SZKOŁA WYŻSZA PSYCHOLOGII SPOŁECZNEJ. WARSZAWA

Wydział Zamiejscowy z siedzibą w Sopocie

1

Prowadzący:

dr hab. Krystyna Drat-Ruszczak, prof. SWPS

Kontakt dla studentów: e-mail: [e-mail]
Temat przedmiotu:

Szkoły i kierunki w psychologii klinicznej

Forma organizacyjna:

wykład (30 godzin),

rok akademicki:

2011/2012; semestr zimowy; studia dzienne;

paź.: 11, 18, 25; list.: 15, 22, 29 ; gru: 06,13; sty: 10

wtorek

10:15

–

12:30;

Charakter przedmiotu:

obligatoryjny dla studentów III roku psychologii, którzy

wybierają blok(i) ze specjalizacji klinicznej

Opis kursu:

Wykład przedstawia 5 zasadniczych kierunków teoretycznych i terapeutycznych, odmienne
ujmujących zdrowie i patologię:
(1) psychodynamiczny;
(2) behawioralno – poznawczy;
(3) humanistyczny;
(4) systemowo-rodzinny
(5) biopsychospołeczny;

Modele te różnią się wizją człowieka, przykładają inną wagę do roli jego przeszłości,

teraźniejszości i przyszłości, inaczej traktują relacje człowieka z otoczeniem. Odmiennie
akcentują znaczenie procesów psychicznych (emocjonalnych, poznawczych), rolę
świadomości - nieświadomości. Każdy model ma swój własny język, własną definicję
zaburzeń psychicznych, różne teorie ich mechanizmów i różne reguły terapii.
Wykład prezentuje podstawowe osiągnięcia każdego paradygmatu, sposób
wyjaśniania zaburzeń oraz reguły i rodzaje terapii.

Cele:

1) zapoznanie studentów ze złożonością i różnorodnością wiedzy klinicznej;
2) pokazanie, że nie istnieje jedna koncepcja zaburzeń psychicznych, jeden model ich

mechanizmów i jedna szkoła terapii.

Wykład spełnia rolę przewodnika po złożonej mapie teorii w psychologii klinicznej.

Student zyskuje orientację w istniejącej różnorodności podejść oraz możliwość świadomego
wyboru koncepcji adekwatnych do problemu klinicznego ale też własnych predyspozycji
osobowościowych.

Warunki zaliczenia i wymagania:

Egzamin testowy, pisemny w zimowej sesji egzaminacyjnej z wykładów i literatury

obowiązkowej

Zarys wykładów

1. Wprowadzenie

Jak myślimy o zaburzonym zachowaniu: Modele – Metafory – Perspektywy. Cechy

specyficzne, wady, zalety.

Dlaczego rzecznicy perspektyw nie mogą się porozumieć?  Dlaczego badania
empiryczne „ponad podziałami” są trudne?

SZKOŁA WYŻSZA PSYCHOLOGII SPOŁECZNEJ. WARSZAWA

Wydział Zamiejscowy z siedzibą w Sopocie

2

2. Kierunek psychodynamiczny - założenia

Założenia: modele

 dynamiczny (popędy), ekonomiczny (kateksje), topograficzny

(nieświadomość),

rozwojowy (kompleks Edypa) i strukturalny (id-ego-superego).

Psychiczny determinizm

3. Kierunek psychodynamiczny: - teoria kliniczna

Konflikt i lęk. Charakter.  Mechanizmy obronne.

4. Kierunek psychodynamiczny – teorie relacji z obiektem. Terapia.

Podstawowe kategorie pojęciowe psychoanalizy i teorii relacji z obiektem.  Co jest
przedmiotem terapii

na co zwraca uwagę terapeuta? (mechanizmy obronne: wyparcie vs,

projekcja i projekcyjna identyfikacja; opór vs. przeniesienie). Strukturalna koncepcja

Kernberga: psychozy – borderline – nerwice, kryteria diagnostyczne

Uwagi do terapii

zaburzenia borderline

5. Teorie uczenia się – założenia. Język i pojęcia perspektywy

Założenia:

środowiskowość  eksperymentalizm optymizm  „materializm”

Pojęcia: Bodziec, reakcja, wzmocnienie, warunkowanie klasyczne, instrumentalne,

modelowanie, różnicowanie, generalizacja, wygaszanie.

Zachowanie nieprzystosowane -

definicja

6. Teorie uczenia się – terapia

Oparta na:

a)

warunkowaniu klasycznym:

zanurzanie (flooding), systematyczna desensytyzacja;

b)

warunkowaniu instrumentalnym:

wybiórcze wzmacnianie pozytywne, wybiórcze

karanie,

wygaszanie;

c)

na obydwu: (a + b)

uczenie się unikania;

d)

modelowaniu: wygaszanie zastępcze,

modelowanie uczestniczące.

7 i 8. Podejście poznawcze – założenia. Terapia.

Samokontrola i interakcjonizm. Zdarzenia prywatne i reakcje ukryte (coverants).
Poznawcza teoria depresji (Beck), teoria wyuczonej bezradności (Seligman).
Zasady i techniki terapii.

a)

techniki samokontroli (kontrola bodźca, samoobserwacja, samonagradzanie,

samokaranie)

SZKOŁA WYŻSZA PSYCHOLOGII SPOŁECZNEJ. WARSZAWA

Wydział Zamiejscowy z siedzibą w Sopocie

3

b)

ukryte warunkowanie (ukryte przeciwwarunkowanie, stopowanie myśli, kontrola ukrytego

zachowania sprawczego, ukryte zwiększanie wrażliwości).

c)

Poznawcze terapie uczenia się:

 poznawcza restrukturyzacja / technika dialogu

sokratejskiego;

terapie radzenia sobie; terapie nastawione na rozwiązywanie

problemu

Nurty współczesne: racjonalistyczny i konstruktywistyczny

9 i 10. Perspektywa humanistyczna.

Założenia.

Samorealizacja, fenomenologia subiektywizm. Rogers – akceptacja

warunkowa: rozwój zachowań obronnych i zdezorganizowanych.

Perls: odrzucone Ja.

Zasady terapii Gestalt. Współczesna psychologia pozytywna: Seligman i
Csikszentmihalyi. Eudajmonistyczna koncepcja szczęścia.

 Haidt: szczęście jako

uwznioślenie – wymiar boskości

11 i 12. Podejście systemowe.

Założenia:

o relacji część-całość, o przyczynowości,  o sprzężeniu zwrotnym,  o

stałości i zmianie,

o granicach,  o komunikacji. Aksjomaty komunikacji. Teoria

Podwójnego Związania.

Terapia: (a) komunikacyjna, (b) strukturalna, (c) strategiczna, (d) grupa z Milano.

Cele i techniki:

 pozytywna konotacja,  zadania do wykonania,  dyrektywy

paradoksalne: (przepisywanie symptomu – powstrzymywanie - wyolbrzymianie)

Milton Erickson:

zasiewanie, metafora

13. Model medyczny i podejście bio-psychospołeczne

Tradycyjny model medyczny. Podejście bio-psycho-społeczne. Studia przypadków

Podsumowanie: cechy wspólne wszystkich perspektyw

SZKOŁA WYŻSZA PSYCHOLOGII SPOŁECZNEJ. WARSZAWA

Wydział Zamiejscowy z siedzibą w Sopocie

4

Literatura obowiązkowa* i uzupełniająca

1. Csikszentmihalyi, M. (2005). Przepływ. Psychologia optymalnego doświadczenia.

Rozdz. 1,2, 3 s. 9 – 132. Taszów: Biblioteka Moderatora

2. *Drat-Ruszczak, K. (2005). Szkoły i kierunki psychoterapii. W: Drat-

Ruszczak, K., Drążkowska-Zielińska, E. Podręcznik pomagania. Podstawy

pomocy psychologicznej. Szkoły i kierunki psychoterapii Warszawa:

Academica. SWPS.

3. *Oleś, P., Drat-Ruszczak, K. (2008). Osobowość. Koncepcje

psychoanalityczne; Koncepcja humanistyczna i psychologia pozytywna. W:

J. Strelau, D. Doliński (red.). Psychologia. Podręcznik akademicki. T.1.

Gdańsk: GWP s. 655-667;674-678;691-696.(Psychoanaliza klasyczna, teorie

Klein, Kohuta i Winnicotta, psychologia pozytywna)

4. Eichelberger, W. (1995). Pomóż sobie. Daj światu odetchnąć. Warszawa:

Agencja Wydawnicza Tu. Cz. III. Postawa. s. 110-145

5. Freud, A. (1997/1937). Ego i mechanizmy obronne. Warszawa: Wydawnictwo

Naukowe PWN.

6. Haidt, J (2007). Szczęście. Od mądrości starożytnych po koncepcje współczesne.

Gdańsk: GWP.

7. Madanes, C. (2000). Seks, miłość, przemoc. Psychoterapia sprawców i ofiar.

Gdańsk: GWP. Rozdz. 1, 2, 6, 7 (s. 17-63; 104-136)

8. McWilliams, N.(2009). Diagnoza psychoanalityczna. Gdańsk: GWP. Rozdz. 3

(Poziomy rozwojowe organizacji osobowości, s. 64-87); Rozdz.4.(Kliniczne

implikacje poziomów rozwojowych struktury osobowości s.88 – 114).

9. McWilliams, N. (2011). Psychoterapia psychoanalityczna. Poradnik praktyka.

Gdańsk: Harmonia Universalis

10. Popiel, A., Pragłowska, E. (2008). Psychoterapia poznawczo-behawioralna.

Teoria i praktyka. Warszawa: Wydawnictwo Paradygmat

11. Satir, V. Terapia rodziny. (2000) Gdańsk: GWP. Rozdz. 8 i 9 Komunikacja s. 93 –

123

12. Winnicott, D. W. (2010). Dom jest punktem wyjścia. Eseje psychoanalityczne.

Gdańsk: Imago. Rozdz. 2 i 3 (Pojęcie zdrowej jednostki; Twórcze życie), s. 23-

53.