Benzodiazepiny

www.psychiatria.med.pl

PRACA POGLĄDOWA

ISSN 1643–0956

STRESZCZENIE

Uzależnienia od benzodiazepin są narastającym pro-
blemem zarówno medycznym, jak i społecznym.
Poza nielicznymi wyjątkami, odstawienie tych leków
może się odbyć w poradni ogólnolekarskiej.
Nie ma jednego schematu uniwersalnego dla każ-
dego pacjenta, zwykle jednak schematy dłuższe (po-
wyżej 4 tygodni), w których dawka redukowana jest
wolniej, charakteryzują się większą skutecznością.
Schematy te opierają się na kilku podstawowych
zasadach: zmianie preparatów krótkodziałających
na długodziałające, tygodniowej redukcji dawki nie
większej niż 10% dawki dobowej i dostosowaniu
długości okresu między kolejnymi zmianami dawki
do występowania i nasilenia objawów zespołu abs-
tynencyjnego, który jest główną przyczyną niepo-
wodzeń terapii detoksykacyjnej. Do jego najczęst-
szych objawów należą: bezsenność, zaburzenia lę-
kowe, bóle i sztywność mięśni, obniżenie nastroju,
szum w uszach, zaburzenia równowagi. Objawy te
są zwykle krótkotrwałe i ustępują samoistnie. Mimo
że nie ma leków, które mogłyby zapobiec ich wy-
stąpieniu, to zastosowanie w ich łagodzeniu znaj-
dują leki przeciwdepresyjne, b

-adrenolityki i środki

przeciwbólowe.
Najlepszym sposobem na uniknięcie zespołu absty-
nencyjnego jest powolne odstawianie substancji
uzależniającej, dostosowane do indywidualnych
możliwości pacjenta.

Słowa kluczowe: benzodiazepiny, uzależnienie,
odstawienie, zespół abstynencyjny

Adres do korespondencji:
Karol Grabowski
Studenckie Koło Naukowe
Klinika Chorób Psychicznych i Zaburzeń Nerwicowych
AM w Gdańsku
ul. Dębinki 7, 80–211 Gdańsk
tel. (058) 349 26 50, faks (058) 349 27 48

Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2003; 3 (2): 99–105
Copyright © 2003 Via Medica

ABSTRACT

The benzodiazepine addiction has become a giant
medical and sociological problem. Except for a few
special cases, discontinuation of these drugs can
easily be conducted in outpatient department con-
ditions.
There is no universal schedule, suitable for each pa-
tient. Usually longer schedules (more than four
weeks) with less rapid reduction in daily drug dose
are more efficient. Schedules are based on three
rules: conversion of the short acting agents to di-
azepam, weekly reduction of daily dose no more
than 10% and adjusting the period of time between
the changes of doses to the occurance and severity
of the withdrawal syndrome. The withdrawal syn-
drome is the main cause of failures of discontinua-
tion therapy. The most common complaints are: in-
somnia, anxiety, muscle pain and stiffness, mood
disorders, tinnitus and balance disorders. These ail-
ments are usually short-term and disappear sponta-
neously. Although there are no medications to avoid
these symptoms, they can be alleviated with anti-
depressants, b

-blockers and painkillers.

The best way to avoid the withdrawal symptom is
slow tappering off the drug, adjusted to the patient’s
individual abilities.

Key words: benzodiazepines, addiction,
discontinuation, withdrawal syndrome

W ciągu ostatnich lat można zaobserwować

rosnącą popularność benzodiazepin. Stosuje się je
powszechnie w warunkach zarówno szpitalnych (np.
jako premedykacja, sedacja), jak i ambulatoryjnych
(głównie jako leki nasenne i przeciwlękowe). Jednak-
że korzyści terapeutyczne płynące ze stosowania tych
leków są w dużej mierze ograniczone przez ich wła-
ściwości uzależniające.

Już po 2 tygodniach ciągłej terapii rozwija się

tolerancja na działanie leku i chcąc utrzymać efekt
terapeutyczny, należy zwiększyć jego dawkę, co jest

Karol Grabowski

Studenckie Koło Naukowe przy Klinice Chorób Psychicznych i Zaburzeń Nerwicowych Akademii Medycznej w Gdańsku

Benzodiazepiny: sposoby odstawienia u osób
uzależnionych

Benzodiazepines: schedules of discontinuation

Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2003, tom 3, nr 2

100

www.psychiatria.med.pl

zwykle pierwszym krokiem w kierunku uzależnienia.
Jeśli chce się przed nim ustrzec, właśnie po 2 tygo-
dniach następuje moment, aby bezpiecznie i bez skut-
ków ubocznych przerwać przyjmowanie tych leków.
Dalsze stosowanie benzodiazepin ma już cechy uza-
leżnienia. Problem ten, choć nie tak poważny jak
w Europie Zachodniej, jest w naszym kraju coraz bar-
dziej zauważalny. Pacjenci uzależnieni od benzodia-
zepin stanowią 8% wszystkich osób leczonych z po-
wodu uzależnień [1]. Liczba „cichych uzależnień”,
niezgłaszanych i nieleczonych, jest trudna do oceny.

Rozwój uzależnienia nie jest jedynym powo-

dem, dla którego należy ograniczyć nadmierne sto-
sowanie benzodiazepin. Proporcjonalnie do czasu
trwania kuracji tymi lekami zwiększa się tolerancja
na ich działanie, co wiąże się z zanikiem efektu tera-
peutycznego. W celu jego podtrzymania zwiększa
się dawkę leku, co z kolei pociąga za sobą nasilenie
objawów niepożądanych.

U chorych przyjmujących coraz większe dawki

leku funkcje poznawcze mogą być upośledzone [1–
3], często są oni zamroczeni, senni, a przez to bar-
dziej podatni na wszelkiego rodzaju wypadki (np.
komunikacyjne) oraz mniej efektywni w pracy. Nie-
kiedy zamiast działania sedatywnego obserwuje się
efekt paradoksalny, gdy pacjent staje się pobudzony,
drażliwy, skłonny do aktów agresji [2]. Znamienny
jest spadek napięcia mięśniowego, co u osób w star-
szym wieku bywa częstą przyczyną upadków i po-
wstałych w ich wyniku trudnych do leczenia urazów.
Chorzy skarżą się także na bóle i zawroty głowy. Do-
kuczliwe zaburzenia snu i zaburzenia lękowe są, przy
braku efektu leczniczego benzodiazepin, powracają-
cymi objawami choroby pierwotnej, będącej przy-
czyną rozpoczęcia terapii tymi lekami [1, 2, 4, 5].

Przedłużająca się terapia nie przynosi poprawy,

wzrastają natomiast koszty, zarówno dla samego
pacjenta (kupno leku), jak i dla jego pracodawcy
(zmniejszenie efektywności pracy) oraz całego syste-
mu opieki zdrowotnej (porady lekarskie, leczenie ofiar
wypadków). Koszty te są jednak trudne do oceny
z uwagi na niewystarczającą ilość dokładnych danych.

Proces odstawiania benzodiazepin nie wiąże się

z tak dużym ryzykiem jak w wypadku alkoholu czy
opiatów i nie musi się odbywać w szpitalu — można
go równie dobrze prowadzić w warunkach ambula-
toryjnych. Przed zakwalifikowaniem pacjenta do tego
procesu należy jednak wykluczyć istnienie którego-
kolwiek z poniższych przeciwwskazań [2, 6, 7]:
— Zdiagnozowana padaczka lub choćby jej najmniej-

sze podejrzenie dyskwalifikuje chorego z ambu-
latoryjnego odstawienia benzodiazepin z uwagi
na niebezpieczeństwo wystąpienia napadu pa-

daczkowego. Decyzję o przerwaniu leczenia ben-
zodiazepinami może w takim przypadku podjąć
tylko i wyłącznie lekarz neurolog po wcześniejszym
ustaleniu odpowiedniej terapii alternatywnej;

— Jeżeli współistnieją jakiekolwiek inne ciężkie scho-

rzenia neurologiczne (szczególnie przebiegające ze
spastycznością) lub psychiczne, decyzję o odstawie-
niu leku (o zasadności i przebiegu tego procesu)
powinien podjąć lekarz odpowiedniej specjalności;

— Jeżeli pacjent próbował już wcześniej odstawić

leki i doszło do ciężkich reakcji organizmu na ten
proces, kolejną próbę należy podjąć w warun-
kach szpitalnych;

— Jeżeli współistnieją ciężkie zaburzenia osobowo-

ści, to proces odstawienia może być powikłany
wieloma nieprzewidzianymi zachowaniami (do
prób samobójczych włącznie), dlatego decyzję
o odstawieniu i jego sposobie należy skonsulto-
wać z psychologiem i psychiatrą;

— Jeżeli współistnieją inne uzależnienia, na przykład

od alkoholu czy narkotyków, proces detoksykacji
należy przeprowadzić na odpowiednim oddziale;

— Pacjenci w podeszłym wieku, którzy wymagają

opieki, nie powinni przerywać terapii, jeśli lekarz
wcześniej nie upewni się, że są oni otoczeni od-
powiednią troską i ich opiekunowie są w stanie
zareagować w przypadku wystąpienia jakichkol-
wiek objawów zespołu abstynencyjnego lub cho-
roby podstawowej, będącej przyczyną włączenia
benzodiazepin;

— Brak odpowiedniego wsparcia ze strony otocze-

nia chorego (rodzina, przyjaciele) w znacznym
stopniu utrudnia proces odstawienia benzodia-
zepin. Początkowy okres abstynencji jest dla pa-
cjentów szczególnie trudny i brak wsparcia psy-
chicznego może ich szybko zniechęcić do konty-
nuowania terapii.

Wybór strategii postępowania podczas odsta-

wiania zależy od kilku podstawowych czynników:
długości okresu przyjmowania leku, czasu jego dzia-
łania i wielkości stosowanej dawki. Warto jednak
podkreślić, że zasadą przestrzeganą przez wszyst-
kich cytowanych autorów jest unikanie gwałtowne-
go odstawiania.

Biorąc pod uwagę czas trwania kuracji, należy

oszacować stopień uzależnienia. Jeżeli trwała ona
nie dłużej niż 4 tygodnie, to istnieje szansa, że nie
zdążyła się jeszcze rozwinąć zależność fizjologiczna
i można zmniejszyć dawkę leku o połowę, a następ-
nie po tygodniu całkowicie go odstawić. W przypad-
ku pacjenta przyjmującego benzodiazepiny dłużej,
a więc już od nich uzależnionego, sytuacja jest bar-
dziej skomplikowana. Jeżeli okres stosowania leków

Karol Grabowski, Benzodiazepiny: sposoby odstawienia u osób uzależnionych

www.psychiatria.med.pl

101

jest krótszy niż 6 miesięcy, dawkę należy zmniejszyć
o 25% i po 2 tygodniach ponownie zbadać chorego.
W przypadku braku objawów zespołu abstynencyj-
nego można co 2 tygodnie zmniejszać dawkę o ko-
lejne 25%, aż do całkowitego odstawienia leku. Je-
żeli natomiast wystąpią objawy niepożądane, to na-
leży się wstrzymać ze zmniejszeniem dawki przez ko-
lejne 2 tygodnie. Jeżeli i takie działanie nie przyniesie
oczekiwanych rezultatów, to odstawienie należy prze-
prowadzić w szpitalu, według schematów odpowied-
nich dla tych warunków. Nie wolno zwiększać dawki
leku ani też stosować jednorazowych, doraźnych
dawek benzodiazepin podczas odstawiania.

Kolejnym czynnikiem, który należy rozważyć,

jest czas działania przyjmowanego leku. Pod wzglę-
dem czasu połowicznego rozpadu benzodiazepiny
można podzielić na krótko- i długodziałające [2, 7]
lub też, według innych autorów, na krótko-, średnio

długo- i długodziałające [1, 6, 8]. Leki krótkodziała-
jące wywołują objawy zespołu abstynencyjnego po
1–3 dniach od odstawienia, natomiast leki długo-
działające — po 4–7 dniach. Objawy te są zwykle
bardziej nasilone po benzodiazepinach krótkodzia-
łających [2, 7, 9, 10]. W przypadku leków o bardzo
krótkim czasie działania lub gdy wskutek rozwinię-
cia się tolerancji przyjmowana dawka jest zbyt mała,
objawy zespołu abstynencyjnego mogą wystąpić
nawet między zażywaniem poszczególnych dawek
w ciągu jednego dnia [2]. Aby ułatwić odstawienie
i zminimalizować ryzyko wystąpienia objawów nie-
pożądanych, należy zamienić benzodiazepiny krót-
kodziałające na długodziałające [2]. Najlepszym le-
kiem do przeprowadzenia odstawienia jest diaze-
pam, który działa długo (jego aktywne metabolity
utrzymują się w surowicy do 200 h) i nie ulega ku-
mulacji w tkance tłuszczowej. W tabeli 1 podano za-

alprazolam

bromazepam

chlordiazepoksyd

diazepam

estazolam

flunitrazepam

klobazam

klonazepam

klorazepat

lorazepam

lormetazepam

medazepam

midazolam

nitrazepam

oxazepam

temazepam

Afobam

Alprox

Alprazomerck

Neurol

Xanax

Zomiren

Lexotan

Elenium

Relanium

Estazolam

Rohypnol

Frisium

Clonazepamum

Rivotril

Cloranxen

Tranxene

Lorafen

Noctofer

Medazepam

Rudotel

Dormicum

Nitrazepam

Oxazepam

Signopam

× 20

× 2

× 2,5

× 1

× 10

× 2

× 20

× 1,5

× 10

× 1

× 0,33***

× 1

× 2

Średnio długi

Długi

Średnio długi

Długi

Średnio długi

Długi

Średnio długi

Długi

Krótki

Długi

Krótki

Średnio długi

5; 10; 20

10; 20

5; 10; 20

5; 20

5; 10; 20; 40

5; 10; 20

6; 12

12,5; 25; 62,5

2; 5

10; 40

7,5; 15

7,5; 15; 75

10; 25

5; 10

2,5; 5

Tabela 1. Benzodiazepiny dostępne w Polsce

Table 1. Benzodiazepines available in Poland

Nazwa

Równoważna dawka

Przelicznik

Czas działania**

międzynarodowa

handlowa

diazepamu dla 1 tabletki [mg]

dla 1 mg*

* Nie ma ujednoliconego przelicznika poszczególnych benzodiazepin na równoważną dawkę diazepamu, ekwiwalenty zostały wyliczone przez róż-
nych autorów na podstawie ich własnych doświadczeń klinicznych. Dane w tabeli 2 autor podaje za: [2].
**Krótki czas działania: t

< 6 h

Średnio długi czas działania: t

: 6–24 h

Długi czas działania: t

>24 h

W tekście leki o krótkim i średnio długim działaniu są traktowane łącznie jako krótkodziałające.
*** Przelicznik dla midazolamu autor podaje za: Benzoprotocol 7, Afdeling Psychiatrie Academisch Ziekenhuis Nijmegen, maj 1999, ponieważ zwią-
zek ten nie został uwzględniony w opracowaniu prof. Ashton [2].
Tabela 1 przedstawia dostępne w Polsce preparaty doustne, ponieważ to właśnie leki występujące w tej postaci zwykle stosują osoby uzależnione.

Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2003, tom 3, nr 2

102

www.psychiatria.med.pl

rejestrowane w Polsce benzodiazepiny wraz z ich
czasem działania i mnożnikiem, który ułatwia wyli-
czenie równoważnej dawki diazepamu dla innych
preparatów z tej grupy. Przy zamianie leków krótko-
działających na długodziałające należy zacząć od
dawki wieczornej i przeprowadzać zamianę stopnio-
wo, aby uniknąć senności w ciągu dnia. Proces ten
powinien trwać minimum tydzień. Często już w tym
momencie można zredukować dawkę, co widać na
schemacie odstawienia przedstawionym w tabeli 2.

Schematem proponowanym dla pacjentów

przyjmujących długotrwale duże dawki benzodiaze-
pin, zarówno krótko-, jak i długodziałających, jest
schemat zakładający ich wstępną zamianę na diaze-
pam, a następnie stopniową redukcję dawki leku [2].
Zmiana dawki następuje co tydzień (lub 2, jeśli pa-
cjent źle toleruje odstawianie) i nie przekracza 10%
całkowitej dawki dobowej. Wielkość redukcji dawki
można obliczyć według następującego schematu:
a) dawka całkowita: > 40 mg — redukcja dawki

dobowej o 4 mg tygodniowo;

b) dawka całkowita: 20–40 mg — redukcja dawki

dobowej o 2–4 mg tygodniowo;

c) dawka całkowita: 10–20 mg — redukcja dawki

dobowej o 1–2 mg tygodniowo;

d) dawka całkowita: < 10 mg — redukcja dawki

dobowej o 1 mg tygodniowo.

Wielkość i stopień zmiany dawki należy do-

stosować do indywidualnych możliwości pacjenta.
W przypadku złej adaptacji chorego do procesu od-
stawiania kolejne modyfikacje dawki należy wpro-
wadzać co 2 tygodnie. Niektórzy pacjenci przy daw-
ce 5 mg/d. lepiej tolerują redukcję o 0,5 mg tygo-
dniowo, choć wiąże się to raczej z obawą przed całko-
witym odstawieniem leku niż z rzeczywistymi obja-
wami zespołu abstynencyjnego. W punktach b) i c)
wartość redukcji powinna się mieścić w podanych
przedziałach, można ją jednak modyfikować w in-
dywidualnych przypadkach.

W tabeli 2 przedstawiono przykład procesu

odstawienia z uprzednią konwersją preparatu krót-
kodziałającego na diazepam [2].

Schemat ten można modyfikować, na przykład

redukując dawkę dzienną o 3–4 mg w tygodniach
3–23 lub też przeciwnie, wydłużając okresy pomię-
dzy kolejnymi zmianami dawki do 2 tygodni. Wadą
tego schematu jest jego długotrwałość, zaletami
natomiast bezpieczeństwo dla pacjenta oraz skutecz-
ność szacowana na 92%.

Inną proponowaną metodą odstawiania [7] jest

schemat trwający 8 tygodni, przy czym pierwsze 4 ty-
godnie to zamiana benzodiazepin krótkodziałających
na diazepam, a następne 4 tygodnie zajmuje reduk-
cja dawki według następującego wzorca:

1. tydzień — redukcja o 25%;
2. tydzień — redukcja o 25%;
3. tydzień — dwustopniowa redukcja — 2 × 12,5%;
4. tydzień — dwustopniowa redukcja — 2 × 12,5%.

Kolejną propozycją jest schemat bez uprzed-

niej zamiany na diazepam [11, 12], z zachowaniem
podobnej struktury redukcji dawek dobowych:
1. tydzień — redukcja o 25%;
2. tydzień — redukcja o 25%;
3. tydzień — redukcja o 25%;
4. tydzień — redukcja o 12,5%;
5. tydzień — redukcja o 12,5%.

Schemat ten charakteryzuje się małą skutecz-

nością (niewielu chorym udało się ukończyć proces
odstawienia).

W celu rzetelnego porównania skuteczności

poszczególnych sposobów odstawiania leku, ko-
nieczne byłoby przeprowadzenie randomizowane-
go badania klinicznego, porównującego poszczegól-
ne metody.

Na rokowanie co do przebiegu i skuteczności

odstawienia wpływa kilka czynników, takich jak
[13, 14]:
— siła działania leku;
— czas półtrwania;
— dawka dobowa;
— okres i regularność przyjmowania leku;
— szybkość odstawiania (różnica stężeń leku we krwi);
— podatność neurochemiczna (indywidualna dla

każdego pacjenta);

— płeć (u kobiet odstawienie benzodiazepin jest

trudniejsze);

— osobowość bierno-zależna, osobowość neuro-

tyczna, chwiejność emocjonalna, mała wrażli-
wość, niezaradność, nieodpowiedzialność, skłon-
ność do izolowania się (to czynniki źle rokujące);

— inne uzależnienia współistniejące obecnie lub

w przeszłości;

— brak odpowiedniego wsparcia społecznego;
— wykształcenie (niskie pogarsza rokowanie);
— współistniejące zaburzenia psychiczne (zespół de-

presyjny, zespół lęku napadowego);

— szczególnie uciążliwe objawy zespołu abstynen-

cyjnego (zaburzenia snu, przewlekłe dolegliwo-
ści bólowe).

Warto w tym miejscu powiedzieć nieco więcej

o zespole abstynencyjnym, który może być przyczyną
niepowodzenia terapii. Jest to naturalna reakcja na od-
stawienie substancji uzależniającej, występująca w każ-
dym przypadku zależności fizjologicznej. Jego objawy
mogą się pojawić już pierwszego dnia po odstawie-
niu, ale równie dobrze mogą po raz pierwszy wystąpić
kilka dni lub nawet tygodni później. Do najczęstszych
objawów zespołu abstynencyjnego należą [1, 2, 8, 9]:

Karol Grabowski, Benzodiazepiny: sposoby odstawienia u osób uzależnionych

www.psychiatria.med.pl

103

alprazolam 2 mg

alprazolam 1,5 mg

diazepam 10 mg

alprazolam 1 mg

diazepam 20 mg

aprazolam 1 mg

diazepam 20 mg

alprazolam 1 mg

diazepam 20 mg

alprazolam 1 mg

diazepam 20 mg

alprazolam 0,5 mg

diazepam 20 mg

odstawić alprazolam

diazepam 20 mg

diazepam 25 mg

diazepam 20 mg

diazepam 18 mg

diazepam 16 mg

diazepam 14 mg

diazepam 12 mg

diazepam 10 mg

diazepam 8 mg

diazepam 7 mg

diazepam 6 mg

diazepam 5 mg

diazepam 4 mg

diazepam 3 mg

diazepam 2 mg

diazepam 1 mg

Dawka początkowa

Tydzień 1

Tydzień 2

Tydzień 3

Tydzień 4

Tydzień 5

Tydzień 6

Tydzień 7

Tydzień 8

Tydzień 9

Tydzień 10

Tydzień 11

Tydzień 12

Tydzień 13

Tydzień 14

Tydzień 15

Tydzień 16

Tydzień 17

Tydzień 18

Tydzień 19

Tydzień 20

Tydzień 21

Tydzień 22

Tydzień 23

Tydzień 24

Tydzień 25

Tydzień 26

Tydzień 27

Tydzień 28

Tydzień 29

Tydzień 30

Tydzień 31

Tydzień 32

Tydzień 33

Tydzień 34

Tydzień 35

Tydzień 36

Tydzień 37

Tydzień 38

Tydzień 39

Tydzień 40

alprazolam 2 mg

alprazolam 1,5 mg

diazepam 10 mg

alprazolam 1 mg

diazepam 20 mg

alprazolam 1 mg

diazepam 20 mg

alprazolam 1 mg

diazepam 20 mg

alprazolam 1 mg

diazepam 20 mg

alprazolam 0,5 mg

diazepam 20 mg

alprazolam 0,5 mg

diazepam 20 mg

alprazolam 0,5 mg

diazepam 20 mg

odstawić alprazolam

diazepam 20 mg

diazepam 25 mg

diazepam 20 mg

diazepam 18 mg

diazepam 16 mg

diazepam 14 mg

diazepam 12 mg

diazepam 10 mg

diazepam 8 mg

diazepam 6 mg

diazepam 5 mg

diazepam 4 mg

diazepam 3 mg

diazepam 2 mg

diazepam 1 mg

odstawić diazepam

—

120 mg

110 mg

100 mg

90 mg

80 mg

70 mg

60 mg

50 mg

45 mg

40 mg

38 mg

36 mg

34 mg

32 mg

30 mg

28 mg

26 mg

24 mg

22 mg

20 mg

18 mg

16 mg

14 mg

13 mg

12 mg

11 mg

10 mg

9 mg

8 mg

7 mg

6 mg

5 mg

4 mg

3 mg

2 mg

1 mg

Tabela 2. Schemat odstawiania alprazolamu

Table 2. Alprazolam discontinuation schedule

Rano

Południe

Wieczór

Dawka równoważna

diazepamu

alprazolam 2 mg

alprazolam 1 mg

diazepam 10 mg

alprazolam 1 mg

diazepam 10 mg

alprazolam 1 mg

diazepam 10 mg

alprazolam 1 mg

diazepam 10 mg

alprazolam 0,5 mg

diazepam 10 mg

odstawić alprazolam

diazepam 10 mg

Podzielić dawkę

na rano i wieczór

—

Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2003, tom 3, nr 2

104

www.psychiatria.med.pl

— zaburzenia snu, głównie bezsenność „z odbicia”;
— obniżony lub dysforyczny nastrój, drażliwość,

czasem agresja;

— lęk, niepokój;
— bóle mięśniowe, niekiedy skurcze lub sztywność

mięśni;

— zaburzenia widzenia (zamglony obraz);
— zaburzenia równowagi;
— szum w uszach;
— wzrost temperatury ciała, tachykardia.

Większość tych objawów utrzymuje się krótko

i ustępuje samoistnie. Nie istnieje niestety lek, któ-
ry mógłby „komfortowo” przeprowadzić pacjentów
przez ten trudny okres, natomiast można stosować
wiele leków objawowych. W przypadkach tachykar-
dii dobrze działa propranolol w dawce 30 mg/d.
[2, 7], którego zaletą jest jeszcze dodatkowe dzia-
łanie przeciwlękowe. W przypadku zaburzeń depre-
syjnych lub lękowych skutecznie działają trójpierście-
niowe leki przeciwdepresyjne [15] oraz leki z grupy
selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego se-
rotoniny. W piśmiennictwie donosi się również o po-
zytywnych wynikach prób ze stosowaniem melato-
niny [16], kwasu walproinowego [17], karbamaze-
piny (lek ten jest w Stanach Zjednoczonych stoso-
wany przy odstawianiu wszelkich substancji uzależ-
niających; uważa się, że jest on pomocny w utrzy-
maniu późniejszej abstynencji) [1, 17].

Należy podkreślić, że leki łagodzące objawy

zespołu abstynencyjnego nie mają wpływu na sku-
teczność leczenia odwykowego.

Rozbieżne są wciąż opinie dotyczące stosowa-

nia psychoterapii, którą zalecają niektórzy autorzy
[2, 18], inni jednak zaprzeczają jej skuteczności [19].
Z powodu niewielkiej wciąż dostępności tej metody
leczniczej w naszym kraju rozważania dotyczące jej
zastosowania w leczeniu uzależnień od benzodiaze-
pin autor niniejszej pracy pozwala sobie pominąć.

Decyzja o odstawieniu benzodiazepin i spo-

sobie przeprowadzenia tego procesu jest indywi-
dualną sprawą każdego lekarza. Brak nadal badań
klinicznych porównujących poszczególne metody,
dlatego nie można polecić którejkolwiek z nich jako
uniwersalnej i najskuteczniejszej. Wybór schematu
odstawienia powinien być zindywidualizowany, tak
aby odpowiadał zarówno potrzebom, jak i możli-
wościom każdego pacjenta. Ważne jest, aby odpo-
wiednio zmotywować chorego do rozpoczęcia te-
rapii detoksykacyjnej i poinformować go o możli-
wych jej niedogodnościach. Nie należy zniechęcać
lekarzy do stosowania benzodiazepin. Ważny jest
jednak rozsądek i umiar w terapii tymi lekami. Przy
przestrzeganiu wskazań do rozpoczęcia leczenia ben-

zodiazepinami i nieprzedłużaniu go powyżej 2 tygo-
dni leki te są przydatnym środkiem terapeutycznym,
a nie potencjalnym zagrożeniem. W związku z tym,
że dużą grupę pacjentów, którzy je przyjmują, sta-
nowią osoby w podeszłym wieku, warto przypo-
mnieć, że odpowiednia dla nich dawka dobowa
powinna być zmniejszona do połowy dawki stan-
dardowej. Lekarze powinni zachować czujność, kie-
dy pacjent prosi ich o wypisanie recepty na benzo-
diazepiny. W takich przypadkach jest to z reguły
osoba nadużywająca tych leków lub już od nich
uzależniona. Nie przepisujmy w takich sytuacjach
leków „dla świętego spokoju”, bo tym samym bę-
dziemy naszych pacjentów pogrążać jeszcze bar-
dziej w uzależnieniu.

PIŚMIENNICTWO

1. Habrat B., Steinbarth-Chmielewska K., Baran-Furga H. Zabu-

rzenia spowodowane substancjami psychoaktywnymi. W: Bi-
likiewicz A., Pużyński S., Rybakowski J., Wciórka J. (red.). Psy-
chiatria. T.2 Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner 2002:
169–212.

2. Ashton H. Benzodiazepines: how they work and how to with-

draw. Medical research information from a benzodiazepine
withdrawal clinic. University of Newcastle 2000.

3. Unrug-Neervoort A., Coenen A. Benzodiazepiny w codzien-

nym życiu. Zalety i konsekwencje stosowania. Zdrowie Psy-
chiczne 1993; 1–2: 120–125.

4. Płaźnik A. Uzależnienie od benzodiazepin: aspekty farmakolo-

giczne. Postępy neurologii i psychiatrii 1995; 4: 157–170.

5. Płaźnik A. Uzależnienie od benzodiazepin: farmakologia i aspekty

kliniczne. Farmacja Polska 1995; 51: 507–517.

6. Czernikiewicz A. Czy i jak stosować benzodiazepiny, aby le-

czenie nie było gorsze od choroby? Medycyna Rodzinna 2002;
5: 172–175.

7. Couvee J.E. Towards a treatment of chronic benzodiazepine

users suffering from depression. GlaxoSmithKline 2002.

8. Skaza M., Siemiątkowski M., Członkowski A. Bezsenność z od-

bicia — problemy farmakoterapii. Leki psychotropowe 1994;
4: 65–71.

8. Habraken H., Soenen K., Blondeel L. i wsp. Gradual withdra-

wal from benzodiazepines in residents of home of the elderly:
experience and suggestions for future research. Eur. J. Clinic.
Pharmacol. 1991; 51: 355–358.

9. Petursson H. The benzodiazepine withdrawal syndrome. Ad-

diction 1994; 89: 1455–1459.

10. Busto U., Sellers E.M., Naranjo C.A., Cappell H., Sanchez-Craig M.,

Sykora K. Withdrawal reaction after long-term therapeutic use
of benzodiazepines. New Engl. J. Med. 1986; 315: 854–859.

11. Fyer A.J., Liebowitz M.R., Gorman J.M. i wsp. Discontinuation

of alprazolam treatment in panic patients. Am. J. Psych. 1987;
144: 303–308.

12. Murphy S.M., Tyrer P. A double-blind comparison of the ef-

fects of gradual withdrawal of lorazepam, diazepam and bro-
mazepam in benzodiazepine dependence. Br. J. Psych. 1991;
158: 511–516.

13. Rzewuska M. Uzależnienia od benzodiazepin: aspekty klinicz-

ne. Postępy neurologii i psychiatrii 1995; 4: 171–180.

14. O’Connor K., Belanger L., Marchand A., Dupuis G., Elie R., Boyer

R. Psychological distress and adaptational problems associa-
ted with discontinuation of benzodiazepines. Addictive Beha-
viors 1999; 24 (4): 537–541.

Karol Grabowski, Benzodiazepiny: sposoby odstawienia u osób uzależnionych

www.psychiatria.med.pl

105

15. Tyrer P., Ferguson B., Hallstrom C. i wsp. A controlled trial of

dothiepin and placebo in treating benzodiazepine withdra-
wal symptoms. Br. J. Psych. 1996; 168: 457–461.

16. Garfinkel D., Zisapel N., Wainstein J., Laudon M. Facilitation

of benzodiazepine discontinuation by melatonin. Arch. Intern.
Med. 1999; 159 (20): 2456–2460.

17. Rickels K., DeMartinis N., Rynn M., Mandos L. Pharmacologic

strategies for discontinuing benzodiazepine treatment. J. Clin.

Psychopharmacol. 1999; 19 (supl. 6): 12S–16S.

18. Spiegel D.A. Psychological strategies for discontinuing ben-

zodiazepine treatment. J. Clin. Psychopharmacol. 1999; 19
(supl. 6): 17S–22S.

19. Oude Voshaar R.C. i wsp. Tappering off long-term benzodiaz-

pine use with or without group cognitive-behavioral therapy:
three-condition, randomised controlled trial. Br. J. Psych. 2003;
182: 498–504.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Barbiturany i benzodiazepiny prezentacja
Benzodiazepiny
mech dzial benzodiazepin
Benzodiazepiny
Benzodiazepiny(1)
BENZODIAZEPINY, Farmakologia
Benzodiazepiny w dusznoÂci
benzodiazepiny
Benzodiazepiny
POCHODNE BENZODIAZEPINY
POCHODNE BENZODIAZEPIN
benzodiazepiny ppt
BENZODIAZEPINY
BENZODIAZEPINY
Barbiturany i benzodiazepiny prezentacja

więcej podobnych podstron