Analiza moczu 

Analiza moczu –

–

badanie fizykochemiczne 

badanie fizykochemiczne 
moczu z oceną osadu

moczu z oceną osadu

Badanie fizyko

Badanie fizyko--chemiczne 

chemiczne 

moczu

moczu

Jest badaniem przesiewowym, którego zadaniem jest 

Jest badaniem przesiewowym, którego zadaniem jest 
wyselekcjonowanie próbek wymagających dalszego 

wyselekcjonowanie próbek wymagających dalszego 
postępowania diagnostycznego

postępowania diagnostycznego

Spełnia nie tylko kryteria badania przesiewowego, ale 

Spełnia nie tylko kryteria badania przesiewowego, ale 

Spełnia nie tylko kryteria badania przesiewowego, ale 

Spełnia nie tylko kryteria badania przesiewowego, ale 
pozwala na śledzenie dynamiki zmian chorobowych w 

pozwala na śledzenie dynamiki zmian chorobowych w 
układzie moczowym

układzie moczowym

Wartość diagnostyczna niektórych parametrów (np. 

Wartość diagnostyczna niektórych parametrów (np. 
białkomoczu) ze względu na małą swoistość nie jest 

białkomoczu) ze względu na małą swoistość nie jest 
wystarczająca (wynik dodatni każdego testu wymaga 

wystarczająca (wynik dodatni każdego testu wymaga 
potwierdzenia metoda referencyjną)

potwierdzenia metoda referencyjną)

Badanie ogólne moczu 

Badanie ogólne moczu –

–

znaczenie diagnostyczne

znaczenie diagnostyczne

W diagnostyce chorób nerek i dróg moczowych (jest 

W diagnostyce chorób nerek i dróg moczowych (jest 

badaniem przesiewowym dla zakażeń dróg 

badaniem przesiewowym dla zakażeń dróg 

moczowych i przewlekłych glomerulopatii)

moczowych i przewlekłych glomerulopatii)

W diagnostyce i monitorowaniu leczenia cukrzycy 

W diagnostyce i monitorowaniu leczenia cukrzycy 

(glukoza, ciała ketonowe)

(glukoza, ciała ketonowe)

W diagnostyce i monitorowaniu leczenia schorzeń 

W diagnostyce i monitorowaniu leczenia schorzeń 

wątroby i dróg żółciowych 

wątroby i dróg żółciowych 

(bilirubina, urobilinogen, 

(bilirubina, urobilinogen, 

kryształy aminokwasów: cystyny, leucyny, tyrozyny)

kryształy aminokwasów: cystyny, leucyny, tyrozyny)

W wykrywaniu zespołów hemolitycznych 

W wykrywaniu zespołów hemolitycznych 

(erytrocyty, 

(erytrocyty, 

hemoglobina)

hemoglobina)

W wykrywaniu niektórych rzadkich chorób 

W wykrywaniu niektórych rzadkich chorób 

metabolicznych, np. cystynurii

metabolicznych, np. cystynurii

−

−

ocena makroskopowa

ocena makroskopowa
ocena chemiczna (testy paskowe)

ocena chemiczna (testy paskowe)

Rodzaje (etapy) analizy moczu

Rodzaje (etapy) analizy moczu

−

−

ocena chemiczna (testy paskowe)

ocena chemiczna (testy paskowe)

−

−

ocena mikroskopowa

ocena mikroskopowa

−

−

hodowle

hodowle

((analiza bakteriologiczna

analiza bakteriologiczna))

−

−

analiza cytologiczna

analiza cytologiczna

Ocena makroskopowa

Ocena makroskopowa

Zapach:

(

ś

wie

ż

o oddany mocz ma słaby zapach, na rodzaj 

zapachu ma wpływ spo

ż

ywany pokarm)

--

amoniaku

amoniaku::

procesy gnilne w układzie moczowym

procesy gnilne w układzie moczowym

--

amoniaku

amoniaku::

procesy gnilne w układzie moczowym

procesy gnilne w układzie moczowym

−

−

zgniły

zgniły, 

, cuchn

ą

cy

cuchn

ą

cy::

stara próbka

stara próbka, 

, ropa, zapalenie

ropa, zapalenie

−

−

słodki

słodki: 

: 

glukoza

glukoza

−

−

owocowy

owocowy: 

: 

ciała ketonowe

ciała ketonowe

−

−

syropu klonowego

syropu klonowego: 

: 

choroba syropu klonowego

choroba syropu klonowego

Ocena makroskopowa

Ocena makroskopowa

Kolor

Kolor::

(prawidłowy kolor: 

(prawidłowy kolor: 

ż

ółty)

ż

ółty)

−

−

słomkowy:

słomkowy:

mocz prawidłowy

mocz prawidłowy

−

−

odbarwiony (wodojasny):

odbarwiony (wodojasny):

mocz rozcie

ń

czony

mocz rozcie

ń

czony

ciemno

ż

ółty:

ciemno

ż

ółty:

zag

ę

szczony mocz

zag

ę

szczony mocz, 

, ryboflawina

ryboflawina

−

−

ciemno

ż

ółty:

ciemno

ż

ółty:

zag

ę

szczony mocz

zag

ę

szczony mocz, 

, ryboflawina

ryboflawina

−

−

pomara

ń

czowy:

pomara

ń

czowy:

nadmiar urobilinogenu w 

ż

ółtaczce

nadmiar urobilinogenu w 

ż

ółtaczce

hemolitycznej

hemolitycznej

−

−

ż

ółto

ż

ółto--zielony:

zielony:

bilirubina

bilirubina / 

/ b

bili

iliw

werd

erdyna

yna

−

−

czerwony:

czerwony:

krew

krew / 

/ hemoglobina

hemoglobina

−

−

czerwono

czerwono--brunatny:

brunatny: krew zakwaszona

krew zakwaszona ((ostre z. kł

ę

buszków

ostre z. kł

ę

buszków))

−

−

ciemnobrunatny:

ciemnobrunatny:

melanina, masywna hematuria, długo

melanina, masywna hematuria, długo

przechowywana próbka moczu

przechowywana próbka moczu

Zmętnienie

Zmętnienie::

(świeżo oddany mocz powinien być klarowny)

(świeżo oddany mocz powinien być klarowny)

−

−

najczęściej komórki lub kryształy (krystaluria szczególnie w 

najczęściej komórki lub kryształy (krystaluria szczególnie w 
moczu alkalicznym)

moczu alkalicznym)..

Ocena makroskopowa

Ocena makroskopowa

moczu alkalicznym)

moczu alkalicznym)..

−

−

Czasem leukocyturia, ropomocz, obecność dużej liczby 

Czasem leukocyturia, ropomocz, obecność dużej liczby 
komórek nabłonkowych.

komórek nabłonkowych.

−

−

Znacznego stopnia krystaluria (może wywołać częstomoczu i 

Znacznego stopnia krystaluria (może wywołać częstomoczu i 
bolesne parcia na mocz, co może być przyczyną błędnego 

bolesne parcia na mocz, co może być przyczyną błędnego 
rozpoznania zakażenia układu moczowego i wdrożenia 

rozpoznania zakażenia układu moczowego i wdrożenia 
terapii przeciwbakteryjnej).

terapii przeciwbakteryjnej).

−

−

Bakterie dają opalescencję, która nie znika nawet po 

Bakterie dają opalescencję, która nie znika nawet po 
odwirowaniu.

odwirowaniu.

−

−

Wątpliwości rozwiewa badanie osadu moczu

Wątpliwości rozwiewa badanie osadu moczu

Ilość dobowa moczu

Ilość dobowa moczu

Prawidłowa diureza :

Prawidłowa diureza :

1000 

1000 –

– 1500 ml/dob

ę

1500 ml/dob

ę

1000 

1000 –

– 1500 ml/dob

ę

1500 ml/dob

ę

Zaburzenia w ilo

ś

ci oddawanego moczu:

Zaburzenia w ilo

ś

ci oddawanego moczu:

--

bezmocz

bezmocz

= anuria (< 100 ml/dob

ę

),

= anuria (< 100 ml/dob

ę

),

--

sk

ą

pomocz

sk

ą

pomocz

= oliguria (100 

= oliguria (100 -- 400 ml/dob

ę

),

400 ml/dob

ę

),

--

wielomocz

wielomocz

= poliuria (> 2000 ml/dob

ę

)

= poliuria (> 2000 ml/dob

ę

)

Ilość dobowa moczu

Ilość dobowa moczu

Zmniejszenie diurezy

Zmniejszenie diurezy

-- (fizjologicznie 

(fizjologicznie 

ograniczone dostarczanie płynów), ciężkie 

ograniczone dostarczanie płynów), ciężkie 

schorzenia nerek, niewydolność krążenia, 

schorzenia nerek, niewydolność krążenia, 

poty, biegunka, ostre choroby zakaźne

poty, biegunka, ostre choroby zakaźne

Skąpomocz, bezmocz

Skąpomocz, bezmocz

–

– ostra i przewlekła 

ostra i przewlekła 

niewydolność nerek

niewydolność nerek

Zwiększenie diurezy

Zwiększenie diurezy

–

– (fizjologicznie 

(fizjologicznie 

zwiększone przyjmowanie płynów), 

zwiększone przyjmowanie płynów), 

pierwotne lub wtórne uszkodzenie nerek, 

pierwotne lub wtórne uszkodzenie nerek, 

diureza osmotyczna

diureza osmotyczna

Analiza chemiczna

Analiza chemiczna

testy paskowe

testy paskowe

-- Zgodnie z zasadami suchej chemii

Zgodnie z zasadami suchej chemii

--Szereg pół reakcyjnych przystosowanych

Szereg pół reakcyjnych przystosowanych

do jako

ś

ciowego lub półilo

ś

ciowego

do jako

ś

ciowego lub półilo

ś

ciowego

do jako

ś

ciowego lub półilo

ś

ciowego

do jako

ś

ciowego lub półilo

ś

ciowego

oznaczania wybranych składników moczu

oznaczania wybranych składników moczu

--Pola testowe zawieraj

ą

 substancje zwi

ą

zane

Pola testowe zawieraj

ą

 substancje zwi

ą

zane

z faz

ą

 stał

ą

 reaguj

ą

ce ze składnikami moczu

z faz

ą

 stał

ą

 reaguj

ą

ce ze składnikami moczu

--W wyniku tej reakcji powstaj

ą

 barwne

W wyniku tej reakcji powstaj

ą

 barwne

produkty, co pozwala na ocen

ę

 wyst

ę

powania

produkty, co pozwala na ocen

ę

 wyst

ę

powania

i oszacowanie st

ęż

enia badanego elementu

i oszacowanie st

ęż

enia badanego elementu

Analiza chemiczna

Analiza chemiczna

testy paskowe

testy paskowe

Ocena wzrokowa:

Ocena wzrokowa:

Ocena reflektometryczna:

Ocena reflektometryczna:

1

4

3

2

5

Analiza chemiczna

Analiza chemiczna

testy paskowe

testy paskowe

Glukoza

Glukoza

Bilirubina

Bilirubina

Ciała ketonowe

Ciała ketonowe

CięŜar właściwy

CięŜar właściwy

Hb/krwinki

Hb/krwinki

pH

pH

Białko

Białko

Urobilinogen

Urobilinogen

Azotyny

Azotyny

Esteraza leukocytarna

Esteraza leukocytarna

1.000

1.000

1.000

1.000

1.005

1.005

1.005

1.005

1.010

1.010

1.010

1.010

Zasada metody

Zasada metody

Testy paskowe

Testy paskowe ::

Ciężar właściwy

Ciężar właściwy

1.010

1.010

1.010

1.010

1.015

1.015

1.015

1.015

1.020

1.020

1.020

1.020

1.025

1.025

1.025

1.025

1.030

1.030

1.030

1.030

Elektrolity w próbce (

Elektrolity w próbce (H

H

+

+

))

reaguj

ą

 z

reaguj

ą

 z bł

ę

kitem bromotymolowym

bł

ę

kitem bromotymolowym

co powoduje

co powoduje

zmian

ę

 barwy wska

ź

nika

zmian

ę

 barwy wska

ź

nika

Odczyt w ci

ą

gu 45 sekund

Odczyt w ci

ą

gu 45 sekund

prawidłowo

prawidłowo: 1.0

: 1.016

16--1.0

1.022

22

Znaczenie: 

prawidłowy mocz 1,016 – 1,022 kg/L

- oznaczany bezpo

ś

rednio na podstawie st

ęż

enia zawartych w nim 

elektrolitów, a nie ocenia zawarto

ś

ci substancji wpływaj

ą

cych na 

c.wł.

Ograniczenia

Zastosowanie i ograniczenia oznaczania ciężaru 

Zastosowanie i ograniczenia oznaczania ciężaru 
właściwego moczu

właściwego moczu

Ograniczenia

- gdy białko/glukoza w ilo

ś

ci o ka

ż

de 10g/L to wzrost g

ę

sto

ś

ci 

wzgl

ę

dnej o 0.003 kg/L

- nie oznacza nie zjonizowanych osmolitów (np. glukozy, mocznika, 
białka, 

ś

r. cieniuj

ą

cych)

- gdy przewidujemy glukozuri

ę

 – nale

ż

y u

ż

y

ć

 urometru

Standaryzacja:

-

g

ę

sto

ść

 wzgl

ę

dn

ą

 okre

ś

la si

ę

 w próbce moczu po co najmniej 

o

ś

miogodzinnej przerwie w przyjmowaniu płynów

Wyniki nieprawidłowe:

-

hipostenuria

: obni

ż

enie ci

ęż

aru wła

ś

ciwego 

poni

ż

ej 1.009kg/L

Zastosowanie i ograniczenia oznaczania ciężaru 

Zastosowanie i ograniczenia oznaczania ciężaru 
właściwego moczu

właściwego moczu

poni

ż

ej 1.009kg/L

-

izostenuria:

utrzymywanie si

ę

 w stałych 

granicach 1,009 – 1,012 kg/L (ci

ęż

ar 

odbiałczonego osocza) 

ś

wiadczy o niezdolno

ś

ci 

nerek do zag

ę

szczania i rozcie

ń

czania 

Wartość diagnostyczna:

Wartość diagnostyczna:

Obniżenie ciężaru wł. związane upośledzeniem 

Obniżenie ciężaru wł. związane upośledzeniem 
zagęszczania:

zagęszczania:

–

– Choroby nerek (PChN, Odmiedniczkowe Zapalenie 

Choroby nerek (PChN, Odmiedniczkowe Zapalenie 
Nerek)

Nerek)

Nerek)

Nerek)

–

– Uszkodzenie cewek nerkowych przez leki (tetracykliny, 

Uszkodzenie cewek nerkowych przez leki (tetracykliny, 
sole litu)

sole litu)

–

– Uszkodzenie cewek długotrwałym zastojem moczu

Uszkodzenie cewek długotrwałym zastojem moczu

–

– Hiperkalcemia

Hiperkalcemia

–

– Choroby podwzgórza: moczówka prosta

Choroby podwzgórza: moczówka prosta

–

– Leki moczopędne

Leki moczopędne

–

– Nadmierna podaż płynów

Nadmierna podaż płynów

Wartość diagnostyczna:

Wartość diagnostyczna:

Wzrost ciężaru właściwego moczu:

Wzrost ciężaru właściwego moczu:

–

– Odwodnienia 

Odwodnienia 

–

– Białkomocz 

Białkomocz 

–

– Glikozuria 

Glikozuria 

–

– Po podaniu środków kontrastowych

Po podaniu środków kontrastowych

–

– Po podaniu związków wysokocząsteczkowych: 

Po podaniu związków wysokocząsteczkowych: 
mannitol, dekstran

mannitol, dekstran

Źródło błędów: mała dokładność testu paskowego, w 

Źródło błędów: mała dokładność testu paskowego, w 
wypadkach wątpliwych zalecany jest pomiar ciężaru 

wypadkach wątpliwych zalecany jest pomiar ciężaru 
właściwego za pomocą urometru

właściwego za pomocą urometru

Testy paskowe

Testy paskowe ::

pH

pH

5.0

5.0

5.0

5.0

6.0

6.0

6.0

6.0

Zasada testu:

Zasada testu:

6.5

6.5

6.5

6.5

7.0

7.0

7.0

7.0

7.5

7.5

7.5

7.5

8.0

8.0

8.0

8.0

8.5

8.5

8.5

8.5

H

H

+

+

oddziaływuj

ą

 z

oddziaływuj

ą

 z::

Czerwieni

ą

 metylow

ą

Czerwieni

ą

 metylow

ą

((wysokie st

ęż

enie 

wysokie st

ęż

enie –

–

niskie pH

niskie pH)), a

, a

Bł

ę

kit Bromotymolowy

Bł

ę

kit Bromotymolowy

((w niskim st

ęż

eniu 

w niskim st

ęż

eniu 

wysokie pH

wysokie pH), 

), tworz

ą

 kompleksy barwne

tworz

ą

 kompleksy barwne

((system podwójnych wska

ź

ników

system podwójnych wska

ź

ników))

Odczyt w ci

ą

gu 60 sekund

Odczyt w ci

ą

gu 60 sekund

Prawidłowo:

Prawidłowo: 5

5.5

.5--8.0

8.0

Warto

ść

 diagnostyczna:

Warto

ść

 diagnostyczna:

Odczyn kwaśny moczu: pH < 5.5

Odczyn kwaśny moczu: pH < 5.5

–

– Dieta wysokobiałkowa

Dieta wysokobiałkowa

–

– Głodzenie

Głodzenie

–

– Kwasica metaboliczna

Kwasica metaboliczna

–

– Leki zakwaszające

Leki zakwaszające

–

– Biegunki

Biegunki

–

– Skaza moczanowa

Skaza moczanowa

–

– Gruźlica nerek

Gruźlica nerek

Warto

ść

 diagnostyczna:

Warto

ść

 diagnostyczna:

Odczyn zasadowy moczu: pH > 7.5

Odczyn zasadowy moczu: pH > 7.5

–

– Dieta jarska

Dieta jarska

–

– Kwasica kanalikowa (nerka wydziela HCO

Kwasica kanalikowa (nerka wydziela HCO

3

3

))

3

3

–

– Niektóre leki, np. inhibitory anhydrazy węglanowej

Niektóre leki, np. inhibitory anhydrazy węglanowej

–

– Bakterie ureazo

Bakterie ureazo--dodatnie (rozkładające mocznik do 

dodatnie (rozkładające mocznik do 

amoniaku)

amoniaku)

Negat

Negatywny

ywny

Negat

Negatywny

ywny

Testy paskowe

Testy paskowe::

Glu

Glukoza

koza

Oksydaza glukozy

Oksydaza glukozy

Zasada metody

Zasada metody

+ (50 mg/dL)

+ (50 mg/dL)

+ (50 mg/dL)

+ (50 mg/dL)

++ (

++ (1

100 mg/dL)

00 mg/dL)

++ (

++ (1

100 mg/dL)

00 mg/dL)

+++ (

+++ (3

300 mg/dL)

00 mg/dL)

+++ (

+++ (3

300 mg/dL)

00 mg/dL)

++++ (

++++ (1

1000+ mg/dL)

000+ mg/dL)

++++ (

++++ (1

1000+ mg/dL)

000+ mg/dL)

Glu

Gluk

ko

oza

za + 2 H

+ 2 H

2

2

O

O + O

+ O

2

2

---

--->

>

Kwas glukonowy

Kwas glukonowy + 2 H

+ 2 H

2

2

O

O

2

2

Oksydaza glukozy

Oksydaza glukozy

powstały

powstały H

H

2

2

O

O

2

2

+ 

+ TMB

TMB

---

--->

>

barwny kompleks

barwny kompleks

TMB 

TMB 

+ H

+ H

2

2

O

O

Peroksydaza chrzanu

Peroksydaza chrzanu

Odczyt w ci

ą

gu

Odczyt w ci

ą

gu 30 se

30 sekund

kund

Prawidłowo

Prawidłowo: Negat

: Negatywny

ywny

Znaczenie 

Znaczenie 

(poziom glukozy w moczu zale

ż

y od jej poziomu we 

(poziom glukozy w moczu zale

ż

y od jej poziomu we 

krwi, progu nerkowego dla glukozy oraz wydolno

ś

ci 

krwi, progu nerkowego dla glukozy oraz wydolno

ś

ci 

resorpcyjnej kanalików proksymalnych)

resorpcyjnej kanalików proksymalnych)

–

– Prawidłowo nie wyst

ę

puje 

Prawidłowo nie wyst

ę

puje 

(nie przekracza 300 mg/dob

ę

)

(nie przekracza 300 mg/dob

ę

)

–

– W cukrzycy

W cukrzycy..

–

– Glikozuria nerkowa (tubulopatia, Zespół Fanconiego, zaburzenia 

Glikozuria nerkowa (tubulopatia, Zespół Fanconiego, zaburzenia 

Zastosowanie i ograniczenia testu: 

Zastosowanie i ograniczenia testu: 

Glukoza

Glukoza

–

– Glikozuria nerkowa (tubulopatia, Zespół Fanconiego, zaburzenia 

Glikozuria nerkowa (tubulopatia, Zespół Fanconiego, zaburzenia 
polekowe)

polekowe)

–

– Fizjologicznie mo

ż

e wyst

ę

powa

ć

 u kobiet w ci

ąż

y i wcze

ś

niaków

Fizjologicznie mo

ż

e wyst

ę

powa

ć

 u kobiet w ci

ąż

y i wcze

ś

niaków

Ograniczenia

Ograniczenia

–

– interferencje

interferencje: 

: czynniki redukuj

ą

ce

czynniki redukuj

ą

ce, 

, ketony 

ketony -- zani

ż

aj

ą

zani

ż

aj

ą

–

– pH<5 

pH<5 -- zani

ż

a

zani

ż

a

–

–

Ś

rodki utleniaj

ą

ce 

Ś

rodki utleniaj

ą

ce -- zawy

ż

aj

ą

zawy

ż

aj

ą

–

– nie oznacza laktozy, galaktozy, fruktozy

nie oznacza laktozy, galaktozy, fruktozy..

Negat

Negatywny

ywny

Negat

Negatywny

ywny

Testy paskowe

Testy paskowe ::

Ciała ketonowe

Ciała ketonowe

Zasada metody

Zasada metody

+ (5 mg/dL)

+ (5 mg/dL)

+ (5 mg/dL)

+ (5 mg/dL)

++ (

++ (15

15 mg/dL)

mg/dL)

++ (

++ (15

15 mg/dL)

mg/dL)

+++ (

+++ (50

50 mg/dL)

mg/dL)

+++ (

+++ (50

50 mg/dL)

mg/dL)

++++ (1

++++ (15

50 mg/dL)

0 mg/dL)

++++ (1

++++ (15

50 mg/dL)

0 mg/dL)

Kwas Acetooctowy

Kwas Acetooctowy + 

+ Nitroprusydek

Nitroprusydek

(ob. glicyna)

(ob. glicyna)------

------> 

> 

Kompleks barwny

Kompleks barwny

Odczyt w ci

ą

gu

Odczyt w ci

ą

gu 4

40 se

0 sekund

kund

Prawidłowo

Prawidłowo: Negat

: Negatywny

ywny

Znaczenie 

Znaczenie –

–

prawidłowo nie wyst

ę

puj

ą

prawidłowo nie wyst

ę

puj

ą

-- przedłu

ż

aj

ą

ce si

ę

 głodzenie, dieta bogatotłuszczowa i ubogow

ę

glowodanowa, 

przedłu

ż

aj

ą

ce si

ę

 głodzenie, dieta bogatotłuszczowa i ubogow

ę

glowodanowa, 

wysiłek fizyczny

wysiłek fizyczny
-- cukrzycowa kwasica ketonowa

cukrzycowa kwasica ketonowa

-- gor

ą

czka, wymioty, biegunka, zatrucia, 

gor

ą

czka, wymioty, biegunka, zatrucia, 

-- wyniszczenie organizmu w chorobach nowotworowych, mocznica

wyniszczenie organizmu w chorobach nowotworowych, mocznica

Zastosowanie i ograniczenia oznaczania ciał 

Zastosowanie i ograniczenia oznaczania ciał 
ketonowych w moczu

ketonowych w moczu

-- wyniszczenie organizmu w chorobach nowotworowych, mocznica

wyniszczenie organizmu w chorobach nowotworowych, mocznica

Ograniczenia

Ograniczenia

-- interferencje

interferencje: 

: oznacza tylko acetooctan i w niewielkim stopniu aceton

oznacza tylko acetooctan i w niewielkim stopniu aceton

-- Nie oznacza kwasu hydroksymasłowego (norm. 75%, kwasica ketonowa ponad 90%)

Nie oznacza kwasu hydroksymasłowego (norm. 75%, kwasica ketonowa ponad 90%)

-- przy wyprowadzaniu chorego z kwasicy 

przy wyprowadzaniu chorego z kwasicy –

– spadek zawarto

ś

ci ciał ketonowych w 

spadek zawarto

ś

ci ciał ketonowych w 

moczu

moczu

Inne testy

Inne testy

-- wskazane oznaczenie glukozy w surowicy w celu potwierdzenia cukrzycowej 

wskazane oznaczenie glukozy w surowicy w celu potwierdzenia cukrzycowej 

kwasicy ketonowej

kwasicy ketonowej

Negat

Negatywny

ywny

Negat

Negatywny

ywny

Testy paskowe:

Testy paskowe:

Bilirubin

Bilirubina

a

Zasada metody

Zasada metody

+ (

+ (słaby

słaby))

+ (

+ (słaby

słaby))

++ (

++ (

ś

redni

ś

redni))

++ (

++ (

ś

redni

ś

redni))

+++ (s

+++ (silny

ilny))

+++ (s

+++ (silny

ilny))

Bilirubin

Bilirubina

a + 

+ sół Dwuazowa

sół Dwuazowa

----

---->

>

Azobilirubin

Azobilirubina

a

H

H

+

+

Zasada metody

Zasada metody

Odczyt w ci

ą

gu

Odczyt w ci

ą

gu 30 se

30 sekund

kund

Prawidłowo

Prawidłowo: Negat

: Negatywny

ywny

Znaczenie 

(wynik prawidłowy – ujemny)

- czuło

ść

 testu jest tak dobrana aby prawidłowo 1/3 bilirubiny (z 17

µ

mol/L), 

która jest zestryfikowana przechodz

ą

ca do moczu dawała wynik ujemny

- wzrost bilirubiny bezpo

ś

redniej (koreluje z urobilinogenem i poziomem 

bilirubiny w surowicy)

Ograniczenia

Zastosowanie i ograniczenia oznaczania bilirubiny 

Zastosowanie i ograniczenia oznaczania bilirubiny 
w moczu

w moczu

Ograniczenia

- interferencje: przedłu

ż

ona ekspozycja próbki na 

ś

wiatło (bo rozpad 

bilirubiny sprz

ęż

onej)

- identyfikacja tylko bilirubiny bezpo

ś

redniej, sprz

ęż

onej z kwasem 

glukonowym lub siarkowym

- wit C i azotyny zani

ż

aj

ą

 wynik

Inne testy

- wi

ę

cej informacji dostarcza oznaczenie bilirubiny po

ś

redniej i 

bezpo

ś

redniej w surowicy krwi

Hiperbilirubinemie:

Hiperbilirubinemie:

--

nadm. hemoliza

nadm. hemoliza

--

Zab. wychwytu

Zab. wychwytu

--

Zab. sprzęgania 

Zab. sprzęgania 

Upośledzenie  

Upośledzenie  
odpływu żółci

odpływu żółci

Uszkodzenie 

Uszkodzenie 
hepatocyta z 

hepatocyta z 
towarzyszącą 

towarzyszącą 
niewydolnością

niewydolnością

Przykłady

Przykłady

Ż.hemolityczna

Ż.hemolityczna
Ż. noworodków

Ż. noworodków

Ż. Mechaniczna

Ż. Mechaniczna
Z. Dubin

Z. Dubin--Jonsona

Jonsona

Wirusowe 

Wirusowe 
zapalenie wątroby

zapalenie wątroby

Ż. noworodków

Ż. noworodków
Z. Gilberta

Z. Gilberta
Z. Criglera

Z. Criglera--Najara

Najara

Z. Dubin

Z. Dubin--Jonsona

Jonsona

B. Niesprzężona

B. Niesprzężona

//

B. Sprzężona

B. Sprzężona

0/

0/

B. W moczu

B. W moczu

0

0

Urobilinogen w 

Urobilinogen w 
moczu

moczu

0

0

Sterkobilinogen w 

Sterkobilinogen w 
kale

kale

/0

/0

0.2 mg/dL

0.2 mg/dL

0.2 mg/dL

0.2 mg/dL

Testy paskowe

Testy paskowe ::

Urobilinogen

Urobilinogen

Zasada testu:

Zasada testu:

1 mg/dL

1 mg/dL

1 mg/dL

1 mg/dL

4

4 mg/dL

mg/dL

4

4 mg/dL

mg/dL

8

8 mg/dL

mg/dL

8

8 mg/dL

mg/dL

12

12 mg/dL

mg/dL

12

12 mg/dL

mg/dL

Urobilinogen + 

Urobilinogen + p

p--dietyloaminobenzaldehyd

dietyloaminobenzaldehyd

-------

------->

>

Ró

ż

owy kompleks

Ró

ż

owy kompleks

((reakcja Ehrlicha

reakcja Ehrlicha))

Odczyt w ci

ą

gu 60 sekund

Odczyt w ci

ą

gu 60 sekund

Prawidłowo

Prawidłowo: 

: <

<1.0 mg/dL

1.0 mg/dL

Znaczenie 

Znaczenie 

(test wykrywa urobilinogen w st

ęż

eniu prawidłowym i 

(test wykrywa urobilinogen w st

ęż

eniu prawidłowym i 

podwy

ż

szonym)

podwy

ż

szonym)

-- Wysoki

Wysoki: 

: wzrost przemian w

ą

trobowych bilirubiny

wzrost przemian w

ą

trobowych bilirubiny

-- Niski

Niski: 

: zastój 

ż

ółci

zastój 

ż

ółci

Ograniczenia

Ograniczenia

-- interferencje

interferencje: 

: przedłu

ż

ona ekspozycja próbki na tlen

przedłu

ż

ona ekspozycja próbki na tlen

Zastosowanie i ograniczenia oznaczania 

Zastosowanie i ograniczenia oznaczania 
urobilinogenu w moczu

urobilinogenu w moczu

-- interferencje

interferencje: 

: przedłu

ż

ona ekspozycja próbki na tlen

przedłu

ż

ona ekspozycja próbki na tlen

(urobilinogen 

(urobilinogen 

---

--->

>

urobilin

urobilina

a))

-- niskie st

ęż

enie urobilinogenu jest niewykrywalne (np. w 

ż

ółtaczce mechanicznej)

niskie st

ęż

enie urobilinogenu jest niewykrywalne (np. w 

ż

ółtaczce mechanicznej)

-- kwas p

kwas p--aminosalicylowy, chloropromazyna, sulfonamidy powoduj

ą

 wzrost 

aminosalicylowy, chloropromazyna, sulfonamidy powoduj

ą

 wzrost 

urobilinogenu

urobilinogenu
-- azotyny powoduj

ą

 spadek urobilinogenu

azotyny powoduj

ą

 spadek urobilinogenu

Inne testy

Inne testy

-- oznaczenie bilirubiny całkowitej i bezpo

ś

redniej w

oznaczenie bilirubiny całkowitej i bezpo

ś

redniej w

surowicy

surowicy

Zaburzenia wydalania urobilinogenu:

Zaburzenia wydalania urobilinogenu:

Wzmożone wydalanie:

Wzmożone wydalanie:

–

– Upośledzenie czynności wątroby (wzw, zapalenie, 

Upośledzenie czynności wątroby (wzw, zapalenie, 

marskość)

marskość)

–

– Nowotwory i torbirle wątroby

Nowotwory i torbirle wątroby

–

– Wzmożony rozpad hemoglobiny (niedokrwistość 

Wzmożony rozpad hemoglobiny (niedokrwistość 

–

– Wzmożony rozpad hemoglobiny (niedokrwistość 

Wzmożony rozpad hemoglobiny (niedokrwistość 

hemolityczna, hemoliza wewnątrznaczyniowa)

hemolityczna, hemoliza wewnątrznaczyniowa)

–

– Nadprodukcja urobilinogenu w zaparciach, niedrożności i 

Nadprodukcja urobilinogenu w zaparciach, niedrożności i 

zapaleniu jelit

zapaleniu jelit

Całkowity brak urobilinogenu:

Całkowity brak urobilinogenu:

–

– Żółtaczka mechaniczna (zablokowany odpływ żółci)

Żółtaczka mechaniczna (zablokowany odpływ żółci)

–

– Toksyczne uszkodzenie wątroby (hamowanie 

Toksyczne uszkodzenie wątroby (hamowanie 

wytwarzania żółci)

wytwarzania żółci)

–

– Całkowity brak flory bakteryjnej (antybiotykotrapia lub 

Całkowity brak flory bakteryjnej (antybiotykotrapia lub 

fizjologicznie u noworodków

fizjologicznie u noworodków))

Negat

Negatywny

ywny

Negat

Negatywny

ywny

ś

lad

ś

lad

((brak hemolizy

brak hemolizy))

ś

lad

ś

lad

((brak hemolizy

brak hemolizy))

Testy paskowe

Testy paskowe ::

Krew

Krew

Zasada metody

Zasada metody

Odczynnik lizuj

ą

cy powoduje liz

ę

Odczynnik lizuj

ą

cy powoduje liz

ę

erytrocytów

erytrocytów

ś

redni

ś

redni

((brak hemolizy

brak hemolizy))

ś

redni

ś

redni

((brak hemolizy

brak hemolizy))

1+ (ca 10 E/

1+ (ca 10 E/

µµµµµµµµ

ll

))

1+ (ca 10 E/

1+ (ca 10 E/

µµµµµµµµ

ll

))

+

++ (

+ (ca 25 E/

ca 25 E/

µµµµµµµµ

ll))

+

++ (

+ (ca 25 E/

ca 25 E/

µµµµµµµµ

ll))

+

+++ (

++ (ca 50 E/

ca 50 E/

µµµµµµµµ

ll))

+

+++ (

++ (ca 50 E/

ca 50 E/

µµµµµµµµ

ll))

+++ (

+++ (ca 250 E/

ca 250 E/

µµµµµµµµ

ll))

+++ (

+++ (ca 250 E/

ca 250 E/

µµµµµµµµ

ll))

Dwuhydronadtlenek dwuizopropylbenzenu

Dwuhydronadtlenek dwuizopropylbenzenu

+

+ T

TMB

MB

------------

------------>

>

barwny kompleks

barwny kompleks

Hem

Hem

erytrocytów

erytrocytów

Odczyt w ci

ą

gu 60 sekund

Odczyt w ci

ą

gu 60 sekund

Prawidłowo

Prawidłowo: Negat

: Negatywny

ywny

Znaczenie 

Znaczenie 

(peroksydazopodobne własno

ś

ci hemoglobiny)

(peroksydazopodobne własno

ś

ci hemoglobiny)

-- Hematuria (

Hematuria (zapalenie nerek

zapalenie nerek, 

, uraz

uraz, etc)

, etc)

-- Hemoglobinuria (

Hemoglobinuria (hemoliza

hemoliza, etc)

, etc)

-- Myoglobinuria (rabdom

Myoglobinuria (rabdomiiol

oliza

iza, etc)

, etc)

Ograniczenia

Ograniczenia

Zastosowanie i ograniczenia oznaczania 

Zastosowanie i ograniczenia oznaczania 
hemoglobiny w moczu

hemoglobiny w moczu

Ograniczenia

Ograniczenia

-- interferencje

interferencje: 

: mioglobina, czynniki redukuj

ą

ce

mioglobina, czynniki redukuj

ą

ce, 

, peroksydazy 

peroksydazy 

drobnoustrojów

drobnoustrojów
-- wykrywaj

ą

 Hb i nieuszkodzone erytrocyty

wykrywaj

ą

 Hb i nieuszkodzone erytrocyty

-- nie mo

ż

na odró

ż

ni

ć

 powy

ż

szych zaburze

ń

nie mo

ż

na odró

ż

ni

ć

 powy

ż

szych zaburze

ń

Inne testy

Inne testy

-- wynik dodatni powinien by

ć

 potwierdzony badaniem mikroskopowym 

wynik dodatni powinien by

ć

 potwierdzony badaniem mikroskopowym 

moczu dla potwierdzenia lub wykluczenia obecno

ś

ci E i oceny 

moczu dla potwierdzenia lub wykluczenia obecno

ś

ci E i oceny 

morfologicznej (izomorficzne, dysmorficzne)

morfologicznej (izomorficzne, dysmorficzne)
-- cytologia moczu

cytologia moczu

Czuło

ść

 analityczna testów paskowych 0.2 

Czuło

ść

 analityczna testów paskowych 0.2 –

– 0.6 mg/l Hb, 

0.6 mg/l Hb, 

albo 5 

albo 5 –

– 10 E/mikrolitr

10 E/mikrolitr

--

fizjologiczna erytrocyturia: do 5 E/mikrolitr, co odpowiada ok. 

fizjologiczna erytrocyturia: do 5 E/mikrolitr, co odpowiada ok. 

3

3--4 E wpw w osadzie ogl

ą

danym w powi

ę

kszeniu 400x

4 E wpw w osadzie ogl

ą

danym w powi

ę

kszeniu 400x

-- patologiczna erytrtocyturia: > 10 E/mikrolitr (krwinkomocz)

patologiczna erytrtocyturia: > 10 E/mikrolitr (krwinkomocz)

Uwagi do oznaczania hemoglobiny w moczu

Uwagi do oznaczania hemoglobiny w moczu

-- patologiczna erytrtocyturia: > 10 E/mikrolitr (krwinkomocz)

patologiczna erytrtocyturia: > 10 E/mikrolitr (krwinkomocz)

-- Myoglobinuria (rabdom

Myoglobinuria (rabdomiiol

oliza

iza, etc)

, etc)

Krwinkomocz

Krwinkomocz

–

– krwiomocz mikroskopowy, mikrohematuria, 

krwiomocz mikroskopowy, mikrohematuria, 

w ilo

ś

ci niewidocznej gołym okiem

w ilo

ś

ci niewidocznej gołym okiem

Krwiomocz

Krwiomocz

–

– makrohematuria 

makrohematuria –

– obecno

ść

 w moczu 

obecno

ść

 w moczu 

erytrocytów w ilo

ś

ci zmieniaj

ą

cej jego zabarwienie

erytrocytów w ilo

ś

ci zmieniaj

ą

cej jego zabarwienie

Negatywny

Negatywny

Testy paskowe

Testy paskowe ::

Esteraza leukocytarna

Esteraza leukocytarna

Ester kwasu Indoksylkarbonowego

Esterazy

Zasada testu:

Ś

lad

Ś

lad

+ (10-25 L/

µµµµ

l)

+ (10-25 L/

µµµµ

l)

++ (ca 75 L/

µµµµ

l)

++ (ca 75 L/

µµµµ

l)

+++ (ca 500 L/

µµµµ

l)

+++ (ca 500 L/

µµµµ

l)

------------>

hydroksyfenolopirol

Esterazy

hydroksyfenolopirol + sól dwuazowa

------------->

Barwny kompleks

Odczyt w ci

ą

gu 2 minut

Prawidłowo: Negatywny

Znaczenie (aktywno

ść

 swoistych esteraz w azurofilnych 

Znaczenie (aktywno

ść

 swoistych esteraz w azurofilnych 

ziarnisto

ś

ciach granulocytów i makrofagów)

ziarnisto

ś

ciach granulocytów i makrofagów)

-- próg detekcji 5 

próg detekcji 5 –

– 25 leukoctów/mikrolitr

25 leukoctów/mikrolitr

-- w moczu prawidłowym nie ma aktywnosci esteraz (< 6 leukoc/mikrolitr)

w moczu prawidłowym nie ma aktywnosci esteraz (< 6 leukoc/mikrolitr)

--

w fizjologii 5 leukoctów wpw przy powi

ę

kszeniu 400x

w fizjologii 5 leukoctów wpw przy powi

ę

kszeniu 400x

Ograniczenia

Ograniczenia

Zastosowanie i ograniczenia oznaczania esterazy 

Zastosowanie i ograniczenia oznaczania esterazy 
leukocytarnej w moczu

leukocytarnej w moczu

Ograniczenia

Ograniczenia

-- metoda nie wykrywa limfocytów (w osadzie moczu mog

ą

 by

ć

)

metoda nie wykrywa limfocytów (w osadzie moczu mog

ą

 by

ć

)

-- dodatni wynik testu wymaga weryfikacji w mikroskopowym badaniu 

dodatni wynik testu wymaga weryfikacji w mikroskopowym badaniu 

osadu moczu

osadu moczu
-- wynik (+) na obecno

ść

 leukocytów nie zawsze jest potwierdzony 

wynik (+) na obecno

ść

 leukocytów nie zawsze jest potwierdzony 

badaniem mikroskopowym, poniewa

ż

 w moczu hipotonicznym lub zbyt 

badaniem mikroskopowym, poniewa

ż

 w moczu hipotonicznym lub zbyt 

długo przetrzymywanym w warunkach in vitro leukocyty ulegaj

ą

 autolizie

długo przetrzymywanym w warunkach in vitro leukocyty ulegaj

ą

 autolizie

Inne testy

Inne testy

-- ocena mikroskopowa moczu

ocena mikroskopowa moczu (WBC 

(WBC i bakterie

i bakterie))

-- posiewy moczu

posiewy moczu

Leukocyturia

Leukocyturia

jest wyrazem procesu zapalnego w 

jest wyrazem procesu zapalnego w 

układzie moczowym (niekoniecznie o charakterze 

układzie moczowym (niekoniecznie o charakterze 
infekcyjnym):

infekcyjnym):

Zastosowanie oznaczania esterazy leukocytarnej w 

Zastosowanie oznaczania esterazy leukocytarnej w 
moczu

moczu

-- w kł

ę

buszkowym zapaleniu nerek

w kł

ę

buszkowym zapaleniu nerek

-- w zaka

ż

eniu układu moczowego

w zaka

ż

eniu układu moczowego

-- w kamicy

w kamicy

-- przy u

ż

yciu cewnika zało

ż

onego do p

ę

cherza moczowego

przy u

ż

yciu cewnika zało

ż

onego do p

ę

cherza moczowego

-- po długotrwałym wysiłku fizycznym

po długotrwałym wysiłku fizycznym

-- po gor

ą

czce

po gor

ą

czce

-- w niewydolno

ś

ci kr

ąż

enia

w niewydolno

ś

ci kr

ąż

enia

-- w zespole nerczycowym

w zespole nerczycowym

-- w zapaleniu wyrostka robaczkowego

w zapaleniu wyrostka robaczkowego

Testy paskowe

Testy paskowe ::

Azotyny

Azotyny

H+

H+

Zasada testu:

Zasada testu:

Negat

Negatywny

ywny

Negat

Negatywny

ywny

Po

Pozy

zyttywny

ywny

Po

Pozy

zyttywny

ywny

Zwi

ą

zek dwuazowy

Zwi

ą

zek dwuazowy + Tetrahydrobenzo

+ Tetrahydrobenzochinolon

chinolon

----------

---------->

>

Czerwony azobarwnik

Czerwony azobarwnik

Azotyny

Azotyny + 

+ sulfanilid

sulfanilid

-------

------->

>

Zwi

ą

zek dwuazowy

Zwi

ą

zek dwuazowy

H+

H+

Odczyt w ci

ą

gu 60 sekund

Odczyt w ci

ą

gu 60 sekund

Prawidłowo

Prawidłowo: Negat

: Negatywny

ywny

Znaczenie 

Znaczenie –

– powstaj

ą

 w wyniku redukcji wydalanych z moczem 

powstaj

ą

 w wyniku redukcji wydalanych z moczem 

azotanów pochodzenia pokarmowego przez bakterie Gram (

azotanów pochodzenia pokarmowego przez bakterie Gram (--))

-- bakteriuria zwi

ą

zana z zaka

ż

eniem bakteriami Gram(

bakteriuria zwi

ą

zana z zaka

ż

eniem bakteriami Gram(--))

Ograniczenia

Ograniczenia

Zastosowanie i ograniczenia oznaczania azotynów 

Zastosowanie i ograniczenia oznaczania azotynów 
w moczu

w moczu

Ograniczenia

Ograniczenia

-- interferencje

interferencje: 

: przerost bakterii

przerost bakterii

-- test pozwala oznaczy

ć

 obecno

ść

 bakterii redukuj

ą

cych

test pozwala oznaczy

ć

 obecno

ść

 bakterii redukuj

ą

cych

azotany do azotynów (Gram(

azotany do azotynów (Gram(--))

))

-- bakterie gram(+) i dro

ż

d

ż

aki nie s

ą

 zdolne do redukcji azotanów, zatem nie 

bakterie gram(+) i dro

ż

d

ż

aki nie s

ą

 zdolne do redukcji azotanów, zatem nie 

mog

ą

 by

ć

 wykrywane t

ą

 metod

ą

mog

ą

 by

ć

 wykrywane t

ą

 metod

ą

--

wynik (+) potwierdza bakteriuri

ę

, ale wynik ujemny nie wyklucza jej

wynik (+) potwierdza bakteriuri

ę

, ale wynik ujemny nie wyklucza jej

Inne testy

Inne testy

-- wynik koreluje z esteraz

ą

 leukocytarn

ą

wynik koreluje z esteraz

ą

 leukocytarn

ą

-- ocena mikroskopowa moczu

ocena mikroskopowa moczu (ba

(bak

kteri

terie

e))

-- posiewy moczu

posiewy moczu

Ograniczenia 

Ograniczenia -- cd

cd

-- optymalna próbka do oznaczania azotynów (bakteriurii) to 

optymalna próbka do oznaczania azotynów (bakteriurii) to 

pierwsza poranna porcja moczu zbieraj

ą

cego si

ę

 wcze

ś

niej w 

pierwsza poranna porcja moczu zbieraj

ą

cego si

ę

 wcze

ś

niej w 

p

ę

cherzu moczowym przynajmniej 4 godziny (czas odpowiedni do 

p

ę

cherzu moczowym przynajmniej 4 godziny (czas odpowiedni do 

redukcji azotynów)

redukcji azotynów)
-- wyniki zawy

ż

one przy długim przechowywaniu próbki w 

wyniki zawy

ż

one przy długim przechowywaniu próbki w 

Zastosowanie i ograniczenia oznaczania azotynów 

Zastosowanie i ograniczenia oznaczania azotynów 
w moczu

w moczu

-- wyniki zawy

ż

one przy długim przechowywaniu próbki w 

wyniki zawy

ż

one przy długim przechowywaniu próbki w 

temperaturze pokojowej (badanie powinno by

ć

 wykonane w ci

ą

gu 2 

temperaturze pokojowej (badanie powinno by

ć

 wykonane w ci

ą

gu 2 

godzin, lub nale

ż

y przechowywa

ć

 mocz w lodówce)

godzin, lub nale

ż

y przechowywa

ć

 mocz w lodówce)

-- wyniki zani

ż

one

wyniki zani

ż

one::

-- przy krótkiej inkubacji moczu w p

ę

cherzu moczowym

przy krótkiej inkubacji moczu w p

ę

cherzu moczowym

przed mikcj

ą

przed mikcj

ą

-- obni

ż

enie wydalania azotanów pochodzenia 

obni

ż

enie wydalania azotanów pochodzenia 

pokarmowego u pacjentów niedo

ż

ywionych lub w 

pokarmowego u pacjentów niedo

ż

ywionych lub w 

trakcie 

ż

ywienia pozajelitowego

trakcie 

ż

ywienia pozajelitowego

-- bakterie gram(+) i dro

ż

d

ż

aki nie s

ą

 zdolne do redukcji azotanów

bakterie gram(+) i dro

ż

d

ż

aki nie s

ą

 zdolne do redukcji azotanów

i nie s

ą

 wykrywane t

ą

 metod

ą

i nie s

ą

 wykrywane t

ą

 metod

ą

-- kwas askorbinowy i zwi

ę

kszony urobilinogen

kwas askorbinowy i zwi

ę

kszony urobilinogen

Bakteriomocz znamienny:

Bakteriomocz znamienny:

-- 10

10

3

3

–

– 10

10

4

4

/ml mo

ż

e 

ś

wiadczy

ć

 o zaka

ż

eniu dróg moczowych i nerek, 

/ml mo

ż

e 

ś

wiadczy

ć

 o zaka

ż

eniu dróg moczowych i nerek, 

tylko u 50% chorych ze znamiennym bakteriomoczem wyst

ę

puje 

tylko u 50% chorych ze znamiennym bakteriomoczem wyst

ę

puje 

leukocyturia

leukocyturia
-- st

ęż

enie azotynów w moczu >=0.075 mg/dl odpowiada bakteriurii 

st

ęż

enie azotynów w moczu >=0.075 mg/dl odpowiada bakteriurii 

ponad 10

ponad 10

5

5

/ml (czuło

ść

 metody 0.006 

/ml (czuło

ść

 metody 0.006 –

– 0.1 mg/dl)

0.1 mg/dl)

-- u zdrowych <= 10

u zdrowych <= 10

3

3

/ml

/ml

Bakteriomocz bezobjawowy:

Bakteriomocz bezobjawowy:

Bakteriuria:

Bakteriuria:

Bakteriomocz bezobjawowy:

Bakteriomocz bezobjawowy:

-- wyst

ę

powanie znamiennego bakteriomoczu bez klinicznych 

wyst

ę

powanie znamiennego bakteriomoczu bez klinicznych 

objawów zaka

ż

enia dróg moczowych

objawów zaka

ż

enia dróg moczowych

Ropomocz:

Ropomocz:

-- mocz zawieraj

ą

cy leukocyty oraz drobnoustroje w takiej ilo

ś

ci, 

ż

e 

mocz zawieraj

ą

cy leukocyty oraz drobnoustroje w takiej ilo

ś

ci, 

ż

e 

powoduj

ą

 zmian

ę

 barwy, zm

ę

tnienie i specyficzny zapach moczu

powoduj

ą

 zmian

ę

 barwy, zm

ę

tnienie i specyficzny zapach moczu

Ropomocz jałowy:

Ropomocz jałowy:

-- brak wzrostu bakterii na zwyczajnych po

ż

ywkach u chorego z 

brak wzrostu bakterii na zwyczajnych po

ż

ywkach u chorego z 

leukocyturi

ą

, co mo

ż

e wskazywa

ć

 na zaka

ż

enie pr

ą

dkami gru

ź

licy, 

leukocyturi

ą

, co mo

ż

e wskazywa

ć

 na zaka

ż

enie pr

ą

dkami gru

ź

licy, 

bakteriami beztlenowymi, grzybami, wirusami, lub paso

ż

ytami, albo 

bakteriami beztlenowymi, grzybami, wirusami, lub paso

ż

ytami, albo 

przy spo

ż

ywaniu niesterydowych leków przeciwzapalnych, 

przy spo

ż

ywaniu niesterydowych leków przeciwzapalnych, 

fenacetyny lub innego leku powoduj

ą

cego 

ś

ródmi

ąż

szowe zapalenie 

fenacetyny lub innego leku powoduj

ą

cego 

ś

ródmi

ąż

szowe zapalenie 

nerek

nerek

Negat

Negatywny

ywny

Negat

Negatywny

ywny

Ś

lad

Ś

lad

Ś

lad

Ś

lad

Testy paskowe

Testy paskowe ::

Białko

Białko

Zasada testu

Zasada testu

H

H

H

H

H

H

Pr

Pr

Pr

Pr

Pr

Pr

“

“Bł

ą

d białkowy wska

ź

nika pH

Bł

ą

d białkowy wska

ź

nika pH”

”

Ś

lad

Ś

lad

Ś

lad

Ś

lad

+ (

+ (5

50 mg/dL)

0 mg/dL)

+ (

+ (5

50 mg/dL)

0 mg/dL)

++ (100 mg/dL)

++ (100 mg/dL)

++ (100 mg/dL)

++ (100 mg/dL)

+++ (300 mg/dL)

+++ (300 mg/dL)

+++ (300 mg/dL)

+++ (300 mg/dL)

++++ (

++++ (1

1000 mg/dL)

000 mg/dL)

++++ (

++++ (1

1000 mg/dL)

000 mg/dL)

H

H

H

H

H

H

Pr

Pr

Pr

Pr

Pr

Pr

Pr

Pr Pr

Pr

Pr

Pr

Pr

Pr

Pr

Pr

Pr

Pr

Bł

ę

kit tetrabromofenolowy

Bł

ę

kit tetrabromofenolowy

((buforowany do

buforowany do pH 3.0)

pH 3.0)

H

H

+

+

H

H

+

+

H

H

+

+

H

H

+

+

H

H

+

+

H

H

+

+

Odczyt w ci

ą

gu 60 sekund

Odczyt w ci

ą

gu 60 sekund

Prawidłowo

Prawidłowo: Negat

: Negatywny

ywny

Znaczenie

Znaczenie

-- Proteinuria i zespół nerczycowy

Proteinuria i zespół nerczycowy..

Ograniczenia

Ograniczenia

Zastosowanie i ograniczenia oznaczania białka w 

Zastosowanie i ograniczenia oznaczania białka w 
moczu

moczu

Ograniczenia

Ograniczenia

-- w te

ś

cie paskowym oznaczana jest głównie albumina,

w te

ś

cie paskowym oznaczana jest głównie albumina,

inne białka nie 

inne białka nie ((np

np.. ła

ń

cuchy lekkie immunoglobulin

ła

ń

cuchy lekkie immunoglobulin).

).

-- interferencje

interferencje: 

: silnie alkaliczny mocz

silnie alkaliczny mocz..

Inne testy

Inne testy

--

Kwas sulfosalicylowy

Kwas sulfosalicylowy (SSA) 

(SSA) –

– próba zm

ę

tnieniowa

próba zm

ę

tnieniowa

-- elektroforeza białek moczu

elektroforeza białek moczu

-- oznaczanie białek Bence Jonesa

oznaczanie białek Bence Jonesa

Białko w moczu:

Białko w moczu:

W warunkch fizjologicznych pojawia si

ę

 białkomocz, 

W warunkch fizjologicznych pojawia si

ę

 białkomocz, 

ale nigdy nie przekracza 150 mg/dob

ę

ale nigdy nie przekracza 150 mg/dob

ę

U kobiet w ci

ąż

y mo

ż

e wzrasta

ć

 do 300 mg/dob

ę

U kobiet w ci

ąż

y mo

ż

e wzrasta

ć

 do 300 mg/dob

ę

Konsekwencje diagnostyczne 

Konsekwencje diagnostyczne 
stwierdzenia obecności białka w moczu:

stwierdzenia obecności białka w moczu:

Białkomocz wykrywany jest przy u

ż

yciu testów 

Białkomocz wykrywany jest przy u

ż

yciu testów 

paskowych (próg detekcji 200

paskowych (próg detekcji 200--250 mg/L). Ilo

ść

 białka w 

250 mg/L). Ilo

ść

 białka w 

moczu wykrywana jako ilo

ść

 

ś

ladowa testem paskowym 

moczu wykrywana jako ilo

ść

 

ś

ladowa testem paskowym 

przewy

ż

sza 3

przewy

ż

sza 3--krotnie warto

ś

ci prawidłowe.

krotnie warto

ś

ci prawidłowe.

Wynik prawidłowy: < 150 mg/dob

ę

Wynik prawidłowy: < 150 mg/dob

ę

Ż

aden dodatni wynik białkomoczu nie mo

ż

e zosta

ć

 

Ż

aden dodatni wynik białkomoczu nie mo

ż

e zosta

ć

 

zlekcewa

ż

ony i musi zosta

ć

 dokładnie przeanalizowany.

zlekcewa

ż

ony i musi zosta

ć

 dokładnie przeanalizowany.

Białkomocz przemijający (funkcjonalny) 

Białkomocz przemijający (funkcjonalny) 
-- przyczyny

przyczyny

Białkomocz ortostatyczny.

Białkomocz ortostatyczny.

Przegrzanie (opalanie si

ę

, sauna, gor

ą

ca k

ą

piel, 

Przegrzanie (opalanie si

ę

, sauna, gor

ą

ca k

ą

piel, 

gor

ą

czka).

gor

ą

czka).

Wychłodzenie.

Wychłodzenie.

Wysiłek fizyczny.

Wysiłek fizyczny.

Stres.

Stres.

Strategia diagnostyczna (1)

Strategia diagnostyczna (1)

Ka

ż

dy jednorazowy dodatni wynik białkomoczu musi 

Ka

ż

dy jednorazowy dodatni wynik białkomoczu musi 

zosta

ć

 zweryfikowany

zosta

ć

 zweryfikowany

..

Weryfikacja polega na:

Weryfikacja polega na:

--

powtórzeniu badania moczu po przeszkoleniu pacjenta z 

powtórzeniu badania moczu po przeszkoleniu pacjenta z 
zakresu prawidłowego przygotowania si

ę

 do badania i 

zakresu prawidłowego przygotowania si

ę

 do badania i 

pobrania materiału. Nale

ż

y tak

ż

e poinstruowa

ć

 pacjenta, 

pobrania materiału. Nale

ż

y tak

ż

e poinstruowa

ć

 pacjenta, 

jak unikn

ąć

 białkomoczu przemijaj

ą

cego

jak unikn

ąć

 białkomoczu przemijaj

ą

cego

--

Je

ż

eli pomimo zachowania wszystkich rygorów powtórne 

Je

ż

eli pomimo zachowania wszystkich rygorów powtórne 

badanie białkomoczu da wynik dodatni, to nale

ż

y 

badanie białkomoczu da wynik dodatni, to nale

ż

y 

rozpocz

ąć

 dalsz

ą

 diagnostyk

ę

.

rozpocz

ąć

 dalsz

ą

 diagnostyk

ę

.

Strategia diagnostyczna (2)

Strategia diagnostyczna (2)

Dalsza diagnostyka 

Dalsza diagnostyka –

– odpowiedź na dwa pytania:

odpowiedź na dwa pytania:

Jak dużo białka jest w moczu?

Jak dużo białka jest w moczu?

Białkomocz dobowy.

Białkomocz dobowy.

Stosunek białko całkowite/kreatynina w moczu.

Stosunek białko całkowite/kreatynina w moczu.

Jakie białka są obecne w moczu?

Jakie białka są obecne w moczu?

Elektroforeza białek moczu

Elektroforeza białek moczu

Oznaczenie stężenia białek markerowych.

Oznaczenie stężenia białek markerowych.

Nasilenie białkomoczu:

Nasilenie białkomoczu:

Białkomocz dobowy:

Białkomocz dobowy:

-- prawidłowo nie przekracza 150 mg/24h

prawidłowo nie przekracza 150 mg/24h

-- prawidłowo nie przekracza 150 mg/24h

prawidłowo nie przekracza 150 mg/24h

–

– do 0,5 g/24 h 

do 0,5 g/24 h –

– mierny 

mierny 

–

– 0,5 

0,5 –

– 3,0 g/24 h 

3,0 g/24 h –

– umiarkowany 

umiarkowany 

–

– > 3,0 g/24 h 

> 3,0 g/24 h –

– masywny 

masywny 

–

–

> 3.5 g/24 h

> 3.5 g/24 h -- białkomocz nerczycowy

białkomocz nerczycowy

Funkcjonalne

Funkcjonalne

Nerkowe

Nerkowe

-- du

ż

y wysiłek fizyczny

du

ż

y wysiłek fizyczny

-- zapalenie kł

ę

buszków nerkowych

zapalenie kł

ę

buszków nerkowych

-- ci

ąż

a

ci

ąż

a

-- zespół nerczycowy

zespół nerczycowy

-- białkomocz ortostatyczny

białkomocz ortostatyczny

-- nowotwory nerek lub infekcja

nowotwory nerek lub infekcja

Przyczyny proteinurii

Przyczyny proteinurii

Przednerkowe

Przednerkowe

Zanerkowe

Zanerkowe

-- gor

ą

czka

gor

ą

czka

-- zapalenie p

ę

cherza moczowego

zapalenie p

ę

cherza moczowego

-- niedotlenienie nerek

niedotlenienie nerek

-- zapalenie przewodów moczowych

zapalenie przewodów moczowych

lub prostaty

lub prostaty

-- nadci

ś

nienie

nadci

ś

nienie

-- zanieczyszczenie wydzielin

ą

 z

zanieczyszczenie wydzielin

ą

 z

pochwy

pochwy

Skąd się bierze białko w moczu?

Skąd się bierze białko w moczu?

Skąd się bierze białko w moczu?

Skąd się bierze białko w moczu?

Powstawanie moczu

Powstawanie moczu::

Typy białkomoczu nerkowego:

Typy białkomoczu nerkowego:

Nerkowy 

Nerkowy 

Kłębuszkowy:

Kłębuszkowy:

Cewkowy

Cewkowy

Cewkowy

Cewkowy

Mieszany 

Mieszany 

Typy białkomoczu nerkowego (1)

Typy białkomoczu nerkowego (1)

Białkomocz kł

ę

bkowy:

Białkomocz kł

ę

bkowy:

Najcz

ę

stszy (70

Najcz

ę

stszy (70--80% przypadków), powstaj

ą

cy w wyniku 

80% przypadków), powstaj

ą

cy w wyniku 

zwi

ę

kszonego przes

ą

czania białek w kł

ę

buszkach

zwi

ę

kszonego przes

ą

czania białek w kł

ę

buszkach

, tak

ż

e w 

, tak

ż

e w 

efekcie uszkodzenia błony filtracyjnej, (np. albumina) i/lub 

efekcie uszkodzenia błony filtracyjnej, (np. albumina) i/lub 
zwi

ę

kszenia 

ś

rednicy porów błony filtracyjnej umo

ż

liwiaj

ą

ce 

zwi

ę

kszenia 

ś

rednicy porów błony filtracyjnej umo

ż

liwiaj

ą

ce 

zwi

ę

kszenia 

ś

rednicy porów błony filtracyjnej umo

ż

liwiaj

ą

ce 

zwi

ę

kszenia 

ś

rednicy porów błony filtracyjnej umo

ż

liwiaj

ą

ce 

przenikanie do przes

ą

czu kł

ę

buszkowego białek o 

przenikanie do przes

ą

czu kł

ę

buszkowego białek o 

stosunkowo du

ż

ej cz

ą

steczce (jak np. IgG). 

stosunkowo du

ż

ej cz

ą

steczce (jak np. IgG). 

Białkomocz kł

ę

bkowy towarzyszy nefropatii cukrzycowej i 

Białkomocz kł

ę

bkowy towarzyszy nefropatii cukrzycowej i 

kł

ę

buszkowym zapaleniom nerek.

kł

ę

buszkowym zapaleniom nerek.

Typy białkomoczu (2)

Typy białkomoczu (2)

Białkomocz cewkowy (kanalikowy)

Białkomocz cewkowy (kanalikowy)

-- spowodowany 

spowodowany 

zmniejszeniem reabsorpcji cewkowej

zmniejszeniem reabsorpcji cewkowej

drobnocz

ą

steczkowych białek o masie cz

ą

steczkowej 

drobnocz

ą

steczkowych białek o masie cz

ą

steczkowej 

10

10--70 kDa np. 

70 kDa np. 

alfa

alfa

1

1

--mikroglobuliny

mikroglobuliny

, beta

, beta

2

2

--

mikroglobuliny, rybonukleazy, GGTP, insuliny, lizozymu.

mikroglobuliny, rybonukleazy, GGTP, insuliny, lizozymu.

1

1

2

2

mikroglobuliny, rybonukleazy, GGTP, insuliny, lizozymu.

mikroglobuliny, rybonukleazy, GGTP, insuliny, lizozymu.

Wyst

ę

puje w przebiegu wrodzonych lub nabytych 

Wyst

ę

puje w przebiegu wrodzonych lub nabytych 

nefropatii 

ś

ródmi

ąż

szowo

nefropatii 

ś

ródmi

ąż

szowo--cewkowych.

cewkowych. Białkomocz 

Białkomocz 

cewkowy zazwyczaj ujawnia si

ę

 w postaci 

cewkowy zazwyczaj ujawnia si

ę

 w postaci 

mikrobiałkomoczu, chocia

ż

 w pó

ź

niejszych stadiach 

mikrobiałkomoczu, chocia

ż

 w pó

ź

niejszych stadiach 

zaawansowania choroby mo

ż

e wywoływa

ć

 białkomocz 

zaawansowania choroby mo

ż

e wywoływa

ć

 białkomocz 

kliniczny.

kliniczny.

Białko markerowe: 

Białko markerowe: 

alfa

alfa

1

1

--mikroglobulina.

mikroglobulina.

Typy białkomoczu (3)

Typy białkomoczu (3)

Białkomocz mieszany (kł

ę

buszkowo

Białkomocz mieszany (kł

ę

buszkowo--cewkowy)

cewkowy)

--

powstaj

ą

cy w wyniku działania obu 

powstaj

ą

cy w wyniku działania obu 

przedstawionych powy

ż

ej mechanizmów, a 

przedstawionych powy

ż

ej mechanizmów, a 

wyst

ę

puj

ą

cy zazwyczaj 

wyst

ę

puj

ą

cy zazwyczaj 

w 

w zaawansowanych 

zaawansowanych 

wyst

ę

puj

ą

cy zazwyczaj 

wyst

ę

puj

ą

cy zazwyczaj 

w 

w zaawansowanych 

zaawansowanych 

stadiach schorze

ń

 nerek

stadiach schorze

ń

 nerek

, niezale

ż

nie od pierwotnej 

, niezale

ż

nie od pierwotnej 

przyczyny zmian chorobowych.

przyczyny zmian chorobowych.

Typy białkomoczu (4)

Typy białkomoczu (4)

Białkomocz z przeładowania (nadmiarowy)

Białkomocz z przeładowania (nadmiarowy)

--

wywołany 

wywołany 

przedostawaniem si

ę

 do moczu znajduj

ą

cych 

przedostawaniem si

ę

 do moczu znajduj

ą

cych 

si

ę

 w nadmiarze w surowicy białek

si

ę

 w nadmiarze w surowicy białek

, które przes

ą

czaj

ą

 

, które przes

ą

czaj

ą

 

si

ę

 w kł

ę

buszkach w ilo

ś

ciach przekraczaj

ą

cych 

si

ę

 w kł

ę

buszkach w ilo

ś

ciach przekraczaj

ą

cych 

zdolno

ść

 ich reabsorpcji w cewkach. 

zdolno

ść

 ich reabsorpcji w cewkach. 

zdolno

ść

 ich reabsorpcji w cewkach. 

zdolno

ść

 ich reabsorpcji w cewkach. 

Przedłu

ż

aj

ą

cy si

ę

 białkomocz nadmiarowy prowadzi 

Przedłu

ż

aj

ą

cy si

ę

 białkomocz nadmiarowy prowadzi 

zazwyczaj do uszkodzenia błony filtracyjnej i pojawienia 

zazwyczaj do uszkodzenia błony filtracyjnej i pojawienia 
si

ę

 białkomoczu kł

ę

buszkowego. 

si

ę

 białkomoczu kł

ę

buszkowego. 

Białkomocz nadmiarowy mo

ż

e manifestowa

ć

 si

ę

 jako 

Białkomocz nadmiarowy mo

ż

e manifestowa

ć

 si

ę

 jako 

mikrobiałkomocz (wykrywany badaniami 

mikrobiałkomocz (wykrywany badaniami 
immunochemicznymi) lub białkomocz kliniczny 

immunochemicznymi) lub białkomocz kliniczny 
(pomocna w diagnostyce jest elektroforeza białek 

(pomocna w diagnostyce jest elektroforeza białek 
moczu). 

moczu). 

Białkomocz nadmiarowy:

Białkomocz nadmiarowy:

Przyczyna

Przyczyna

Białko pojawiające się w 

Białko pojawiające się w 

moczu

moczu

Szpiczak mnogi i inne gammapatie

Szpiczak mnogi i inne gammapatie Białko Bence

Białko Bence--Jonesa (lekkie 

Jonesa (lekkie 

łańcuchy kappa i lambda) lub inne 

łańcuchy kappa i lambda) lub inne 

paraproteiny

paraproteiny

Białaczka mielomonocytowa

Białaczka mielomonocytowa

Lizozym

Lizozym

Białaczka szpikowa przewlekła

Białaczka szpikowa przewlekła

Kwaśna rybonukleaza

Kwaśna rybonukleaza

Nasilona hemoliza

Nasilona hemoliza

Hemoglobina

Hemoglobina

Zespół zmiażdżenia, masywne 

Zespół zmiażdżenia, masywne 

uszkodzenie tkanek

uszkodzenie tkanek

Mioglobina

Mioglobina

Zapalenie trzustki

Zapalenie trzustki

Alfa

Alfa--amylaza

amylaza

DIC

DIC

Produkty rozpadu fibryny

Produkty rozpadu fibryny

Typy białkomoczu (5)

Typy białkomoczu (5)

Białkomocz wywołany 

Białkomocz wywołany 

przenikaniem białek do 

przenikaniem białek do 

moczu w drogach moczowych

moczu w drogach moczowych

-- doprowadza do niego 

doprowadza do niego 

kilka mechanizmów:

kilka mechanizmów:

Wydzielanie przez komórki nabłonka kanalików 

Wydzielanie przez komórki nabłonka kanalików 
nerkowych do moczu specyficznego białka tzw. 

nerkowych do moczu specyficznego białka tzw. białka 

białka 

Tamma

Tamma--Horsfalla

Horsfalla w ilo

ś

ci około 25 mg na dob

ę

,

w ilo

ś

ci około 25 mg na dob

ę

,

Wydzielanie do moczu białka przez komórki nabłonka 

Wydzielanie do moczu białka przez komórki nabłonka 
wy

ś

cielaj

ą

cego całe drogi moczowe (np. IgA, białko C

wy

ś

cielaj

ą

cego całe drogi moczowe (np. IgA, białko C--

reaktywne, lizozym) nasilaj

ą

ce si

ę

 w przebiegu zaka

ż

e

ń

 

reaktywne, lizozym) nasilaj

ą

ce si

ę

 w przebiegu zaka

ż

e

ń

 

i stanów zapalnych.

i stanów zapalnych.

Typy białkomoczu (5)

Typy białkomoczu (5)

Przedostawanie si

ę

 do moczu m

ęż

czyzn 

Przedostawanie si

ę

 do moczu m

ęż

czyzn 

białek produkowanych 

białek produkowanych 

w j

ą

drach, naj

ą

drzach, p

ę

cherzykach nasiennych i gruczole 

w j

ą

drach, naj

ą

drzach, p

ę

cherzykach nasiennych i gruczole 

sterczowym.

sterczowym.

Przedostawanie si

ę

 do moczu 

Przedostawanie si

ę

 do moczu 

białek z uszkodzonych komórek 

białek z uszkodzonych komórek 

nabłonka nerkowego i tkanki 

ś

ródmi

ąż

szowej

nabłonka nerkowego i tkanki 

ś

ródmi

ąż

szowej

. Zjawisko to jest 

. Zjawisko to jest 

wykorzystywane w rozpoznawaniu uszkodze

ń

 kanalików 

wykorzystywane w rozpoznawaniu uszkodze

ń

 kanalików 

nerkowych (zatrucie metalami ci

ęż

kimi; uszkodzenia polekowe, 

nerkowych (zatrucie metalami ci

ęż

kimi; uszkodzenia polekowe, 

niedokrwienne; odrzucanie przeszczepionej nerki) przez wykrycie 

niedokrwienne; odrzucanie przeszczepionej nerki) przez wykrycie 
w moczu enzymów markerowych dla komórek nabłonka 

w moczu enzymów markerowych dla komórek nabłonka 
nerkowego, jak np. 

nerkowego, jak np. 

N

N--acetylo

acetylo--beta

beta--D

D--glukozaminidaza (NAG)

glukozaminidaza (NAG)

oraz 

oraz alfa

alfa-- i pi

i pi--S

S--transferaza glutationu (alfa

transferaza glutationu (alfa--GST, pi

GST, pi--GST)

GST)..

Typy białkomoczu (5)

Typy białkomoczu (5)

Krwawienie z dróg moczowych

Krwawienie z dróg moczowych

-- w moczu pojawiaj

ą

 si

ę

 

w moczu pojawiaj

ą

 si

ę

 

erytrocyty i osocze. Markerem krwawienia s

ą

 białka o 

erytrocyty i osocze. Markerem krwawienia s

ą

 białka o 

du

ż

ej cz

ą

steczce jak np. apolipoproteina A

du

ż

ej cz

ą

steczce jak np. apolipoproteina A--I (> 0,4 

I (> 0,4 

mg/l) lub alfa

mg/l) lub alfa --makroglobulina. W badaniu 

makroglobulina. W badaniu 

mg/l) lub alfa

mg/l) lub alfa

2

2

--makroglobulina. W badaniu 

makroglobulina. W badaniu 

elektroforetycznym obraz białek moczu identyczny z 

elektroforetycznym obraz białek moczu identyczny z 
obrazem białek osocza,

obrazem białek osocza,

Mikroalbuminuria:

Mikroalbuminuria:



Wczesny marker nefropatii cukrzycowej,

Wczesny marker nefropatii cukrzycowej,



Monitorowanie nefropatii nadci

ś

nieniowej,

Monitorowanie nefropatii nadci

ś

nieniowej,



Wska

ź

nik ogólnoustrojowego uszkodzenia 

ś

ródbłonka

Wska

ź

nik ogólnoustrojowego uszkodzenia 

ś

ródbłonka

naczy

ń

 (uogólnionego wzrostu przepuszczalno

ś

ci 

ś

cian

naczy

ń

 (uogólnionego wzrostu przepuszczalno

ś

ci 

ś

cian

naczy

ń

 dla makrocz

ą

steczek).

naczy

ń

 dla makrocz

ą

steczek).

Mikroalbuminuria wykrywana jest czułymi metodami 

Mikroalbuminuria wykrywana jest czułymi metodami 
immunochemicznymi.

immunochemicznymi.

Mikroalbuminuria:

Mikroalbuminuria:

Norma

Norma

Mikroalbuminuria

Mikroalbuminuria

Jednostki

Jednostki

Makroalbuminuria

Makroalbuminuria

< 20

< 20

20 

20 -- 200

200

mg/L

mg/L

> 200

> 200

< 30

< 30

30 

30 –

– 300

300

mg/dobę

mg/dobę

> 300

> 300

< 24

< 24

24 

24 -- 200

200

mg/g 

mg/g 

kreatyniny

kreatyniny

> 200

> 200

Przechowywanie

Przechowywanie

-- komórki i wałeczki ulegaj

ą

 dezintegracji w ci

ą

gu

komórki i wałeczki ulegaj

ą

 dezintegracji w ci

ą

gu 1 

1 -- 3 

3 

godz

godz. 

. w RT

w RT..

-- Przechowywanie w lodówce do

Przechowywanie w lodówce do 48 

48 godz.

godz. ((niewielka utrata 

niewielka utrata 

komórek

komórek).

).

Ocena mikroskopowa moczu

Ocena mikroskopowa moczu

Aspekty ogólne

Aspekty ogólne

-- Przechowywanie w lodówce do

Przechowywanie w lodówce do 48 

48 godz.

godz. ((niewielka utrata 

niewielka utrata 

komórek

komórek).

).

Zag

ę

szczanie moczu

Zag

ę

szczanie moczu

-- zwykle 10 

zwykle 10 –

– krotne przez wirowanie

krotne przez wirowanie..

-- w pediatrii bada si

ę

 osad moczu nieodwirowanego

w pediatrii bada si

ę

 osad moczu nieodwirowanego

Prawidłowy osad moczu:

Prawidłowy osad moczu:

--

klarowny, bezbarwny

klarowny, bezbarwny

Ocena mikroskopowa moczu

Ocena mikroskopowa moczu

Norma

Norma

--

klarowny, bezbarwny

klarowny, bezbarwny

--

Niewielka ilo

ść

 składników komórkowych

Niewielka ilo

ść

 składników komórkowych

-- Nieliczne komórki nabłonka płaskiego (nabłonki 

Nieliczne komórki nabłonka płaskiego (nabłonki 
wielok

ą

tne)

wielok

ą

tne)

-- Pojedyncze leukocyty (do 5 wpw)

Pojedyncze leukocyty (do 5 wpw)

-- Sporadyczne erytrocyty (3

Sporadyczne erytrocyty (3--4 wpw)

4 wpw)

-- Nieliczne pasma 

ś

luzu

Nieliczne pasma 

ś

luzu

-- Nieliczne kryształy

Nieliczne kryształy

-- < 3 wałeczki szkliste i brak białka, leukocytów i 

< 3 wałeczki szkliste i brak białka, leukocytów i 
erytrocytów

erytrocytów

Ocena mikroskopowa moczu

Ocena mikroskopowa moczu

Patologia

Patologia

High Power Field 

High Power Field 
(HPF)

(HPF)”

”

((powi

ę

kszenie 

powi

ę

kszenie 

obrazu 

obrazu 400x)

400x)

–

–

> 3 

> 3 erytrocytów, 

erytrocytów, 

–

–

> 5 

> 5 leukocytów, 

leukocytów, 

„

„Low Power Field (LPF)

Low Power Field (LPF)”

”

((powi

ę

kszenie obrazu 

powi

ę

kszenie obrazu 200x)

200x)

–

–

> 3 

> 3 wałeczki

wałeczki szkliste

szkliste lub

lub

–

–

> 1 

> 1 wałeczek ziarnisty

wałeczek ziarnisty

–

–

> 10 

> 10 komórek nabłonkowych 

komórek nabłonkowych 

Obecno

ść

:

Obecno

ść

:

–

–

Grzybów lub dro

ż

d

ż

y

Grzybów lub dro

ż

d

ż

y, pa

, paso

ż

ytów

so

ż

ytów, 

, komórki zainfekowane wirusem

komórki zainfekowane wirusem

–

–

Patologiczne kryształy

Patologiczne kryształy (leuc

(leucy

yn

ny

y, tyro

, tyrozy

zyn

ny

y, cyst

, cysty

yn

ny

y))

–

–

Du

ż

a ilo

ść

 kwasu moczowego

Du

ż

a ilo

ść

 kwasu moczowego lub kryształy

lub kryształy szczawianów

szczawianów

–

–

> 5 

> 5 leukocytów, 

leukocytów, 

–

–

> 2 

> 2 komórki kanalików 

komórki kanalików 

nerkowych

nerkowych

–

–

> 10 

> 10 bakterii

bakterii

–

–

> 10 

> 10 komórek nabłonkowych 

komórek nabłonkowych 

płaskich, wielobocznych

płaskich, wielobocznych

–

–

Wałeczki komórkowe

Wałeczki komórkowe
((erytrocytarne, leukocytarne

erytrocytarne, leukocytarne))

Leukocyty i erytrocyty 

Leukocyty i erytrocyty –

– mog

ą

 wyst

ę

powa

ć

 w ró

ż

nych 

mog

ą

 wyst

ę

powa

ć

 w ró

ż

nych 

jednostkach chorobowych nerek i dróg moczowych 

jednostkach chorobowych nerek i dróg moczowych –

– nie s

ą

 

nie s

ą

 

elementami wysoce swoistymi.

elementami wysoce swoistymi.

Składniki moczu o du

ż

ej warto

ś

ci rozpoznawczej:

Składniki moczu o du

ż

ej warto

ś

ci rozpoznawczej:

Wartość rozpoznawcza 

Wartość rozpoznawcza 
składników osadu moczu

składników osadu moczu

Składniki moczu o du

ż

ej warto

ś

ci rozpoznawczej:

Składniki moczu o du

ż

ej warto

ś

ci rozpoznawczej:

--

Erytrocyty dysmorficzne, akantocyty

Erytrocyty dysmorficzne, akantocyty

--

Trichomonas vaginalis

Trichomonas vaginalis (rz

ę

sistek pochwowy)

(rz

ę

sistek pochwowy)

--

Schistosoma haematobium

Schistosoma haematobium (przywry)

(przywry)

--

Kryształy cystyny, leucyny, tyrozyny 

Kryształy cystyny, leucyny, tyrozyny –

– w marsko

ś

ci w

ą

troby

w marsko

ś

ci w

ą

troby

--

Substancje tłuszczowe podwójnie załamuj

ą

ce 

ś

wiatło, widoczne 

Substancje tłuszczowe podwójnie załamuj

ą

ce 

ś

wiatło, widoczne 

jako male

ń

kie krzy

ż

e malta

ń

skie

jako male

ń

kie krzy

ż

e malta

ń

skie

--

Komórki z wyrodnieniem tłuszczowym, wałeczki tłuszczowe

Komórki z wyrodnieniem tłuszczowym, wałeczki tłuszczowe

--

Wałeczki niewydolno

ś

ci nerkowej, tzw. wałeczki szerokie 

Wałeczki niewydolno

ś

ci nerkowej, tzw. wałeczki szerokie 

powstaj

ą

ce w kanalikach zbiorczych

powstaj

ą

ce w kanalikach zbiorczych

Ocena mikroskopowa moczu

Ocena mikroskopowa moczu

Erytrocyty

Erytrocyty

Duża liczba niezmienionych morfologicznie i 

Duża liczba niezmienionych morfologicznie i 
niewyługowanych erytrocytów sugeruje, że 

niewyługowanych erytrocytów sugeruje, że 
pochodzą one z dróg wyprowadzających 

pochodzą one z dróg wyprowadzających 
mocz

mocz

Taka sytuacja wymaga przeprowadzenia 

Taka sytuacja wymaga przeprowadzenia 
pogłębionej diagnostyki urologicznej

pogłębionej diagnostyki urologicznej

Ocena mikroskopowa moczu

Ocena mikroskopowa moczu

Erytrocyty wyługowane

Erytrocyty wyługowane

Erytrocyty wyługowane 

Erytrocyty wyługowane –

– puste krążki z jednorodną, 

puste krążki z jednorodną, 

pozbawioną ziarnistości cytoplazmą, erytrocyty stają 

pozbawioną ziarnistości cytoplazmą, erytrocyty stają 

się okrągłe i przybierają postać cieni krwinek

się okrągłe i przybierają postać cieni krwinek

Wyługowanie krwinek jest konsekwencją ich 

Wyługowanie krwinek jest konsekwencją ich 

długotrwałego przebywania w środowisku 

długotrwałego przebywania w środowisku 

hipoosmotycznym, np. w świetle cewek nerkowych, w 

hipoosmotycznym, np. w świetle cewek nerkowych, w 

długotrwałego przebywania w środowisku 

długotrwałego przebywania w środowisku 

hipoosmotycznym, np. w świetle cewek nerkowych, w 

hipoosmotycznym, np. w świetle cewek nerkowych, w 

moczowodach lub pęcherzu moczowym, jeśli gęstość 

moczowodach lub pęcherzu moczowym, jeśli gęstość 

względna moczu jest mniejsza niż 1.010 g/ml

względna moczu jest mniejsza niż 1.010 g/ml

Stopień wyługowania erytrocytów nie pozwala na 

Stopień wyługowania erytrocytów nie pozwala na 

wiarygodne określenie miejsca ich pochodzenia

wiarygodne określenie miejsca ich pochodzenia

Jedynym dowodem nerkowego pochodzenia krwinek 

Jedynym dowodem nerkowego pochodzenia krwinek 

czerwonych jest stwierdzenie w osadzie moczu

czerwonych jest stwierdzenie w osadzie moczu

wałeczków erytrocytarnych, lub obecność krwinek 

wałeczków erytrocytarnych, lub obecność krwinek 

dysmorficznych

dysmorficznych

Ocena mikroskopowa moczu

Ocena mikroskopowa moczu

Erytrocyty dysmorficzne

Erytrocyty dysmorficzne

Erytrocyty po przejściu przez błonę podstawną 

Erytrocyty po przejściu przez błonę podstawną 

kłębuszka nerkowego stają się erytrocytami 

kłębuszka nerkowego stają się erytrocytami 

dysmorficznymi

dysmorficznymi

Erytrocyty dysmorficzne:

Erytrocyty dysmorficzne:

–

– Zmienna wielkość komórki

Zmienna wielkość komórki

–

– Utrata dyskoidalnego kształtu

Utrata dyskoidalnego kształtu

–

– Pofałdowanie błony komórkowej

Pofałdowanie błony komórkowej

–

– Utrata cytoplazmy

Utrata cytoplazmy

–

– Zmniejszona zawartość Hb i obecność ziaren 

Zmniejszona zawartość Hb i obecność ziaren 

Hb

Hb

Ocena mikroskopowa moczu

Ocena mikroskopowa moczu

Erytrocyty dysmorficzne

Erytrocyty dysmorficzne

Charakterystyczna posta

ć

:

Charakterystyczna posta

ć

:

Charakterystyczna posta

ć

:

Charakterystyczna posta

ć

:

--kr

ąż

ek z pojedynczym lub kilkoma uwypukleniami

kr

ąż

ek z pojedynczym lub kilkoma uwypukleniami

cytoplazmy (erytrocyt p

ą

czkuj

ą

cy)

cytoplazmy (erytrocyt p

ą

czkuj

ą

cy)

Je

ż

eli > 75 

Je

ż

eli > 75 –

– 80% erytrocytów dysmorficznych

80% erytrocytów dysmorficznych

–

– taki obraz przemawia za krwinkomoczem 

taki obraz przemawia za krwinkomoczem 

kł

ę

buszkowym

kł

ę

buszkowym