Analiza moczu

Analiza moczu –

–

badanie fizykochemiczne

badanie fizykochemiczne
moczu z oceną osadu

moczu z oceną osadu

Badanie fizyko

Badanie fizyko--chemiczne

chemiczne

moczu

moczu

Jest badaniem przesiewowym, którego zadaniem jest

Jest badaniem przesiewowym, którego zadaniem jest
wyselekcjonowanie próbek wymagających dalszego

wyselekcjonowanie próbek wymagających dalszego
postępowania diagnostycznego

postępowania diagnostycznego

Spełnia nie tylko kryteria badania przesiewowego, ale

Spełnia nie tylko kryteria badania przesiewowego, ale

Spełnia nie tylko kryteria badania przesiewowego, ale

Spełnia nie tylko kryteria badania przesiewowego, ale
pozwala na śledzenie dynamiki zmian chorobowych w

pozwala na śledzenie dynamiki zmian chorobowych w
układzie moczowym

układzie moczowym

Wartość diagnostyczna niektórych parametrów (np.

Wartość diagnostyczna niektórych parametrów (np.
białkomoczu) ze względu na małą swoistość nie jest

białkomoczu) ze względu na małą swoistość nie jest
wystarczająca (wynik dodatni każdego testu wymaga

wystarczająca (wynik dodatni każdego testu wymaga
potwierdzenia metoda referencyjną)

potwierdzenia metoda referencyjną)

Badanie ogólne moczu

Badanie ogólne moczu –

–

znaczenie diagnostyczne

znaczenie diagnostyczne

W diagnostyce chorób nerek i dróg moczowych (jest

W diagnostyce chorób nerek i dróg moczowych (jest

badaniem przesiewowym dla zakażeń dróg

badaniem przesiewowym dla zakażeń dróg

moczowych i przewlekłych glomerulopatii)

moczowych i przewlekłych glomerulopatii)

W diagnostyce i monitorowaniu leczenia cukrzycy

W diagnostyce i monitorowaniu leczenia cukrzycy

(glukoza, ciała ketonowe)

(glukoza, ciała ketonowe)

W diagnostyce i monitorowaniu leczenia schorzeń

W diagnostyce i monitorowaniu leczenia schorzeń

wątroby i dróg żółciowych

wątroby i dróg żółciowych

(bilirubina, urobilinogen,

(bilirubina, urobilinogen,

kryształy aminokwasów: cystyny, leucyny, tyrozyny)

kryształy aminokwasów: cystyny, leucyny, tyrozyny)

W wykrywaniu zespołów hemolitycznych

W wykrywaniu zespołów hemolitycznych

(erytrocyty,

(erytrocyty,

hemoglobina)

hemoglobina)

W wykrywaniu niektórych rzadkich chorób

W wykrywaniu niektórych rzadkich chorób

metabolicznych, np. cystynurii

metabolicznych, np. cystynurii

−

−

ocena makroskopowa

ocena makroskopowa
ocena chemiczna (testy paskowe)

ocena chemiczna (testy paskowe)

Rodzaje (etapy) analizy moczu

Rodzaje (etapy) analizy moczu

−

−

ocena chemiczna (testy paskowe)

ocena chemiczna (testy paskowe)

−

−

ocena mikroskopowa

ocena mikroskopowa

−

−

hodowle

hodowle

((analiza bakteriologiczna

analiza bakteriologiczna))

−

−

analiza cytologiczna

analiza cytologiczna

Ocena makroskopowa

Ocena makroskopowa

Zapach:

(

ś

wie

ż

o oddany mocz ma słaby zapach, na rodzaj

zapachu ma wpływ spo

ż

ywany pokarm)

--

amoniaku

amoniaku::

procesy gnilne w układzie moczowym

procesy gnilne w układzie moczowym

--

amoniaku

amoniaku::

procesy gnilne w układzie moczowym

procesy gnilne w układzie moczowym

−

−

zgniły

zgniły,

, cuchn

ą

cy

cuchn

ą

cy::

stara próbka

stara próbka,

, ropa, zapalenie

ropa, zapalenie

−

−

słodki

słodki:

:

glukoza

glukoza

−

−

owocowy

owocowy:

:

ciała ketonowe

ciała ketonowe

−

−

syropu klonowego

syropu klonowego:

:

choroba syropu klonowego

choroba syropu klonowego

Ocena makroskopowa

Ocena makroskopowa

Kolor

Kolor::

(prawidłowy kolor:

(prawidłowy kolor:

ż

ółty)

ż

ółty)

−

−

słomkowy:

słomkowy:

mocz prawidłowy

mocz prawidłowy

−

−

odbarwiony (wodojasny):

odbarwiony (wodojasny):

mocz rozcie

ń

czony

mocz rozcie

ń

czony

ciemno

ż

ółty:

ciemno

ż

ółty:

zag

ę

szczony mocz

zag

ę

szczony mocz,

, ryboflawina

ryboflawina

−

−

ciemno

ż

ółty:

ciemno

ż

ółty:

zag

ę

szczony mocz

zag

ę

szczony mocz,

, ryboflawina

ryboflawina

−

−

pomara

ń

czowy:

pomara

ń

czowy:

nadmiar urobilinogenu w

ż

ółtaczce

nadmiar urobilinogenu w

ż

ółtaczce

hemolitycznej

hemolitycznej

−

−

ż

ółto

ż

ółto--zielony:

zielony:

bilirubina

bilirubina /

/ b

bili

iliw

werd

erdyna

yna

−

−

czerwony:

czerwony:

krew

krew /

/ hemoglobina

hemoglobina

−

−

czerwono

czerwono--brunatny:

brunatny: krew zakwaszona

krew zakwaszona ((ostre z. kł

ę

buszków

ostre z. kł

ę

buszków))

−

−

ciemnobrunatny:

ciemnobrunatny:

melanina, masywna hematuria, długo

melanina, masywna hematuria, długo

przechowywana próbka moczu

przechowywana próbka moczu

Zmętnienie

Zmętnienie::

(świeżo oddany mocz powinien być klarowny)

(świeżo oddany mocz powinien być klarowny)

−

−

najczęściej komórki lub kryształy (krystaluria szczególnie w

najczęściej komórki lub kryształy (krystaluria szczególnie w
moczu alkalicznym)

moczu alkalicznym)..

Ocena makroskopowa

Ocena makroskopowa

moczu alkalicznym)

moczu alkalicznym)..

−

−

Czasem leukocyturia, ropomocz, obecność dużej liczby

Czasem leukocyturia, ropomocz, obecność dużej liczby
komórek nabłonkowych.

komórek nabłonkowych.

−

−

Znacznego stopnia krystaluria (może wywołać częstomoczu i

Znacznego stopnia krystaluria (może wywołać częstomoczu i
bolesne parcia na mocz, co może być przyczyną błędnego

bolesne parcia na mocz, co może być przyczyną błędnego
rozpoznania zakażenia układu moczowego i wdrożenia

rozpoznania zakażenia układu moczowego i wdrożenia
terapii przeciwbakteryjnej).

terapii przeciwbakteryjnej).

−

−

Bakterie dają opalescencję, która nie znika nawet po

Bakterie dają opalescencję, która nie znika nawet po
odwirowaniu.

odwirowaniu.

−

−

Wątpliwości rozwiewa badanie osadu moczu

Wątpliwości rozwiewa badanie osadu moczu

Ilość dobowa moczu

Ilość dobowa moczu

Prawidłowa diureza :

Prawidłowa diureza :

1000

1000 –

– 1500 ml/dob

ę

1500 ml/dob

ę

1000

1000 –

– 1500 ml/dob

ę

1500 ml/dob

ę

Zaburzenia w ilo

ś

ci oddawanego moczu:

Zaburzenia w ilo

ś

ci oddawanego moczu:

--

bezmocz

bezmocz

= anuria (< 100 ml/dob

ę

),

= anuria (< 100 ml/dob

ę

),

--

sk

ą

pomocz

sk

ą

pomocz

= oliguria (100

= oliguria (100 -- 400 ml/dob

ę

),

400 ml/dob

ę

),

--

wielomocz

wielomocz

= poliuria (> 2000 ml/dob

ę

)

= poliuria (> 2000 ml/dob

ę

)

Ilość dobowa moczu

Ilość dobowa moczu

Zmniejszenie diurezy

Zmniejszenie diurezy

-- (fizjologicznie

(fizjologicznie

ograniczone dostarczanie płynów), ciężkie

ograniczone dostarczanie płynów), ciężkie

schorzenia nerek, niewydolność krążenia,

schorzenia nerek, niewydolność krążenia,

poty, biegunka, ostre choroby zakaźne

poty, biegunka, ostre choroby zakaźne

Skąpomocz, bezmocz

Skąpomocz, bezmocz

–

– ostra i przewlekła

ostra i przewlekła

niewydolność nerek

niewydolność nerek

Zwiększenie diurezy

Zwiększenie diurezy

–

– (fizjologicznie

(fizjologicznie

zwiększone przyjmowanie płynów),

zwiększone przyjmowanie płynów),

pierwotne lub wtórne uszkodzenie nerek,

pierwotne lub wtórne uszkodzenie nerek,

diureza osmotyczna

diureza osmotyczna

Analiza chemiczna

Analiza chemiczna

testy paskowe

testy paskowe

-- Zgodnie z zasadami suchej chemii

Zgodnie z zasadami suchej chemii

--Szereg pół reakcyjnych przystosowanych

Szereg pół reakcyjnych przystosowanych

do jako

ś

ciowego lub półilo

ś

ciowego

do jako

ś

ciowego lub półilo

ś

ciowego

do jako

ś

ciowego lub półilo

ś

ciowego

do jako

ś

ciowego lub półilo

ś

ciowego

oznaczania wybranych składników moczu

oznaczania wybranych składników moczu

--Pola testowe zawieraj

ą

substancje zwi

ą

zane

Pola testowe zawieraj

ą

substancje zwi

ą

zane

z faz

ą

stał

ą

reaguj

ą

ce ze składnikami moczu

z faz

ą

stał

ą

reaguj

ą

ce ze składnikami moczu

--W wyniku tej reakcji powstaj

ą

barwne

W wyniku tej reakcji powstaj

ą

barwne

produkty, co pozwala na ocen

ę

wyst

ę

powania

produkty, co pozwala na ocen

ę

wyst

ę

powania

i oszacowanie st

ęż

enia badanego elementu

i oszacowanie st

ęż

enia badanego elementu

Analiza chemiczna

Analiza chemiczna

testy paskowe

testy paskowe

Ocena wzrokowa:

Ocena wzrokowa:

Ocena reflektometryczna:

Ocena reflektometryczna:

1

4

3

2

5

Analiza chemiczna

Analiza chemiczna

testy paskowe

testy paskowe

Glukoza

Glukoza

Bilirubina

Bilirubina

Ciała ketonowe

Ciała ketonowe

Ciężar właściwy

Ciężar właściwy

Hb/krwinki

Hb/krwinki

pH

pH

Białko

Białko

Urobilinogen

Urobilinogen

Azotyny

Azotyny

Esteraza leukocytarna

Esteraza leukocytarna

1.000

1.000

1.000

1.000

1.005

1.005

1.005

1.005

1.010

1.010

1.010

1.010

Zasada metody

Zasada metody

Testy paskowe

Testy paskowe ::

Ciężar właściwy

Ciężar właściwy

1.010

1.010

1.010

1.010

1.015

1.015

1.015

1.015

1.020

1.020

1.020

1.020

1.025

1.025

1.025

1.025

1.030

1.030

1.030

1.030

Elektrolity w próbce (

Elektrolity w próbce (H

H

+

+

))

reaguj

ą

z

reaguj

ą

z bł

ę

kitem bromotymolowym

bł

ę

kitem bromotymolowym

co powoduje

co powoduje

zmian

ę

barwy wska

ź

nika

zmian

ę

barwy wska

ź

nika

Odczyt w ci

ą

gu 45 sekund

Odczyt w ci

ą

gu 45 sekund

prawidłowo

prawidłowo: 1.0

: 1.016

16--1.0

1.022

22

Znaczenie:

prawidłowy mocz 1,016 – 1,022 kg/L

- oznaczany bezpo

ś

rednio na podstawie st

ęż

enia zawartych w nim

elektrolitów, a nie ocenia zawarto

ś

ci substancji wpływaj

ą

cych na

c.wł.

Ograniczenia

Zastosowanie i ograniczenia oznaczania ciężaru

Zastosowanie i ograniczenia oznaczania ciężaru
właściwego moczu

właściwego moczu

Ograniczenia

- gdy białko/glukoza w ilo

ś

ci o ka

ż

de 10g/L to wzrost g

ę

sto

ś

ci

wzgl

ę

dnej o 0.003 kg/L

- nie oznacza nie zjonizowanych osmolitów (np. glukozy, mocznika,
białka,

ś

r. cieniuj

ą

cych)

- gdy przewidujemy glukozuri

ę

– nale

ż

y u

ż

y

ć

urometru

Standaryzacja:

-

g

ę

sto

ść

wzgl

ę

dn

ą

okre

ś

la si

ę

w próbce moczu po co najmniej

o

ś

miogodzinnej przerwie w przyjmowaniu płynów

Wyniki nieprawidłowe:

-

hipostenuria

: obni

ż

enie ci

ęż

aru wła

ś

ciwego

poni

ż

ej 1.009kg/L

Zastosowanie i ograniczenia oznaczania ciężaru

Zastosowanie i ograniczenia oznaczania ciężaru
właściwego moczu

właściwego moczu

poni

ż

ej 1.009kg/L

-

izostenuria:

utrzymywanie si

ę

w stałych

granicach 1,009 – 1,012 kg/L (ci

ęż

ar

odbiałczonego osocza)

ś

wiadczy o niezdolno

ś

ci

nerek do zag

ę

szczania i rozcie

ń

czania

Wartość diagnostyczna:

Wartość diagnostyczna:

Obniżenie ciężaru wł. związane upośledzeniem

Obniżenie ciężaru wł. związane upośledzeniem
zagęszczania:

zagęszczania:

–

– Choroby nerek (PChN, Odmiedniczkowe Zapalenie

Choroby nerek (PChN, Odmiedniczkowe Zapalenie
Nerek)

Nerek)

Nerek)

Nerek)

–

– Uszkodzenie cewek nerkowych przez leki (tetracykliny,

Uszkodzenie cewek nerkowych przez leki (tetracykliny,
sole litu)

sole litu)

–

– Uszkodzenie cewek długotrwałym zastojem moczu

Uszkodzenie cewek długotrwałym zastojem moczu

–

– Hiperkalcemia

Hiperkalcemia

–

– Choroby podwzgórza: moczówka prosta

Choroby podwzgórza: moczówka prosta

–

– Leki moczopędne

Leki moczopędne

–

– Nadmierna podaż płynów

Nadmierna podaż płynów

Wartość diagnostyczna:

Wartość diagnostyczna:

Wzrost ciężaru właściwego moczu:

Wzrost ciężaru właściwego moczu:

–

– Odwodnienia

Odwodnienia

–

– Białkomocz

Białkomocz

–

– Glikozuria

Glikozuria

–

– Po podaniu środków kontrastowych

Po podaniu środków kontrastowych

–

– Po podaniu związków wysokocząsteczkowych:

Po podaniu związków wysokocząsteczkowych:
mannitol, dekstran

mannitol, dekstran

Źródło błędów: mała dokładność testu paskowego, w

Źródło błędów: mała dokładność testu paskowego, w
wypadkach wątpliwych zalecany jest pomiar ciężaru

wypadkach wątpliwych zalecany jest pomiar ciężaru
właściwego za pomocą urometru

właściwego za pomocą urometru

Testy paskowe

Testy paskowe ::

pH

pH

5.0

5.0

5.0

5.0

6.0

6.0

6.0

6.0

Zasada testu:

Zasada testu:

6.5

6.5

6.5

6.5

7.0

7.0

7.0

7.0

7.5

7.5

7.5

7.5

8.0

8.0

8.0

8.0

8.5

8.5

8.5

8.5

H

H

+

+

oddziaływuj

ą

z

oddziaływuj

ą

z::

Czerwieni

ą

metylow

ą

Czerwieni

ą

metylow

ą

((wysokie st

ęż

enie

wysokie st

ęż

enie –

–

niskie pH

niskie pH)), a

, a

Bł

ę

kit Bromotymolowy

Bł

ę

kit Bromotymolowy

((w niskim st

ęż

eniu

w niskim st

ęż

eniu

wysokie pH

wysokie pH),

), tworz

ą

kompleksy barwne

tworz

ą

kompleksy barwne

((system podwójnych wska

ź

ników

system podwójnych wska

ź

ników))

Odczyt w ci

ą

gu 60 sekund

Odczyt w ci

ą

gu 60 sekund

Prawidłowo:

Prawidłowo: 5

5.5

.5--8.0

8.0

Warto

ść

diagnostyczna:

Warto

ść

diagnostyczna:

Odczyn kwaśny moczu: pH < 5.5

Odczyn kwaśny moczu: pH < 5.5

–

– Dieta wysokobiałkowa

Dieta wysokobiałkowa

–

– Głodzenie

Głodzenie

–

– Kwasica metaboliczna

Kwasica metaboliczna

–

– Leki zakwaszające

Leki zakwaszające

–

– Biegunki

Biegunki

–

– Skaza moczanowa

Skaza moczanowa

–

– Gruźlica nerek

Gruźlica nerek

Warto

ść

diagnostyczna:

Warto

ść

diagnostyczna:

Odczyn zasadowy moczu: pH > 7.5

Odczyn zasadowy moczu: pH > 7.5

–

– Dieta jarska

Dieta jarska

–

– Kwasica kanalikowa (nerka wydziela HCO

Kwasica kanalikowa (nerka wydziela HCO

3

3

))

3

3

–

– Niektóre leki, np. inhibitory anhydrazy węglanowej

Niektóre leki, np. inhibitory anhydrazy węglanowej

–

– Bakterie ureazo

Bakterie ureazo--dodatnie (rozkładające mocznik do

dodatnie (rozkładające mocznik do

amoniaku)

amoniaku)

Negat

Negatywny

ywny

Negat

Negatywny

ywny

Testy paskowe

Testy paskowe::

Glu

Glukoza

koza

Oksydaza glukozy

Oksydaza glukozy

Zasada metody

Zasada metody

+ (50 mg/dL)

+ (50 mg/dL)

+ (50 mg/dL)

+ (50 mg/dL)

++ (

++ (1

100 mg/dL)

00 mg/dL)

++ (

++ (1

100 mg/dL)

00 mg/dL)

+++ (

+++ (3

300 mg/dL)

00 mg/dL)

+++ (

+++ (3

300 mg/dL)

00 mg/dL)

++++ (

++++ (1

1000+ mg/dL)

000+ mg/dL)

++++ (

++++ (1

1000+ mg/dL)

000+ mg/dL)

Glu

Gluk

ko

oza

za + 2 H

+ 2 H

2

2

O

O + O

+ O

2

2

---

--->

>

Kwas glukonowy

Kwas glukonowy + 2 H

+ 2 H

2

2

O

O

2

2

Oksydaza glukozy

Oksydaza glukozy

powstały

powstały H

H

2

2

O

O

2

2

+

+ TMB

TMB

---

--->

>

barwny kompleks

barwny kompleks

TMB

TMB

+ H

+ H

2

2

O

O

Peroksydaza chrzanu

Peroksydaza chrzanu

Odczyt w ci

ą

gu

Odczyt w ci

ą

gu 30 se

30 sekund

kund

Prawidłowo

Prawidłowo: Negat

: Negatywny

ywny

Znaczenie

Znaczenie

(poziom glukozy w moczu zale

ż

y od jej poziomu we

(poziom glukozy w moczu zale

ż

y od jej poziomu we

krwi, progu nerkowego dla glukozy oraz wydolno

ś

ci

krwi, progu nerkowego dla glukozy oraz wydolno

ś

ci

resorpcyjnej kanalików proksymalnych)

resorpcyjnej kanalików proksymalnych)

–

– Prawidłowo nie wyst

ę

puje

Prawidłowo nie wyst

ę

puje

(nie przekracza 300 mg/dob

ę

)

(nie przekracza 300 mg/dob

ę

)

–

– W cukrzycy

W cukrzycy..

–

– Glikozuria nerkowa (tubulopatia, Zespół Fanconiego, zaburzenia

Glikozuria nerkowa (tubulopatia, Zespół Fanconiego, zaburzenia

Zastosowanie i ograniczenia testu:

Zastosowanie i ograniczenia testu:

Glukoza

Glukoza

–

– Glikozuria nerkowa (tubulopatia, Zespół Fanconiego, zaburzenia

Glikozuria nerkowa (tubulopatia, Zespół Fanconiego, zaburzenia
polekowe)

polekowe)

–

– Fizjologicznie mo

ż

e wyst

ę

powa

ć

u kobiet w ci

ąż

y i wcze

ś

niaków

Fizjologicznie mo

ż

e wyst

ę

powa

ć

u kobiet w ci

ąż

y i wcze

ś

niaków

Ograniczenia

Ograniczenia

–

– interferencje

interferencje:

: czynniki redukuj

ą

ce

czynniki redukuj

ą

ce,

, ketony

ketony -- zani

ż

aj

ą

zani

ż

aj

ą

–

– pH<5

pH<5 -- zani

ż

a

zani

ż

a

–

–

Ś

rodki utleniaj

ą

ce

Ś

rodki utleniaj

ą

ce -- zawy

ż

aj

ą

zawy

ż

aj

ą

–

– nie oznacza laktozy, galaktozy, fruktozy

nie oznacza laktozy, galaktozy, fruktozy..

Negat

Negatywny

ywny

Negat

Negatywny

ywny

Testy paskowe

Testy paskowe ::

Ciała ketonowe

Ciała ketonowe

Zasada metody

Zasada metody

+ (5 mg/dL)

+ (5 mg/dL)

+ (5 mg/dL)

+ (5 mg/dL)

++ (

++ (15

15 mg/dL)

mg/dL)

++ (

++ (15

15 mg/dL)

mg/dL)

+++ (

+++ (50

50 mg/dL)

mg/dL)

+++ (

+++ (50

50 mg/dL)

mg/dL)

++++ (1

++++ (15

50 mg/dL)

0 mg/dL)

++++ (1

++++ (15

50 mg/dL)

0 mg/dL)

Kwas Acetooctowy

Kwas Acetooctowy +

+ Nitroprusydek

Nitroprusydek

(ob. glicyna)

(ob. glicyna)------

------>

>

Kompleks barwny

Kompleks barwny

Odczyt w ci

ą

gu

Odczyt w ci

ą

gu 4

40 se

0 sekund

kund

Prawidłowo

Prawidłowo: Negat

: Negatywny

ywny

Znaczenie

Znaczenie –

–

prawidłowo nie wyst

ę

puj

ą

prawidłowo nie wyst

ę

puj

ą

-- przedłu

ż

aj

ą

ce si

ę

głodzenie, dieta bogatotłuszczowa i ubogow

ę

glowodanowa,

przedłu

ż

aj

ą

ce si

ę

głodzenie, dieta bogatotłuszczowa i ubogow

ę

glowodanowa,

wysiłek fizyczny

wysiłek fizyczny
-- cukrzycowa kwasica ketonowa

cukrzycowa kwasica ketonowa

-- gor

ą

czka, wymioty, biegunka, zatrucia,

gor

ą

czka, wymioty, biegunka, zatrucia,

-- wyniszczenie organizmu w chorobach nowotworowych, mocznica

wyniszczenie organizmu w chorobach nowotworowych, mocznica

Zastosowanie i ograniczenia oznaczania ciał

Zastosowanie i ograniczenia oznaczania ciał
ketonowych w moczu

ketonowych w moczu

-- wyniszczenie organizmu w chorobach nowotworowych, mocznica

wyniszczenie organizmu w chorobach nowotworowych, mocznica

Ograniczenia

Ograniczenia

-- interferencje

interferencje:

: oznacza tylko acetooctan i w niewielkim stopniu aceton

oznacza tylko acetooctan i w niewielkim stopniu aceton

-- Nie oznacza kwasu hydroksymasłowego (norm. 75%, kwasica ketonowa ponad 90%)

Nie oznacza kwasu hydroksymasłowego (norm. 75%, kwasica ketonowa ponad 90%)

-- przy wyprowadzaniu chorego z kwasicy

przy wyprowadzaniu chorego z kwasicy –

– spadek zawarto

ś

ci ciał ketonowych w

spadek zawarto

ś

ci ciał ketonowych w

moczu

moczu

Inne testy

Inne testy

-- wskazane oznaczenie glukozy w surowicy w celu potwierdzenia cukrzycowej

wskazane oznaczenie glukozy w surowicy w celu potwierdzenia cukrzycowej

kwasicy ketonowej

kwasicy ketonowej

Negat

Negatywny

ywny

Negat

Negatywny

ywny

Testy paskowe:

Testy paskowe:

Bilirubin

Bilirubina

a

Zasada metody

Zasada metody

+ (

+ (słaby

słaby))

+ (

+ (słaby

słaby))

++ (

++ (

ś

redni

ś

redni))

++ (

++ (

ś

redni

ś

redni))

+++ (s

+++ (silny

ilny))

+++ (s

+++ (silny

ilny))

Bilirubin

Bilirubina

a +

+ sół Dwuazowa

sół Dwuazowa

----

---->

>

Azobilirubin

Azobilirubina

a

H

H

+

+

Zasada metody

Zasada metody

Odczyt w ci

ą

gu

Odczyt w ci

ą

gu 30 se

30 sekund

kund

Prawidłowo

Prawidłowo: Negat

: Negatywny

ywny

Znaczenie

(wynik prawidłowy – ujemny)

- czuło

ść

testu jest tak dobrana aby prawidłowo 1/3 bilirubiny (z 17

µ

mol/L),

która jest zestryfikowana przechodz

ą

ca do moczu dawała wynik ujemny

- wzrost bilirubiny bezpo

ś

redniej (koreluje z urobilinogenem i poziomem

bilirubiny w surowicy)

Ograniczenia

Zastosowanie i ograniczenia oznaczania bilirubiny

Zastosowanie i ograniczenia oznaczania bilirubiny
w moczu

w moczu

Ograniczenia

- interferencje: przedłu

ż

ona ekspozycja próbki na

ś

wiatło (bo rozpad

bilirubiny sprz

ęż

onej)

- identyfikacja tylko bilirubiny bezpo

ś

redniej, sprz

ęż

onej z kwasem

glukonowym lub siarkowym

- wit C i azotyny zani

ż

aj

ą

wynik

Inne testy

- wi

ę

cej informacji dostarcza oznaczenie bilirubiny po

ś

redniej i

bezpo

ś

redniej w surowicy krwi

Hiperbilirubinemie:

Hiperbilirubinemie:

--

nadm. hemoliza

nadm. hemoliza

--

Zab. wychwytu

Zab. wychwytu

--

Zab. sprzęgania

Zab. sprzęgania

Upośledzenie

Upośledzenie
odpływu żółci

odpływu żółci

Uszkodzenie

Uszkodzenie
hepatocyta z

hepatocyta z
towarzyszącą

towarzyszącą
niewydolnością

niewydolnością

Przykłady

Przykłady

Ż.hemolityczna

Ż.hemolityczna
Ż. noworodków

Ż. noworodków

Ż. Mechaniczna

Ż. Mechaniczna
Z. Dubin

Z. Dubin--Jonsona

Jonsona

Wirusowe

Wirusowe
zapalenie wątroby

zapalenie wątroby

Ż. noworodków

Ż. noworodków
Z. Gilberta

Z. Gilberta
Z. Criglera

Z. Criglera--Najara

Najara

Z. Dubin

Z. Dubin--Jonsona

Jonsona

B. Niesprzężona

B. Niesprzężona

//

B. Sprzężona

B. Sprzężona

0/

0/

B. W moczu

B. W moczu

0

0

Urobilinogen w

Urobilinogen w
moczu

moczu

0

0

Sterkobilinogen w

Sterkobilinogen w
kale

kale

/0

/0

0.2 mg/dL

0.2 mg/dL

0.2 mg/dL

0.2 mg/dL

Testy paskowe

Testy paskowe ::

Urobilinogen

Urobilinogen

Zasada testu:

Zasada testu:

1 mg/dL

1 mg/dL

1 mg/dL

1 mg/dL

4

4 mg/dL

mg/dL

4

4 mg/dL

mg/dL

8

8 mg/dL

mg/dL

8

8 mg/dL

mg/dL

12

12 mg/dL

mg/dL

12

12 mg/dL

mg/dL

Urobilinogen +

Urobilinogen + p

p--dietyloaminobenzaldehyd

dietyloaminobenzaldehyd

-------

------->

>

Ró

ż

owy kompleks

Ró

ż

owy kompleks

((reakcja Ehrlicha

reakcja Ehrlicha))

Odczyt w ci

ą

gu 60 sekund

Odczyt w ci

ą

gu 60 sekund

Prawidłowo

Prawidłowo:

: <

<1.0 mg/dL

1.0 mg/dL

Znaczenie

Znaczenie

(test wykrywa urobilinogen w st

ęż

eniu prawidłowym i

(test wykrywa urobilinogen w st

ęż

eniu prawidłowym i

podwy

ż

szonym)

podwy

ż

szonym)

-- Wysoki

Wysoki:

: wzrost przemian w

ą

trobowych bilirubiny

wzrost przemian w

ą

trobowych bilirubiny

-- Niski

Niski:

: zastój

ż

ółci

zastój

ż

ółci

Ograniczenia

Ograniczenia

-- interferencje

interferencje:

: przedłu

ż

ona ekspozycja próbki na tlen

przedłu

ż

ona ekspozycja próbki na tlen

Zastosowanie i ograniczenia oznaczania

Zastosowanie i ograniczenia oznaczania
urobilinogenu w moczu

urobilinogenu w moczu

-- interferencje

interferencje:

: przedłu

ż

ona ekspozycja próbki na tlen

przedłu

ż

ona ekspozycja próbki na tlen

(urobilinogen

(urobilinogen

---

--->

>

urobilin

urobilina

a))

-- niskie st

ęż

enie urobilinogenu jest niewykrywalne (np. w

ż

ółtaczce mechanicznej)

niskie st

ęż

enie urobilinogenu jest niewykrywalne (np. w

ż

ółtaczce mechanicznej)

-- kwas p

kwas p--aminosalicylowy, chloropromazyna, sulfonamidy powoduj

ą

wzrost

aminosalicylowy, chloropromazyna, sulfonamidy powoduj

ą

wzrost

urobilinogenu

urobilinogenu
-- azotyny powoduj

ą

spadek urobilinogenu

azotyny powoduj

ą

spadek urobilinogenu

Inne testy

Inne testy

-- oznaczenie bilirubiny całkowitej i bezpo

ś

redniej w

oznaczenie bilirubiny całkowitej i bezpo

ś

redniej w

surowicy

surowicy

Zaburzenia wydalania urobilinogenu:

Zaburzenia wydalania urobilinogenu:

Wzmożone wydalanie:

Wzmożone wydalanie:

–

– Upośledzenie czynności wątroby (wzw, zapalenie,

Upośledzenie czynności wątroby (wzw, zapalenie,

marskość)

marskość)

–

– Nowotwory i torbirle wątroby

Nowotwory i torbirle wątroby

–

– Wzmożony rozpad hemoglobiny (niedokrwistość

Wzmożony rozpad hemoglobiny (niedokrwistość

–

– Wzmożony rozpad hemoglobiny (niedokrwistość

Wzmożony rozpad hemoglobiny (niedokrwistość

hemolityczna, hemoliza wewnątrznaczyniowa)

hemolityczna, hemoliza wewnątrznaczyniowa)

–

– Nadprodukcja urobilinogenu w zaparciach, niedrożności i

Nadprodukcja urobilinogenu w zaparciach, niedrożności i

zapaleniu jelit

zapaleniu jelit

Całkowity brak urobilinogenu:

Całkowity brak urobilinogenu:

–

– Żółtaczka mechaniczna (zablokowany odpływ żółci)

Żółtaczka mechaniczna (zablokowany odpływ żółci)

–

– Toksyczne uszkodzenie wątroby (hamowanie

Toksyczne uszkodzenie wątroby (hamowanie

wytwarzania żółci)

wytwarzania żółci)

–

– Całkowity brak flory bakteryjnej (antybiotykotrapia lub

Całkowity brak flory bakteryjnej (antybiotykotrapia lub

fizjologicznie u noworodków

fizjologicznie u noworodków))

Negat

Negatywny

ywny

Negat

Negatywny

ywny

ś

lad

ś

lad

((brak hemolizy

brak hemolizy))

ś

lad

ś

lad

((brak hemolizy

brak hemolizy))

Testy paskowe

Testy paskowe ::

Krew

Krew

Zasada metody

Zasada metody

Odczynnik lizuj

ą

cy powoduje liz

ę

Odczynnik lizuj

ą

cy powoduje liz

ę

erytrocytów

erytrocytów

ś

redni

ś

redni

((brak hemolizy

brak hemolizy))

ś

redni

ś

redni

((brak hemolizy

brak hemolizy))

1+ (ca 10 E/

1+ (ca 10 E/

µµµµµµµµ

ll

))

1+ (ca 10 E/

1+ (ca 10 E/

µµµµµµµµ

ll

))

+

++ (

+ (ca 25 E/

ca 25 E/

µµµµµµµµ

ll))

+

++ (

+ (ca 25 E/

ca 25 E/

µµµµµµµµ

ll))

+

+++ (

++ (ca 50 E/

ca 50 E/

µµµµµµµµ

ll))

+

+++ (

++ (ca 50 E/

ca 50 E/

µµµµµµµµ

ll))

+++ (

+++ (ca 250 E/

ca 250 E/

µµµµµµµµ

ll))

+++ (

+++ (ca 250 E/

ca 250 E/

µµµµµµµµ

ll))

Dwuhydronadtlenek dwuizopropylbenzenu

Dwuhydronadtlenek dwuizopropylbenzenu

+

+ T

TMB

MB

------------

------------>

>

barwny kompleks

barwny kompleks

Hem

Hem

erytrocytów

erytrocytów

Odczyt w ci

ą

gu 60 sekund

Odczyt w ci

ą

gu 60 sekund

Prawidłowo

Prawidłowo: Negat

: Negatywny

ywny

Znaczenie

Znaczenie

(peroksydazopodobne własno

ś

ci hemoglobiny)

(peroksydazopodobne własno

ś

ci hemoglobiny)

-- Hematuria (

Hematuria (zapalenie nerek

zapalenie nerek,

, uraz

uraz, etc)

, etc)

-- Hemoglobinuria (

Hemoglobinuria (hemoliza

hemoliza, etc)

, etc)

-- Myoglobinuria (rabdom

Myoglobinuria (rabdomiiol

oliza

iza, etc)

, etc)

Ograniczenia

Ograniczenia

Zastosowanie i ograniczenia oznaczania

Zastosowanie i ograniczenia oznaczania
hemoglobiny w moczu

hemoglobiny w moczu

Ograniczenia

Ograniczenia

-- interferencje

interferencje:

: mioglobina, czynniki redukuj

ą

ce

mioglobina, czynniki redukuj

ą

ce,

, peroksydazy

peroksydazy

drobnoustrojów

drobnoustrojów
-- wykrywaj

ą

Hb i nieuszkodzone erytrocyty

wykrywaj

ą

Hb i nieuszkodzone erytrocyty

-- nie mo

ż

na odró

ż

ni

ć

powy

ż

szych zaburze

ń

nie mo

ż

na odró

ż

ni

ć

powy

ż

szych zaburze

ń

Inne testy

Inne testy

-- wynik dodatni powinien by

ć

potwierdzony badaniem mikroskopowym

wynik dodatni powinien by

ć

potwierdzony badaniem mikroskopowym

moczu dla potwierdzenia lub wykluczenia obecno

ś

ci E i oceny

moczu dla potwierdzenia lub wykluczenia obecno

ś

ci E i oceny

morfologicznej (izomorficzne, dysmorficzne)

morfologicznej (izomorficzne, dysmorficzne)
-- cytologia moczu

cytologia moczu

Czuło

ść

analityczna testów paskowych 0.2

Czuło

ść

analityczna testów paskowych 0.2 –

– 0.6 mg/l Hb,

0.6 mg/l Hb,

albo 5

albo 5 –

– 10 E/mikrolitr

10 E/mikrolitr

--

fizjologiczna erytrocyturia: do 5 E/mikrolitr, co odpowiada ok.

fizjologiczna erytrocyturia: do 5 E/mikrolitr, co odpowiada ok.

3

3--4 E wpw w osadzie ogl

ą

danym w powi

ę

kszeniu 400x

4 E wpw w osadzie ogl

ą

danym w powi

ę

kszeniu 400x

-- patologiczna erytrtocyturia: > 10 E/mikrolitr (krwinkomocz)

patologiczna erytrtocyturia: > 10 E/mikrolitr (krwinkomocz)

Uwagi do oznaczania hemoglobiny w moczu

Uwagi do oznaczania hemoglobiny w moczu

-- patologiczna erytrtocyturia: > 10 E/mikrolitr (krwinkomocz)

patologiczna erytrtocyturia: > 10 E/mikrolitr (krwinkomocz)

-- Myoglobinuria (rabdom

Myoglobinuria (rabdomiiol

oliza

iza, etc)

, etc)

Krwinkomocz

Krwinkomocz

–

– krwiomocz mikroskopowy, mikrohematuria,

krwiomocz mikroskopowy, mikrohematuria,

w ilo

ś

ci niewidocznej gołym okiem

w ilo

ś

ci niewidocznej gołym okiem

Krwiomocz

Krwiomocz

–

– makrohematuria

makrohematuria –

– obecno

ść

w moczu

obecno

ść

w moczu

erytrocytów w ilo

ś

ci zmieniaj

ą

cej jego zabarwienie

erytrocytów w ilo

ś

ci zmieniaj

ą

cej jego zabarwienie

Negatywny

Negatywny

Testy paskowe

Testy paskowe ::

Esteraza leukocytarna

Esteraza leukocytarna

Ester kwasu Indoksylkarbonowego

Esterazy

Zasada testu:

Ś

lad

Ś

lad

+ (10-25 L/

µµµµ

l)

+ (10-25 L/

µµµµ

l)

++ (ca 75 L/

µµµµ

l)

++ (ca 75 L/

µµµµ

l)

+++ (ca 500 L/

µµµµ

l)

+++ (ca 500 L/

µµµµ

l)

------------>

hydroksyfenolopirol

Esterazy

hydroksyfenolopirol + sól dwuazowa

------------->

Barwny kompleks

Odczyt w ci

ą

gu 2 minut

Prawidłowo: Negatywny

Znaczenie (aktywno

ść

swoistych esteraz w azurofilnych

Znaczenie (aktywno

ść

swoistych esteraz w azurofilnych

ziarnisto

ś

ciach granulocytów i makrofagów)

ziarnisto

ś

ciach granulocytów i makrofagów)

-- próg detekcji 5

próg detekcji 5 –

– 25 leukoctów/mikrolitr

25 leukoctów/mikrolitr

-- w moczu prawidłowym nie ma aktywnosci esteraz (< 6 leukoc/mikrolitr)

w moczu prawidłowym nie ma aktywnosci esteraz (< 6 leukoc/mikrolitr)

--

w fizjologii 5 leukoctów wpw przy powi

ę

kszeniu 400x

w fizjologii 5 leukoctów wpw przy powi

ę

kszeniu 400x

Ograniczenia

Ograniczenia

Zastosowanie i ograniczenia oznaczania esterazy

Zastosowanie i ograniczenia oznaczania esterazy
leukocytarnej w moczu

leukocytarnej w moczu

Ograniczenia

Ograniczenia

-- metoda nie wykrywa limfocytów (w osadzie moczu mog

ą

by

ć

)

metoda nie wykrywa limfocytów (w osadzie moczu mog

ą

by

ć

)

-- dodatni wynik testu wymaga weryfikacji w mikroskopowym badaniu

dodatni wynik testu wymaga weryfikacji w mikroskopowym badaniu

osadu moczu

osadu moczu
-- wynik (+) na obecno

ść

leukocytów nie zawsze jest potwierdzony

wynik (+) na obecno

ść

leukocytów nie zawsze jest potwierdzony

badaniem mikroskopowym, poniewa

ż

w moczu hipotonicznym lub zbyt

badaniem mikroskopowym, poniewa

ż

w moczu hipotonicznym lub zbyt

długo przetrzymywanym w warunkach in vitro leukocyty ulegaj

ą

autolizie

długo przetrzymywanym w warunkach in vitro leukocyty ulegaj

ą

autolizie

Inne testy

Inne testy

-- ocena mikroskopowa moczu

ocena mikroskopowa moczu (WBC

(WBC i bakterie

i bakterie))

-- posiewy moczu

posiewy moczu

Leukocyturia

Leukocyturia

jest wyrazem procesu zapalnego w

jest wyrazem procesu zapalnego w

układzie moczowym (niekoniecznie o charakterze

układzie moczowym (niekoniecznie o charakterze
infekcyjnym):

infekcyjnym):

Zastosowanie oznaczania esterazy leukocytarnej w

Zastosowanie oznaczania esterazy leukocytarnej w
moczu

moczu

-- w kł

ę

buszkowym zapaleniu nerek

w kł

ę

buszkowym zapaleniu nerek

-- w zaka

ż

eniu układu moczowego

w zaka

ż

eniu układu moczowego

-- w kamicy

w kamicy

-- przy u

ż

yciu cewnika zało

ż

onego do p

ę

cherza moczowego

przy u

ż

yciu cewnika zało

ż

onego do p

ę

cherza moczowego

-- po długotrwałym wysiłku fizycznym

po długotrwałym wysiłku fizycznym

-- po gor

ą

czce

po gor

ą

czce

-- w niewydolno

ś

ci kr

ąż

enia

w niewydolno

ś

ci kr

ąż

enia

-- w zespole nerczycowym

w zespole nerczycowym

-- w zapaleniu wyrostka robaczkowego

w zapaleniu wyrostka robaczkowego

Testy paskowe

Testy paskowe ::

Azotyny

Azotyny

H+

H+

Zasada testu:

Zasada testu:

Negat

Negatywny

ywny

Negat

Negatywny

ywny

Po

Pozy

zyttywny

ywny

Po

Pozy

zyttywny

ywny

Zwi

ą

zek dwuazowy

Zwi

ą

zek dwuazowy + Tetrahydrobenzo

+ Tetrahydrobenzochinolon

chinolon

----------

---------->

>

Czerwony azobarwnik

Czerwony azobarwnik

Azotyny

Azotyny +

+ sulfanilid

sulfanilid

-------

------->

>

Zwi

ą

zek dwuazowy

Zwi

ą

zek dwuazowy

H+

H+

Odczyt w ci

ą

gu 60 sekund

Odczyt w ci

ą

gu 60 sekund

Prawidłowo

Prawidłowo: Negat

: Negatywny

ywny

Znaczenie

Znaczenie –

– powstaj

ą

w wyniku redukcji wydalanych z moczem

powstaj

ą

w wyniku redukcji wydalanych z moczem

azotanów pochodzenia pokarmowego przez bakterie Gram (

azotanów pochodzenia pokarmowego przez bakterie Gram (--))

-- bakteriuria zwi

ą

zana z zaka

ż

eniem bakteriami Gram(

bakteriuria zwi

ą

zana z zaka

ż

eniem bakteriami Gram(--))

Ograniczenia

Ograniczenia

Zastosowanie i ograniczenia oznaczania azotynów

Zastosowanie i ograniczenia oznaczania azotynów
w moczu

w moczu

Ograniczenia

Ograniczenia

-- interferencje

interferencje:

: przerost bakterii

przerost bakterii

-- test pozwala oznaczy

ć

obecno

ść

bakterii redukuj

ą

cych

test pozwala oznaczy

ć

obecno

ść

bakterii redukuj

ą

cych

azotany do azotynów (Gram(

azotany do azotynów (Gram(--))

))

-- bakterie gram(+) i dro

ż

d

ż

aki nie s

ą

zdolne do redukcji azotanów, zatem nie

bakterie gram(+) i dro

ż

d

ż

aki nie s

ą

zdolne do redukcji azotanów, zatem nie

mog

ą

by

ć

wykrywane t

ą

metod

ą

mog

ą

by

ć

wykrywane t

ą

metod

ą

--

wynik (+) potwierdza bakteriuri

ę

, ale wynik ujemny nie wyklucza jej

wynik (+) potwierdza bakteriuri

ę

, ale wynik ujemny nie wyklucza jej

Inne testy

Inne testy

-- wynik koreluje z esteraz

ą

leukocytarn

ą

wynik koreluje z esteraz

ą

leukocytarn

ą

-- ocena mikroskopowa moczu

ocena mikroskopowa moczu (ba

(bak

kteri

terie

e))

-- posiewy moczu

posiewy moczu

Ograniczenia

Ograniczenia -- cd

cd

-- optymalna próbka do oznaczania azotynów (bakteriurii) to

optymalna próbka do oznaczania azotynów (bakteriurii) to

pierwsza poranna porcja moczu zbieraj

ą

cego si

ę

wcze

ś

niej w

pierwsza poranna porcja moczu zbieraj

ą

cego si

ę

wcze

ś

niej w

p

ę

cherzu moczowym przynajmniej 4 godziny (czas odpowiedni do

p

ę

cherzu moczowym przynajmniej 4 godziny (czas odpowiedni do

redukcji azotynów)

redukcji azotynów)
-- wyniki zawy

ż

one przy długim przechowywaniu próbki w

wyniki zawy

ż

one przy długim przechowywaniu próbki w

Zastosowanie i ograniczenia oznaczania azotynów

Zastosowanie i ograniczenia oznaczania azotynów
w moczu

w moczu

-- wyniki zawy

ż

one przy długim przechowywaniu próbki w

wyniki zawy

ż

one przy długim przechowywaniu próbki w

temperaturze pokojowej (badanie powinno by

ć

wykonane w ci

ą

gu 2

temperaturze pokojowej (badanie powinno by

ć

wykonane w ci

ą

gu 2

godzin, lub nale

ż

y przechowywa

ć

mocz w lodówce)

godzin, lub nale

ż

y przechowywa

ć

mocz w lodówce)

-- wyniki zani

ż

one

wyniki zani

ż

one::

-- przy krótkiej inkubacji moczu w p

ę

cherzu moczowym

przy krótkiej inkubacji moczu w p

ę

cherzu moczowym

przed mikcj

ą

przed mikcj

ą

-- obni

ż

enie wydalania azotanów pochodzenia

obni

ż

enie wydalania azotanów pochodzenia

pokarmowego u pacjentów niedo

ż

ywionych lub w

pokarmowego u pacjentów niedo

ż

ywionych lub w

trakcie

ż

ywienia pozajelitowego

trakcie

ż

ywienia pozajelitowego

-- bakterie gram(+) i dro

ż

d

ż

aki nie s

ą

zdolne do redukcji azotanów

bakterie gram(+) i dro

ż

d

ż

aki nie s

ą

zdolne do redukcji azotanów

i nie s

ą

wykrywane t

ą

metod

ą

i nie s

ą

wykrywane t

ą

metod

ą

-- kwas askorbinowy i zwi

ę

kszony urobilinogen

kwas askorbinowy i zwi

ę

kszony urobilinogen

Bakteriomocz znamienny:

Bakteriomocz znamienny:

-- 10

10

3

3

–

– 10

10

4

4

/ml mo

ż

e

ś

wiadczy

ć

o zaka

ż

eniu dróg moczowych i nerek,

/ml mo

ż

e

ś

wiadczy

ć

o zaka

ż

eniu dróg moczowych i nerek,

tylko u 50% chorych ze znamiennym bakteriomoczem wyst

ę

puje

tylko u 50% chorych ze znamiennym bakteriomoczem wyst

ę

puje

leukocyturia

leukocyturia
-- st

ęż

enie azotynów w moczu >=0.075 mg/dl odpowiada bakteriurii

st

ęż

enie azotynów w moczu >=0.075 mg/dl odpowiada bakteriurii

ponad 10

ponad 10

5

5

/ml (czuło

ść

metody 0.006

/ml (czuło

ść

metody 0.006 –

– 0.1 mg/dl)

0.1 mg/dl)

-- u zdrowych <= 10

u zdrowych <= 10

3

3

/ml

/ml

Bakteriomocz bezobjawowy:

Bakteriomocz bezobjawowy:

Bakteriuria:

Bakteriuria:

Bakteriomocz bezobjawowy:

Bakteriomocz bezobjawowy:

-- wyst

ę

powanie znamiennego bakteriomoczu bez klinicznych

wyst

ę

powanie znamiennego bakteriomoczu bez klinicznych

objawów zaka

ż

enia dróg moczowych

objawów zaka

ż

enia dróg moczowych

Ropomocz:

Ropomocz:

-- mocz zawieraj

ą

cy leukocyty oraz drobnoustroje w takiej ilo

ś

ci,

ż

e

mocz zawieraj

ą

cy leukocyty oraz drobnoustroje w takiej ilo

ś

ci,

ż

e

powoduj

ą

zmian

ę

barwy, zm

ę

tnienie i specyficzny zapach moczu

powoduj

ą

zmian

ę

barwy, zm

ę

tnienie i specyficzny zapach moczu

Ropomocz jałowy:

Ropomocz jałowy:

-- brak wzrostu bakterii na zwyczajnych po

ż

ywkach u chorego z

brak wzrostu bakterii na zwyczajnych po

ż

ywkach u chorego z

leukocyturi

ą

, co mo

ż

e wskazywa

ć

na zaka

ż

enie pr

ą

dkami gru

ź

licy,

leukocyturi

ą

, co mo

ż

e wskazywa

ć

na zaka

ż

enie pr

ą

dkami gru

ź

licy,

bakteriami beztlenowymi, grzybami, wirusami, lub paso

ż

ytami, albo

bakteriami beztlenowymi, grzybami, wirusami, lub paso

ż

ytami, albo

przy spo

ż

ywaniu niesterydowych leków przeciwzapalnych,

przy spo

ż

ywaniu niesterydowych leków przeciwzapalnych,

fenacetyny lub innego leku powoduj

ą

cego

ś

ródmi

ąż

szowe zapalenie

fenacetyny lub innego leku powoduj

ą

cego

ś

ródmi

ąż

szowe zapalenie

nerek

nerek

Negat

Negatywny

ywny

Negat

Negatywny

ywny

Ś

lad

Ś

lad

Ś

lad

Ś

lad

Testy paskowe

Testy paskowe ::

Białko

Białko

Zasada testu

Zasada testu

H

H

H

H

H

H

Pr

Pr

Pr

Pr

Pr

Pr

“

“Bł

ą

d białkowy wska

ź

nika pH

Bł

ą

d białkowy wska

ź

nika pH”

”

Ś

lad

Ś

lad

Ś

lad

Ś

lad

+ (

+ (5

50 mg/dL)

0 mg/dL)

+ (

+ (5

50 mg/dL)

0 mg/dL)

++ (100 mg/dL)

++ (100 mg/dL)

++ (100 mg/dL)

++ (100 mg/dL)

+++ (300 mg/dL)

+++ (300 mg/dL)

+++ (300 mg/dL)

+++ (300 mg/dL)

++++ (

++++ (1

1000 mg/dL)

000 mg/dL)

++++ (

++++ (1

1000 mg/dL)

000 mg/dL)

H

H

H

H

H

H

Pr

Pr

Pr

Pr

Pr

Pr

Pr

Pr Pr

Pr

Pr

Pr

Pr

Pr

Pr

Pr

Pr

Pr

Bł

ę

kit tetrabromofenolowy

Bł

ę

kit tetrabromofenolowy

((buforowany do

buforowany do pH 3.0)

pH 3.0)

H

H

+

+

H

H

+

+

H

H

+

+

H

H

+

+

H

H

+

+

H

H

+

+

Odczyt w ci

ą

gu 60 sekund

Odczyt w ci

ą

gu 60 sekund

Prawidłowo

Prawidłowo: Negat

: Negatywny

ywny

Znaczenie

Znaczenie

-- Proteinuria i zespół nerczycowy

Proteinuria i zespół nerczycowy..

Ograniczenia

Ograniczenia

Zastosowanie i ograniczenia oznaczania białka w

Zastosowanie i ograniczenia oznaczania białka w
moczu

moczu

Ograniczenia

Ograniczenia

-- w te

ś

cie paskowym oznaczana jest głównie albumina,

w te

ś

cie paskowym oznaczana jest głównie albumina,

inne białka nie

inne białka nie ((np

np.. ła

ń

cuchy lekkie immunoglobulin

ła

ń

cuchy lekkie immunoglobulin).

).

-- interferencje

interferencje:

: silnie alkaliczny mocz

silnie alkaliczny mocz..

Inne testy

Inne testy

--

Kwas sulfosalicylowy

Kwas sulfosalicylowy (SSA)

(SSA) –

– próba zm

ę

tnieniowa

próba zm

ę

tnieniowa

-- elektroforeza białek moczu

elektroforeza białek moczu

-- oznaczanie białek Bence Jonesa

oznaczanie białek Bence Jonesa

Białko w moczu:

Białko w moczu:

W warunkch fizjologicznych pojawia si

ę

białkomocz,

W warunkch fizjologicznych pojawia si

ę

białkomocz,

ale nigdy nie przekracza 150 mg/dob

ę

ale nigdy nie przekracza 150 mg/dob

ę

U kobiet w ci

ąż

y mo

ż

e wzrasta

ć

do 300 mg/dob

ę

U kobiet w ci

ąż

y mo

ż

e wzrasta

ć

do 300 mg/dob

ę

Konsekwencje diagnostyczne

Konsekwencje diagnostyczne
stwierdzenia obecności białka w moczu:

stwierdzenia obecności białka w moczu:

Białkomocz wykrywany jest przy u

ż

yciu testów

Białkomocz wykrywany jest przy u

ż

yciu testów

paskowych (próg detekcji 200

paskowych (próg detekcji 200--250 mg/L). Ilo

ść

białka w

250 mg/L). Ilo

ść

białka w

moczu wykrywana jako ilo

ść

ś

ladowa testem paskowym

moczu wykrywana jako ilo

ść

ś

ladowa testem paskowym

przewy

ż

sza 3

przewy

ż

sza 3--krotnie warto

ś

ci prawidłowe.

krotnie warto

ś

ci prawidłowe.

Wynik prawidłowy: < 150 mg/dob

ę

Wynik prawidłowy: < 150 mg/dob

ę

Ż

aden dodatni wynik białkomoczu nie mo

ż

e zosta

ć

Ż

aden dodatni wynik białkomoczu nie mo

ż

e zosta

ć

zlekcewa

ż

ony i musi zosta

ć

dokładnie przeanalizowany.

zlekcewa

ż

ony i musi zosta

ć

dokładnie przeanalizowany.

Białkomocz przemijający (funkcjonalny)

Białkomocz przemijający (funkcjonalny)
-- przyczyny

przyczyny

Białkomocz ortostatyczny.

Białkomocz ortostatyczny.

Przegrzanie (opalanie si

ę

, sauna, gor

ą

ca k

ą

piel,

Przegrzanie (opalanie si

ę

, sauna, gor

ą

ca k

ą

piel,

gor

ą

czka).

gor

ą

czka).

Wychłodzenie.

Wychłodzenie.

Wysiłek fizyczny.

Wysiłek fizyczny.

Stres.

Stres.

Strategia diagnostyczna (1)

Strategia diagnostyczna (1)

Ka

ż

dy jednorazowy dodatni wynik białkomoczu musi

Ka

ż

dy jednorazowy dodatni wynik białkomoczu musi

zosta

ć

zweryfikowany

zosta

ć

zweryfikowany

..

Weryfikacja polega na:

Weryfikacja polega na:

--

powtórzeniu badania moczu po przeszkoleniu pacjenta z

powtórzeniu badania moczu po przeszkoleniu pacjenta z
zakresu prawidłowego przygotowania si

ę

do badania i

zakresu prawidłowego przygotowania si

ę

do badania i

pobrania materiału. Nale

ż

y tak

ż

e poinstruowa

ć

pacjenta,

pobrania materiału. Nale

ż

y tak

ż

e poinstruowa

ć

pacjenta,

jak unikn

ąć

białkomoczu przemijaj

ą

cego

jak unikn

ąć

białkomoczu przemijaj

ą

cego

--

Je

ż

eli pomimo zachowania wszystkich rygorów powtórne

Je

ż

eli pomimo zachowania wszystkich rygorów powtórne

badanie białkomoczu da wynik dodatni, to nale

ż

y

badanie białkomoczu da wynik dodatni, to nale

ż

y

rozpocz

ąć

dalsz

ą

diagnostyk

ę

.

rozpocz

ąć

dalsz

ą

diagnostyk

ę

.

Strategia diagnostyczna (2)

Strategia diagnostyczna (2)

Dalsza diagnostyka

Dalsza diagnostyka –

– odpowiedź na dwa pytania:

odpowiedź na dwa pytania:

Jak dużo białka jest w moczu?

Jak dużo białka jest w moczu?

Białkomocz dobowy.

Białkomocz dobowy.

Stosunek białko całkowite/kreatynina w moczu.

Stosunek białko całkowite/kreatynina w moczu.

Jakie białka są obecne w moczu?

Jakie białka są obecne w moczu?

Elektroforeza białek moczu

Elektroforeza białek moczu

Oznaczenie stężenia białek markerowych.

Oznaczenie stężenia białek markerowych.

Nasilenie białkomoczu:

Nasilenie białkomoczu:

Białkomocz dobowy:

Białkomocz dobowy:

-- prawidłowo nie przekracza 150 mg/24h

prawidłowo nie przekracza 150 mg/24h

-- prawidłowo nie przekracza 150 mg/24h

prawidłowo nie przekracza 150 mg/24h

–

– do 0,5 g/24 h

do 0,5 g/24 h –

– mierny

mierny

–

– 0,5

0,5 –

– 3,0 g/24 h

3,0 g/24 h –

– umiarkowany

umiarkowany

–

– > 3,0 g/24 h

> 3,0 g/24 h –

– masywny

masywny

–

–

> 3.5 g/24 h

> 3.5 g/24 h -- białkomocz nerczycowy

białkomocz nerczycowy

Funkcjonalne

Funkcjonalne

Nerkowe

Nerkowe

-- du

ż

y wysiłek fizyczny

du

ż

y wysiłek fizyczny

-- zapalenie kł

ę

buszków nerkowych

zapalenie kł

ę

buszków nerkowych

-- ci

ąż

a

ci

ąż

a

-- zespół nerczycowy

zespół nerczycowy

-- białkomocz ortostatyczny

białkomocz ortostatyczny

-- nowotwory nerek lub infekcja

nowotwory nerek lub infekcja

Przyczyny proteinurii

Przyczyny proteinurii

Przednerkowe

Przednerkowe

Zanerkowe

Zanerkowe

-- gor

ą

czka

gor

ą

czka

-- zapalenie p

ę

cherza moczowego

zapalenie p

ę

cherza moczowego

-- niedotlenienie nerek

niedotlenienie nerek

-- zapalenie przewodów moczowych

zapalenie przewodów moczowych

lub prostaty

lub prostaty

-- nadci

ś

nienie

nadci

ś

nienie

-- zanieczyszczenie wydzielin

ą

z

zanieczyszczenie wydzielin

ą

z

pochwy

pochwy

Skąd się bierze białko w moczu?

Skąd się bierze białko w moczu?

Skąd się bierze białko w moczu?

Skąd się bierze białko w moczu?

Powstawanie moczu

Powstawanie moczu::

Typy białkomoczu nerkowego:

Typy białkomoczu nerkowego:

Nerkowy

Nerkowy

Kłębuszkowy:

Kłębuszkowy:

Cewkowy

Cewkowy

Cewkowy

Cewkowy

Mieszany

Mieszany

Typy białkomoczu nerkowego (1)

Typy białkomoczu nerkowego (1)

Białkomocz kł

ę

bkowy:

Białkomocz kł

ę

bkowy:

Najcz

ę

stszy (70

Najcz

ę

stszy (70--80% przypadków), powstaj

ą

cy w wyniku

80% przypadków), powstaj

ą

cy w wyniku

zwi

ę

kszonego przes

ą

czania białek w kł

ę

buszkach

zwi

ę

kszonego przes

ą

czania białek w kł

ę

buszkach

, tak

ż

e w

, tak

ż

e w

efekcie uszkodzenia błony filtracyjnej, (np. albumina) i/lub

efekcie uszkodzenia błony filtracyjnej, (np. albumina) i/lub
zwi

ę

kszenia

ś

rednicy porów błony filtracyjnej umo

ż

liwiaj

ą

ce

zwi

ę

kszenia

ś

rednicy porów błony filtracyjnej umo

ż

liwiaj

ą

ce

zwi

ę

kszenia

ś

rednicy porów błony filtracyjnej umo

ż

liwiaj

ą

ce

zwi

ę

kszenia

ś

rednicy porów błony filtracyjnej umo

ż

liwiaj

ą

ce

przenikanie do przes

ą

czu kł

ę

buszkowego białek o

przenikanie do przes

ą

czu kł

ę

buszkowego białek o

stosunkowo du

ż

ej cz

ą

steczce (jak np. IgG).

stosunkowo du

ż

ej cz

ą

steczce (jak np. IgG).

Białkomocz kł

ę

bkowy towarzyszy nefropatii cukrzycowej i

Białkomocz kł

ę

bkowy towarzyszy nefropatii cukrzycowej i

kł

ę

buszkowym zapaleniom nerek.

kł

ę

buszkowym zapaleniom nerek.

Typy białkomoczu (2)

Typy białkomoczu (2)

Białkomocz cewkowy (kanalikowy)

Białkomocz cewkowy (kanalikowy)

-- spowodowany

spowodowany

zmniejszeniem reabsorpcji cewkowej

zmniejszeniem reabsorpcji cewkowej

drobnocz

ą

steczkowych białek o masie cz

ą

steczkowej

drobnocz

ą

steczkowych białek o masie cz

ą

steczkowej

10

10--70 kDa np.

70 kDa np.

alfa

alfa

1

1

--mikroglobuliny

mikroglobuliny

, beta

, beta

2

2

--

mikroglobuliny, rybonukleazy, GGTP, insuliny, lizozymu.

mikroglobuliny, rybonukleazy, GGTP, insuliny, lizozymu.

1

1

2

2

mikroglobuliny, rybonukleazy, GGTP, insuliny, lizozymu.

mikroglobuliny, rybonukleazy, GGTP, insuliny, lizozymu.

Wyst

ę

puje w przebiegu wrodzonych lub nabytych

Wyst

ę

puje w przebiegu wrodzonych lub nabytych

nefropatii

ś

ródmi

ąż

szowo

nefropatii

ś

ródmi

ąż

szowo--cewkowych.

cewkowych. Białkomocz

Białkomocz

cewkowy zazwyczaj ujawnia si

ę

w postaci

cewkowy zazwyczaj ujawnia si

ę

w postaci

mikrobiałkomoczu, chocia

ż

w pó

ź

niejszych stadiach

mikrobiałkomoczu, chocia

ż

w pó

ź

niejszych stadiach

zaawansowania choroby mo

ż

e wywoływa

ć

białkomocz

zaawansowania choroby mo

ż

e wywoływa

ć

białkomocz

kliniczny.

kliniczny.

Białko markerowe:

Białko markerowe:

alfa

alfa

1

1

--mikroglobulina.

mikroglobulina.

Typy białkomoczu (3)

Typy białkomoczu (3)

Białkomocz mieszany (kł

ę

buszkowo

Białkomocz mieszany (kł

ę

buszkowo--cewkowy)

cewkowy)

--

powstaj

ą

cy w wyniku działania obu

powstaj

ą

cy w wyniku działania obu

przedstawionych powy

ż

ej mechanizmów, a

przedstawionych powy

ż

ej mechanizmów, a

wyst

ę

puj

ą

cy zazwyczaj

wyst

ę

puj

ą

cy zazwyczaj

w

w zaawansowanych

zaawansowanych

wyst

ę

puj

ą

cy zazwyczaj

wyst

ę

puj

ą

cy zazwyczaj

w

w zaawansowanych

zaawansowanych

stadiach schorze

ń

nerek

stadiach schorze

ń

nerek

, niezale

ż

nie od pierwotnej

, niezale

ż

nie od pierwotnej

przyczyny zmian chorobowych.

przyczyny zmian chorobowych.

Typy białkomoczu (4)

Typy białkomoczu (4)

Białkomocz z przeładowania (nadmiarowy)

Białkomocz z przeładowania (nadmiarowy)

--

wywołany

wywołany

przedostawaniem si

ę

do moczu znajduj

ą

cych

przedostawaniem si

ę

do moczu znajduj

ą

cych

si

ę

w nadmiarze w surowicy białek

si

ę

w nadmiarze w surowicy białek

, które przes

ą

czaj

ą

, które przes

ą

czaj

ą

si

ę

w kł

ę

buszkach w ilo

ś

ciach przekraczaj

ą

cych

si

ę

w kł

ę

buszkach w ilo

ś

ciach przekraczaj

ą

cych

zdolno

ść

ich reabsorpcji w cewkach.

zdolno

ść

ich reabsorpcji w cewkach.

zdolno

ść

ich reabsorpcji w cewkach.

zdolno

ść

ich reabsorpcji w cewkach.

Przedłu

ż

aj

ą

cy si

ę

białkomocz nadmiarowy prowadzi

Przedłu

ż

aj

ą

cy si

ę

białkomocz nadmiarowy prowadzi

zazwyczaj do uszkodzenia błony filtracyjnej i pojawienia

zazwyczaj do uszkodzenia błony filtracyjnej i pojawienia
si

ę

białkomoczu kł

ę

buszkowego.

si

ę

białkomoczu kł

ę

buszkowego.

Białkomocz nadmiarowy mo

ż

e manifestowa

ć

si

ę

jako

Białkomocz nadmiarowy mo

ż

e manifestowa

ć

si

ę

jako

mikrobiałkomocz (wykrywany badaniami

mikrobiałkomocz (wykrywany badaniami
immunochemicznymi) lub białkomocz kliniczny

immunochemicznymi) lub białkomocz kliniczny
(pomocna w diagnostyce jest elektroforeza białek

(pomocna w diagnostyce jest elektroforeza białek
moczu).

moczu).

Białkomocz nadmiarowy:

Białkomocz nadmiarowy:

Przyczyna

Przyczyna

Białko pojawiające się w

Białko pojawiające się w

moczu

moczu

Szpiczak mnogi i inne gammapatie

Szpiczak mnogi i inne gammapatie Białko Bence

Białko Bence--Jonesa (lekkie

Jonesa (lekkie

łańcuchy kappa i lambda) lub inne

łańcuchy kappa i lambda) lub inne

paraproteiny

paraproteiny

Białaczka mielomonocytowa

Białaczka mielomonocytowa

Lizozym

Lizozym

Białaczka szpikowa przewlekła

Białaczka szpikowa przewlekła

Kwaśna rybonukleaza

Kwaśna rybonukleaza

Nasilona hemoliza

Nasilona hemoliza

Hemoglobina

Hemoglobina

Zespół zmiażdżenia, masywne

Zespół zmiażdżenia, masywne

uszkodzenie tkanek

uszkodzenie tkanek

Mioglobina

Mioglobina

Zapalenie trzustki

Zapalenie trzustki

Alfa

Alfa--amylaza

amylaza

DIC

DIC

Produkty rozpadu fibryny

Produkty rozpadu fibryny

Typy białkomoczu (5)

Typy białkomoczu (5)

Białkomocz wywołany

Białkomocz wywołany

przenikaniem białek do

przenikaniem białek do

moczu w drogach moczowych

moczu w drogach moczowych

-- doprowadza do niego

doprowadza do niego

kilka mechanizmów:

kilka mechanizmów:

Wydzielanie przez komórki nabłonka kanalików

Wydzielanie przez komórki nabłonka kanalików
nerkowych do moczu specyficznego białka tzw.

nerkowych do moczu specyficznego białka tzw. białka

białka

Tamma

Tamma--Horsfalla

Horsfalla w ilo

ś

ci około 25 mg na dob

ę

,

w ilo

ś

ci około 25 mg na dob

ę

,

Wydzielanie do moczu białka przez komórki nabłonka

Wydzielanie do moczu białka przez komórki nabłonka
wy

ś

cielaj

ą

cego całe drogi moczowe (np. IgA, białko C

wy

ś

cielaj

ą

cego całe drogi moczowe (np. IgA, białko C--

reaktywne, lizozym) nasilaj

ą

ce si

ę

w przebiegu zaka

ż

e

ń

reaktywne, lizozym) nasilaj

ą

ce si

ę

w przebiegu zaka

ż

e

ń

i stanów zapalnych.

i stanów zapalnych.

Typy białkomoczu (5)

Typy białkomoczu (5)

Przedostawanie si

ę

do moczu m

ęż

czyzn

Przedostawanie si

ę

do moczu m

ęż

czyzn

białek produkowanych

białek produkowanych

w j

ą

drach, naj

ą

drzach, p

ę

cherzykach nasiennych i gruczole

w j

ą

drach, naj

ą

drzach, p

ę

cherzykach nasiennych i gruczole

sterczowym.

sterczowym.

Przedostawanie si

ę

do moczu

Przedostawanie si

ę

do moczu

białek z uszkodzonych komórek

białek z uszkodzonych komórek

nabłonka nerkowego i tkanki

ś

ródmi

ąż

szowej

nabłonka nerkowego i tkanki

ś

ródmi

ąż

szowej

. Zjawisko to jest

. Zjawisko to jest

wykorzystywane w rozpoznawaniu uszkodze

ń

kanalików

wykorzystywane w rozpoznawaniu uszkodze

ń

kanalików

nerkowych (zatrucie metalami ci

ęż

kimi; uszkodzenia polekowe,

nerkowych (zatrucie metalami ci

ęż

kimi; uszkodzenia polekowe,

niedokrwienne; odrzucanie przeszczepionej nerki) przez wykrycie

niedokrwienne; odrzucanie przeszczepionej nerki) przez wykrycie
w moczu enzymów markerowych dla komórek nabłonka

w moczu enzymów markerowych dla komórek nabłonka
nerkowego, jak np.

nerkowego, jak np.

N

N--acetylo

acetylo--beta

beta--D

D--glukozaminidaza (NAG)

glukozaminidaza (NAG)

oraz

oraz alfa

alfa-- i pi

i pi--S

S--transferaza glutationu (alfa

transferaza glutationu (alfa--GST, pi

GST, pi--GST)

GST)..

Typy białkomoczu (5)

Typy białkomoczu (5)

Krwawienie z dróg moczowych

Krwawienie z dróg moczowych

-- w moczu pojawiaj

ą

si

ę

w moczu pojawiaj

ą

si

ę

erytrocyty i osocze. Markerem krwawienia s

ą

białka o

erytrocyty i osocze. Markerem krwawienia s

ą

białka o

du

ż

ej cz

ą

steczce jak np. apolipoproteina A

du

ż

ej cz

ą

steczce jak np. apolipoproteina A--I (> 0,4

I (> 0,4

mg/l) lub alfa

mg/l) lub alfa --makroglobulina. W badaniu

makroglobulina. W badaniu

mg/l) lub alfa

mg/l) lub alfa

2

2

--makroglobulina. W badaniu

makroglobulina. W badaniu

elektroforetycznym obraz białek moczu identyczny z

elektroforetycznym obraz białek moczu identyczny z
obrazem białek osocza,

obrazem białek osocza,

Mikroalbuminuria:

Mikroalbuminuria:



Wczesny marker nefropatii cukrzycowej,

Wczesny marker nefropatii cukrzycowej,



Monitorowanie nefropatii nadci

ś

nieniowej,

Monitorowanie nefropatii nadci

ś

nieniowej,



Wska

ź

nik ogólnoustrojowego uszkodzenia

ś

ródbłonka

Wska

ź

nik ogólnoustrojowego uszkodzenia

ś

ródbłonka

naczy

ń

(uogólnionego wzrostu przepuszczalno

ś

ci

ś

cian

naczy

ń

(uogólnionego wzrostu przepuszczalno

ś

ci

ś

cian

naczy

ń

dla makrocz

ą

steczek).

naczy

ń

dla makrocz

ą

steczek).

Mikroalbuminuria wykrywana jest czułymi metodami

Mikroalbuminuria wykrywana jest czułymi metodami
immunochemicznymi.

immunochemicznymi.

Mikroalbuminuria:

Mikroalbuminuria:

Norma

Norma

Mikroalbuminuria

Mikroalbuminuria

Jednostki

Jednostki

Makroalbuminuria

Makroalbuminuria

< 20

< 20

20

20 -- 200

200

mg/L

mg/L

> 200

> 200

< 30

< 30

30

30 –

– 300

300

mg/dobę

mg/dobę

> 300

> 300

< 24

< 24

24

24 -- 200

200

mg/g

mg/g

kreatyniny

kreatyniny

> 200

> 200

Przechowywanie

Przechowywanie

-- komórki i wałeczki ulegaj

ą

dezintegracji w ci

ą

gu

komórki i wałeczki ulegaj

ą

dezintegracji w ci

ą

gu 1

1 -- 3

3

godz

godz.

. w RT

w RT..

-- Przechowywanie w lodówce do

Przechowywanie w lodówce do 48

48 godz.

godz. ((niewielka utrata

niewielka utrata

komórek

komórek).

).

Ocena mikroskopowa moczu

Ocena mikroskopowa moczu

Aspekty ogólne

Aspekty ogólne

-- Przechowywanie w lodówce do

Przechowywanie w lodówce do 48

48 godz.

godz. ((niewielka utrata

niewielka utrata

komórek

komórek).

).

Zag

ę

szczanie moczu

Zag

ę

szczanie moczu

-- zwykle 10

zwykle 10 –

– krotne przez wirowanie

krotne przez wirowanie..

-- w pediatrii bada si

ę

osad moczu nieodwirowanego

w pediatrii bada si

ę

osad moczu nieodwirowanego

Prawidłowy osad moczu:

Prawidłowy osad moczu:

--

klarowny, bezbarwny

klarowny, bezbarwny

Ocena mikroskopowa moczu

Ocena mikroskopowa moczu

Norma

Norma

--

klarowny, bezbarwny

klarowny, bezbarwny

--

Niewielka ilo

ść

składników komórkowych

Niewielka ilo

ść

składników komórkowych

-- Nieliczne komórki nabłonka płaskiego (nabłonki

Nieliczne komórki nabłonka płaskiego (nabłonki
wielok

ą

tne)

wielok

ą

tne)

-- Pojedyncze leukocyty (do 5 wpw)

Pojedyncze leukocyty (do 5 wpw)

-- Sporadyczne erytrocyty (3

Sporadyczne erytrocyty (3--4 wpw)

4 wpw)

-- Nieliczne pasma

ś

luzu

Nieliczne pasma

ś

luzu

-- Nieliczne kryształy

Nieliczne kryształy

-- < 3 wałeczki szkliste i brak białka, leukocytów i

< 3 wałeczki szkliste i brak białka, leukocytów i
erytrocytów

erytrocytów

Ocena mikroskopowa moczu

Ocena mikroskopowa moczu

Patologia

Patologia

High Power Field

High Power Field
(HPF)

(HPF)”

”

((powi

ę

kszenie

powi

ę

kszenie

obrazu

obrazu 400x)

400x)

–

–

> 3

> 3 erytrocytów,

erytrocytów,

–

–

> 5

> 5 leukocytów,

leukocytów,

„

„Low Power Field (LPF)

Low Power Field (LPF)”

”

((powi

ę

kszenie obrazu

powi

ę

kszenie obrazu 200x)

200x)

–

–

> 3

> 3 wałeczki

wałeczki szkliste

szkliste lub

lub

–

–

> 1

> 1 wałeczek ziarnisty

wałeczek ziarnisty

–

–

> 10

> 10 komórek nabłonkowych

komórek nabłonkowych

Obecno

ść

:

Obecno

ść

:

–

–

Grzybów lub dro

ż

d

ż

y

Grzybów lub dro

ż

d

ż

y, pa

, paso

ż

ytów

so

ż

ytów,

, komórki zainfekowane wirusem

komórki zainfekowane wirusem

–

–

Patologiczne kryształy

Patologiczne kryształy (leuc

(leucy

yn

ny

y, tyro

, tyrozy

zyn

ny

y, cyst

, cysty

yn

ny

y))

–

–

Du

ż

a ilo

ść

kwasu moczowego

Du

ż

a ilo

ść

kwasu moczowego lub kryształy

lub kryształy szczawianów

szczawianów

–

–

> 5

> 5 leukocytów,

leukocytów,

–

–

> 2

> 2 komórki kanalików

komórki kanalików

nerkowych

nerkowych

–

–

> 10

> 10 bakterii

bakterii

–

–

> 10

> 10 komórek nabłonkowych

komórek nabłonkowych

płaskich, wielobocznych

płaskich, wielobocznych

–

–

Wałeczki komórkowe

Wałeczki komórkowe
((erytrocytarne, leukocytarne

erytrocytarne, leukocytarne))

Leukocyty i erytrocyty

Leukocyty i erytrocyty –

– mog

ą

wyst

ę

powa

ć

w ró

ż

nych

mog

ą

wyst

ę

powa

ć

w ró

ż

nych

jednostkach chorobowych nerek i dróg moczowych

jednostkach chorobowych nerek i dróg moczowych –

– nie s

ą

nie s

ą

elementami wysoce swoistymi.

elementami wysoce swoistymi.

Składniki moczu o du

ż

ej warto

ś

ci rozpoznawczej:

Składniki moczu o du

ż

ej warto

ś

ci rozpoznawczej:

Wartość rozpoznawcza

Wartość rozpoznawcza
składników osadu moczu

składników osadu moczu

Składniki moczu o du

ż

ej warto

ś

ci rozpoznawczej:

Składniki moczu o du

ż

ej warto

ś

ci rozpoznawczej:

--

Erytrocyty dysmorficzne, akantocyty

Erytrocyty dysmorficzne, akantocyty

--

Trichomonas vaginalis

Trichomonas vaginalis (rz

ę

sistek pochwowy)

(rz

ę

sistek pochwowy)

--

Schistosoma haematobium

Schistosoma haematobium (przywry)

(przywry)

--

Kryształy cystyny, leucyny, tyrozyny

Kryształy cystyny, leucyny, tyrozyny –

– w marsko

ś

ci w

ą

troby

w marsko

ś

ci w

ą

troby

--

Substancje tłuszczowe podwójnie załamuj

ą

ce

ś

wiatło, widoczne

Substancje tłuszczowe podwójnie załamuj

ą

ce

ś

wiatło, widoczne

jako male

ń

kie krzy

ż

e malta

ń

skie

jako male

ń

kie krzy

ż

e malta

ń

skie

--

Komórki z wyrodnieniem tłuszczowym, wałeczki tłuszczowe

Komórki z wyrodnieniem tłuszczowym, wałeczki tłuszczowe

--

Wałeczki niewydolno

ś

ci nerkowej, tzw. wałeczki szerokie

Wałeczki niewydolno

ś

ci nerkowej, tzw. wałeczki szerokie

powstaj

ą

ce w kanalikach zbiorczych

powstaj

ą

ce w kanalikach zbiorczych

Ocena mikroskopowa moczu

Ocena mikroskopowa moczu

Erytrocyty

Erytrocyty

Duża liczba niezmienionych morfologicznie i

Duża liczba niezmienionych morfologicznie i
niewyługowanych erytrocytów sugeruje, że

niewyługowanych erytrocytów sugeruje, że
pochodzą one z dróg wyprowadzających

pochodzą one z dróg wyprowadzających
mocz

mocz

Taka sytuacja wymaga przeprowadzenia

Taka sytuacja wymaga przeprowadzenia
pogłębionej diagnostyki urologicznej

pogłębionej diagnostyki urologicznej

Ocena mikroskopowa moczu

Ocena mikroskopowa moczu

Erytrocyty wyługowane

Erytrocyty wyługowane

Erytrocyty wyługowane

Erytrocyty wyługowane –

– puste krążki z jednorodną,

puste krążki z jednorodną,

pozbawioną ziarnistości cytoplazmą, erytrocyty stają

pozbawioną ziarnistości cytoplazmą, erytrocyty stają

się okrągłe i przybierają postać cieni krwinek

się okrągłe i przybierają postać cieni krwinek

Wyługowanie krwinek jest konsekwencją ich

Wyługowanie krwinek jest konsekwencją ich

długotrwałego przebywania w środowisku

długotrwałego przebywania w środowisku

hipoosmotycznym, np. w świetle cewek nerkowych, w

hipoosmotycznym, np. w świetle cewek nerkowych, w

długotrwałego przebywania w środowisku

długotrwałego przebywania w środowisku

hipoosmotycznym, np. w świetle cewek nerkowych, w

hipoosmotycznym, np. w świetle cewek nerkowych, w

moczowodach lub pęcherzu moczowym, jeśli gęstość

moczowodach lub pęcherzu moczowym, jeśli gęstość

względna moczu jest mniejsza niż 1.010 g/ml

względna moczu jest mniejsza niż 1.010 g/ml

Stopień wyługowania erytrocytów nie pozwala na

Stopień wyługowania erytrocytów nie pozwala na

wiarygodne określenie miejsca ich pochodzenia

wiarygodne określenie miejsca ich pochodzenia

Jedynym dowodem nerkowego pochodzenia krwinek

Jedynym dowodem nerkowego pochodzenia krwinek

czerwonych jest stwierdzenie w osadzie moczu

czerwonych jest stwierdzenie w osadzie moczu

wałeczków erytrocytarnych, lub obecność krwinek

wałeczków erytrocytarnych, lub obecność krwinek

dysmorficznych

dysmorficznych

Ocena mikroskopowa moczu

Ocena mikroskopowa moczu

Erytrocyty dysmorficzne

Erytrocyty dysmorficzne

Erytrocyty po przejściu przez błonę podstawną

Erytrocyty po przejściu przez błonę podstawną

kłębuszka nerkowego stają się erytrocytami

kłębuszka nerkowego stają się erytrocytami

dysmorficznymi

dysmorficznymi

Erytrocyty dysmorficzne:

Erytrocyty dysmorficzne:

–

– Zmienna wielkość komórki

Zmienna wielkość komórki

–

– Utrata dyskoidalnego kształtu

Utrata dyskoidalnego kształtu

–

– Pofałdowanie błony komórkowej

Pofałdowanie błony komórkowej

–

– Utrata cytoplazmy

Utrata cytoplazmy

–

– Zmniejszona zawartość Hb i obecność ziaren

Zmniejszona zawartość Hb i obecność ziaren

Hb

Hb

Ocena mikroskopowa moczu

Ocena mikroskopowa moczu

Erytrocyty dysmorficzne

Erytrocyty dysmorficzne

Charakterystyczna posta

ć

:

Charakterystyczna posta

ć

:

Charakterystyczna posta

ć

:

Charakterystyczna posta

ć

:

--kr

ąż

ek z pojedynczym lub kilkoma uwypukleniami

kr

ąż

ek z pojedynczym lub kilkoma uwypukleniami

cytoplazmy (erytrocyt p

ą

czkuj

ą

cy)

cytoplazmy (erytrocyt p

ą

czkuj

ą

cy)

Je

ż

eli > 75

Je

ż

eli > 75 –

– 80% erytrocytów dysmorficznych

80% erytrocytów dysmorficznych

–

– taki obraz przemawia za krwinkomoczem

taki obraz przemawia za krwinkomoczem

kł

ę

buszkowym

kł

ę

buszkowym

Ocena mikroskopowa moczu

Ocena mikroskopowa moczu

Akantocyty

Akantocyty

Erytrocyty z kolczastymi

Erytrocyty z kolczastymi
wypustkami, tez

wypustkami, tez
charakterystyczne dla

charakterystyczne dla
krwinkomoczu kłębuszkowego,

krwinkomoczu kłębuszkowego,
gdy

gdy

>5% ogólnej liczby

>5% ogólnej liczby

erytrocytów

erytrocytów

erytrocytów

erytrocytów

Duża wartość diagnostyczna

Duża wartość diagnostyczna
akantocyturii w wykrywaniu

akantocyturii w wykrywaniu
kłębuszkowego zapalenia

kłębuszkowego zapalenia
nerek (dodatkowo obecność

nerek (dodatkowo obecność
wałeczków erytrocytarnych i

wałeczków erytrocytarnych i
białkomocz > 2g/dobę)

białkomocz > 2g/dobę)

Ocena mikroskopowa moczu

Ocena mikroskopowa moczu

Leukocyty

Leukocyty

Leukocyturia jest wyrazem

Leukocyturia jest wyrazem

Ich liczba nie powinna

Ich liczba nie powinna

przekraczać:

przekraczać:

5 Leukocytów wpw

5 Leukocytów wpw
przy powiększeniu 400x

przy powiększeniu 400x

Leukocyturia jest wyrazem

Leukocyturia jest wyrazem

procesu zapalnego toczącego

procesu zapalnego toczącego

się w układzie moczowym,

się w układzie moczowym,

niekoniecznie o charakterze

niekoniecznie o charakterze

infekcyjnym:

infekcyjnym:

–

– W przebiegu cewkowo

W przebiegu cewkowo--

śródmiąższowych i

śródmiąższowych i

kłębuszkowych zapaleń nerek

kłębuszkowych zapaleń nerek

–

– zakażenia układu moczowego

zakażenia układu moczowego

–

– Kamicy

Kamicy

–

– obecności ciał obcych (cewnik)

obecności ciał obcych (cewnik)

Ocena mikroskopowa moczu

Ocena mikroskopowa moczu

Leukocyty

Leukocyty

Zwiększona liczba

Zwiększona liczba

leukocytów w moczu

leukocytów w moczu

może być następstwem

może być następstwem

m.in. dużego wysiłku

m.in. dużego wysiłku

fizycznego, gorączki oraz

fizycznego, gorączki oraz

niewydolności krążenia

niewydolności krążenia

Brak widocznych

Brak widocznych

elementów

elementów

morfotycznych w osadzie

morfotycznych w osadzie

moczu może sugerować,

moczu może sugerować,

że mogły one ulec

że mogły one ulec

rozpadowi (szczególnie

rozpadowi (szczególnie

gdy c.wł.<0.010g/ml),

gdy c.wł.<0.010g/ml),

pH>6, a próbka zbyt

pH>6, a próbka zbyt

późno dotarła do

późno dotarła do

laboratorium.

laboratorium.

Ocena mikroskopowa moczu

Ocena mikroskopowa moczu

Nabłonki

Nabłonki

płaskie

płaskie

(z dolnych dróg moczowych)

(z dolnych dróg moczowych) -- du

ż

e

du

ż

e

bezbarwne, płaskie, najcz

ęś

ciej wieloboczne,

bezbarwne, płaskie, najcz

ęś

ciej wieloboczne,

czasem owalne niewielkim j

ą

drem o kształcie

czasem owalne niewielkim j

ą

drem o kształcie

okr

ą

głym lub owalnym,

okr

ą

głym lub owalnym,

okr

ą

głe i ogoniaste

okr

ą

głe i ogoniaste

(z górnych dróg

(z górnych dróg

moczowych),

moczowych),

cylindryczne

cylindryczne

(z cewki moczowej m

ę

skiej),

(z cewki moczowej m

ę

skiej),

nerkowe

nerkowe

-- małe, wielok

ą

tne lub okr

ą

głe z du

ż

ym

małe, wielok

ą

tne lub okr

ą

głe z du

ż

ym

p

ę

cherzykowatym j

ą

drem. Ich wielko

ść

p

ę

cherzykowatym j

ą

drem. Ich wielko

ść

nieznacznie przekracza wielko

ść

krwinki białej.

nieznacznie przekracza wielko

ść

krwinki białej.

Ocena mikroskopowa moczu

Ocena mikroskopowa moczu

Nabłonki płaskie

Nabłonki płaskie

Nabłonki cewkowe

Nabłonki cewkowe

Ba

Bakterie

kterie

--

Ba

Bakteriuria ponad

kteriuria ponad 10

10 wpw

wpw

(400x)

(400x)

Drożdże

Drożdże

Ocena mikroskopowa moczu

Ocena mikroskopowa moczu

Bakterie

Bakterie &

& Drożdże

Drożdże

Drożdże

Drożdże

-- K

Kand

andy

ydi

dioza Najczęściej jako

oza Najczęściej jako

zanieczyszczenie

zanieczyszczenie

ale może korelować

ale może korelować

z obrazem

z obrazem

klinicznym

klinicznym..

Wirusy

Wirusy

--

Inkluzje

Inkluzje CMV

CMV

najprawdopodobniej

najprawdopodobniej
wirusowe

wirusowe
zapalenie pęcherza

zapalenie pęcherza
moczowego

moczowego..

Ocena mikroskopowa moczu

Ocena mikroskopowa moczu

Wałeczki

Wałeczki

--

odlewy białkowe kanalików nerkowych, powstaj

ą

w

odlewy białkowe kanalików nerkowych, powstaj

ą

w

wyniku agregacji i

ż

elowej glikoproteiny Tamma

wyniku agregacji i

ż

elowej glikoproteiny Tamma--

Horsfalla w

Horsfalla w

dystalnych cewkach nefronu i cewkach

dystalnych cewkach nefronu i cewkach

zbiorczych.

zbiorczych.

Ocena mikroskopowa moczu

Ocena mikroskopowa moczu

Wałeczki

Wałeczki

Rodzaj

Rodzaj
wałeczka

wałeczka

Skład

Skład

Występowanie

Występowanie

Szkliste

Szkliste

b. Tamma

b. Tamma--Horsfala

Horsfala

Po kapieli, saunie, wysiłku, gorączce,

Po kapieli, saunie, wysiłku, gorączce,
białkomocz zastoinowy

białkomocz zastoinowy

Ziarniste

Ziarniste

Białko i rozpadłe

Białko i rozpadłe
komórki nabłonkowe

komórki nabłonkowe

Stany zap. Nerek, toksyczne uszk. nerek,

Stany zap. Nerek, toksyczne uszk. nerek,
choroby serca, zapalenie płuc

choroby serca, zapalenie płuc

Nabłonkowe

Nabłonkowe

Białko i k. nabłonkowe

Białko i k. nabłonkowe

z. cewki moczowej, pęcherza, miedniczek nerk.

z. cewki moczowej, pęcherza, miedniczek nerk.

Erytrocytarne

Erytrocytarne Białko i erytrocyty

Białko i erytrocyty

Krwinkomocz pochodzenia nerkowego,

Krwinkomocz pochodzenia nerkowego,

Erytrocytarne

Erytrocytarne Białko i erytrocyty

Białko i erytrocyty

Krwinkomocz pochodzenia nerkowego,

Krwinkomocz pochodzenia nerkowego,
kłębuszkowe zap. nerek

kłębuszkowe zap. nerek

Leukocytarne

Leukocytarne

Białko i leukocyty

Białko i leukocyty

Odmiedn. Zap. Nerek, zapalenie śródmiąższowe

Odmiedn. Zap. Nerek, zapalenie śródmiąższowe
nerek

nerek

Woskowe

Woskowe

Białko

Białko

Przewlekłe procesy degeneracyjne komórek

Przewlekłe procesy degeneracyjne komórek
kanalików nerkowych

kanalików nerkowych

Tłuszczowe

Tłuszczowe

Białko i tłuszcze

Białko i tłuszcze

Zespół nerczycowy

Zespół nerczycowy

Śpiączkowe

Śpiączkowe

Białko i tłuszcze

Białko i tłuszcze

Śpiączka cukrzycowa, wątrobowa

Śpiączka cukrzycowa, wątrobowa

Hemoglobino

Hemoglobino
we

we

Białko i hemoglobina

Białko i hemoglobina

Hemoglobinuria

Hemoglobinuria

Bakteryjne

Bakteryjne

Bakterie

Bakterie

Zakażenie bakteryjne układu moczowego

Zakażenie bakteryjne układu moczowego

Mineralne

Mineralne

Moczany

Moczany

Stany zapalne dróg moczowych

Stany zapalne dróg moczowych

Wałeczki:

Wałeczki:

Wałeczki szkliste

Wałeczki szkliste

-- najcz

ęś

ciej spotykane w osadzie moczu,

najcz

ęś

ciej spotykane w osadzie moczu,

bezbarwne, przejrzyste twory zbudowane z jednorodnej

bezbarwne, przejrzyste twory zbudowane z jednorodnej
substancji białkowej. Towarzysz

ą

białkomoczowi

substancji białkowej. Towarzysz

ą

białkomoczowi

(gor

ą

czkowemu, zastoinowemu, po wysiłkach lub gor

ą

cej

(gor

ą

czkowemu, zastoinowemu, po wysiłkach lub gor

ą

cej

k

ą

pieli)

k

ą

pieli)

Powstaj

ą

wskutek denaturacji białka Tamma

Powstaj

ą

wskutek denaturacji białka Tamma--Horsfalla

Horsfalla

Kiedy wałeczki szkliste wyst

ę

puj

ą

w obecno

ś

ci E, L,

Kiedy wałeczki szkliste wyst

ę

puj

ą

w obecno

ś

ci E, L,

nabłonków kanalików nerkowych lub kropelek tłuszczu,

nabłonków kanalików nerkowych lub kropelek tłuszczu,
wówczas wskazuj

ą

na choroby nerek

wówczas wskazuj

ą

na choroby nerek

Wałeczki szkliste łatwo rozpuszczaj

ą

si

ę

w

ś

rodowisku

Wałeczki szkliste łatwo rozpuszczaj

ą

si

ę

w

ś

rodowisku

alkalicznym.

alkalicznym.

Wałeczki:

Wałeczki:

Wałeczki ziarniste

Wałeczki ziarniste

–

– niezmiernie rzadko

niezmiernie rzadko

wyst

ę

puj

ą

u zdrowego człowieka, np. po

wyst

ę

puj

ą

u zdrowego człowieka, np. po

znacznym wysiłku fizycznym

znacznym wysiłku fizycznym

Ziarnisto

ś

ci s

ą

drobnymi peptydami, które tworz

ą

Ziarnisto

ś

ci s

ą

drobnymi peptydami, które tworz

ą

główn

ą

substancj

ę

budulcow

ą

wałeczka,

główn

ą

substancj

ę

budulcow

ą

wałeczka,

Białkomocz pochodzenia nerkowego sprzyja

Białkomocz pochodzenia nerkowego sprzyja
powstawaniu wałeczków.

powstawaniu wałeczków.

Wałeczki hemoglobinowe

Wałeczki hemoglobinowe

–

– drobnoziarniste wałeczki o

drobnoziarniste wałeczki o

ż

ółtobrunatnej lub brunatnej barwie. Wyst

ę

puj

ą

w

ż

ółtobrunatnej lub brunatnej barwie. Wyst

ę

puj

ą

w

ostrym

ostrym

zapaleniu nerek i przy rozpadzie krwinek czerwonych.

zapaleniu nerek i przy rozpadzie krwinek czerwonych.

Wałeczki erytrocytarne

Wałeczki erytrocytarne

-- zawsze wskazuj

ą

na nerkowe

zawsze wskazuj

ą

na nerkowe

Wałeczki:

Wałeczki:

Wałeczki erytrocytarne

Wałeczki erytrocytarne

-- zawsze wskazuj

ą

na nerkowe

zawsze wskazuj

ą

na nerkowe

pochodzenie hematurii, wyst

ę

puj

ą

w

pochodzenie hematurii, wyst

ę

puj

ą

w

pierwotnych, ostrych

pierwotnych, ostrych

lub przewlekłych kł

ę

buszkowych zapaleniach nerek

lub przewlekłych kł

ę

buszkowych zapaleniach nerek

Wałeczki tłuszczowe i lipidowe

Wałeczki tłuszczowe i lipidowe

-- składaj

ą

si

ę

z kropelek

składaj

ą

si

ę

z kropelek

tłuszczu lub lipidów. Wskazuj

ą

na proces zwyrodnieniowy

tłuszczu lub lipidów. Wskazuj

ą

na proces zwyrodnieniowy

kanalików nerkowych oraz w osadach moczu chorych z

kanalików nerkowych oraz w osadach moczu chorych z

zespołem nerczycowym

zespołem nerczycowym

..

Wykrywane przy u

ż

yciu mikroskopu kontrastowo

Wykrywane przy u

ż

yciu mikroskopu kontrastowo –

–

fazowego.

fazowego.

Wałeczki limfocytarne

Wałeczki limfocytarne

–

– powstaj

ą

w kanaliku nerkowym

powstaj

ą

w kanaliku nerkowym

podczas silnej kumulacji leukocytów, poł

ą

czonej z

podczas silnej kumulacji leukocytów, poł

ą

czonej z

wytr

ą

ceniem białka, obecno

ść

wałeczków leukocytarnych

wytr

ą

ceniem białka, obecno

ść

wałeczków leukocytarnych

w moczu prawie zawsze oznacza

w moczu prawie zawsze oznacza odmiedniczkowe

odmiedniczkowe

zapalenie nerek, równie

ż

cz

ę

sto w

ś

ródmi

ąż

szowym

zapalenie nerek, równie

ż

cz

ę

sto w

ś

ródmi

ąż

szowym

zapaleniu nerek,

zapaleniu nerek, rzadziej w kł

ę

buszkowym zapaleniu nerek

rzadziej w kł

ę

buszkowym zapaleniu nerek

Wałeczki:

Wałeczki:

zapaleniu nerek,

zapaleniu nerek, rzadziej w kł

ę

buszkowym zapaleniu nerek

rzadziej w kł

ę

buszkowym zapaleniu nerek

Wałeczki nabłonkowe

Wałeczki nabłonkowe

–

– w osadzie moczu wyst

ę

puj

ą

w osadzie moczu wyst

ę

puj

ą

bardzo rzadko, najcz

ęś

ciej przy

bardzo rzadko, najcz

ęś

ciej przy uszkodzeniach kanalików

uszkodzeniach kanalików

nerkowych

nerkowych przez choroby wirusowe o ci

ęż

kim przebiegu,

przez choroby wirusowe o ci

ęż

kim przebiegu,

niektóre leki, np. cytostatyki, metale ci

ęż

kie i podczas

niektóre leki, np. cytostatyki, metale ci

ęż

kie i podczas

diurezy wznowionej po bezmoczu

diurezy wznowionej po bezmoczu

Wałeczki woskowe

Wałeczki woskowe

–

– grubsze od wałeczków szklistych.

grubsze od wałeczków szklistych.

Zbudowane z substancji o tłustym woskowym połysku i

Zbudowane z substancji o tłustym woskowym połysku i

ż

ółtej barwie. Ich brzegi maj

ą

gł

ę

bokie wci

ę

cia.

ż

ółtej barwie. Ich brzegi maj

ą

gł

ę

bokie wci

ę

cia.

Wałeczki:

Wałeczki:

Powstaj

ą

z białek osocza lub/i prawdopodobnie z

Powstaj

ą

z białek osocza lub/i prawdopodobnie z

wałeczków komórkowych wskutek denaturacji podczas

wałeczków komórkowych wskutek denaturacji podczas
zwolnionego przepływu krwi w nerkach

zwolnionego przepływu krwi w nerkach

Ich obecno

ść

zawsze

ś

wiadczy o ci

ęż

kiej chorobie nerek

Ich obecno

ść

zawsze

ś

wiadczy o ci

ęż

kiej chorobie nerek

w stadium daleko zaawansowanej niewydolno

ś

ci

w stadium daleko zaawansowanej niewydolno

ś

ci

(wałeczki niewydolno

ś

ci nerkowej, wałeczki

ś

pi

ą

czkowe).

(wałeczki niewydolno

ś

ci nerkowej, wałeczki

ś

pi

ą

czkowe).

Powstawanie wałeczków

Powstawanie wałeczków
woskowych

woskowych

Obecno

ść

wałeczków woskowych (tzw. szerokich)

ś

wiadczy zawsze

Obecno

ść

wałeczków woskowych (tzw. szerokich)

ś

wiadczy zawsze

o ci

ęż

kiej chorobie nerek w stadium daleko zaawansowanej niewydolno

ś

ci.

o ci

ęż

kiej chorobie nerek w stadium daleko zaawansowanej niewydolno

ś

ci.

Wałeczki bakteryjne

Wałeczki bakteryjne

Wałeczki bakteryjne

Wałeczki bakteryjne

Wałeczki l

Wałeczki leukocyt

eukocytarne

arne

Wałeczki l

Wałeczki leukocyt

eukocytarne

arne

Wałeczki e

Wałeczki erytrocyt

rytrocytarne

arne

Wałeczki e

Wałeczki erytrocyt

rytrocytarne

arne

Znaczenie wałeczków

Znaczenie wałeczków
komórkowych

komórkowych

Leukocyt

Leukocyty

y

Leukocyt

Leukocyty

y

Verrier

Verrier--Jones & Asscher, 1991.

Jones & Asscher, 1991.

Erytrocyt

Erytrocyty

y

Erytrocyt

Erytrocyty

y

Ba

Bak

kteri

terie

e

Ba

Bak

kteri

terie

e

Ocena mikroskopowa

Ocena mikroskopowa

Fosforan amonowo

Fosforan amonowo--magnezowy

magnezowy

(struwit)

(struwit)

Kryształy fosforanu amonowo

Kryształy fosforanu amonowo--magnezowego są

magnezowego są

patologicznym składnikiem osadu moczu. Tworzą się

patologicznym składnikiem osadu moczu. Tworzą się
w przypadku zainfekowania moczu bakteriami

w przypadku zainfekowania moczu bakteriami
produkujacymi ureazę, najczęściej z rodzaju:

produkujacymi ureazę, najczęściej z rodzaju:

Proteus,

Proteus,

w przypadku zainfekowania moczu bakteriami

w przypadku zainfekowania moczu bakteriami
produkujacymi ureazę, najczęściej z rodzaju:

produkujacymi ureazę, najczęściej z rodzaju:

Proteus,

Proteus,

Providentia, Morganella i Klebsiella.

Providentia, Morganella i Klebsiella.

Ureaza jest enzymem rozkładajacym mocznik do

Ureaza jest enzymem rozkładajacym mocznik do
amoniaku, który w połączeniu z wodą tworzy zasadę

amoniaku, który w połączeniu z wodą tworzy zasadę
amonową, a ta z magnezem i resztami fosforanowymi

amonową, a ta z magnezem i resztami fosforanowymi
tworzy kryształy struwitu

tworzy kryształy struwitu

Ocena mikroskopowa

Ocena mikroskopowa

Kryształy leucyny

Kryształy leucyny

Kryształy leucyny i tyrozyny wyst

ę

puj

ą

najcz

ęś

ciej razem w ci

ęż

kich

Kryształy leucyny i tyrozyny wyst

ę

puj

ą

najcz

ęś

ciej razem w ci

ęż

kich

Chorobach w

ą

troby (w marsko

ś

ci i

ś

pi

ą

czce)

Chorobach w

ą

troby (w marsko

ś

ci i

ś

pi

ą

czce)

Ocena mikroskopowa

Ocena mikroskopowa

Kryształy cystyny

Kryształy cystyny

Obecno

ść

kryształów cystyny w osadzie moczu nasuwa podejrzenie

Obecno

ść

kryształów cystyny w osadzie moczu nasuwa podejrzenie

cystynurii

cystynurii –

– genetycznie uwarunkowanej choroby polegaj

ą

cej na

genetycznie uwarunkowanej choroby polegaj

ą

cej na

upo

ś

ledzeniu cewkowej reabsorpcji cystyny, lizyny, argininy i ornityny

upo

ś

ledzeniu cewkowej reabsorpcji cystyny, lizyny, argininy i ornityny

(przyczyna kamicy układu moczowego)

(przyczyna kamicy układu moczowego)

STANDARYZACJA BADAŃ

STANDARYZACJA BADAŃ
MOCZU:

MOCZU:

1.

1.

Sposób pobrania materiału

Sposób pobrania materiału

2.

2.

Sposób zabezpieczenia materiału

Sposób zabezpieczenia materiału

3.

3.

Sposób transportu do laboratorium

Sposób transportu do laboratorium

4.

4.

Czas transportu

Czas transportu

5.

5.

Analiz

ę

moczu.

Analiz

ę

moczu.

Standaryzacja badania moczu jest trudna, w głównej mierze

Standaryzacja badania moczu jest trudna, w głównej mierze

zale

ż

y od pacjenta, zatem bardzo wa

ż

nym jej elementem jest

zale

ż

y od pacjenta, zatem bardzo wa

ż

nym jej elementem jest

wła

ś

ciwe pouczenie pacjenta

wła

ś

ciwe pouczenie pacjenta

STANDARYZACJA BADAŃ

STANDARYZACJA BADAŃ
MOCZU:

MOCZU:

Mocz ze

ś

rodkowego strumienia oddany po

Mocz ze

ś

rodkowego strumienia oddany po

umyciu okolicy uj

ś

cia cewki moczowej do

umyciu okolicy uj

ś

cia cewki moczowej do

umyciu okolicy uj

ś

cia cewki moczowej do

umyciu okolicy uj

ś

cia cewki moczowej do

sterylnego naczynia

sterylnego naczynia

..

Rodzaj próbki moczu

Rodzaj próbki moczu –

–

pierwsza poranna porcja moczu

pierwsza poranna porcja moczu

Po nocnym odpoczynku i przed posiłkiem

Po nocnym odpoczynku i przed posiłkiem

Przed wysiłkiem fizycznym

Przed wysiłkiem fizycznym

Mocz po co najmniej 8

Mocz po co najmniej 8--godzinnej inkubacji w p

ę

cherzu

godzinnej inkubacji w p

ę

cherzu

moczowym

moczowym

moczowym

moczowym

Wysoko zag

ę

szczona próbka, najlepsza do oceny

Wysoko zag

ę

szczona próbka, najlepsza do oceny

azotynów i białka, (bezwzgl

ę

dnie zalecana w ci

ąż

y do

azotynów i białka, (bezwzgl

ę

dnie zalecana w ci

ąż

y do

wykazania bezobjawowej bakteriurii)

wykazania bezobjawowej bakteriurii)

Zaleca si

ę

co najmniej 8 h inkubacj

ę

moczu w p

ę

cherzu

Zaleca si

ę

co najmniej 8 h inkubacj

ę

moczu w p

ę

cherzu

celem wykazania namna

ż

ania bakterii

celem wykazania namna

ż

ania bakterii

Nocne opró

ż

nianie p

ę

cherza i inkubacja krótsza od 4 h to

Nocne opró

ż

nianie p

ę

cherza i inkubacja krótsza od 4 h to

najcz

ę

stsze

ź

ródło bł

ę

dów!!!

najcz

ę

stsze

ź

ródło bł

ę

dów!!!

nie jest to najlepsza próbka do oceny komórkowej osadu

nie jest to najlepsza próbka do oceny komórkowej osadu

Rodzaj próbki moczu

Rodzaj próbki moczu –

–

druga poranna porcja moczu

druga poranna porcja moczu

Zwykle po 2

Zwykle po 2 -- 4 h po oddaniu pierwszej porannej mikcj

4 h po oddaniu pierwszej porannej mikcj

Po 4 h inkubacji w p

ę

cherzu bez spo

ż

ycia płynów

Po 4 h inkubacji w p

ę

cherzu bez spo

ż

ycia płynów

Zalecany najcz

ęś

ciej dla potrzeb ambulatoryjnych np. u

Zalecany najcz

ęś

ciej dla potrzeb ambulatoryjnych np. u

pacjentów z cukrzyc

ą

(najlepsza próbka do oceny

pacjentów z cukrzyc

ą

(najlepsza próbka do oceny

glukozurii poposiłkowej)

glukozurii poposiłkowej)

Ź

ródłem bł

ę

du mo

ż

e by

ć

przyjmowanie płynów i posiłku

Ź

ródłem bł

ę

du mo

ż

e by

ć

przyjmowanie płynów i posiłku

oraz wysiłek fizyczny!!!

oraz wysiłek fizyczny!!!

Rodzaj próbki moczu

Rodzaj próbki moczu –

–

dobowa zbórka moczu

dobowa zbórka moczu

Wszystkie porcje moczu oddawane w ci

ą

gu 24 godzin.

Wszystkie porcje moczu oddawane w ci

ą

gu 24 godzin.

Mo

ż

e by

ć

rozpocz

ę

ta o ka

ż

dej porze dnia, ale najlepiej od

Mo

ż

e by

ć

rozpocz

ę

ta o ka

ż

dej porze dnia, ale najlepiej od

drugiej porannej mikcji.

drugiej porannej mikcji.

drugiej porannej mikcji.

drugiej porannej mikcji.

Stosowanie wła

ś

ciwych

ś

rodków do stabilizacji moczu w

Stosowanie wła

ś

ciwych

ś

rodków do stabilizacji moczu w

zbiórce dobowej.

zbiórce dobowej.

najlepsza do oceny dobowego wydalania: proteinurii,

najlepsza do oceny dobowego wydalania: proteinurii,

bakteriurii, leukocturii, erytrocyturii.

bakteriurii, leukocturii, erytrocyturii.

Rodzaj próbki moczu

Rodzaj próbki moczu –

–

próbka przygodna moczu

próbka przygodna moczu

Próbka jednorazowa

Próbka jednorazowa

Bez okre

ś

lenia obj

ę

to

ś

ci i czasu pobrania

Bez okre

ś

lenia obj

ę

to

ś

ci i czasu pobrania

Bez okre

ś

lenia obj

ę

to

ś

ci i czasu pobrania

Bez okre

ś

lenia obj

ę

to

ś

ci i czasu pobrania

Uzyskiwana najcz

ęś

ciej od pacjenta w stanach nagłych

Uzyskiwana najcz

ęś

ciej od pacjenta w stanach nagłych

Obarczona najwi

ę

ksz

ą

liczb

ą

wyników fałszywie

Obarczona najwi

ę

ksz

ą

liczb

ą

wyników fałszywie

ujemnych!!!

ujemnych!!!

Rodzaj próbki moczu

Rodzaj próbki moczu –

–

mocz

mocz

z cewnika

z cewnika

Pobierany w chwili wprowadzenia cewnika do cewki

Pobierany w chwili wprowadzenia cewnika do cewki
moczowej

moczowej

U

ż

ywany u osób nie kontroluj

ą

cych lub nie mog

ą

cych

U

ż

ywany u osób nie kontroluj

ą

cych lub nie mog

ą

cych

odda

ć

moczu

odda

ć

moczu

Umo

ż

liwia ocen

ę

bilansu wodnego

Umo

ż

liwia ocen

ę

bilansu wodnego

Ź

ródłem bł

ę

du jest pobieranie moczu do badania z

Ź

ródłem bł

ę

du jest pobieranie moczu do badania z

worków przył

ą

czonych lub cewników zało

ż

onych na

worków przył

ą

czonych lub cewników zało

ż

onych na

dłu

ż

ej!!!

dłu

ż

ej!!!

Rodzaj próbki moczu

Rodzaj próbki moczu –

–

punkcja nadłonowa

punkcja nadłonowa

Sterylna aspiracja przez

ś

cian

ę

Sterylna aspiracja przez

ś

cian

ę

brzucha z rozci

ą

gni

ę

tego p

ę

cherza

brzucha z rozci

ą

gni

ę

tego p

ę

cherza

(ok. 5 ml moczu)

(ok. 5 ml moczu)

(ok. 5 ml moczu)

(ok. 5 ml moczu)

Wykonuje si

ę

w celu

Wykonuje si

ę

w celu

rozstrzygni

ę

cia, czy w p

ę

cherzu

rozstrzygni

ę

cia, czy w p

ę

cherzu

dochodzi do rozwoju infekcji

dochodzi do rozwoju infekcji

Rodzaj próbki moczu

Rodzaj próbki moczu –

–

mocz z torebek foliowych

mocz z torebek foliowych

Najcz

ęś

ciej uzyskiwany od małych dzieci

Najcz

ęś

ciej uzyskiwany od małych dzieci –

– Przed

Przed

zało

ż

eniem worka okolice cewki nale

ż

y przemy

ć

ciepł

ą

zało

ż

eniem worka okolice cewki nale

ż

y przemy

ć

ciepł

ą

wod

ą

wod

ą

--

ź

ródłem bł

ę

dów s

ą

zanieczyszczenia skóry

ź

ródłem bł

ę

dów s

ą

zanieczyszczenia skóry

dziecka: (puder, bakterie i pozostawienie na wi

ę

cej ni

ż

dziecka: (puder, bakterie i pozostawienie na wi

ę

cej ni

ż

1h)!!!

1h)!!!

1h)!!!

1h)!!!

Długi kontakt moczu z woreczkiem mo

ż

e powodowa

ć

Długi kontakt moczu z woreczkiem mo

ż

e powodowa

ć

odkładanie si

ę

białka na

ś

ciankach woreczka (zani

ż

enie

odkładanie si

ę

białka na

ś

ciankach woreczka (zani

ż

enie

st

ęż

enia białka w moczu)

st

ęż

enia białka w moczu)

Wyniki ujemne wykluczaj

ą

infekcj

ę

!!!

Wyniki ujemne wykluczaj

ą

infekcj

ę

!!!

Wyniki graniczne s

ą

wskazaniem do nakłucia

Wyniki graniczne s

ą

wskazaniem do nakłucia

nadłonowego lub zało

ż

enia cewnika

nadłonowego lub zało

ż

enia cewnika

Rodzaj próbki moczu

Rodzaj próbki moczu –

–

urostomia

urostomia

Uzyskiwany po zabiegach chirurgicznych na p

ę

cherzu lub

Uzyskiwany po zabiegach chirurgicznych na p

ę

cherzu lub

z poszerzonymi moczowodami,

z poszerzonymi moczowodami,

Stomia jest

ź

ródłem infekcji,

Stomia jest

ź

ródłem infekcji,

Pierwsza porcja moczu ze stomii musi by

ć

odrzucona,

Pierwsza porcja moczu ze stomii musi by

ć

odrzucona,

kolejn

ą

pobiera si

ę

zawsze po zało

ż

eniu sterylnego

kolejn

ą

pobiera si

ę

zawsze po zało

ż

eniu sterylnego

cewnika.

cewnika.

Czas i temperatura

Czas i temperatura
przechowywania moczu

przechowywania moczu

Wi

ę

kszo

ść

testów paskowych do bada

ń

biochemicznych

Wi

ę

kszo

ść

testów paskowych do bada

ń

biochemicznych

nie wymaga specjalnych konserwantów pod warunkiem,

nie wymaga specjalnych konserwantów pod warunkiem,

ż

e badanie wykonane jest w ci

ą

gu 24 h,

ż

e badanie wykonane jest w ci

ą

gu 24 h,

Mocz musi by

ć

przechowywany w miejscu chłodnym i

Mocz musi by

ć

przechowywany w miejscu chłodnym i

Mocz musi by

ć

przechowywany w miejscu chłodnym i

Mocz musi by

ć

przechowywany w miejscu chłodnym i

ciemnym do czasu analizy,

ciemnym do czasu analizy,

Wyniki fałszywie dodatnie w tym miejscu mog

ą

dotyczy

ć

Wyniki fałszywie dodatnie w tym miejscu mog

ą

dotyczy

ć

złego przechowywania w lodówce, a namna

ż

aj

ą

ce si

ę

złego przechowywania w lodówce, a namna

ż

aj

ą

ce si

ę

bakterie zmieniaj

ą

pola paskowe dla azotynów i białka!!!

bakterie zmieniaj

ą

pola paskowe dla azotynów i białka!!!

Chłodzenie próbki mo

ż

e powodowa

ć

precypitacj

ę

Chłodzenie próbki mo

ż

e powodowa

ć

precypitacj

ę

moczanów i fosforanów

moczanów i fosforanów –

–

ź

ródło bł

ę

du korygujemy

ź

ródło bł

ę

du korygujemy

badaj

ą

c kolejn

ą

próbk

ę

w temp. +20

badaj

ą

c kolejn

ą

próbk

ę

w temp. +20°

°C

C

Czas i temperatura

Czas i temperatura
przechowywania moczu

przechowywania moczu

Wydłu

ż

enie czasu do wykonania analizy sprzyja

Wydłu

ż

enie czasu do wykonania analizy sprzyja

rozpadowi elementów upostaciowanych szczególnie w

rozpadowi elementów upostaciowanych szczególnie w
moczu alkalicznym i przy niskim ci

ęż

arze wła

ś

ciwym (np.

moczu alkalicznym i przy niskim ci

ęż

arze wła

ś

ciwym (np.

dzieci z nasilon

ą

diurez

ą

)

dzieci z nasilon

ą

diurez

ą

)

Liczba WBC mo

ż

e by

ć

kwestionowana ju

ż

po 2

Liczba WBC mo

ż

e by

ć

kwestionowana ju

ż

po 2--4 h od

4 h od

pobrania

pobrania

Podstawowe

ź

ródło bł

ę

du przedanalitycznego wi

ąż

e si

ę

z

Podstawowe

ź

ródło bł

ę

du przedanalitycznego wi

ąż

e si

ę

z

wydłu

ż

eniem czasu pomi

ę

dzy oddaniem moczu i

wydłu

ż

eniem czasu pomi

ę

dzy oddaniem moczu i

wykonaniem analizy!!!

wykonaniem analizy!!!

Ocena chemiczna moczu

• azotyny

(neg.)

• pH

(5 - 8)

• białko

(neg.)

• leukocyty

(neg.)

• krew

(neg.)

Niewyrównana

Niewyrównana

cukrzyca

cukrzyca

• krew

(neg.)

•

glukoza

(neg.)

• ciała ketonowe

(neg.)

• urobilinogen

(norm)

• bilirubina

(neg.)

• c. wł.

(1.016 - 1.022 g/ml)

cukrzyca

cukrzyca

Kwasica

Kwasica

ketonowa

ketonowa

Ocena chemiczna moczu

• azotyny

(neg.)

•

pH

(5 - 8)

• białko

(neg.

)

•

leukocyty

(neg.

)

Infekcje nerek

Infekcje nerek

i przewodów

i przewodów

moczowych

moczowych

•

leukocyty

(neg.

)

•

krew

(neg.)

• glukoza

(neg.)

• ciała ketonowe

(neg.)

• urobilinogen

(norm)

• bilirubina

(neg.)

• c. wł.

(1.016 - 1.022 g/ml)

Ocena chemiczna moczu

•

azotyny

(neg.)

•

pH

(5 - 8)

•

białko

(neg.)

• leukocyty

(neg.)

Choroby nerek

Choroby nerek
i przewodów

i przewodów
moczowych

moczowych

• leukocyty

(neg.)

• krew

(neg.)

• glukoza

(neg.)

• ciała ketonowe

(neg.)

• urobilinogen

(norm)

• bilirubina

(neg.)

•

c. wł.

(1.016 - 1.022 g/ml)

Ocena chemiczna moczu

• azotyny

(neg.)

• pH

(5 - 8)

• białko

(neg.)

• leukocyty

(neg.)

• krew

(neg.)

• krew

(neg.)

• glukoza

(neg.)

• ciała ketonowe

(neg.)

•

urobilinogen

(norm)

• bilirubina

(neg.)

• c. wł.

(1.016 - 1.022 g/ml)

Choroby

Choroby

wątroby i

wątroby i

przewodów

przewodów

żółciowych

żółciowych

Ocena chemiczna moczu

• azotyny

(neg.)

• pH

(5 - 8)

• białko

(neg.)

• leukocyty

(neg.)

•

krew

(neg.)

•

krew

(neg.)

• glukoza

(neg.)

• ciała ketonowe

(neg.)

•

urobilinogen

(norm)

• bilirubina

(neg.)

• c. wł.

(1.016 - 1.022 g/ml)

hemoliza

hemoliza