zost

ać

har
cer
zami i złoży

ć Pr

zyr
zeczenie Har

cerskie.

14

PRÓBA HARCERKI/ PRÓBA HARCERZAPRÓBA HARCERKI/ PRÓBA HARCERZAPRÓBA HARCERKI/ PRÓBA HARCERZAPRÓBA HARCERKI/ PRÓBA HARCERZAPRÓBA HARCERKI/ PRÓBA HARCERZA

Staram się zasłużyć na miano harcerki/harcerza. Chcę poznać harcerstwo i do-

stosować się do jego wymagań, określonych w prawie i P

rzyrzeczeniu Harcer-

skim. Chcę przebywać w zastępie (patrolu) i drużynie.

Zalecany czas trwania próby:Zalecany czas trwania próby:Zalecany czas trwania próby:Zalecany czas trwania próby:Zalecany czas trwania próby:

3–6 miesięcy

WYMAGANIA PRÓBWYMAGANIA PRÓBWYMAGANIA PRÓBWYMAGANIA PRÓBWYMAGANIA PRÓB

YYYYY

1.

Znam i rozumiem treść P

rzyrzeczenia Harcerskiego.

2.

Znam i rozumiem P

rawo Harcerskie.

3.

Znam i rozumiem symbolikę krzyża harcerskiego, lilijki i koniczynki. P

o

-

trafię wyjaśnić, do czego zobowiązuje harcerskie pozdrowienie „Czuwaj”.

4

.

Znam hymn harcerski i umiem go zaśpiewać.

5.

K

ompletuję swój mundur harcerski.

6

.

Systematycznie uczestniczę w zbiórk

ach zastępu i drużyny

.

7.

W
ykonałam/em z zastępem (patrolem) przynajmniej jedno zadanie zespo-

łowe.

8

.

Znam nazwę drużyny

, imię i nazwisko zastępowego i drużynowego i wiem,

jak się z nimi skontaktować.

Uwaga! P

róbę można poszerzyć o dodatkowe wymagania przyjęte w drużynie.

Jak widać, na próbę składają się dw

a elementy –

à

spr
awdzenie, na czym w pr

akty

ce poleg

a har

cerskie działanie (uczestniczenie w zbiór

k

ach, pr

aca

w zespole);

à

poznanie, zr

ozumienie i zaak

ceptowanie w

ar

tości, za

war

tyc

h w Pra

wie i Pr

zyr
zeczeniu, pr

zeds

ta

-

wiany

ch pr

zez har

cerskie symbole.

Szczeg

ólnie t

en dr

ugi element prób

y, a t
akże sposób jej rozpoczęcia i zak

ończenia (złożenie Pr

zy

-

rzeczenia) zależy od tr

adycji i obr

zędowości dr

użyny

.

Próbę należy rozpocząć jak na

jszybciej. Jeśli ty

lk

o kt

oś zdec

yduje, że chce regularnie chodzić na

zbiór

ki, powinieneś go poinfor

mo
w

ać, że wiąże się t

o

z rozpoczęciem prób

y har

cer
za i wyjaśnić, na

czym ona poleg

a. P

o

winieneś podkreślić, że dopier

o po złożeniu Pr

zyr
zeczenia pr

zest

aje się b

yć go-

ściem w dr

użynie i że okres niezobo

wiązującego odwiedzania dr

użyny nie może tr

wać wiecznie.

R

ozpoczęcie prób

y możesz ogłosić rozk

azem, możesz t

eż nadać mu obr

zędowy char

akt
er – dodać

do symbolicznej w

atr
y drewienk

a z imionami osób rozpoczyna

jąc
yc

h pr

óbę (dołożą je do pr

awdziwe-

15

go ognisk

a podczas Pr

zyr
zeczenia), wpisać ich imiona do kroniki, pasować ich na gier

m

ków
, jeśli macie

obr
zędo

wość r

ycer
sk

ą.

Twoje zadania jak

o dr

użyno

w

e

go, związane z próbami harcer

za w dr

użynie, będą zależał

y od liczb

y

nowy

ch osób i od wy

szkolenia już dziła

jąc
yc

h w niej har

cer
zy

.

Zacznijmy od sytuacji, kiedy w

szy
sc

y lub pr

awie w

szysc

y są nowi. P

o

k

aż im, na czym poleg

a har

cer
stwo.

à

pok

aż im grę, s

topniowo wprow

adza

j pier

w

sze elementy t

e

chnik har

cerskic

h, dzięki kt

ór

ym gra

st

aje się tr

udniejsza, bar

dziej int

eresująca, wymaga

jąca lepszego pr

zy

go

to

w

ania. T

o

zac

hęci człon-

k

ó

w dr

użyn

y do r

egularnego pr

zychodzenia na zbiór

ki;

à

pok

aż im w

spółza

wodnictwo – t

o

no
wo pow

st

ałe zast

ę

py uczes

tniczą w gr

ach, od ich w

spółpra-

cy

zależy liczba zdob

yty
ch punkt

ów
, po

tem od t

e

go, czy zrealizują zadanie międzyzbiór

k

o

w

e

.

Zaproponuj na

jbar

dziej zgranemu zas

tępowi pr

zygotowanie w

ażnej części nas

tępnej zbiór

ki, po-

tem zac

hęć do samodzielności pozos

tałe zas

tę

py

. W t

e

n sposób członk

o

wie dr

użyn

y będą pr

zy

-

go

tow

ani do spełnienia nast

ępnego wymagania – zadania zespołow

e

go

;

à

pok

aż im nasz k

odek

s post

ępow

ania – Pr

awo i Pr

zyr
zeczenie Har

cer
skie, har

cerskie symbole.

W swoic

h ga

wędach na

wiązuj do punkt

ów Pr

aw

a, do symboliki lilijki, kr

zyża, koniczynki, używ

aj

te

k

stu Pr

aw

a, hymnu, wizer

unków symboli podczas gier – niech będą sk

arbem do odnalezienia,

hasłem, kt

óre otwier

a t
ajemne pr

zejście, specjalnie premiow

an

ym zadaniem. Możesz t

eż poszu-

k

ać pomy

słów w lit

er

atur

ze – „Har

cerskic

h Ideałach”, „Zamias

t wykładó

w” Gr

zeg
or

za Całk

a,

„Obr

zędowym piecu” Mar

k

a Kudasie

wicza. Dzięki temu członk

o

w

ie twojej dr

użyny będą mog

li

poznać, zrozumieć i – jeśli zechcą – zaak

ceptow

ać har

cerskie w

ar

tości.

Jeśli nowyc

h

osób jest tylk

o kilk

a, twoje zadania częściowo pr

zejmą zast

ępowi. Możesz rozdzielić

nowe osob

y do działa

jąc
yc

h zas

tępó
w albo s

twor

zy

ć z nic

h oddzieln

y zast

ęp, na kt

óreg

o

czele st

anie

doświadczony har

cer
z, kt

ór

y pr

zek
aże im pods

ta

wową wiedzę, nauczy pr

ac

y w gr

upie, wytłumaczy

symbolik

ę. T
y jako dr

użyno

wy musisz oczywiście zadbać o atr

ak
cyjność zbiórek dr

użyn

y, o zadania dla

zas
tępów

, o mądr

e g
aw

ędy
.

Tr

udniej jes

t wtedy

, gdy nowyc

h osób jest więcej niż do

tyc
hczaso

w

yc

h

har

cer
zy i kiedy nie masz do

pomoc

y dobr

yc

h zast

ępowyc

h. Musisz wt

edy zwr

acać szczególną uwag

ę na t

o, żeb

y t

e pier

w

sze zbiór

ki b
yły

atr
ak

cyjne dla obu gr

up. Żeb

y ci no

wi rozumieli, o co c

h

odzi, a ci st

arsi się nie nudzili. P

oproś har

cer
zy

o pomoc w pr

zy

go

tow

aniu gr

y t

ereno

w

ej lub minik

u

rsu, pr

zydziel im tr

udniejsze zadanie międzyzbiór

ko
w

e,

zac
hęć ic

h do zdob

yw

ania spr

awności, podczas kt

ór

yc

h będą musieli wytłumaczy

ć coś młodszym.

Us
tal r
azem z dr

użyną, jak podejmowane będą dec

yzje o zakończeniu prób

y. Dr
użynowy nie po

wi-

nien dec

ydować sam. Może r

ada dr

użyny

, po ocenieniu wyk

onania zadania zespoło

we
go, będzie

zapr

aszać na r

ozmowę osobę, kt

óra jes

t w tr

ak
cie prób

y? Wt

edy k

andydat na har

cer
za będzie mógł się

16

określić, czy ak

ceptuje har

cerskie w

ar

tości i chce się na st

ałe zobowiązać do ic

h pr

zes
tr

zegania, czy nie.

Ust
alcie, kt

o w t

e

j rozmowie bier

ze udział – dr

użynowy

, może t

eż zas

tępowy lub wybr

any har

cer
z, do

kt

ór

ego dana osoba ma zauf

anie. Efekt

em k

ońcowym t

akiej r

ozmowy po

winno b

yć pożegnanie

z dr
użyną (jeśli ktoś nie chce składać Pr

zyr
zeczenia) lub zaproszenie na ceremonię złożenia Pr

zyr
zecze-

nia Har

cerskieg

o.

Nie ust

alaj sztywny

ch t
e

rminów – na pr

zykład że ty

lk

o na obozie można składać Pr

zyr
zeczenie. Jeśli

chcesz t

o

połączy

ć z w

ażnymi dla was dat

ami, związanymi z bohat

erem dr

użyny

, obr

zędowością, wy

-

bier

z kilk

a ok

azji w r

o

k

u, żeb

y sztucznie nie pr

zedłużać czasu tr

w

ania pr

ób. N

aw

e

t na

jmilsze po

wit
anie

pr

zecież tr

zeba kiedy

ś sk
ończyć. W wielu dr

użynach w

ażna jest t

eż odrobina t

ajemnic

y, zask

oczenia –

jeśli Pr

zyr
zeczenia będą dw

a r
azy do r

o

k

u, łatwo pr

ze

widzieć, kto i kiedy „może się spodzie

wać”.

P

amięt

aj, że pr

zek
azane ci zuchy są pr

zyzwy

cza
jone do co

ty

go

dniowyc

h

zbiórek

, łatwiej pr

zyc
hodzi

im mówienie o znaczeniu harcerskich symboli i pr

zekładanie na pr

aktyk

ę poszczególny

ch punkt

ów

Pr

aw

a, a zuchy tr

zeciej gwiazdki wiele już wiedzą o tym, co t

o

znaczy by

ć har

cer
zem. P

ozos

ta

je ci

nauczy

ć je samodzielności i inicjatywy

, potr

zebnej do wyk

ony

w

ania zadań zespołow

yc

h, co t

eż po

win-

no pójść spr

aw

nie.

Próba har

cer
za nie po

winna tr

wać zb

yt długo – od 3 do 6 miesięc

y. Pr
zy

szł

ym har

cer
zom i tobie

zależy pr

zecież, żeb

y jak na

jszybciej zacząć właściwe har

ce – zdob

ywanie st

opni, spr

awności, pr

zy

go

to-

wania do pier

w

szego w

spólnego obozu.

2.2. Stopnie harcerskie

Stopnie harcer

skie – twoje nar

zędzie pracy

Opis har

cerskieg

o sy

st

emu wy

chow

aw

czego zawier

a wiele pojęć i określeń, kt

ór

e związane są

z codzienną pr

acą dr

użyno

wy
ch. Gdyb

yś

miał ciąg

le o nic

h w

szy
stkic

h m

yśleć, tr

udno b

yłob
y ci skupić

się na k

onkr

etnej zbiór

ce. N

a szczęście do pomoc

y masz inst

rumenty me

tody
czne, kt

óre pomaga

ją t
e

idee i zasady w

cielić w życie.

Gdy wyk

or

zy

stujesz w swojej pr

ac

y s
topnie har

cerskie, zapewniasz swoim har

cer
zom stymulując

y

program i uczenie pr

zez działanie, s

tale odnosząc się do w

ar

tości za

war

ty

ch w Pr

awie i Pr

zyr
zeczeniu

Har

cer
skim. T

akże dzięki s

topniom zape

wniasz har

cer
zom indywidualność (próba na st

opień t

o

indy

-

widualny plan r

ozwoju har

cer
za), pozytywność (osiągnięcia k

ażdej osoby są dost

rzegane i nag

radzane),

pośredniość i natur

alność (har

cer
ze rozwijają się, wyk

onując k

onkretne zadania, związane z ich co-

dziennym życiem, robiąc t

o, co lubią, co jes

t dla nich atr

ak
cyjne).

17

Stopnie harcerskieStopnie harcerskieStopnie harcerskieStopnie harcerskieStopnie harcerskie

Harcerze realizują zadania wynik

ające z wymagań na stopnie głównie przez

aktywny udział w życiu drużyny

. Stopnie zdobywane przez harcerki i harcerzy

w tym wieku opierają się na woli i potrzebie poznania i przeżycia harcerskiej

przygody

.

Pr

zy tylu zale

tach nic dziwnego, że w me

tody
ce har

cer
skiej zadania pr

ób na s

topnie har

cerskie są, obok

wymagań spr

awności, podst

awą prog

ramu pr

ac

y dr
użyny

. Oznacza t

o, że w

szy
stk
o

t

o, co dr

użyna robi, wynik

a

z wymagań na s

topnie i wymagań na t

e spr
awności, kt

ór

e twoi har

cer
ze sobie wybior

ą. T
ylk

o ty
le? Aż tyle.

Aktywn

y udział harcer

za w ży

ciu dr

użyny wy

st

ar

cza, żeb

y zdob

ył on st

opień, zarówno młodzik

a–

ocho

tniczki jak i wywiadow

cy–tropicielki. Jeśli pr

zy

chodzi na zbiór

ki, bier

ze udział w gr

ach, pr

acuje

w swoim zas

tępie, jeździ na wycieczki, biw

aki, t

o

oznacza, że nauczy

ł się t

e

go, czeg

o dan

y st
opień od

nieg

o wymag

a i że miał ok

azję wyk

azać, że po

traf

i t

ę

wiedzę zast

oso
w

ać w pr

akty

ce. T

o

w

szy
stko się ze

sobą łączy – z jednej s

tro

ny progr

am dr

użyny po

winien uwzględniać po

tr

zebę pr

zeży

cia pr

zygody

(har

co
w

ania), umożliwić poznanie idei har

cerstw

a, a szczególną rolę odg

ry

w

ają w nim t

e

chniki har

cer
-

skie, a z dr

ugiej st

ron
y zdob

ycie k

olejnego st

opnia oznacza zdob

ywanie cor

az więk

szej wiedzy z zakresu

te

chnik har

cerskich, zar

adności ży

ciow

ej, wiedzy o har

cerstwie.

Dla ciebie oznacza t

o, że musisz zaplanować w ciągu r

o

ku

t

akie zbiór

ki, gr

y, wy
cieczki, biw

aki, żeb

y

har
cer
ze mogli spełnić w

szy
stkie wymagania. Pr

zykładowo, jeśli masz w dr

użynie har

cer
zy zdob

ywa

jąc
yc

h

młodzik

a-oc

ho
tniczk

ę, po

winieneś zaplanować wy

cieczk

ę do lasu, wycieczk

ę z noclegiem w namio

tach,

gr

y t
e

renowe z uży

ciem busoli i znaków patr

olo
wy
ch, grę wymaga

jącą odwiedzenia na

jw

ażniejszy

ch

ins
tytucji w ok

olic
y, za
jęcia z wyk

or

zy

st

aniem szyfr

ó

w

, węzłów

, za
jęcia z pods

ta

w samar

yt

anki, musztr

y,

his
tor
ii har

cerstw

a i sk
autingu, za

jęcia spor

towe. Zna

jdź t

eż czas na rozmow

ę o nawyk

ach ekologiczny

ch,

o atr

ak

cjach tur

yst

yczn
yc

h P
olski, o zaint

e

resowaniac

h

twoich harcer

zy

, o ulubion

yc

h k
siążk

ach, o świę-

tach r

odzinny

ch. Pr

zypomina

j o obowiązku wykonania dobre

go uczynku, zachęcaj har

cer
zy do śpiewu.

Gdy twoi har

cer
ze zaczną zdoby

w

ać wywiado

w

cę-tropicielk

ę, zaplanuj ak

cję zar

obk

ową dr

użyny

, wy
-

cieczk

ę znakowanym szlakiem tur

yst

ycznym, g

rę t
e

renow

ą z wyk

or

zy

st

aniem map

y, szkicu, sygnalizacji

alf
abet

em Morse'a. Pr

zygo

tujcie się do r

ozst

awiania obozu, do pełnienia służb

y samar

yt

ańskiej, wyk

ona

j-

cie pr

ace na r

zecz pr

zyr
ody
. Zac

hęć har

cer
zy do zaint

er

esowania się histor

ią swoich rodzin, poszuk

ajcie

w

łaściwych sposobów obc

hodzenia świąt narodow

ych, spr

óbujcie w pr

akty

ce uczy

ć się języków obc

yc

h,

por
ozma

wia
jcie o szk

odliwości st

osowania używ

ek
. Zaproś osob

y zdob

yw
ające s

topień wywiadow

cy do

pr

zy

go

tow

ania zbiór

ki na Dzień My

śli Br

at

er

skiej dla całej dr

użyny

.

18

OchotniczkOchotniczkOchotniczkOchotniczkOchotniczk

a-młodzika-młodzika-młodzika-młodzika-młodzik

P

oznaje smak harcerskiej przygody

. W swoim postępowaniu kieruje się P

ra-

wem Harcerskim. P

amięta o codziennym dobrym uczynku. Chętnie zdobywa

nowe wiadomości i umiejętności przydatne w zastępie, drużynie, domu i szko-

le. Jest zaradna / zaradny

, dzielna / dzielny i pogodna / pogodny

.

TTTTT

ropicielkropicielkropicielkropicielkropicielk

a-wywiadowcaa-wywiadowcaa-wywiadowcaa-wywiadowcaa-wywiadowca

P

rzestrzega P

rawa i P

rzyrzeczenia Harcerskiego w codziennym życiu. Zdoby-

wa harcersk

ą wiedzę i doskonali umiejętności z różnych dziedzin. T

ropi sytu-

acje, w których może być pożyteczna / pożyteczny

. Ćwiczy swoją spostrze-

gawczość i sprawność. Aktywnie uczestniczy w zadaniach zastępu i drużyny

.

To, że wymagania na st

opnie r

zadk

o się zmienia

ją, nie znaczy

, że co rok

u

robisz t

o

samo. Co rok

u

masz jakieś now

e

osob

y, kt
óre będą realizo

wać próbę har

cer
za, a po

tem zdob

ywać młodzik

a–ocho

t-

niczk

ę. Musisz pr

zecież uwzględniać t

akże po

tr

zeby ty

ch har

cer
zy

, któr

zy są w dr

użynie dr

ugi rok lub

tr

zeci. T

en sam t

emat możesz zrealizow

ać na r

óżne sposob

y, możesz zmieniać for

m

y pr
ac

y, możesz

wykor

zy

st

ać różne pr

zedsięwzięcia progr

amow

e, możesz sk

or

zy

st

ać z pomoc

y har

cer
zy zdob

ywa

jąc
yc

h

wywiado

w

cę-tropicielk

ę, możesz t

eż część zadań powier

zać zast

ępom.

Chociaż aktywny udział w ży

ciu dr

użyn

y wy

st

ar

cza do zdoby

cia s

topnia, nie oznacza t

o, że st

opień

zdob

ywa się pr

zypadkiem, nieświadomie. K

ażdy har

cer
z powinien wiedzieć, kiedy jego próba się roz-

poczęła, na jakim jes

t et

apie, czeg

o mu br

akuje, żeb

y ją zak

ończy

ć. Jak t

o

będzie się odb

ywało

w twojej dr

użynie, zależy od trady

cji, od obr

zędowości, od pom

ysłowości twojej i członków r

ady

dr

użyn

y.

Jeśli twoja dr

użyna działa już od kilku lat, najlepszym sposobem na wyjaśnienie idei zdobyw

ania

stopni jes

t pr

zykład ze s

tron
y har

cer
zy już posiada

jąc
yc

h stopień, a t

akże ze st

ron
y dr
użyno

w

e

go –

może właśnie zdob

ywasz st

opień harcer

za or

leg
o lub har

cer
za Rzeczypospolit

ej, a może jest

eś w tr

ak

-

cie próby instr

ukt
orskiej?

Jak zacząć zdob

ywanie s

topni w now

ej dr

użynie, gdy nie ma w niej osób, kt

óre mog

ą b
yć t
akim

pr

zykładem? Zast

anów się, kt

o może ci pomóc znaleźć na

jlepszą me

todę – może w

ar

to poprosić

o r
adę progr

amow

ca w hufcu, namiestnik

a lub k

omendant

a kursu dr

użyno

w

ych?

Ot
o jeden z pomy

słó
w na dobr

y począt

ek
. Gdy już kilk

a osób złoży Pr

zyr
zeczenie Har

cerskie, zr

ób

zbiór

k

ę

, na kt

órej porozmawiacie o idealnym har

cer
zu – co powinien wiedzieć, umieć. Oczywiście

19

o har

cer
zu, któr

y ma lat 1

0–1

3. Niec

h członkowie dr

użyny zast

anowią się, czego im brak

uje, żeby b

yć

takimi idealnymi har

cer
zami, spr

awdźcie, czy wasze wyobr

ażenia zgadzają się z wymaganiami na st

op-

nie. Opowiedz har

cer
zom, kiedy mniej więcej będą mog

li nauczy

ć się t

e

go, co znajduje się w wyma-

ganiach i sp

yt

aj, kto chce otwor

zy

ć próbę.

Otw

ar

cie prób

y może mieć char

akt
er obr

zędo

wy
. W dr

użynie r

ycerskiej możesz ur

ządzić cer

emonię

ślubow

ania – t

ak jak kiedy

ś ślubowano zdob

ycie pawich czubów z hełmó

w pr

zeciwnik

ó

w

, t

ak t

e

raz

har
cer
ze zobo

wiążą się wyk

onać zadania prób

y w ciągu 6 miesięc

y (lub więcej, jeśli to wynik

a z planu

pr

ac

y dr

użyny).

P

amię

ta

j, że t

akże zamknięcie prób

y i pr

zyznanie st

opnia powinno mieć godną opra

w

ę. Może t

o

b

yć uroczy

sty apel dr

użyn

y, może to b

yć ognisk

o na biw

aku lub obozie, możecie zaprosić gości –

pr

zyjaciół dr

użyny

, r

odzicó

w

. Możecie ust

alić, że za

w

sze będzie wy

glądać to t

ak samo, albo wykor

zy

sty
-

w

ać r
ó

żne ok

azje. W

ażne, żeb

y nie pr

zesadzić – nie nar

zucić sobie ograniczeń, z powodu któr

yc

h kt

oś

będzie czek

ał kilk

a miesięc

y na zamknięcie prób

y, mimo że w

szy
stkie wymagania już spełnił.

Nie w

szy
sc

y są na tym samym et

apie realizacji prób

y – z po

wodów zdrowo

tny

ch lub inny

ch

może się

zdar

zy

ć, że kt

oś nie pojedzie na wycieczk

ę, nie w

eźmie udziału w g

rze. Dlat

ego w

ażne jest, żeb

y har

cer
z

i jego dr

użynowy wiedzieli, jakie wymagania już zost

ał

y zrealizowane. Kiedy jak

aś zbiór

k

a, wyjazd,

pr

zedsię

wzięcie związane b

yły

z kt

ór

ymś wymaganiem na st

opień, podczas podsumo

w

ania r

ada dr

uży
-

n

y po
winna zdec

ydować, kt

o t
o

wymag

anie zr

ealizował, a kt

o nie. Czy tylk

o t
en zast

ęp, kt

ór

y wy

grał

grę, czy w

szy
sc

y, któr

zy ją uk

ończyli? Co zrobić w tymi, któr

zy nie wyk

onali zadania międzyzbiór

k

o

w

e

-

go? Kiedy będą mieć nas

tępną szansę wyk

azania się? P

odobnie należy uwzg

lędnić zdob

ywanie spr

aw

-

ności i r

ealizację zadań zespoło

wy
ch. W

iele spr

awności i zadań zespołowy

ch dotyczy t

e

chnik har

cer
-

skich, ży

cia rodzinnego, zar

adności ży

ciowej itd. Wszystkie t

e

dec

yzje ogłaszasz rozk

azem dr

użynow

e

go.

Jak odno

to

wyw

ać post

ę

p

y pojedynczy

ch har

cer
zy? Możesz pr

zy

go
to

w

ać w

szy
stkim k

ar

ty pr

ób,

z lis
tą

wymagań na dan

y s
topień, w kt

óre będziesz wpisywać zaliczenie poszczeg

óln
yc

h części prób

y.

Możesz prowadzić t

aki rejestr w k

siążce prac

y dr

użyny

. Możecie t

eż pr

zy

go

tow

ać t

ablicę, do powiesze-

nia w har

có
w

ce, na kt

órej będzie widać pos

tę

py w

szy
stkich członk

ów dr

użyny

.

Cok

olwiek wybier

zecie, będzie t

o

miało sens tylk

o wt

edy
, gdy będziesz k

onsekwentny i sy

st

ema-

ty

cznie będziesz zapisyw

ać k

olejne suk

cesy swoich har

cer
zy

. Będziesz wt

edy móg

ł zauw

ażyć, kt

o zbliża

się do k

ońca prób

y, a kt

o ma kłopo

ty

, nie nadąża za pozost

ał

ymi. W t

ej dr

ugiej sytuacji jes

t t
o

dla

ciebie sy

gnał alar

mo
wy – t

ej osobie tr

zeba się pr

zyjr
zeć, porozmawiać z zast

ępowym, poszuk

ać pr

zy

-

czyn problemów

, udzielić po

tr

zebnej pomoc

y.

Oczywiście nie musisz w

szy
stkiego robić sam – do pomoc

y masz pr

zyboczny

ch, zas

tępowyc

h, radę

dr

użyn

y. Możesz powier

zyć jednemu z pr

zyboczny

ch zadanie rejestrowania pos

tępów har

cer
zy

, a zas

tę

-

powi mogą sug

er

ow
ać zdobyw

anie pr

zez nich t

akic

h spr

awności, kt

óre wiążą się z zaint

er

esowaniami

20

lub słab

ymi str

onami poszczególnyc

h osób. Oczywiście pr

zyboczny i zast

ępowi po

winni b

yć w s

topniu

młodzik

a–ocho

tniczki i zdob

ywać nas

tępne s

topnie, w

łaściw

e dla ich wiek

u

.

N

a k

o

niec jeszcze jedna podpo

wiedź – jeśli masz problemy z mo

tywo

waniem har

cer
zy do zdob

y-

wania s

topni, pomimo sy

st

ematy

cznego, konsekw

entnego zape

wniania war

unków do r

ealizacji k

olej-

ny

ch wymagań, spróbuj podnieść pres

tiż st

opni, wiążąc z nimi pe

wne pr

zywileje. Może na r

ajd hufca

zabier

zesz tylk

o młodzik

ów? Może zor

ganizujesz wy

cieczk

ę tylk

o dla tropicielek?

Czy wyobr

ażasz sobie pr

acę swojej dr

użyny bez zdobyw

ania s

topni? Oczywiście, ale ile więcej pr

ac

y

musiałby

ś w

łoży

ć w indywidualne, pozytywne, pośr

ednie i natur

alne wy

chowyw

anie twoich har

cer
zy

.

To

t

ak

, jakb

yś

chciał zbudować szałas goł

ymi r

ę

k

ami – t

eż można, ale o ile prościej ci będzie, jeśli

będziesz mieć do dy

spozycji piłę do drewna, saper

k

ę

i trochę sznur

k

a.

2.3. Sprawności

W

ięk
szości har

cer
zy spra

wności k

ojar

zą się z k

olor

owymi kr

ążk
ami wy

szytymi lub pr

zy

szytymi do

pra
w

e

go ręk

aw

a mundur

u. Im więcej spr

awności na ręk

awie – tym bar

dziej pra

wdopodobne, że mamy

do czynienia z har

cer
zem z dłuższym st

ażem i z har

cer
zem, kt

ór

y cał

y czas zdob

ywa no

we umiejętności.

P

o

części t

o

pr
awda. W dr

użynie, w której zaszczepimy „modę” na zdob

ywanie spr

awności, po kilk

u

lat
ach ręk

awy naszy

ch

har

cer
zy nie mogą już pomieścić no

wy
ch kr

ążk
ów i co za tym idzie – nasi

har
cer
ze wiele po

trafią. Spr

awności bo

wiem t

o

świadectwo t

e

go, że coś po

trafią zr

obić, że posiada

ją

pewną umiejętność, że są specjalis

tami w jakiejś dziedzinie.

Zgodnie z regulaminem zdob

ywania spr

awności „spr

awność t

o

zdob

yt

a i udo

wodniona umiejęt-

ność, kt

ór

ą har

cer
k

a lub har

cer
z po

traf

i posłużyć się w r

azie po

tr

zeby”. T

o, że po

traf

i wyk

or

zy

st

ać

zdob

yt

ą umiejętność, jest ważnym czynnikiem wyc

h

o

w

aw

czym. W

ar

to zaszczepić w har

cer
k

ach i har-

cer
zac
h pr

zek
onanie, że spr

awności zdobyw

amy po to, b

y umieć coś zrobić, b

y móc posłużyć się

pewną umieję

tnością – a nie po t

o, b

y pr
zy

szy
ć sobie k

olejny krążek na ręk

awie. I w

ażne jest, że kiedy

już zdoby

li daną spra

wność, by umieję

tność t

a zost

ała im do k

ońca ży

cia.

Spr
awności ćwiczą zar

adność – umiejętność r

adzenia sobie w różn

yc

h w

ar

unk

ach, r

ozwiązyw

ania

poja

wia
jąc
yc

h się pr

oblemó

w i tr

udności. Spr

awność powinna t

eż ć

w

iczyć r

zet

elność – i tu st

oi pr

zed

tobą, dr

uhu dr

użynowy

, odpowiedzialne zadanie. Od r

zet

elności w wyk

onaniu mał

yc

h zadań r

odzi się

rz

et

elność w ży

ciu.

Zdob

yw

ając spr

awności har

cer
ki i har

cer
ze:

à

zdob

ywa

ją k

onkretną wiedzę i umiejętności,

à

rozwijają swoje zdolności,

21

à

odkr

ywa

ją no

we zaint

er

esowania,

à

uczą się zar

adności, pr

zedsiębior

czości i r

zet

elności,

à

uczą się szacunk

u dla ludzkiej pr

ac

y,

à

spr
awdza

ją swoje możliwości.

Zasady i tr

yb zdobywania spra

wności

Har

cer
z czy t

eż harcer

k

a zdob

yw

a spr

awność indywidualnie. Część wymagań może zrealizo

wać

w zas

tępie czy dr

użynie, może je r

ó

wnież zr

ealizować w domu, w szk

ole czy na podwór

ku. Zdob

yw
ając

spr
awność har

cer
z czy har

cer
k

a po
winni k

o

rz

ys

tać z pomoc

y specjalist

ó

w

, k

siążek

, wydawnictw facho-

wy
ch. T

akiej pomoc

y udzielić t

eż może dr

użyno

wy
, pr

zyboczn

y, nauczyciel. W dr

użynie har

cerskiej

zdob

yw
a się spr

awności jedno- i dwugwiazdkowe.

Et
apy zdobywania sprawności

Har

cer
z, har

cer
k

a:

1.

W

ybiera spr

awność, kt

ór

ą chce zdob

yć

– początk

owo kt

oś musi zachęcić go/ją do zdob

ycia

spr
awności. Może t

o

b

yć dr
użyno

wy
, pr
zyboczn

y, zast
ępowy

, kt
ór

y zaproponuje spr

awność, po-

wie, co i jak należy zrobić, b

y ją zdoby

ć, wespr

ze w pr

zypadku tr

udności.

2

.

Zg
łasza chęć zdob

yw
ania spr

awności dr

użynow

emu (zas

tępo
wemu, pr

zybocznemu). R

obi t

o

z kilku powodów – b

y w razie możliwości w

łączy

ć wyk

onywane zadania do pr

ac

y zas

tępu czy

dr

użyn

y, b

y spr
aw

a nie uległa zapomnieniu i b

y pomóc har

cer
zowi w r

azie po

tr

zeby

.

3

.

Układa indywidualny plan zdob

ycia spra

wności, pr

zygo

to

wuje k

ar

tę próby (pisze, co zrobi, jakie

zadania wyk

ona, by zdob

yć

daną spr

awność).

4

.

Pr

zeds

ta

wia radzie dr

użyn

y/dr

użynow

emu k

ar

tę prób

y do zaak

cept

o

wania.

5

.

W

yk

onuje zadania.

6

.

Infor

muje zas

tępow

e

go, dr

użynow

e

go, pr

zybocznego, że zrealizował zadania.

7.

Odda

je r
adzie dr

użyn

y wypełnioną k

ar

tę pr
ób
y.

Spr
awności, na wniosek rady dr

użyn

y, pr
zyzna

je dr

użynowy

.

Pr

zy ocenie wyk

onania zadania pamię

ta

j o tym, że nieuzasadnione obniżanie wymag

ań podw

aża

w

yc

h

o

w

aw

czy cel spr

awności.

Zdob

ycie spr

awności dr

użynowy og

łasza rozk

azem i wpisuje po

twierdzenie zdob

ycia spr

awności

do k

siążeczki har

cerskiej.

22

8

.

W

yszyw

a lub pr

zy

szyw

a znaczek spr

awności.

9

.

W

yk

o

rz

ys

tuje zdobyt

e umiejętności.

Dobór sprawności

Oczywiście to har

cer
z dec

yduje o tym, jak

ą spra

wność chce zdobywać. Możesz mu jednak pomóc,

zwłaszcza, gdy jego st

aż w dr

użynie jest krótki. P

odpo

wiedz spr

awność, pomóż ułoży

ć zadania, zbudo-

wać k

ar

tę prób

y, kontroluj realizację zadań.

Dla har

cer
zy z kró

tkim st

ażem i początkując

yc

h odpo

wiednie są spr

awności oznaczone jedną gwiazdk

ą.

P

ozwolą one zdob

yć

podst

awowe har

cerskie umiejętności lub na poziomie element

ar

nym poznać

jak
ąś dziedzinę.

Spr
awności oznaczone dwiema gwiazdk

ami pr

zeznaczone są dla pogłębia

jąc
yc

h wiedzę i dosk

ona-

ląc
yc

h umiejętności, r

ozwijając

yc

h zaint

e

resowania.

Spr
awności oznaczone tr

zema gwiazdk

ami i mis

tr

zow

skie odpowiednie są dla har

cer
zy st

arszy

ch

i wędr

ownik

ów
.

Har

cer
k

a/har

cer
z spr

awności nie musi zdob

ywać k

olejno (o ile regulamin wyr

aźnie t

e

go nie żąda),

może od r

azu zdoby

ć spr
awność dwugwiadk

ową, jeśli jest na odpowiednim poziomie.

Spr
awności jedno-, dwu-, i tr

zy

gwiazdk

ow
e twor

zące jeden ciąg t

ematy

czn
y (n

p. „higienist

a”*,

„sanit

ar

iusz”**, „r

at

ownik”***) mają t

aki sam znak graf

iczny

. Stopień spr

awności pozna

jemy po k

olo-

rze obwódki znaczk

a:

à

spr
awności jednogwiazdk

o

w

e – k

olor granat

owy

,

à

spr
awności dwugwiazdk

ow
e – k

olor zielony

,

à

spr
awności tr

zy

gwiazdk

ow
e – k

olor czer

wony

,

à

spr
awności mis

tr

zo

w

skie – k

olor czar

ny

.

St

ar

aj się, b

y twoi har

cer
ze zdob

yw

ali spr

awności na miar

ę swoich możliwości, b

y by
ły

dla nich

wyzw

aniem, b

y musieli post

ar

ać się, ab

y je zdob

yć. Jeśli har

cer
z ma pods

ta

wow

e

umieję

tności z danej

dziedziny i t

ak napr

awdę nic już nie musi robić, b

y zdob

yć daną spr

awność, zaproponuj mu, b

y zaczął

zdob

ywać spr

awność wyższeg

o poziomu. Niedobr

ze t

eż jes

t, gdy har

cer
z wybier

ze spra

wność zb

yt

trudną jak na jego możliwości, wt

edy zaproponuj zdob

ycie spr

awności niższego poziomu. St

ar

aj się

obiektywnie patr

zeć na członków swojej dr

użyny

, w

łaściwie oceniać ich możliwości i umiejętności.

23

Org

anizacja zdobywania spra

wności

To

, czy har

cer
ze będą zdob

ywać spr

awności, zależy od ciebie. Niezbędną pomocą może ok

azać się

pr

zyboczny

, kt
ór

y będzie k

oor
dynow

ał zdob

ywanie spr

awności, służył pomocą. Jeśli masz wyrobiony

ch

zas
tępowyc

h, możesz po

wier

zy

ć im to zadanie. Jeśli prow

adzisz dr

użynę wielopoziomo

w

ą i masz w niej

doświadczony

ch har

cer
zy s
tarszy

ch

– możecie s

twor

zy

ć k
apitułę st

opni i spr

awności.

St

ar

aj się, b

y pr
zez cał

y r
ok twoi har

cer
ze zdob

ywali spr

awności (a nie tylk

o na obozie).

Umożliw im dost

ęp do regulaminu spr

awności (może powiesisz pr

ogr
amy spra

wności w har

ców

ce).

Inną for

mą zachęcania har

cer
zy do zdob

ywania spr

awności jes

t prezent

acja kilku spr

awności na k

ażdej

zbiór

ce (na

jlepiej, b

y by
ły

one związane z tym, co obecnie dzieje się w dr

użynie czy zast

ępie).

Nowe spra

wności

P

odst

awo
wy zes

ta

w spr

awności zatwier

dzon

y jest pr

zez Główną Kw

at

e

rę ZHP

. Zna

jdują się w nim

spr
awności dotyczące tr

adyc

yjny

ch obszarów har

cerskieg

o

działania, r

ozwija

jąc
yc

h na

jpopular

niejsze

dziedzin

y zainte

reso
w

ania har

cer
zy

. Dr
użyny

, szczep

y, namies

tnictwa mog

ą opracowyw

ać w

łasne spr

aw
-

ności (dr

użyn

y specjalnościow

e

i Niepr

zet
ar

te

go Szlaku również mogą twor

zy

ć t
akie spr

awności). Jeśli

widzisz, że coś bar

dzo pasjonuje twoic

h har

cer
zy i nie ma spr

awności, któr

a pozwoliłab

y na dosk

onale-

nie ic

h umiejętności – wymy

śl spr

awność. P

odobnie możesz post

ąpić, gdy widzisz, że twoi har

cer
ze

mają problem z jak

ąś umiejętnością (n

p. punktualnością). Możesz t

eż wym

yślić spra

wność związaną

z regionem, w kt

ór

ym żyjesz, z bohat

er

em twojej dr

użyny

.

Twor
ząc spr

awność nie zapomnij:

à

b

y wymagania spr

awności b

yły

zg
odne z zasadami okr

eślonymi w r

egulaminie spr

awności,

à

o znaku g

raf

icznym,

à

o zatwier

dzeniu progr

amu spr

awności w macier

zy

st

ej k

omendzie huf

ca.

Zatwier

dzone progr

amy spr

awności należy pr

zesłać do Głó

wnej Kw

at

er

y ZHP w celu ich upo-

w

szechnienia.

Zadania zespołowe

Zdob

yw

ając stopnie i spr

awności har

cer
ze rozwija

ją się indywidualnie, ale niek

oniecznie uczą się

w

spółpr

ac

y, w

spółdziałania, umieję

tności podpor

ządkow

ania swoich pr

agnień z celem zespołu itp. Do

te

go

wyk

or

zy

stujemy zadania zespoło

we. Uczą one w

spólnego działania, odpo

wiedzialności, r

zet

elno-

ści. Są świe

tnym środkiem do planowania i oceny w

spólnej pr

ac

y, sposobem na zint

egrowanie zas

tę

-

pów i odciążenie dr

użyno

we
go

.

24

Zadaniami zespoło

wymi mogą b

yć:

à

pr

zy

go

tow

anie zbiór

ki lub jej fr

agmentu,

à

ak
cja zarobk

o

w

a,

à

nabór do dr

użyny

,

à

wyk

onanie ur

ządzenia obozow

e

go

,

à

zor
ganizowanie zaba

wy dla dzieci itp.

Zadanie zespoło

we realizujemy w zast

ępach. Zast

ęp sam wybier

a zadanie, sam dzieli pr

acę, sam ją

wykonuje i ocenia. W dr

użynie har

cerskiej na k

ażdym z ty

ch

et
apó

w pot

rzebna jes

t pomoc dr

użyno-

we
go lub pr

zybocznego. P

amięt

aj, twoi har

cer
ze uczą się samodzielnie pr

acow

ać w zast

ępie. P

ocząt-

k

o

wo twoja pomoc musi b

yć więk

sza, dobr

ze będzie, gdy zna

jdziesz trochę czasu i będziesz pr

zy e

tapie

planowania i podsumowania zadania. S

topniowo da

w

aj har

cer
zom więk

szą samodzielność – ty

lk

o

wt
edy nauczą się odpowiedzialności!

Czasem zadanie zespoło

we może b

yć częścią zadania dr

użyny

, czasem wy

st

ępuje samodzielnie i jes

t

związane z pr

acą zas

tępu. N

a pr
zykład dr

użyna or

ganizuje kier

masz szk

oln
y na początku rok

u

szk
olne-

go i zast

ęp Jask

ółek ma za zadanie pr

zy

go

tow

anie i popr

ow
adzenie st

oisk

a z poczęs

tunkiem (inne

zast
ę

p

y ma
ją inne zadania).

K

ażde zadanie musi by

ć celowe, rozwija

jące i pożyt

eczne.

Et
apy zadania zespołowego

N

a zadanie zespołow

e składają się tr

zy e

ta

p

y – planow

anie, wyk

onanie, ocena.

Plano

w

anie jest bardzo ważnym składnikiem zadania, dobr

ze wyk

onane daje szansę na powodze-

nie. Uczy por

ządk

u, zor

ganizow

ania, r

ealizmu, uwzględniania ze

wnę

tr

zny
ch ok

oliczności (np. ograni-

czeń czasowyc

h).

Zas
tęp na swojej zbiór

ce pr

zygo

to

wuje spis czynności składa

jąc
yc

h się na zadanie i wybier

a osoby

,

kt

óre wyk

onują t

e

czynności, określa osoby kier

ujące i t

e

rmin wyk

onania. P

odczas podziału zadań

należy pamięt

ać o zdob

ywanyc

h pr

zez har

cer
zy st

opniach i spra

wnościach.

Zadaniem zespołowym, wynik

ając
ym z planu pr

ac

y zast

ępu, mog

ą b
yć np. „urodziny zas

tępu” or

ga

-

nizo

w

ane pr

zez członk

ó

w

zas
tępu dla nich sam

yc

h.

25

U

rodziny zast

ępu

Celem zadania jes

t uczczenie rocznic

y pow

st

ania zas

tępu.

co jes

t do zrobienia?

te

rmin

wyk

onania

kto wyk

onuje

kt

o

kier

uje

pr

zy

go

tow

ać
konk

urs,

Zosia i Mar

ysia

Mar

ysia

dotycząc

y hist

o

rii zas

tępu

wywiad z b

yłą zas

tępową

K

arolina

K

arolina

pr

zy

go

tow

ać gr

y

Mar

ysia i Jag

oda

Jagoda

wyk

onanie dek

or

acji

Iwona, K

arolina

Iwona

pr

zy

gotow

anie

poczęs

tunku

Zosia i Asia

Asia

Har

monogram powinien b

yć szczeg

óło
wy
. T

e

rmin wykonania musi b

yć nieodleg

ły

. Dobier

ając wy

-

k

onawców zadań należy pamięt

ać o tym, by dawać szansę tym, kt

ór

zy nie mieli ok

azji się wyk

azać (t

o,

że Zosia za

w

sze na

jlepiej pr

zygo

to

wuje dek

or

acje, nie musi znaczyć, że zawsze ma t

o

robić, może

Renat

a t
o

zrobić, na pr

zykład początk

owo pod opiek

ą Zosi). Jeśli za

w

sze będziemy po

wier

zać tym

samym dzieciom t

e

same zadania, nie

wiele się pr

zy nich nauczą.

W

yk

onaniem zadania kier

uje zast

ępowy

. Oczywiście, nie może by

ć on pr

zy wyk

on
ywaniu całej

pr

ac

y, dlate

go t
eż dobr

ze jes

t wyznaczy

ć osobę kier

ującą dan

ym fragment

em pr

ac

y (gdy zadanie wy

-

k

onuje jedna osoba, jes

t ona jednocześnie odpowiedzialna za nie).

P

o

zaplano

w

aniu zadania nast

ępuje jego wyk

onanie. Musi b

yć wyk

onane plano

wo i s

tar

annie.

W zadaniac

h zespołowyc

h

war

to uświadomić har

cer
zom, że od ich indywidualnej pr

ac

y zależy rezult

at

całości. K

ażdy lubi widzieć efekt swojej pr

ac

y. W
ar

to czasem zaplanować k

ulminację zadania – n

p

.

w

spólną zaba

wę z dziećmi na odnowionym pr

zez zas

tęp placu zaba

w

.

Zadanie musi b

yć podsumowane. N

a zbiór

ce zas

tępu zast

ęp ocenia poszczeg

ólne e

ta

p

y realizacji

zadania, pr

acę poszczególn

yc

h członk

ów
. W

ażne, b

y wza

jemnie się nie osk

ar

żali ani nie pła

wili

w poc

hw
ałach – ale wyciągali k

onst

ruktywne wnioski na pr

zy

szłość.

26

3. Działanie drużyny

3.1. Zorganizowanie drużyny do działania

Śródroczna działalność dr

użyny prowadzona jes

t na zbiór

k

ac

h

dr
użyny i zbiór

k

ach zast

ępów

. Jed-

nak

, ab

y powiedzieć więcej o zbiór

k

ach, należy wyjaśnić, czym jest dr

użyna i zas

tęp oraz jakie są

różnice między nimi.

DR
UŻYN

A HARCER

SKA – t

o

jedna z podst

awo
wy
ch jednost

ek or

ganizac

yjny

ch ZHP

. T
o

gr
upa

dzie

w

cząt i chłopcó

w w wiek

u od 1

0

do 1

3

lat, kt

ór

zy realizują w

spólny plan, s

tw

ar

za

jąc tym sam

ym

poszczególn

ym członk

om w

ar

unki do w

szechs

tronnego rozwoju – int

elektualneg

o, społecznego, f

i-

zy

cznego, emocjonalneg

o i ducho

wego. K

ażda dr

użyna har

cer
sk

a liczyć po

winna co na

jmniej 1

6

człon-

k

ó

w

, ty
lk

o w szczeg

ólny

ch wypadk

ach k

omenda hufca może obniży

ć t
ę

liczbę do 1

2. Dr

użyna har

cer-

sk

a pr

acuje zgodnie z met

odyk

ą har

cersk

ą, a w dr

użynie wielopoziomowej dr

użynowy s

tosuje met

ody

-

ki odpowiednie do wiek

u członków dr

użyn

y.

Dr
użyna t

o

zespół kilku zas

tępów

. Pr
acuje sy

stemem zas

tępowym, posiada swoją własną obr

zędo-

wość. N

a czele dr

użyny st

oi dr

użyno

wy
, kt
ór

y pr

zy pomoc

y rady dr

użyn

y kier

uje jej pr

acą. W skład r

ady

dr

użyny wchodzą:

à

dr

użynowy

,

à

pr

zyboczn

y,

à

zas
tępo
wi,

à

inni funk

cyjni, har

cer
ze zgodnie z ust

aleniami pr

zyjętymi w dr

użynie, np. sk

arbnik

, kr
onik

ar

z,

gospodar

z har

cówki.

Dr

użyna har

cersk

a pr

acuje zas

tępami, kt

óre działa

ją w śr

odowisku swojego zamieszk

ania i regularnie

(pr
zyna

jmniej raz w miesiącu) spotyk

ają się na zbiór

k

ach dr

użyn

y.

W

yróżniamy kilk

a podziałó

w dr

użyn, funk

cjonując

yc

h ze względu na spec

yf

ik

ę ich pr

ac

y. I t
ak

wyróżniamy podział

y dr

użyn:

ze wzg

lędu na ich

płeć

:

à

k

oeduk

ac

yjne – składa

jące się i dziew

cząt i chłopców

,

à

żeńskie,

à

męskie;

27

ze względu na

śr

odowisk

o działania

:

à

środo

wisk

ow
e – działające na t

e

renie np. dzielnic

y miast

a, skupia

jące w swoich szere

gach dzieci

z różny

ch szk

ół,

à

miejskie,

à

wiejskie;

ze względu na ich

specjalność

:

à

tur
ys

ty

czne,

à

pożar

nicze,

à

wodne i żeg

lar
skie,

à

rat
o

wnicze itp.

K

ażda dr

użyna powinna mieć nazwę, numer

, obr

zędowość (m.in. piosenkę dr

użyn

y, sposób po

wi-

tania i pożegnania) or

az dokument

ację or

ganizac

yjną (m.in. plan pr

ac

y).

ZAS

TĘP – t

o

gr
upa dzie

w

cząt lub chłopcó

w (zas

tę

py w dr

użynie har

cerskiej nie mogą b

yć k
oedu-

k

ac

yjne). W skład zas

tę

pu w

chodzi od 5 do 1

2

osób (niekt

óre środo

wisk

a uw

ażają, że op

tymalna liczba

członk

ów zas

tępu t

o

6–7 osób). N

a czele s

toi zast

ępo

wy
, częst

o

osoba ma

jąca wyższy s

topień har

cer
-

ski, o więk

szym doświadczeniu, będąc

y „s
ta

rszym br

at

em” har

cer
zy

. Członkowie zas

tępu ma

ją podob-

ne zaint

ereso

w

ania i są w podobnym wieku. Zas

tęp ma obr

zędowość: nazw

ę (związaną z nazw

ą dr

uży
-

n

y), propor

zec, kr

onik

ę zast

ępu, sk

arbiec zas

tępu, swój szyfr itd.

Dr
użyna har

cersk

a spo

tyk
a się sy

st

ematycznie. N

a zbiór

k

ach realizuje i podsumo

wuje zadania, wy

-

nik
ające z programu pr

ac

y dr

użyny

. Dr
użyna rozpoczyna pr

acę we wr

ześniu, a k

ończy w sier

pniu. K

ażdy

rok har

cerski po

winna of

icjalnie zainaugurowć. W planie pr

ac

y dr

użyny oprócz har

cerskiego programu

w

ychowa

w

czego, kt

ór

y s

twar
za możliwość s

tałej aktywności i spra

wdzania się, za

w

ar

te są również zbiór

-

ki wynik

ające z pr

zyjęty

ch tr

ady
cji i zwy

cza
jó

w dr

użynie. Odb

ywa

ją się t

akże zbiór

ki ur

oczy

st

e, np.

pr

zyjęcie do dr

użyn

y, nadanie stopnia, ur

oczy

st

e wręczenie chust.

Czym jes

t zbiór

k

a

?

Zbiór

k

a har

cersk

a t
o

spotk

anie członk

ów dr

użyn

y, zast
ępu, r

ady dr

użyny lub zast

ępu zast

ępo

wy
ch

,

mające pewien z g

ó

ry

określony cel. Mó

wiąc prościej – zbiór

k

a ma czemuś służy

ć, ma pomóc coś

osiągnąć, r

ozwiązać. Celem może by

ć na pr

zykład zdob

ycie k

onkretny

ch wiadomości i umiejętności

w danej dziedzinie, int

e

gr

acja har

cer
zy

, pr
zygo

to

wanie do obozu, podsumo

w

anie zadania.

28

Rodzaje zbiór

ek:

à

zbiór

k

a wprowadzająca – jej celem jest zazna

jomienie har

cer
zy z danym t

emat

em (problemem);

à

zbiór

k

a uzupełnia

jąca – służy ona poszer

zeniu i uzupełnieniu do

tyc
hczas zdobyt

ej wiedzy

;

à

zbiór

k

a podsumo

wująca – zas

tę

p

y wymienia

ją się wiadomościami lub umieję

tnościami or

az

podsumowują zdob

yt

ą wiedzę;

à

zbiór

k

a spra

wdzająca – na której har

cer
ze wyk

azują się posiadaną wiedzą i umiejętnościami;

à

zbiór

k

a ur
oczy

st

a – or

ganizow

ana pr

zy specjalnej ok

azji, np. nadania imienia dr

użynie, zak

oń-

czenia k

ampanii bohat

e

r, pr
zyznania s

topnia, złożenia Pr

zyr
zeczenia Har

cerskiego.

3.2. Rola drużynowego

Drużynowy jest przywódcą i autorytetem. Inicjuje przedsięwzięcia realizo-

wane w drużynie. Kieruje zastępem zastępowych. Drużynowy dba o rozwój

przybocznych i wychowuje następcę.

Dr

użynowy jest pr

zywódcą i aut

or

yt

et

em. W

iadomo, że nie od r

azu s

ta

je się nim dla har

cer
zy

. N
a t

o

musi z czasem sobie zapr

acować.

Co składa się na budo

w

anie aut

or

yt

etu dr

użynow

e

go? Pr

zede w

szy
stkim jego pos

ta

wa i t

o

nie tylk

o

ta

na zbiór

ce, tylk

o w codziennym życiu, jeg

o wyg

ląd, sposób zachowania, st

osunek do har

cer
zy

, jak

i do swoich pr

zełożony

ch.

W

iemy doskonale, że aut

or

yt

et długo się buduje. Jednak wiemy również, jak łatwo jes

t go zbur

zy

ć.

Nie może by

ć sytuacji, w kt

órej dr

użyno

wy wymaga od swoich podopieczny

ch pr

zes
tr

zegania Pr

aw

a

Har

cer
skieg

o, sam g

o

nie pr

zes
tr

zega

jąc czy t

eż zupełnie nic nie r

obi w dr

użynie, nakłada

jąc na har

ce-

rzy cor

az t

o

nowe obo

wiązki. Musisz pamię

tać, że jeżeli czegoś wymagasz od har

cer
zy

, t

e

go samego

wymagać musisz od siebie samego.

Kim zatem musi by

ć dr

użynowy?

à

wzorem osobowym dla dr

użyny;

à

osobą kier

ującą pr

acą dr

użyny

, dzielącą obo

wiązki z pr

zyboczn

ymi, zast

ępowymi i innymi funk-

cyjnymi;

à

„mo

torem” napędza

jąc
ym działania dr

użyny – w

spólnie podejmuje się podjęty

ch pr

zez dr

użynę

działań, jes

t ich pomy

słoda

w

cą;

29

à

inst
rukt
orem, dba

jąc
ym o rozwój dr

użyny

, nie zapominając

ym pr

zy tym o swoim własnym rozwo-

ju. St

ale pog

łębia

jąc
ym swoją wiedzę i szlifując

ym umiejętności – zdobyw

ając
ym s

topnie, spr

aw

-

ności, upra

wnienia, b

y tym samym dać pr

zykład swoim podopiecznym;

à

osobą odnoszącą suk

cesy a do poniesiony

ch por

ażek po

traf

iącą się pr

zyznać i wy

ciągnąć k

on-

st

ruktywne wnioski.

Dr
użyno

wy od sameg

o początku swojej pr

ac

y pr

zy

go

towuje nast

ępcę, umożliwiając mu zdoby

cie

umiejętności i wiedzy po

tr

zebny

ch do prow

adzenia dr

użyny

.

3.3. Charakterystyczne formy pracy

P

odst

awo
w

ą for
mą działalności dr

użyny harcer

skiej są zbiór

ki, czy

li spo

tk

ania jej członk

ów w celu

w

spólneg

o pr

zeży

cia har

cer
skiej pr

zygody

. T

o

nic innego, jak wy

chowyw

anie har

cerek i har

cer
zy

, czyli

rozbudzanie ich wr

ażliwości i r

ozwijanie uczuć, k

szt
ałt
o

w

anie sił

y woli, r

ozwijanie pogody ducha

i nadziei, k

szt
ałt
ow
anie r

zetelności, rozwijanie twór

czości. Zbiór

k

a t

o

czas, kiedy uczes

tnic

y zdob

ywa

ją

wiedzę, nab

yw

ają umieję

tności, rozwija

ją zaint

e

resowania i własne niepowt

ar

zalne zdolności. T

o

dr
u-

żynowy twor

zy atmosfer

ę, pr

zek
azuje wiedzę i umiejętności, pobudza do działania i mo

tywuje g

rupę,

stw
ar

za w

ar

unki do rozwoju. On głównie dec

yduje,

co
robić na zbiór

k

ac

h

i

jak

to

robić. O ile z tym,

co
robić na zbiór

k

ach, nie powinno b

yć pr
oblemu, bo wynik

a t
o

z planu pr

ac

y dr

użyny

, t

o

częs

to

tr

udność spra

wia odpo

wiedź na p

yt

anie:

Jak to r

obić?

Sposób działania skier

owany na osiągnięcie celu t

o

f

o

rma pracy

. St
oso
w

anie for

m pr

ac

y jes

t zależ-

ne od wiek

u har

cer
zy or

az celó

w i zadań, jakie chcesz zrealizow

ać.

Różne mog

ą b
yć cele s

tosow

an

yc

h

for

m pr

ac

y – jedne pr

zek
azują wiedzę, inne spra

wdzają lub

pozw

alają opano

w

ać now

e

umiejętności, są t

eż t

akie, kt

óre pobudza

ją do twór

czości.

W dobor

ze for

m należy kierować się podst

awowymi kr

yt

e

riami:

à

Skuteczności

-- for

ma ma wydobyw

ać treści i podkreślać je. Zanim wybier

zesz for

mę, odpo-

wiedz sobie na nast

ępujące p

yt

ania:

Czy for

ma pozwoli osiągnąć cel zbiór

ki?

Czy jest odpo

wiednia do tr

eści, kt

óre ma pr

zek
azyw

ać?

à

Atrak

cyjności

– o atr

ak
cyjności for

m pr

ac

y świadczy

ć będą odpowiedzi na niżej wymienione

py

ta

nia:

30

Czy for

ma będzie niezapomnian

ym pr

zeży

ciem?

Czy zaspok

oi po

tr

zeby har

cerek i har

cer
zy?

Czy jest na miar

ę ich wieku, czy rozwija ic

h wiedzę, umiejętności, pos

ta

wy?

à

Różnor

odności

– pr

zemienność for

m powinna zapewnić pr

zeplat

anie się różny

ch element

ów

aktywności, np. słuchanie – mó

wienie, oglądanie – pok

azyw

anie. N

a zmianę powinno się s

toso-

w

ać formy st

aty
czne i dynamiczne. R

az or

ganizujesz zbiór

k

ę

w budynk

u: w har

ców

ce, w sali

gimnas

tycznej, w sali k

o

ncer

to

w

ej, kiedy indziej na zewnątr

z: w par

ku, ogrodzie, lesie, nad wodą,

w gór

ach... K

ażda for

ma musi mieć swoje t

e

mpo, należy unik

ać dłużyzn. Pyt

ania pomocnicze:

Czy for

ma jes

t inna od już s

tosowany

ch

?

Czy dos

ta

rcza no

wy
ch doświadczeń, czy pr

zek
azuje tr

eści pod różnymi pos

taciami, w r

óż-

n

yc

h

sytuacjach i utr

wala je?

à

R

ealności

– planując działania, dr

użyno

wy musi wziąć pod uw

ag

ę wielk

ość pomieszczenia lub

te

renu, liczbę har

cer
zy

, czas tr

wania, w

ar

unki atmosfer

yczne, po

tr

zeby i możliwości swoic

h har-

cer
zy

, a więc wiedzieć, jakie są możliwości zas

tosowania wybr

an
yc

h for

m na zbiór

ce.

Reper

tuar har

cerskic

h for

m pr

ac

y jes

t szer

oki i bardzo tr

udno podać ich jednoznaczną klasyf

ik

ację.

Są for

m

y, kt
óre wypełnia

ją całą zbiór

k

ę, jak i t

akie, kt

óre są jej fr

agment

em. Są for

m

y, w kt

ór

yc

h

har
cer
z jest odbior

cą i t

akie, w kt

ór

yc

h jest twór

cą.

Do na

jczęściej st

osowanyc

h

for
m pr

ac

y w dr

użynie har

cerskiej należą:

à

G

aw

ęda – bar

wne, suges

tywne (oddział

ywanie na wyobr

aźnię i emocje) opo

wiadanie, sposób

zaciek

awienia t

ematem, wywołania emocjonalnego s

tosunku do określony

ch

spra

w

i wydar

zeń.

Jest for

mą na

wiązyw

ania bezpośr

ednich k

ont
akt
ów z wyc

h

o

w

ank

ami, dost

ar

cza now

yc

h

infor-

macji, k

szt
ałtuje pos

ta

wy
, r

ozbudza wyobraźnię.

à

Zwy

cza
je i obr

zędy – for

ma por

ozumiewania się w zespole, pr

zyjęt

e

sposob

y zac

ho
w

ania się

w okr

eślonyc

h

sytuacjach, wyraz pr

zynależności do or

ganizacji.

à

Ognisk

o, k

ominek – sposób działania, wyzw

alając

y pozytywne pr

zeży

cia, zacieśniając

y więź

w dr

użynie, zmuszając

y do ref

lek
sji związan

yc

h z pr

zeżyw

aniem tr

eści. Spr

zyja spont

anicznemu

zachowaniu, jes

t ok

azją do swobodnej dy

sk

usji, podsumo

wania w

spólnego działania.

à

Piosenk

a – sposób twor

zenia nas

troju, pobudzenia do działania.

à

Inscenizacja i inne for

my t

eatralne – uczą sposobów zac

ho
w

ania się oraz pos

tr

zegania spra

w

inny

ch ludzi, rozumienia ic

h uczuć i post

aw

. Odgr

ywanie ról pr

zez har

cer
zy to uczenie się pr

zez

działanie, rozwijanie ek

spresji twór

czej.

31

à

Gazetk

a – for

ma zdob

ywania, dos

ta

rczania i pr

zetw

ar

zania infor

macji. R

ozwija aktywność, zain-

te

resowania, jest miejscem debiut

ów twór

czy
ch. Infor

muje o ży

ciu dr

użyny

.

à

G

ra – prowadzona według okr

eślon

yc

h zasad, reguł. Celem gr

y nie powinno b

yć ty
lko wy

gr

yw
anie,

a uczenie się, pr

zeży

cie, wzbogacenie doświadczeń, poznanie pewny

ch mechanizmów

, treści.

à

K

onkurs, tur

niej – r

yw

alizacja indywidualna lub zespołow

a w różnyc

h dziedzinac

h wiedzy i umie-

jętności, uczy r

adości z osiągnięt

e

go suk

cesu, mo

tywuje do dosk

onalenia się.

à

Olimpiada spor

to

wa – for

ma za

wodów spor

to

w

yc

h

w różny

ch k
onk

urencjach, wzbogacona

o uroczy

st

ą opr

aw

ę. U

możliwia har

cer
zom odgr

yw

anie różn

yc

h ról, jest siln

ym bodźcem mo

ty

-

wując

ym, rozwija zaint

ereso

w

ania.

à

Fes
tiwal – pr

zegląd dorobk

u ar

ty

sty
cznego, k

onk

urs (np. między zast

ępami), wy

st

ęp
y, pok

azy
.

Dost

ar

cza pr

zeży

ć ar

ty

sty
czn
yc

h, rozwija zdolności.

à

Alar

m – sposób spr

awdzenia gotowości har

cer
zy do podjęcia działań zespoło

wy
ch, uczy zacho-

wań w sytuacjach kr

ytyczny

ch, stw

ar

za atmosfer

ę niezwykłości i niesamo

wit
e pr

zeży

cia. Nie moż-

na st

oso
w

ać t

ej for

m

y zb
yt częst

o

– musi służy

ć k
onkretnemu celowi.

à

Pr

aca na r

zecz inny

ch – wyk

o

nywanie pr

ac użyt

eczn

yc

h dla społeczności lok

alnej. For

ma uwraż-

liwia na po

tr

zeby inny

ch, uczy pożyt

ecznej pr

ac

y, pr
zy

go

towuje do pełnienia służb

y.

à

Ak
cja zarobk

owa – element wy

chowania gospodar

czego w dr

użynie, sposób zdob

ycia środk

ó

w

finansow

yc

h. Uczy plano

w

ania, gospodar

ności, sposobów dy

sponowania funduszami or

az w

sk

a-

zuje w

ar

tość określonyc

h

dóbr

.

à

Zwiad – sposób zbier

ania infor

macji na okr

eślony t

emat oraz pozna

w

ania o

toczenia. Har

cer
ze

uczą się samodzielności działania i podejmo

w

ania dec

yzji, r

ozwijają spos

tr

zega

w

czość, kreatyw

-

ność, nabier

ają umieję

tności nawiązyw

ania k

ont
akt
ów
.

à

Bieg har

cerski – for

ma r

ozwija

jąca określone umiejętności har

cerskie or

az sposób spr

awdzania

wiadomości i umiejętności, niezbędny

ch do zdoby

cia k

olejny

ch s
topni lub spr

awności har

cerskic

h.

à

W

ycieczk

a – wypr

awa w celu zdob

ycia wiadomości, umieję

tności, doświadczenia, ok

azja do

k

onfr

ont
acji wiedzy i wyobr

ażeń z r

zeczywist

ością. Wzmacnia więzi w zespole wok

ół realizacji

w

spólnego celu.

à

Biw

ak – stw

ar

za sytuację ży

ciową dla har

cer
zy

, w której muszą sami zaspok

oić swoje pot

rzeb
y,

doświadcza

jąc r

óżn
yc

h tr

udności. Har

cer
ze uczą się samodzielności, zar

adności, na biw

aku pra-

cują w

szy
stkie zmy

sły

har

cer
zy

. Biw

ak rozwija umiejętność w

spółpr

ac

y w gr

upie, służy lepszemu

poznaniu się.

à

R

ajd – impr

eza tur

ys

tyczna, kt

órej celem jest pok

onanie okr

eślonej tr

asy zgodnie z obowiązują-

cym r

egulaminem.

32

Jak widać możliwości jest wiele. F

o

rm

y powinn

y by

ć or

yginalne. N

ajpier

w określa się cel, po

te

m

wyodrębnia treści, a na k

ońcu wybier

a for

mę i ust

ala jej pr

zebieg. For

ma powinna pomóc w podkre-

śleniu i uwydatnieniu treści – nie może jej pr

zesłonić (nadmiernie rozbudowane for

m

y sp
yc

ha
ją tr

eść

na dr

ugi plan). For

ma powinna t

akże dać możliwość s

topniowania napięcia i wpr

owadzenia elementu

kulminac

yjnego.

P

odane w zes

ta

wie for

my pr

ac

y możesz adapt

ować i dost

osowyw

ać do zaplanowany

ch zadań, wy

-

k

o

rz

ys

tując w

łasne inspir

acje, wydar

zenia i obser

w

acje, a wdr

aża
jąc je, wyk

or

zy

styw

ać różne śr

odki

te

chniczne i rekwizyty

.

Zgodnie ze sło

w

ami K

onfucjusza:

Słuchałem i zapomniałem,

zobaczyłem i zapamiętałem,

zrobiłem i zrozumiałem