„ANHELLI” J. Słowackiego



Dlaczego Syberia? Czy były jakieś inspiracje? Skąd temat Syberii? Jak Syberia była

postrzegana w XIX wieku?

Odp. Syberię postrzegano (postrzega się po części nadal) w kategoriach ideowych, jako
miejsce zsyłek, miejsce martyrologii polskiej.

Syberię postrzega się również w kategoriach mitycznych: Syberia była dla Polaków i
Rosjan tzw. białym piekłem. Ziemia wygnania, ziemia wydziedziczenia.



Jakie wydarzenia wiążą się z zsyłkami? Powstanie listopadowe, styczniowe. Te daty

można potraktować węzłowo, ponieważ zsyłki, mimo wszystko, trwały nieustannie
przez wiek XIX (patrz: np. proces filomatów). Przerwa, i od roku 1945 okupacja
radziecka, masowe represje (np. Inny świat Grudzińskiego).

Syberię nie zawsze było można porównać z mitem, który wytworzyli sobie Polacy. Syberia to
także po prostu piękna kraina geograficzna.

Komentarzem do Anhellego jest list Słowackiego do Konstantego Gaszyńskiego
(polski poeta, prozaik i publicysta) pisany w Paryżu 22 maja 1839 r. To jest list, który dotyczy
tłumaczenia Anhellego na j. francuski, a także krytyki dzieła po wydaniu – była dosyć ostra;
w dużej mierze jest jednak wskazaniem inspiracji do napisania utworu. Słowacki nakreślił
również jak powinno się go odebrać. Kto kryje się pod poszczególnmi postaciami, jak
należy je interpretować, np.

Pallas – podróżnik zainteresowany Syberią, jej klimatem. Słowacki mógł czerpać z jego
relacji.

Rozdział X jest spoetyzowany kultem emigracji. Autor stylizował też postaci.

Eloa – utwór Alfreda de Vigny. Słowacki bezpośrednio do niego nawiązuje. Zapożyczył
postać.

Dziennik gen. Kopcia – ówcześnie bardzo popularny, również inspiracją.

Zrozumieć Anhellego:



Nawiązanie do kultury chrześcijańskiej. Po czym to można bezpośrednio poznać?

Forma? Język?

Jest język typowo biblijny, obrazowanie biblijne. Stylizacja polega przede wszystkim na
użyciu archaizmów (np. niewiasta, azaż, albowiem), składnia (inwersja, paralelizmy,
współrzędnik „i” jako funkcja retoryczna tekstu oraz łączą poszczególne zdania,
fragmenty tekstu. Wtedy tekst sprawia wrażenie logicznej całości. Tendencja biblijna do
wzajemnego tłumaczenia. Biblia z założenia jest skierowana do każdego
człowieka.Bardzo ważne, aby Biblia była zrozumiała).

Tekst w Biblii jest ułożony rozdział:wers. Wiele ksiąg świętych jest pisanych w ten
sposób. Kompozycja Anhellego jest analogiczna.

Z jakiego biblijnego źródła korzystał Słowacki? Z przekładu Jakuba Wujka. Tę Biblię
otrzymał w Szwajcarii od przyjaciela Staniewicza, był to Nowy Testament. Słowacki robił
na niej wiele notatek, komentarzy, polemizował.



Boska komedia jako inspiracja do utworu. Wiąże się to z pobytem poety we Włoszech

(Florencja)



Kultura syberyjska, tzw. szamanizm syberyjski – inspiracją.

Interpretacja Anhellego drogą wyżej wymienionych kontekstów:

1. Kontekst chrześcijański: nawiązanie na poziomie treści (Stary Testament, Ewangelie –

rys chrystologiczny, Apokalipsa). Widoczne aluzje.

Postać Jahwe i aniołowie.

Szaman mówi, że jest jak Mojżesz;

zamierzona stylizacja

Mojżesz: kultura judaistyczna i chrześcijańska. Przejście do Nowego Testamentu widać,
kiedy szaman dokonał wskrzeszenia. Scena Golgoty emigrantów – smutna aluzja.

Kim w tym wszystkim jest Anhelli? Uczniem szamana, następcą.

Imię jest znaczące.



Jaką rolę pełni wątek szamański w kreacji postaci Anhellego? Na czym polega nauka

bohatera? Do czego ona zmierza?

Odp. Trochę jak w Boskiej komedii. Pokazywanie pewnych obrazów, symboliki. W
jaki sposób to się wiąże z kulturą szamańską?

Bo szaman musiał przejść inicjację! To się najczęściej odbywało przez chorobę. Na czym
polegała inicjacja u Anhellego?

Na tym, że po wybraniu go przez społeczność, został przenoszony w miejsce odosobnione.
Próba przetrwania. Udział szamana.

Kim jest szaman? Kilka funkcji w jednym: lekarz/znachor, kapłan, nauczyciel, pośrednik
między światem żywych i umarłych. Taki „przetrwalnik” kultury. Najbardziej szanowana
postać w plemieniu.

Szaman [tu:] na swego następnę wybiera kogoś spoza plemienia. Następca musi umrzeć i
zmartwychwstać na oczach innych ludzi. W Anhellim jest dosłowne wyjście duszy z ciała.
Bohater naznaczony na następcę. Dlaczego pojawia się lud a nie wygnańcy? Bo ludziom

zakorzenionym w danej kulturze jest łatwiej uwierzyć, ktoś „obcy” mógłby nie zrozumieć.
Czy zachowanie Anhellego było znaczące? Chodzi po wodzie.

Stylizacja Anhellego na Jezusa. Cel wędrówki, co ogląda z szamanem: widzi cierpienie ludzi.
Jaki to ma sens? Dalszy ciąg inicjacji. Ta wiedza jest mu potrzebna

Ostatnie sceny: naród chce odzyskać wolność. Przedstawiona Golgota – trzy krzyże, a na
każdym z nim przedstawiciel ze stronnictw. Słowacki przede wszystkim pokazuje
krzyżowanie się ludzi w imię idei; do takiego stopnia doprowadzone rozwarstwienie nie
prowadzi do niczego dobrego. Przy takich różnicach nie da się odbudować jednolitej Polski.
Ironia autora. Idea podbudowana nawet religią może być zgubna.

Patrz: MESJANIZM  gorzka ironia na ten temat. Dystans autorski.

Diagnoza Słowackiego: naród sam doprowadza się do upadku. Naród wybrany sam się
wybrał. Naród sam chce złożyć ofiarę (a przecież nie ma wyższej konieczności; nie ma
znaków, że taka ofiara przyniesie cud).

Co się dzieje z narodem w Anhellim ostatecznie? Ludzie się zjadają. Autodestrukcja.

Po co była więc cała inicjacja, skoro naród zginął i historia się kończy?