SZKOŁA WYŻSZA PSYCHOLOGII SPOŁECZNEJ. WARSZAWA
Wydział Zamiejscowy z siedzibą w Sopocie
1
Prowadzący:
dr hab. Krystyna Drat-Ruszczak, prof. SWPS
Kontakt dla studentów: e-mail: krysty@post.pl
Temat przedmiotu:
Szkoły i kierunki w psychologii klinicznej
Forma organizacyjna:
wykład (30 godzin),
rok akademicki:
2011/2012; semestr zimowy; studia dzienne;
paź.: 11, 18, 25; list.: 15, 22, 29 ; gru: 06,13; sty: 10
wtorek
10:15
–
12:30;
Charakter przedmiotu:
obligatoryjny dla studentów III roku psychologii, którzy
wybierają blok(i) ze specjalizacji klinicznej
Opis kursu:
Wykład przedstawia 5 zasadniczych kierunków teoretycznych i terapeutycznych, odmienne
ujmujących zdrowie i patologię:
(1) psychodynamiczny;
(2) behawioralno – poznawczy;
(3) humanistyczny;
(4) systemowo-rodzinny
(5) biopsychospołeczny;
Modele te różnią się wizją człowieka, przykładają inną wagę do roli jego przeszłości,
teraźniejszości i przyszłości, inaczej traktują relacje człowieka z otoczeniem. Odmiennie
akcentują znaczenie procesów psychicznych (emocjonalnych, poznawczych), rolę
świadomości - nieświadomości. Każdy model ma swój własny język, własną definicję
zaburzeń psychicznych, różne teorie ich mechanizmów i różne reguły terapii.
Wykład prezentuje podstawowe osiągnięcia każdego paradygmatu, sposób
wyjaśniania zaburzeń oraz reguły i rodzaje terapii.
Cele:
1) zapoznanie studentów ze złożonością i różnorodnością wiedzy klinicznej;
2) pokazanie, że nie istnieje jedna koncepcja zaburzeń psychicznych, jeden model ich
mechanizmów i jedna szkoła terapii.
Wykład spełnia rolę przewodnika po złożonej mapie teorii w psychologii klinicznej.
Student zyskuje orientację w istniejącej różnorodności podejść oraz możliwość świadomego
wyboru koncepcji adekwatnych do problemu klinicznego ale też własnych predyspozycji
osobowościowych.
Warunki zaliczenia i wymagania:
Egzamin testowy, pisemny w zimowej sesji egzaminacyjnej z wykładów i literatury
obowiązkowej
Zarys wykładów
1. Wprowadzenie
Jak myślimy o zaburzonym zachowaniu: Modele – Metafory – Perspektywy. Cechy
specyficzne, wady, zalety.
Dlaczego rzecznicy perspektyw nie mogą się porozumieć? Dlaczego badania
empiryczne „ponad podziałami” są trudne?
SZKOŁA WYŻSZA PSYCHOLOGII SPOŁECZNEJ. WARSZAWA
Wydział Zamiejscowy z siedzibą w Sopocie
2
2. Kierunek psychodynamiczny - założenia
Założenia: modele
dynamiczny (popędy), ekonomiczny (kateksje), topograficzny
(nieświadomość),
rozwojowy (kompleks Edypa) i strukturalny (id-ego-superego).
Psychiczny determinizm
3. Kierunek psychodynamiczny: - teoria kliniczna
Konflikt i lęk. Charakter. Mechanizmy obronne.
4. Kierunek psychodynamiczny – teorie relacji z obiektem. Terapia.
Podstawowe kategorie pojęciowe psychoanalizy i teorii relacji z obiektem. Co jest
przedmiotem terapii
na co zwraca uwagę terapeuta? (mechanizmy obronne: wyparcie vs,
projekcja i projekcyjna identyfikacja; opór vs. przeniesienie). Strukturalna koncepcja
Kernberga: psychozy – borderline – nerwice, kryteria diagnostyczne
Uwagi do terapii
zaburzenia borderline
5. Teorie uczenia się – założenia. Język i pojęcia perspektywy
Założenia:
środowiskowość eksperymentalizm optymizm „materializm”
Pojęcia: Bodziec, reakcja, wzmocnienie, warunkowanie klasyczne, instrumentalne,
modelowanie, różnicowanie, generalizacja, wygaszanie.
Zachowanie nieprzystosowane -
definicja
6. Teorie uczenia się – terapia
Oparta na:
a)
warunkowaniu klasycznym:
zanurzanie (flooding), systematyczna desensytyzacja;
b)
warunkowaniu instrumentalnym:
wybiórcze wzmacnianie pozytywne, wybiórcze
karanie,
wygaszanie;
c)
na obydwu: (a + b)
uczenie się unikania;
d)
modelowaniu: wygaszanie zastępcze,
modelowanie uczestniczące.
7 i 8. Podejście poznawcze – założenia. Terapia.
Samokontrola i interakcjonizm. Zdarzenia prywatne i reakcje ukryte (coverants).
Poznawcza teoria depresji (Beck), teoria wyuczonej bezradności (Seligman).
Zasady i techniki terapii.
a)
techniki samokontroli (kontrola bodźca, samoobserwacja, samonagradzanie,
samokaranie)
SZKOŁA WYŻSZA PSYCHOLOGII SPOŁECZNEJ. WARSZAWA
Wydział Zamiejscowy z siedzibą w Sopocie
3
b)
ukryte warunkowanie (ukryte przeciwwarunkowanie, stopowanie myśli, kontrola ukrytego
zachowania sprawczego, ukryte zwiększanie wrażliwości).
c)
Poznawcze terapie uczenia się:
poznawcza restrukturyzacja / technika dialogu
sokratejskiego;
terapie radzenia sobie; terapie nastawione na rozwiązywanie
problemu
Nurty współczesne: racjonalistyczny i konstruktywistyczny
9 i 10. Perspektywa humanistyczna.
Założenia.
Samorealizacja, fenomenologia subiektywizm. Rogers – akceptacja
warunkowa: rozwój zachowań obronnych i zdezorganizowanych.
Perls: odrzucone Ja.
Zasady terapii Gestalt. Współczesna psychologia pozytywna: Seligman i
Csikszentmihalyi. Eudajmonistyczna koncepcja szczęścia.
Haidt: szczęście jako
uwznioślenie – wymiar boskości
11 i 12. Podejście systemowe.
Założenia:
o relacji część-całość, o przyczynowości, o sprzężeniu zwrotnym, o
stałości i zmianie,
o granicach, o komunikacji. Aksjomaty komunikacji. Teoria
Podwójnego Związania.
Terapia: (a) komunikacyjna, (b) strukturalna, (c) strategiczna, (d) grupa z Milano.
Cele i techniki:
pozytywna konotacja, zadania do wykonania, dyrektywy
paradoksalne: (przepisywanie symptomu – powstrzymywanie - wyolbrzymianie)
Milton Erickson:
zasiewanie, metafora
13. Model medyczny i podejście bio-psychospołeczne
Tradycyjny model medyczny. Podejście bio-psycho-społeczne. Studia przypadków
Podsumowanie: cechy wspólne wszystkich perspektyw
SZKOŁA WYŻSZA PSYCHOLOGII SPOŁECZNEJ. WARSZAWA
Wydział Zamiejscowy z siedzibą w Sopocie
4
Literatura obowiązkowa* i uzupełniająca
1. Csikszentmihalyi, M. (2005). Przepływ. Psychologia optymalnego doświadczenia.
Rozdz. 1,2, 3 s. 9 – 132. Taszów: Biblioteka Moderatora
2. *Drat-Ruszczak, K. (2005). Szkoły i kierunki psychoterapii. W: Drat-
Ruszczak, K., Drążkowska-Zielińska, E. Podręcznik pomagania. Podstawy
pomocy psychologicznej. Szkoły i kierunki psychoterapii Warszawa:
Academica. SWPS.
3. *Oleś, P., Drat-Ruszczak, K. (2008). Osobowość. Koncepcje
psychoanalityczne; Koncepcja humanistyczna i psychologia pozytywna. W:
J. Strelau, D. Doliński (red.). Psychologia. Podręcznik akademicki. T.1.
Gdańsk: GWP s. 655-667;674-678;691-696.(Psychoanaliza klasyczna, teorie
Klein, Kohuta i Winnicotta, psychologia pozytywna)
4. Eichelberger, W. (1995). Pomóż sobie. Daj światu odetchnąć. Warszawa:
Agencja Wydawnicza Tu. Cz. III. Postawa. s. 110-145
5. Freud, A. (1997/1937). Ego i mechanizmy obronne. Warszawa: Wydawnictwo
Naukowe PWN.
6. Haidt, J (2007). Szczęście. Od mądrości starożytnych po koncepcje współczesne.
Gdańsk: GWP.
7. Madanes, C. (2000). Seks, miłość, przemoc. Psychoterapia sprawców i ofiar.
Gdańsk: GWP. Rozdz. 1, 2, 6, 7 (s. 17-63; 104-136)
8. McWilliams, N.(2009). Diagnoza psychoanalityczna. Gdańsk: GWP. Rozdz. 3
(Poziomy rozwojowe organizacji osobowości, s. 64-87); Rozdz.4.(Kliniczne
implikacje poziomów rozwojowych struktury osobowości s.88 – 114).
9. McWilliams, N. (2011). Psychoterapia psychoanalityczna. Poradnik praktyka.
Gdańsk: Harmonia Universalis
10. Popiel, A., Pragłowska, E. (2008). Psychoterapia poznawczo-behawioralna.
Teoria i praktyka. Warszawa: Wydawnictwo Paradygmat
11. Satir, V. Terapia rodziny. (2000) Gdańsk: GWP. Rozdz. 8 i 9 Komunikacja s. 93 –
123
12. Winnicott, D. W. (2010). Dom jest punktem wyjścia. Eseje psychoanalityczne.
Gdańsk: Imago. Rozdz. 2 i 3 (Pojęcie zdrowej jednostki; Twórcze życie), s. 23-
53.