„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Mariusz Chachuła

Zakładanie pasieki

321[04].Z4.01

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji

–

Państwowy Instytut Badawczy

Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:

prof. dr hab. Jerzy Demetraki – Paleolog
dr inż. Krzysztof Olszewski

Opracowanie redakcyjne:
mgr Edyta Kozieł



Konsultacja:
dr inż. Jacek Przepiórka

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczn

ą

programu jednostki modułowej 321[04].Z4.01,

„Zakładanie pasieki”, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik
pszczelarz.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Przykładowe scenariusze zajęć

7

5. Ćwiczenia

11

5.1. Zasady postępowania z pszczołami oraz wykonywanie podstawowych

zabiegów w rodzinie pszczelej

11

5.1.1. Ćwiczenia

11

5.2. Wybór typu ula i urządzanie pasieczyska

14

5.2.1. Ćwiczenia

14

5.3. Nabywanie i przesiedlanie rodzin pszczelich

18

5.3.1. Ćwiczenia

18

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

20

7. Literatura

29

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie technik pszczelarz.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne,

−

cele kształcenia,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

ć

wiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania–uczenia się

oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego,

−

literaturę.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np. samokształcenia
kierowanego, tekstu przewodniego.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

321[04].Z4

Gospodarka pasieczna

321[04].Z4.01

Zakładaanie pasieki

321[04].Z4.03

Zapobieganie nastrojowi rojowemu i rójce

321[04].Z4.04

Planowanie

i prowadzenie wędrownej

gospodarki pasiecznej

321[04].Z4.05

Przygotowanie pasieki

do zimowania

321[04].Z4.06

Prowadzenie różnych

kierunków produkcji

pasiecznej

321[04].Z4.07

Przetwarzanie produktów pasiecznych

321[04].Z4.02

Organizowanie prac związanych

z wiosenną obsługą pasieki

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

rozróżnić stadia rozwojowe czerwiu pszczelego,

−

zastosować zasady postępowania w przypadku użądlenia przez pszczołę,

−

dostrzegać zagrożenia związane z wykonywaną pracą,

−

zastosować zasady ochrony środowiska,

−

dobrać i zastosować odzież ochronną oraz środki ochrony osobistej do określonych prac,

−

określić czynniki wpływające na rozwój pszczół,

−

określić topografię narządów i układów organizmu pszczoły,

−

scharakteryzować funkcjonowanie narządów, układów i całego organizmu pszczoły,

−

określić funkcje ciała tłuszczowego w organizmie pszczoły.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

określić czynniki wywołujące podrażnienie pszczół,

−

określić zasady postępowania z pszczołami,

−

określić cele, warunki i technikę przeprowadzania przeglądów rodzin pszczelich,

−

scharakteryzować rodzaje przeglądów,

−

dobrać sprzęt do przeglądu rodzin pszczelich,

−

przeprowadzić przeglądy rodzin pszczelich,

−

rozpoznać typy uli i scharakteryzować sprzęt pasieczny,

−

dobrać typy uli do rodzaju gospodarki pasiecznej,

−

wybrać miejsce na pasieczysko,

−

zaplanować urządzanie pasieczyska,

−

zorganizować zaplecze gospodarcze pasieki,

−

oszacować zasobność bazy pożytkowej,

−

ocenić wartość rodziny pszczelej,

−

przesiedlić rodziny pszczele,

−

zastosować zasady postępowania w przypadku pożądlenia,

−

zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy podczas pracy przy pszczołach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania:

Technik pszczelarz 321[04]

Moduł:

Gospodarka pasieczna 321[04].Z4

Jednostka modułowa:

Zakładanie pasieki 321[04].Z4.01

Temat: Przegląd główny rodziny pszczelej.

Cel ogólny: Przegląd rodziny pszczelej.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

wymienić rodzaje przeglądów,

−

charakteryzować przeglądy główne i wglądy,

−

dobierać odzież ochronną do przeprowadzania przeglądów,

−

dobierać sprzęt pasieczny do przeglądu rodzin pszczelich,

−

przeprowadzać przegląd rodziny pszczelej.

Metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

dyskusja dydaktyczna,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca indywidualna,

−

praca w grupach 2–3-osobowych.

Czas trwania zajęć: 2 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

sprzęt pasieczny; dłuto pasieczne, szczoteczka, transportówka, skrobaczka,

−

rodziny pszczele,

−

odzież ochronna do przeprowadzenia przeglądów.

Przebieg zajęć:
1. Sprawdzenie listy obecności (2 min.).
2. Wprowadzenie i omówienie celów zajęć (8 min.):

−

nauczyciel omawia cel przeglądu głównego,

−

nauczyciel wymienia kolejne czynności podczas wykonywania przeglądu rodziny
pszczelej,

−

nauczyciel wskazuje na konieczność przeprowadzenia przeglądu głównego. W jakim
celu przeprowadzamy przeglądy rodzin pszczelich? Jaka jest różnica między
przeglądem głównym a wglądem? Kiedy przeprowadzamy przeglądy rodzin
pszczelich? Jakie muszą być warunki pogodowe, aby można przeprowadzać
przeglądy? W jaki sposób używamy podkurzacza? Jak chwytamy ramkę? W jaki
sposób ustawiamy się przy ulu?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

−

,,burza mózgów” – uczniowie udzielają odpowiedzi na postawione pytania, które
zostają zapisane są na tablicy.

3. Realizacja zajęć (15 min.):

−

nauczyciel dzieli klasę na grupy,

−

każdej z grup przydziela do opracowania inne zadanie: zorganizować stanowisko
pracy ( dobór i rozmieszczenie narzędzi pracy, sprzętu pasiecznego), ustalić
kolejność i czas wykonywania poszczególnych czynności pasiecznych, ustalić sposób
przeprowadzenia przeglądu rodziny pszczelej, zaplanować sposób korzystania
z materiałów pomocniczych

,

−

uczniowie poznają kolejność wykonywania prac,

−

uczniowie ustalają harmonogram wykonywanych prac.

4. Podsumowanie zajęć teoretycznych (18 min.):

−

przedstawiciel grupy prezentuje wyniki pracy zespołu,

−

jeden z uczniów zapisuje odpowiedzi pod pytaniami,

−

nauczyciel precyzuje poprawną odpowiedź,

−

zapisanie wspólnej notatki do zeszytu.

5. Wyjście do pasieki dydaktycznej (35 min.):

−

nauczyciel objaśnia sposób wykonania przeglądu,

−

nauczyciel wraz z uczniami przeprowadza przegląd rodziny pszczelej,

−

każda grupa przeprowadza przegląd rodziny pszczelej,

−

nauczyciel koryguje błędy popełniane podczas przeglądu,

−

ponowne złożenie rodziny.

Zakończenie zajęć
Zakończenie zajęć (10 min.).
Powtórzenie zasad przeprowadza przegląd rodziny pszczelej.

Praca domowa
Opisz kolejne czynności wykonywane podczas przeglądu rodziny pszczelej. Oceń siłę
przeglądanej rodziny.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

metoda obserwacji czynności i zachowania uczniów i poszczególnych grup podczas
wykonywania zadania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania:

Technik pszczelarz 321[04].

Moduł:

Gospodarka pasieczna 321[04].Z4

Jednostka modułowa:

Zakładanie pasieki 321[04].Z4.01

Temat: Wybór i urządzanie pasieczyska.

Cel ogólny: Lokalizować i urządzać pasieczysko.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

zdefiniować pojęcia: pasieka, pasieczysko, poidło, ul kontrolny,

−

wybierać miejsce na pasieczysko,

−

projektować ustawienie uli i urządzeń pasiecznych,

−

zakładać pasieczysko.

Metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

dyskusja dydaktyczna,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca indywidualna,

−

praca w grupach 4–5-osobowych.

Czas trwania zajęć: 2 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

teren na pasieczysko,

−

karton,

−

flamastry.

Przebieg zajęć:
1. Sprawdzenie listy obecności (2 min.).
2. Wprowadzenie i omówienie celów zajęć (8 min.):

−

nauczyciel omawia znaczenie wyboru odpowiedniego miejsca i urządzenie
pasieczyska,

−

nauczyciel przeprowadza wykład informacyjny na temat ogólnych wiadomości
dotyczących pasieczyska,

−

nauczyciel omawia warunki wyboru miejsca na pasieczysko. Nauczyciel po
wykładzie zadaje pytanie: Co należy uwzględnić pod uwagę wybierając miejsce na
pasieczysko? Wyjaśnij pojęcia: pasieczysko, pasieka, ul kontrolny i poidło,

−

,,burza mózgów” – uczniowie udzielają odpowiedzi na postawione pytania, które
zostają zapisane są na tablicy i w zeszytach.

3. Realizacja zajęć (30 min.):

−

nauczyciel dzieli klasę na grupy,

−

każdej z grup przydziela do opracowania zadanie: szkic pasieczyska, przeznaczenie
urządzeń pasiecznych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

−

uczniowie dyskutują na temat lokalizacji urządzeń pasiecznych i ustawienia uli na
pasieczysku,

−

uczniowie w grupach opracowują szkic pasieczyska,

−

uczniowie otrzymują tablice poglądowe, zdjęcia.

4. Podsumowanie zajęć teoretycznych (30 min.):

−

przedstawiciel grupy prezentuje wyniki pracy zespołu i uzasadnia rozmieszczenie
i ustawienie uli na pasieczysku,

−

uczniowie wraz z nauczycielem korygują błędy popełnione przez poszczególne
grupy,

−

nauczyciel precyzuje poprawną odpowiedź,

−

zapisanie wspólnej notatki do zeszytu dotyczącej uzasadnienia wyboru i urządzenia
pasieczyska poszczególnych grup.

Zakończenie zajęć
Zakończenie zajęć (10 min.).
Powtórzenie kryteriów wyboru i urządzania pasieczyska.

Praca domowa
Zaplanuj pasieczysko w gospodarstwie agroturystycznym.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

metoda obserwacji czynności i zachowania uczniów i poszczególnych grup podczas
wykonywania zadania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

5. ĆWICZENIA

5.1. Zasady postępowania z pszczołami oraz wykonywanie

podstawowych zabiegów w rodzinie pszczelej

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobieranie środków ochrony indywidualnej do pracy przy pszczołach.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zaprezentować strój pasieczny. Podczas wykonania ćwiczenia

szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić uwagę na przeznaczenie poszczególnych
elementów stroju pasiecznego.

Ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dobrać i obejrzeć strój pasieczny,
2) założyć kombinezon i siatkę ochronną/kapelusz pszczelarski,
3) narysować strój pasieczny,
4) opisać rysunek,
5) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenia,

–

dyskusja.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

fartuch lub kombinezon,

−

siatka ochronna/kapelusz pszczelarski,

−

rękawice skórzane.

Ćwiczenie 2

Prowadzenie przeglądów rodzin pszczelich.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zaprezentować przegląd rodziny pszczelej. Podczas wykonania

ć

wiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na zachowanie i opanowanie podczas

prowadzenia przeglądu.

Ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) założyć strój pasieczny,
2) ustawić się z boku ula,
3) otworzyć daszek i zdjąć ocieplenie górne,
4) wcisnąć ostrze dłuta pasiecznego między zatwór a ostatnią ramkę i odsunąć zatwór,
5) wyjąć ostrożnie plaster pszczeli i trzymając go pionowo nad gniazdem prowadzić

obserwacje,

6) zapisać w książce pasiecznej:

−

liczbę plastrów z czerwiem,

−

szacunkową ilość zapasów,

−

zauważoną matkę,

−

ogólną liczbę plastrów w gnieździe,

7) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenia,

–

dyskusja.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

sprzęt do przeglądu rodzin pszczelich,

−

strój pasieczny,

−

książka pasieczna.

Ćwiczenie 3

Udzielanie pierwszej pomocy osobie pożądlonej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zaprezentować film o pierwszej pomocy osobie pożądlonej.

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na typowe
alergiczne objawy po użądleniu.

Ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) opisać różne reakcje organizmu na jad pszczeli,
2) wypisać środki, które można podać osobom po użądleniu,
3) usunąć żądło ciała używając do tego celu dłuta pasiecznego,
4) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

dyskusja,

–

ć

wiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Ś

rodki dydaktyczne:

−

ż

ywe pszczoły,

−

ś

rodki neutralizujące skutki użądlenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

5.2. Wybór typu ula i urządzanie pasieczyska.

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozpoznawanie rodzajów i typów uli.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zaprezentować powszechne rodzaje i typy uli.
Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na rozmiar

i wymiary zewnętrzne ramek gniazdowych i nadstawkowych.

Ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) obejrzeć zaprezentowane typy uli,
2) oznaczyć typ ramki,
3) zmierzyć zewnętrzny wymiar ramki gniazdowej i nadstawkowej,
4) obliczyć powierzchnię plastra gniazdowego i nadstawkowego,
5) obliczyć ogólną powierzchnię plastrów w ulu,
6) obliczyć przeciętną pojemność ula zimą,
7) wpisać wyniki obliczeń do tabelki,
8) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zewnętrzne

wymiary ramki

[mm]

Powierzchnia

plastra [dm

2

]

Przeciętna pojemność

ula zimą

Nazwa

i typ ula

Typ

ramki

g

n

ia

zd

o

w

ej

n

a

d

st

a

w

k

o

w

ej

g

n

ia

zd

o

w

eg

o

n

a

d

st

a

w

k

o

w

ej

O

g

ó

ln

a

p

o

w

ie

rz

ch

n

ia

p

la

st

ró

w

w

u

lu

[

d

m

2

]

li

cz

b

a

p

la

st

ró

w

p

o

w

ie

rz

ch

n

ia

p

la

st

ró

w

[d

m

2

]

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenie praktyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Ś

rodki dydaktyczne:

−

różne typy i rodzaje uli,

−

miara stolarska,

−

ramki poszczególnych typów uli.

Ćwiczenie 2

Rozpoznawanie narzędzi i sprzętu pasiecznego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zaprezentować sprzęt pasieczny. Podczas wykonania ćwiczenia

szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na przeznaczenie wszystkich rodzajów sprzętu
pasiecznego.

Ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) obejrzeć zaprezentowany sprzęt pasieczny,
2) obejrzeć zdjęcia ilustrujące sprzęt pasieczny,
3) opracować krótki opis sprzętu i jego przeznaczenia,
4) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

dyskusja,

–

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

sprzęt pasieczny,

–

zdjęcia ilustrujące sprzęt pasieczny.

Ćwiczenie 3

Projektowanie i urządzanie pasieczyska.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zaprezentować miejsce na urządzenie pasieczyska. Podczas

wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na konfigurację
i zadrzewienie terenu, położenie względem dróg.

Ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) obejrzeć miejsce na urządzenie pasieczyska,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

2) zwrócić uwagę na oddalenie od drogi uczęszczanej przez ludzi,
3) zwrócić uwagę na zadrzewienie,
4) wykonać szkic pasieczyska na którym należy określić:

–

miejsce na poidło,

–

miejsce na topiarkę słoneczną,

–

miejsce pracowni pasiecznej,

–

rozstawienie uli,

–

miejsce ula kontrolnego-wagowego,

5) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

dyskusja,

–

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

teren na pasieczysko,

–

miara geodezyjna,

–

linijka,

–

ołówek.

Ćwiczenie 4

Obliczanie zasobności bazy pożytkowej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zaprezentować określanie zasobu bazy pożytkowej. Podczas

wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na sposób obliczania zasobu
bazy pożytkowej.

Ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić zasobność bazy pożytkowej w promieniu 2 km od wskazanej pasieki,
2) obliczyć ogólne zasoby bazy pożytkowej w sezonie,
3) obliczyć zasobność bazy pożytkowej w przeliczeniu na 1 ha,
4) wypełnić poniższą tabelę.
5) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

P

o

ra

se

zo

n

u

Roślina

pożytkowa

P

o

w

ie

rz

ch

n

ia

[

h

a

]

Wydajność

miodowa

z 1 ha [kg]

Wydajność

miodowa

z kolejnych

roślin [kg]

Zasoby bazy

pożytkowej w

kolejnych

porach sezonu

[kg]

Część

zasobów

zebrana

przez

pszczoły

(ok. 55%

całkowitej

wydajności)

w

io

sn

a

1.
2.
3.
4.
5.

la

to

1.
2.
3.
4.
5.

p

ó

ź

n

e

la

to

1.
2.
3.
4.
5.

Ogółem zasoby bazy pożytkowej w sezonie – kg

Zasoby w przeliczeniu na 1 ha powierzchni – kg

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

dyskusja,

−

ć

wiczenia.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

kalendarz kwitnienia roślin,

−

tabela z wydajnością miodową roślin w kg z 1 ha,

−

kalkulator.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

5.3.

Nabywanie i przesiedlanie rodzin pszczelich

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przesiedlanie rodzin do uli tego samego typu.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zaprezentować przesiedlanie rodzin pszczelich do uli tego samego

typu. Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na sposób
postępowania w przypadku przesiedlania rodzin pszczelich do uli tego samego typu.

Ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przygotować ul wyposażając go w: zatwory, maty, wkładkę wylotową,
2) odstawić ul z przesiedlaną rodziną na 0,5 m i obrócić o 90°,
3) ustawić nowy ul w miejsce odstawionego,
4) przenieść z odstawionej rodziny szybko plastry wraz z pszczołami nie zmieniając ich

kolejności,

5) ocieplić i zamknąć ul, a resztki pszczół, które zostały na matach i ścianach, strząsnąć na

pomost przed wylotem,

6) przygotować ul wyposażając go w: zatwory, maty, wkładkę wylotową, ramki woszczyny

i ewentualnie ramki z węzą,

7) zaprezentować wyniki.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

dyskusja,

–

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

rodziny pszczele,

–

puste ule tego samego typu jak ule z osadzonymi rodzinami,

–

plastry,

–

ramki z węzą.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Ćwiczenie 2

Przesiedlanie rodzin pszczelich do uli innego typu.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zaprezentować przesiedlanie rodzin pszczelich do uli innego typu.

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na sposób
postępowania w przypadku przesiedlania rodzin pszczelich do uli innego typu.

Ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przygotować ul wyposażając go w: zatwory, maty, wkładkę wylotową,
2) odstawić ul z przesiedlaną rodziną na 0,5 m i obrócić o 90°,
3) ustawić nowy ul w miejsce odstawionego,
4) zmieść do pustego ula pszczoły z plastrów z czerwiem a plastry do rozmiarów ramki

nowego ula,

5) zabezpieczyć plaster z obu stron (najlepiej drutem pszczelarskim) przed wysuwaniem się

z ramki,

6) ocieplić i zamknąć ul, a resztki pszczół, które zostały na matach i ścianach, strząsnąć na

pomost przed wylotem,

7) narysować przycinanie plastrów z czerwiem,
8) zaprezentować wyniki.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

dyskusja,

–

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

plansze i foliogramy przedstawiające przekładanie plastrów różnych typów uli,

–

rodziny pszczele,

–

puste ule innego typu niż te z osadzonymi rodzinami,

–

plastry,

–

ramki z węzą.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

TEST 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„Zakładanie pasieki”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 2, 4, 5, 7, 8, 10, 13, 15, 16, 18, 19, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 1, 3, 6, 9, 11, 12, 14, 17 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 19 zadań, w tym co najmniej 7 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. a, 3. b, 4. d, 5. c, 6. b, 7. d, 8. b, 9. d, 10. a, 11. b,

12. c, 13. d, 14. a, 15. a, 16. a, 17. c, 18. a, 19. a, 20. d.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Scharakteryzować czynniki
powodujące podrażnienie pszczół

C

PP

d

2

Określić postępowanie w przypadku
użądlenia przez pszczołę

B

P

a

3

Scharakteryzować postępowanie
w przypadku użądlenia przez pszczołę
osoby uczulonej na jad pszczeli

C

PP

b

4

Określić, jakie osoby powinny unikać
żą

dlenia przez pszczoły

B

P

d

5

Wybrać z listy miejsce, w które
żą

dlenia powinni unikać nawet

pszczelarze

A

P

c

6

Scharakteryzować przeglądy główne

C

PP

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

7

Określić cele wglądów do gniazd
rodzin pszczelich

B

P

d

8

Określić zagrożenie rabunkami

A

P

b

9

Scharakteryzować czynniki sprzyjające
powstawaniu rabunków

C

PP

d

10

Określić podział uli ze względu na
konstrukcję

B

P

a

11

Scharakteryzować sposób oddzielenia
rodni od miodni w ulach stojakach

C

PP

b

12

Scharakteryzować sposób zwiększania
kubatury w ulach stojakach

C

PP

c

13

Określić, jakie zadania powinna
spełniać kubatura gniazda

B

P

d

14

Scharakteryzować nowoczesny ul
rozbieralny

C

PP

a

15 Określić stałe wymiary w ulu

B

P

c

16 Określić stałe wymiary w ulu

B

P

a

17

Scharakteryzować ule polecane do
pasiek wędrownych

C

PP

c

18

Wymienić sprzęt używany do
przeglądania rodzin

A

P

a

19

Określić cechy, na które należy zwrócić
szczególną uwagę przy zakupie rodzin
pszczelich

B

P

a

20

Określić, na jakiej podstawie oceniana
jest siła rodzin pszczelich przy ich
zakupie

B

P

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
3. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
4. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
5. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wyjaśnij wątpliwości.
6. Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
3. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, wstawiając w odpowiedniej

rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zaznaczyć odpowiedź prawidłową.

4. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
5. Test zawiera 20 zadań, do każdego pytania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi. Tylko

jedna jest prawdziwa.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielanie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego kiedy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

–

instrukcja,

–

zestaw zadań testowych,

–

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Podrażnienie pszczół mogą powodować

a) tylko ostre zapachy.
b) tylko nieodpowiednia odzież pszczelarza.
c) tylko nieodpowiednie zachowanie pszczelarza.
d) gniecenie pszczół, chaotyczna praca, ostre zapachy, dokonywanie przeglądów

w okresie bezpożytkowym.

2. W przypadku użądlenia przez pszczołę pierwszą czynnością, jaką należy wykonać jest

a) usunięcie żądła z ciała.
b) wezwanie pomocy lekarskiej.
c) podanie osobie użądlonej wody z wapnem.
d) wyssanie jadu z rany.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

3. W przypadku użądlenia przez pszczołę osoby uczulonej na jad pszczeli należy

a) podać jej coś do picia.
b) podać jej wodę z wapnem i zapewnić jak najszybszą pomoc lekarską.
c) tylko usunąć żądło z ciała.
d) nie usuwać żądła z ciała.

4. śądlenie przez pszczoły powinny unikać

a) tylko osoby chore na cukrzycę.
b) tylko osoby chore na.
c) tylko kobiety w ciąży.
d) osoby chore na: cukrzycę, gruźlicę oraz kobiety w ciąży.

5. Nawet pszczelarze powinni unikać żądlenia w

a) nogi.
b) ręce.
c) głowę i szyję.
d) stopy.

6. Przeglądy połączone z całkowitym rozebraniem gniazda nazywamy

a) częściowymi.
b) głównymi.
c) całkowitymi.
d) dokładnymi.

7. Do wglądu w gniazdo rodziny pszczelej może być ograniczone

a) poszerzanie gniazd.
b) kontrola nastroju rodziny.
c) kontrola stanu zapasów.
d) wszystkie wymienione.

8. Pasieka na rabunki jest szczególnie narażona w okresie

a) wiosennym.
b) bezpożytkowym w drugiej połowie sezonu.
c) letnim.
d) zimowli.

9. Powstawaniu rabunków sprzyja

a) pozostawianie na pasieczysku plastrów.
b) utrzymywanie przez dłuższy czas rodzin osieroconych i słabych.
c) brak pożytku.
d) wszystkie wymienione.

10. Ze względu na konstrukcję ule dzielimy na

a) leżaki, kombinowane i stojaki.
b) tylko leżaki i kombinowane.
c) tylko leżaki i stojaki.
d) leżaki, kombinowane i nadstawkowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

11. W ulach stojakach rodnię od miodni oddziela

a) przegonka.
b) pozioma krata odgrodowa.
c) pionowa krata odgrodowa.
d) przegroda.

12. Kubatura uli stojaków zwiększana jest w

a) w poziomie.
b) tylko w pionie.
c) wiosną do wypełnienia gniazda w poziomie, a potem tylko w pionie.
d) w pionie a potem w poziomie.

13. Kubatura gniazda powinna zapewnić miejsce na

a) maksymalne czerwienia matki.
b) żelazny zapas pokarmu węglowodanowego.
c) zapas pyłku.
d) wszystkie wymienione.

14. W nowoczesnym ulu rozbieralnym wyróżnia się

a) daszek, powałkę, korpus nadstawowy – magazynowy, korpus gniazdowy, dennicę

i stojak.

b) korpus nadstawowy – magazynowy, korpus gniazdowy i dennicę.
c) korpus gniazdowy, dennicę i stojak.
d) daszek, powałkę, korpus nadstawowy – magazynowy.

15. Odległość między beleczkami bocznymi ramek a ścianami ula powinna wynosić

a) 10 mm.
b) 15 mm.
c) 7,5 mm.
d) 20 mm.

16. Odległość pomiędzy środkowymi liniami ramek gniazdowych powinna wynosić

a) 37,5 mm.
b) 15 mm.
c) 7,5 mm.
d) 20 mm.

17. Do pasiek wędrownych polecane są ule

a) leżaki.
b) kombinowane.
c) stojaki.
d) leżaki i kombinowane.

18. Do sprzętu do przeglądania rodzin pszczelich zaliczamy

a) siatkę ochronną na twarz, dłuto pasieczne, podkurzacz, szczotkę do zmiatania pszczół.
b) dłuto pasieczne, podkurzacz, wirówkę.
c) dłuto pasieczne, podkurzacz, rojołapkę.
d) podkurzacz, szczotkę do zmiatania pszczół, nóż do odsklepiania plastrów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

19. Kupując pszczoły należy zwrócić uwagę przede wszystkim na

a) ich zdrowotność.
b) wielkość żelaznego zapasu.
c) tylko na siłę.
d) obecność czerwiu.

20. Przy zakupie siłę rodzin określa się na podstawie

a) intensywności lotów.
b) tylko liczby plastrów obsiadanych przez pszczoły na czarno.
c) tylko liczby plastrów z czerwiem.
d) liczby plastrów obsiadanych przez pszczoły na czarno i liczby plastrów z czerwiem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Zakładanie pasieki

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

TEST 2
Test praktyczny typu – „próba pracy” do jednostki modułowej
„Zakładanie pasieki”

Treść zadania

Zorganizuj miejsce pracy i przeprowadź przegląd rodziny pszczelej. Zadanie wykonaj

łącznie z przygotowaniem sprzętu do przeglądu rodziny pszczelej, przestrzegając zasady
zachowania na pasieczysku. Po wykonanym przeglądzie, zmiany dokonane w rodzinie
pszczelej odnotuj w karcie ula.

Instrukcja dla nauczyciela

W badaniu osiągnięć ucznia w nabywaniu umiejętności praktycznych przewidzianych

w celach jednostki modułowej zaleca się przeprowadzenie zadania testowego typu „próba
pracy”. Zadanie jest tak dobrane, aby pozwoliło sprawdzić poziom ukształtowanych
umiejętności w zakresie wiedzy teoretycznej i praktycznego przeprowadzenia przeglądu
rodziny pszczelej.

Uczniowie powinni wykonać zadanie indywidualnie. Jest to jednocześnie możliwość

samodzielnego sprawdzenia przez ucznia poziomu nabywania umiejętności i dokonania
analizy podjętych działań praktycznych.

Zadaniem nauczyciela jest stworzenie warunków umożliwiających uczniowi wykonanie

zadania zgodnie z obowiązującymi zasadami i w określonym czasie. Uczeń powinien
wykonać zadanie pod nadzorem pracownika odpowiedzialnego za pasiekę, który zapewni
uczniowi możliwość praktycznego przeprowadzenia przeglądu rodziny pszczelej.
Nauczyciel powinien:

−

uzgodnić z pracownikiem odpowiedzialnym za pasiekę, możliwość i termin
przeprowadzenia ćwiczeń.

−

zadbać o przygotowanie stanowiska pracy dla uczniów pod względem bezpieczeństwa
pracy,

−

przypomnieć uczniom zasady bezpieczeństwa oraz higieny pracy i nakazać bezwzględne
ich przestrzeganie,

−

skontrolować dobór właściwego ubioru ochronnego,

−

przydzielić uczniom kolejność i zakres wykonywania zadania,

−

określić kryteria oceny wykonywanego zadania,

−

na bieżąco nadzorować pracę uczniów,

−

dokonać oceny wykonanej pracy.

Instrukcja dla ucznia

Uczeń powinien wykonać następujące czynności:

−

zapisać w dzienniczku praktyki plan działania oraz kolejność wykonywanych czynności
zgodnie z regulaminem gospodarstwa pasiecznego. Plan przedstawić do zatwierdzenia
nauczycielowi,

−

dobrać i założyć odzież ochronną,

−

przygotować sprzęt do przeglądu rodziny pszczelej,

−

określić termin przeprowadzenia przeglądu rodziny pszczelej,

−

rozpalić podkurzacz,

−

prowadzić przegląd rodziny pszczelej,

−

prowadzić obserwacje rodziny pszczelej,

−

uporządkować stanowisko, oczyścić narzędzia i odłożyć na miejsce przechowywania,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

Umiejętności podlegające ocenie

Lp.

Czynność wykonywana przez ucznia

Punkty do

uzyskania

Punkty

uzyskane

przez

ucznia

1.

Dobranie odzieży ochronnej

5

2.

Sporządzenie wykazu materiałów i sprzętu do przeglądu
rodziny pszczelej.

5

3.

Przygotowanie sprzętu do przeglądu rodziny pszczelej

10

4.

Poruszanie się po pasieczysku

20

5.

Prowadzenie przeglądu rodziny pszczelej

30

6.

Opisywanie gniazda pszczelego

10

7.

Zapisanie informacji w karcie rodziny pszczelej

10

8.

Uporządkowanie stanowiska pracy

10

Razem

100

Normy wymagań na poszczególne oceny szkolne

Ocena

Liczba uzyskanych punktów

dopuszczający

70

dostateczna

85

dobry

90

bardzo dobry

100

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

7. LITERATURA

1. Bornus L. (red.): Encyklopedia Pszczelarska. PWRiL, Warszawa 1989
2. Hodowla pszczół (praca zbiorowa). PWRiL, Warszawa 1996
3. Janiszewski M.: Ule i sprzęt pasieczny. PWRiL, Warszawa 1966
4. Makowicz J.: Pasieka wędrowna. PWRiL, Warszawa 1983
5. Marcinkowski J.: Jak prawidłowo prowadzić pasiekę. „Sądecki Bartnik”, Nowy Sącz 1997
6. Ostrowska W.: Gospodarka pasieczna, Wyd. V. Sądecki Bartnik, Nowy Sącz 1998
7. Pałach S.: Kodeks dobrej praktyki produkcyjnej w pszczelarstwie. PZP, Warszawa 2005
8. Prabucki J. (red): Pszczelnictwo. Albatros, Szczecin 1998