III CZP 29/92

• Orzeczenie wydane 7 kwietnia 1992

UCHWAŁA z dnia 7 kwietnia 1992 r. (III
CZP 29/92)

Przewodniczący: sędzia SN S. Dmowski. Sędziowie SN: A. Nale-wajko (sprawozdawca), Z.
Stnis.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Marii W. i Daniela W. przeciwko Włodzimierzowi
K. i Danucie K. o wydanie nieruchomości, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym
zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Tarnobrzegu z siedzibą w
Sandomierzu – postanowieniem z dnia 30 grudnia 1991 r. do rozstrzygnięcia w trybie

art. 391

k.p.c.:

Czy przedmiotowe przekształcenie roszczenia z

art. 344 § 1

k.c. na roszczenie negatoryjne i

ponowne przekształcenie tego roszczenia na roszczenie o ochronę posiadania po upływie roku
– licząc od daty naruszenia posiadania – bez formalnego cofnięcia pierwszego ze zgłoszonych
roszczeń skutkuje jego wygaśnięcie na podstawie

art. 344 § 2

k.c.?

podjął następującą uchwałę:

W świetle

art. 193

k.p.c. dopuszczalna jest przedmiotowa zmiana powództwa

posesoryjnego na powództwo petytoryjne, a jej skutkiem jest wejście roszczenia objętego
nowym powództwem w miejsce dawnego. W razie kolejnego przekształcenia powództwa
petytoryjnego na powództwo posesoryjne o przywrócenie utraconego posiadania, będzie
ono mogło odnieść skutek, jeżeli nastąpi w ciągu roku od chwili naruszenia posiadania.

Z uzasadnienia:

Powodowie Maria i Daniel W. w pozwie wytoczonym w dniu 2 lutego 1987 r. przeciwko
pozwanym Włodzimierzowi i Danucie K. wnieśli o przywrócenie im posiadania pasa gruntu o
szerokości około 90 cm na całej długości posesji powodów, położonej we wsi Z. w gminie S.,
i o nakazanie pozwanym, aby usunęli z tego pasa gruntu wysypaną ziemię, piasek, wysadzone
drzewo i rury.

W piśmie procesowym, którego odpis doręczony został pozwanym na rozprawie w dniu 30
marca 1987 r. powodowie „zmienili żądanie pozwu z powództwa posesoryjnego na
powództwo negatoryjne z art. 222 k.c.” w ten sposób, że wnosili, aby Sąd orzekł eksmisję
pozwanych z części działki powodów we wsi Z. na całej długości działki powodów,
oznaczonej numerem ewidencyjnym jako działka nr 42, a to od strony nieruchomości
pozwanych na szerokości około 1 ,60 m, i tę część nieruchomości oddał w posiadanie
powodów i by Sąd nakazał pozwanym, aby usunęli z działki powodów wysypaną ziemię,
piasek, wysadzone drzewko oraz zabrali osadzone w gruncie rury.

W związku z toczącym się postępowaniem rozgraniczeniowym postępowanie w sprawie
zostało zawieszone, a po jego podjęciu powodowie w piśmie procesowym z dnia 23 kwietnia
1991 r. domagali się „prowadzenia postępowania o ochronę posiadania, a nie ochronę
własności”.

Sad Rejonowy wyrokiem z dnia 24 września 1991 r. przywrócił powodom spokojne
współposiadanie pasa gruntu położonego w Z., gmina Sąsiadującego z ich placówką,
stanowiącego integralna część działki pozwanych o opisanej w wyroku szerokości i długości
przez zakazanie pozwanym czynienia jakichkolwiek przeszkód w postaci gróźb, zakazu we
współposiadaniu spornego pasa gruntu przez powodów, a w pozostałym zakresie oddalił
powództwo. W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd Rejonowy ustalił, że do sierpnia 1986 r.
strony wspólnie posiadały przedmiotowy pas gruntu i powodowie dojeżdżali nim w celu
oczyszczenia swojego szamba i ukierunkowania spływających wód i że pozwani, grożąc
powodom pobiciem, uniemożliwili im korzystanie z tego gruntu.

Sąd Wojewódzki, rozpoznając rewizje obu stron od powyższego wyroku, przedstawił Sądowi
Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości,
sformułowane na wstępie.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Przedstawione zagadnienie prawne dotyczy problematyki przedmiotowej zmiany powództwa
unormowanej w

art. 193

k.p.c. Zgodnie z przepisem § 1 tego artykułu jedynym warunkiem

dopuszczalności takiej zmiany jest, by nie wpływała ona na właściwość sądu, to jest by sad
nadal był właściwy rzeczowo i miejscowo. W związku z tym zarówno doktryna, jak i
orzecznictwo zajmują stanowisko, że nie ma żadnych przeszkód natury procesowej do zmiany
powództwa petytoryjnego na posesoryjne lub odwrotnie (por. orzeczenia SN: z dnia
2 września 1957 r.

I CR 511/57

– OSPiKA 1958, poz. 184 i z dnia 14 stycznia 1965 r.

III CR

76/65

– OSPiKA 1967, poz. 211). Na gruncie powołanego wyżej przepisu nie ma żadnego

znaczenia okoliczność, że takie przekształcenie powództwa spowoduje przekazanie sprawy z
postępowania odrębnego na drogę postępowania zwykłego, lub odwrotnie. W doktrynie
uważa się, że przedmiotowe przekształcenie powództwa zachodzi wówczas, gdy ulega
zmianie żądanie pozwu lub jego podstawa faktyczna, to jest okoliczności faktyczne
przytoczone pierwotnie jako uzasadnienie żądania bądź oba te elementy składowe
powództwa. Zmiana powództwa zachodzi również wówczas, gdy prowadzi do powstania
nowego powództwa, wprawdzie oderwanego od poprzedniego, ale pozostającego z nim w
związku, jak to ma miejsce, między innymi, przy zmianie powództwa posesoryjnego na
petytoryjne. Następstwem takiej zmiany powództwa jest to, że nowe roszczenie wchodzi w
miejsce, lub obok, dawnego. W tym ostatnim wypadku dojdzie w toku procesu do kumulacji
roszczeń, o których sąd orzeknie w jednym wyroku, co jednak nie może mieć miejsca w
stosunku do powództwa posesoryjnego i powództwa windykacyjnego lub negatoryjnego. W
pierwszym natomiast wypadku – tzn. wtedy gdy powód zgłasza nowe roszczenie „zamiast”
poprzedniego – nowe roszczenie staje się wyłącznie przedmiotem postępowania, a dawne
przestaje nim być.

Tym samym uznać trzeba, że kolejne przekształcenie przedmiotowe powództwa
windykacyjnego lub negatoryjnego na powództwo posesoryjne stanowi „nowe” zgłoszenie
żądania o takim charakterze ze wszystkimi wynikającymi

z tego konsekwencjami. Skoro zatem ustawodawca w

art. 344 § 2

k.c. ogranicza dochodzenie

roszczeń posesoryjnych krótkim, rocznym terminem, liczonym od daty naruszenia posiadania,
kolejne przekształcenie powództwa na powództwo posesoryjne może odnieść skutek tylko
wtedy, gdy nastąpiło w tym terminie, to znaczy przed upływem roku od chwili naruszenia
posiadania, w przeciwnym bowiem razie trzeba uznać, że roszczenie posesoryjne wygasło.

Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy na podstawie

art. 391

k.p.c. podjął uchwalę o

treści jak w sentencji.