1

Spostrzeganie

Zajęcia 4

Psychologia Poznawcza

Ewa Magier

Podstawowe pojęcia: Bodziec dystalny/proksymalny

Bodziec dystalny

Bodziec proksymalny

Bodziec dystalny: dowolny bodziec poza organizmem oddziałujący na nasze
zmysły
Bodziec proksymalny:bodziec wynikający z działania bodźca dystalnego na
narządy zmysłu; rzut na siatkówce, pomniejszony i odwrócony w stosunku do
rzeczywistości

2

Różnica między wrażeniem a spostrzeżeniem

•

Wra

ż

enie

- odzwierciedlenie elementarnych cech/pojedynczych

wła

ś

ciwo

ś

ci (np.barwa obiektu,ton d

ź

wi

ę

ku)

zarejestrowanych w wyniku odbioru danych
sensorycznych .

- powstaje na etapie

kodowania

- dochodzi do aktywizacji receptora sensorycznego
- przekaz od zmysłów do mózgu

inaczej:

- Powstaje w wyniku procesu podczas którego, zmysły

wyławiaj

ą

wizualne, słuchowe lub inne bod

ź

ce i

transmituj

ą

je do mózgu.

- Jest to sensoryczna informacja która została

zarejestrowana w mózgu ale nie została zinterpretowana.

•

Spostrze

ż

enie

- powstaje na etapie

odkodowania

wra

ż

e

ń

- Jest: efektem procesu spostrzegania

- sensowna organizacja poszczególnych wra

ż

e

ń

- wybór, porz

ą

dkowanie, interpretacja informacji

nadchodz

ą

cych od narz

ą

dów zmysłów

Inaczej

- Percepcja to: proces w którym informacja

zmysłowa/sensoryczna (czyli wrażenie) jest aktywnie
organizowana i interpretowana

Różnica między wrażeniem a spostrzeżeniem

3

Spostrzeganie

Proces odgórny

(1) Stałość(i)
spostrzegania

(2) Nastawienia

(4) Kontekst

(3) Złudzenia i błędy
percepcji

Proces oddolny

(1) Rejestracja wrażeń

(2) Spostrzeganie głębi

(3) Detektory cech

Proces oddolny: detektory cech

siatkówka

Nerw wzrokowy

Kom. zwojowe

Kom. dwubiegunowe

Czopki

Pręciki

ś

wiatło

Grupy komórek
zwojowych

(ale również poza

siatkówką)

odpowiedzialne

za detekcję
poszczególnych
własności bodźców

Wysoka specjalizacja :
Reagowanie na odmienne
cechy, np.:tylko na linie
pionowe; tylko na ruch
obiektu.

4

Percepcja jako proces oddolny

Wskazówki monokularne

•Porównania względnej pozycji
Gdy jeden obiekt zasłania częściowo widok innego obiektu, spostrzegasz
obiekt częściowo zasłonięty jako dalszy (złudzenie Kanizsy)
•Perspektywa liniowa
Linie równoległe, które wiadomo , że sa w takiej samej odległości jawią
się jako zbliżające wraz ze zwiększającym się dystansem
•Relatywny rozmiar
Większe obiekty spostrzegane sa jako bliższe do obserwatora, mniejsze
jako będące dalej
•Powierzchnia (texture gradient)
Bliskie obiekty jawia się jako kontrastowo zdefiniowane , obiekty które sa
blisko siebie ale w duzej odleglosci od obserwatora jawia się jako
postepująco wygładzone, zamazane, rozmyte
•Perspektywa atmosferyczna
Obiekty w dali maja niebieskawy odcień i jawią się jako bardziej
zamazane/nieostre niż te na wyciagnięcie ręki

Co widzi umysł co widzą zmysły?

Wrażenie głębi,
interpretacja

Schodki?

Trapezy?

5

Proces odgórny: 1) Stałości percepcyjne:

• Stałość: gdy spostrzeżenie obiektu nie ulega zmianie mimo

zmian warunków i zmian bodźca proksymalnego.

• Stałość możliwa dzięki doświadczeniu i dane umysłowe

(odwoływanie się do trwałych reprezentacji
umysłowych)

• Dzięki stałościom umysł „widzi” co innego niż zmysły ☺

(patrz poprzedni slajd)

• Stałości: wielkości/kształtu/barwy/jasności
• Np. kształt obiektu pozostaje stały nawet jeśli wzór na

siatkówce zależy od kąta z którego obiekt jest widziany)

Inaczej:

Stałość percepcyjna

Tendencja to spostrzegania obiektu jako utrzymującego stałe
własności (wielkości, kształtu, jasności, koloru pomimo
następujących różnic w odległości, kącie widzenia i oświetleniu.

STAŁOŚĆ KSZTAŁTU

Spostrzeganie obiektu jako
niezmiennego w kształcie pomimo
zmian wrażenia na siatkówce
uzyskanego zmianą kąta widzenia.

6

Proces odgórny: Efekt kontekstu.

Plastyczna zmienność w rozpoznawaniu wzorca

•Ten sam fizyczny bodziec może być interpretowany odmiennie.

Wykorzystujemy wskazówki sytuacyjne aby rozstrzygnąć

dwuznaczność.

Proces odgórny spostrzegania:

złudzenia i błędy percepcji

(1)Uprzednia wiedza i (2)wcześniejsze
przygotowanie umysłu może zniekształcać
sposób widzenia obiektów (ich interpretację)

7

Efektem utrzymywania stałości wielkości może być:
Zniekształcenie

Stałość wielkości

:

Spostrzeganie obiektów jako takich samych co do
wielkości nawet wówczas gdy się oddalają.

Proces odgórny spostrzegania:

złudzenia i błędy percepcji

Efektem utrzymywania stałości wielkości może być: Zniekształcenie

Zniekształcenie w wyniku stosowania

strategii poznawczej

:

kontrastowania wielkości

Stałość wielkości: Spostrzeganie obiektów jako takich samych
co do wielkości nawet wówczas gdy się oddalają.

8

Gotowość percepcyjna

• W tworzeniu spostrzeżeń istotną rolę odgrywa proces

poszukiwania kategorii do której najlepiej pasująca napływające
dane sensoryczne (kategoryzacja percepcyjna/konceptualna)

• Gotowość percepcyjna: łatwość wykorzystywania określonej

kategorii pamięciowej (reprezentacji trwałej) do danego materiału
percepcyjnego.

• Gotowość można zwiększać np. poprzez nastawienia:

Kategoryzacja

Percepcyjna:

ocenianie

kategorialnej tożsamości
jakiegoś obiektu na
podstawie cech danych
bezpośrednio

Konceptualna:

nabyta wiedza abstrakcyjna

umożliwia zidentyfikowanie abstrakcyjnych
cech i relacji, które stanowią podstawę łączenia
w jedna kategorię obiektów percepcyjnie
różnych

Redukowanie różnorodności

• Kategoryzowanie jako proces główny w

spostrzeganiu

• W koncepcji konstruktywistycznej

przyporządkowujemy spostrzeżenia do
kategorii;

• Homomorfizm: odmienne bodźce

traktowane jako przynależne do jednej
kategorii

9

Teorie spostrzegania

Ekologiczna

Teorie identyfikacji obiektów

Teorie strukturalne

asocjacyjna

Gestalt

Teoria wzorców

(schematów)

Teoria cech

Koncepcja geonów

Identyfikacja obiektu: odwołanie do cech

Geony: trójwymiarowe bloki na podstawie których system
poznawczy interpretuje każdy obiekt trój-wymiarowy.

Identyfikacja obiektów poprzez detekcję ich geometrycznych
komponentów strukturalnych (geonów)

Problem nierozstrzygnięty: nie da się niektórych obiektów spostrzegać
w odniesieniu do geonów: np. plaża, morze, krzak

10

Koncepcja ekologiczna

• Spostrzeganie bezpośrednie

• Procesy percepcyjne są uruchamiane w

całości przez bodźce zewnętrzne

• Wystarczające informacje zawarte są w

bodźcach aby spostrzegać złożoność świata

• Zbędne jest angażowanie wyższych

procesów poznawczych, wnioskowania czy
wiedzy o świecie.