A
n
ka
1
Biologia Medyczna
Prelekcja 11
GENETYKA III
Mutacje:
genowe
chromosomowe (aberracje)
struktura
liczba
aneuploidie
euploidie
Aberracje chromosomowe:
Zespół Turnera – jedyna nie letalna monosomia (ale ≠ autosomalna!)
pełna monosomia chromosomów autosomalnych - zawsze letalna!
pełna trisomia chromosomów autosomalnych - postnatalnie tylko w obrębie
małych chromosomów akrocentrycznych
częstość autosomalnych trisomii w chwili urodzenia odwrotnie
proporcjonalna do aktywność selekcji naturalnej in utero
poliploidnie - najczęstsza przyczyna poronień
( triploidia 69XXX / 69XXY)
Zespół TURNERA:
f = 1 : 2-3 tys. (żywo ur. ♀)
99% płodów z Z.T. terminowane w macicy
45,X - 50-60%
45,X/46,XX i 45,X/46,XY – 20-30%
46,X i(Xq) – 5-10% (izochromosom tylko z długich)
też chromosomy pierścieniowe
objawy
o
obrzęk limfatyczny u noworodków (dłonie, stopy)
o
niski wzrost, zwykle do 135cm
o
znamiona barwnikowe
o
dysgeneza jajników
o
puklerzowa klatka piersiowa
o
krótka płetwiasta szyja
o
wąskie podniebienie
o
mała żuchwa
o
koślawość kości
o
wady serca
o
szeroko rozstawione brodawki sutkowe
o
skrócenie 4th kości śródręcza
A
n
ka
2
Zespół KLINEFELTERA
1: 660-1 tys. (żywo ur.♂)
46,XXY - 90% (klasyczna trisomia)
46, XY/47XXY -7-10%
48,XXXY/49,XXXXY – 3%
objawy:
o
wysoki wzrost (180 i więcej)
o
cienka, blada skóra
o
mięśnie ↓
o
ginekomastia
o
hipogonadyzm
o
powiększona najądrze
o
azoospermia (atrofia kanalików nasiennych)
o
małe prącie
o
owłosienie łonowe typu kobiecego
o
brak zębów 8th
o
zatoki czołowe ↑
o
okolice skroniowewąskie
o
libido ↓
o
IQ↓
ZESPÓŁ :
NADKOBIETY
NADMEŻCZYZNY
47, XXX
47,XYY
1: 1tys.
1: 1tys.
rozwój prawidłowy
rozwój prawidłowy
wysoka
agresja*
(=aktywność
)
w sytuacjach normalnych↑
mogą występować zaburzenia płodności
agresja w sytuacjach stresowych =
nondysjunkcja w podziale mejotycznym:
1. u ♀ v 2. u ♂
2. u ♂
v
nonsydjunkcja po zapłodnieniu
Zespół DOWNA
1:700 żywo urodzonych (60% aborcja w macicy)
kariotyp 47,XX+21 /47,XY+21 – 95%
kariotyp 46,XX,-D,+t(Dq;Gq)
przeniesienie długiego ramienia chromosomu z grupy G (21,22) na długie ramię
chromosomu z grupy D (13,14,15)
kariotyp mozaikowy
objawy:
o
krótkogłowie
o
skośne szpary powiekowe
A
n
ka
3
o
hiperteloryzm (oczy szeroko)
o
zmarszczka nakątna
o
język duży i pobrużdżony
o
napięcie mięśniowe↓
o
kąciki ust opuszczone
o
krótka szyja
o
bruzdy poprzeczne na dłoniach
o
szeroka przerwa między paluchem, a drugim palcem stopy
o
skrócenie i zgięcie V palca dłoni
o
upośledzenie umysłowe
o
wady serca
o
♂ ≠ płodnność / ♀ -płodność ↓
o
średnia dł. zycia = 40 lat
Zespół CRI DU CHAT
1 :37-50 tys. delecja krótkiego ramienia 5th chromosomu
46,XX,del(5)(p15)
46,XYdel(5)(p15)
objawy
o
małogłowie
o
płacz =miałczenie kota
o
opóźnione wzrastanie
o
wiotkość mięśni
o
niepełnosprawność intelektualna
o
rynienka podnosowa↓
o
grzbiet nosa↓
o
nasada nosa szeroka
o
hiperteloryzm
o
zmarszczka nakątna
o
małżowiny uszne↓
o
hipoplazja krtani
o
wiotkość mięśni
o
nie mówią!
o
mała masa urodzeniowa
POMIARY ANTROPOMETRYCZNE
morfogram – profil rozwoju dla płci i danego wieku kalendarzowego
o
jakiś zygzak - rozwój w normie
o
+/- taki sam zygzak, ale np. wyżej – rozwój przyspieszony
o
zygzak z odcinkami w innych kierunkach niż prawidłowy – ,,coś nie halo”
tj. rozwój somatyczny zaburzony
A
n
ka
4
HETEROPLOIDIE (poliploidie/auploidie)
komórki He-La
o
Henrietta Lax – z jej komórek nowotworowych
o
gruczolak raka szyjki macicy
o
zmutowany enzym dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej
o
∆ w wyniku HPV – 18 (brodawczak ludzki)
o
najstarsza utrzymywana linia komórkowa wykorzystywana w badaniach
cytogenetycznych
komórki NK-Ly (Nemeth – Kellner Lymphoma)
o
chłoniak myszy
o
klony powstałe z linii limfocytów
DROSOPHILA MELANOGASTER
♂ krótszy, grzebienie płciowe na odnóżach
musze mutacje:
AUTOSOMY:
o
ebony – chromosom pary 3, ciało
ciemniejsze niż prawidłowo
o
yellow – za jasne ciało
o
nub2 – silnie zredukowane skrzydła
HETEROSOMY
o
white – oczka białe, a nie czerwone
(zwykle białe= ślepy)
o
Bar, ultraBar – wstęgowate oczy
(Bar –
duplikacja genu; ultraBar – triplikacja genu)
Doświadczenie LEDREBERGÓW
metoda replikacji– wykrywanie mutacji spontanicznych
(były takie, co wyrosły na płytce z antybiotykiem, a nie miały kontaktu z nim wcześniej,
to musiały spontanicznie zmutować i uzyskać odporność)
f mutacji spontanicznych
o
≠zależność od typu organizmu
o
(człowiek i bakteria to samo!)
o
10^-4 - 10^-6 (śr. 10^-5) [mutacji/locus/pokolenie]
A
n
ka
5