Artykół

Nadpobudliwo psychoruchowa a trudno ci wychowawcze

ść

Hanna Jastrz bska

Rodzaje trudno ci wychowawczych wyst puj ce u dzieci

z nadpobudliwo ci psychoruchow

ś ą

Mówi c o trudno ciach wychowawczych nale y zacz

od wyja nienia poj cia, które jest

ąć

bardzo szerokie i dotyczy zarówno niewielkiego „niedostosowania spo ecznego” jak i „zaburzenia

zachowania”.
S. Szuman twierdzi, e „trudno ci wychowawcze” to niepo dane formy zachowania si dzieci.

żą

Wszystkie wykroczenia dzieci ce w zakresie wspó ycia z doros ymi i innymi dzie mi okre la jako

łż

niegrzeczno

ść

Wed ug W. Okonia dziecko trudne to takie, które ma trudno ci z przystosowaniem si do wymaga

rodziców, nauczycieli i opiekunów.

Natomiast A. Lewicki uwa a, e trudno ci wychowawcze to sposoby post powania dzieci, które s

ż ż

niezgodne z kierunkiem wychowania, dlatego utrudniaj prac wychowawcz . Do trudno ci

wychowawczych nie zalicza jednak drobnych i sporadycznie wyst puj cych wykrocze , tylko takie,

ę ą

które wyst puj cz sto i nie poddaj si zwyk ym oddzia ywaniom wychowawczym.

ę ą ę

ą ę

Nie wszystkie jednak problemy z zachowaniem s zaburzeniami. Do

precyzyjnie okre la to

ść

psycholog B. Chrzanowska i J. wi cica. Wg nich „zaburzenie zachowania…to powtarzaj ce si ,

Ś ę

wyst puj ce w ci gu ostatnich 6 miesi cy, zachowanie antysocjalne, agresywne lub buntownicze. We

ę ą

wczesnej postaci s wybuchy z o ci, ci g e k ócenie si o wszystko, nieprzestrzeganie regu

ł ś

ą ł

spo ecznych, sta e obwinianie innych, przeklinanie, ale tak e mog pojawia si kradzie e,

k amstwa, umy lne podpalenia, ucieczki z domu, niszczenie cudzej w asno ci, okrucie stwo wobec

zwierz t i ludzi”.

Dzieci w wieku przedszkolnym nie sprawiaj jeszcze tak wielu problemów wychowawczych.

Bowiem ucz c si poprzez zabaw , dzia anie, eksperymentowanie, mog by ci gle w ruchu.

ą ć ą

Wa nym elementem jest równie dostosowanie czasu trwania ró nych zaj

do mo liwo ci

ęć

psychofizycznych dziecka. Dzieci 3-4 letnie potrafi skoncentrowa si na wykonywaniu zadania do 10

ć ę

min., a 5-6 letnie ok. 15-20 min., dlatego nauczyciel przedszkola musi wykaza si znajomo ci

ć ę

ś ą

psychiki dziecka i tak urozmaica zaj cia, aby pozwoli im na zaspokojenie potrzeby ruchu.

Mimo to w przedszkolu dochodzi czasem do konfliktów. Wzmo ona potrzeba aktywno ci

powoduje, e podczas spacerów, zabaw dzieci nadpobudliwe szalej , biegaj i w ten sposób mog

stwarza sytuacje niebezpieczne dla siebie i innych. Potr caj c kolegów staj si mimowolnymi

ą ą

ą ę

sprawcami zamieszania i niepokoju. Cz sto karcone i niesprawiedliwie os dzane mog reagowa

zachowaniami wiadcz cymi o buncie przeciw negatywnym ocenom. Bunt ten przejawia si mo e

ć ę

agresj wobec kolegów (bicie, kopanie, niszczenie zabawek, prac). Tego typu zachowania agresywne

s , zatem odpowiedzi na nies uszne podejrzenia i niesprawiedliwe oceny, s , wi c objawami

wtórnymi, a nie przejawem nadpobudliwo ci. Pojawiaj si wówczas, gdy dziecko ma poczucie

ą ę

krzywdy wywo ane niesprawiedliwym podejrzeniem o czyn, którego nie pope ni o.

ł ł

Dzieci nadpobudliwe maj równie trudno ci z koncentracj uwagi, co powoduje, e przeszkadzaj w

prowadzeniu zaj , same nie potrafi si skupi na wykonywanym zadaniu i rozpraszaj innych.

ęć

ą ę

S. Szuman: Psychologia wychowawcza wieku dzieci cego, Wiedza – Zawód – Kultura, Warszawa 1970.

W. Oko : S ownik pedagogiczny. PWN, Warszawa 1994.

ń ł

A. Lewicki: Jak powstaj trudno ci wychowawcze. Wiedza Powszechna, Warszawa 1987.

B. Chrzanowska, J. wi cicka: Oswoi ADHD. op. cit., s. 38.

Ś ę

Problemy wychowawcze wyst puj ce w przedszkolu to g ównie niedostosowanie do regu i

ę ą

zasad rz dz cych yciem przedszkolnym.

ą ą

Najwi ksze trudno ci wychowawcze uwidaczniaj si wtedy, gdy dziecko pójdzie do szko y.

ą ę

„ Podstawow dzia alno ci dziecka w wieku szkolnym…- jak pisze H. Nartowska – jest nauka.

ś ą

Zabawa w dalszym ci gu pe ni powa n rol w rozwoju dziecka, lecz musz by zachowane

ż ą

odpowiednie proporcje czasu po wi conego obu rodzajom dzia alno ci.”

ś ę

Dziecko nadpobudliwe nie potrafi podporz dkowa si zasadom oraz regu om panuj cym w szkole.

ć ę

Wzmo ona potrzeba ruchu sprawia, i nie potrafi ono usiedzie na miejscu, s ucha tego, co mówi

nauczyciel, koncentrowa si na lekcji. Brak reakcji na polecenia nauczyciela, nieprzestrzeganie

ć ę

regulaminu szkolnego, rozpraszanie kolegów powoduje ju na pocz tku szkolnej edukacji, konflikt w

relacjach nauczyciel – ucze . Pojawiaj ce si skargi do rodziców i negatywne uwagi kierowane przez

nauczyciela do dziecka wzbudzaj wzmo on agresj i niech do obowi zków szkolnych. Dziecko

ż ą

ęć

czuje, e nie jest lubiane przez nauczyciela i nieakceptowane przez rówie ników. Robi ono wszystko,

aby zwróci na siebie uwag , ale w sposób w a ciwy sobie (bije, przezywa, u ywa brzydkich s ów,

ł ś

jest aroganckie w stosunku do nauczyciela).
Do tego dochodz jeszcze skargi rodziców dzieci ucz cych si w tej samej klasie. „Na zebraniu

publicznie oskar aj o brak umiej tno ci wychowawczych rodziców agresywnego ucznia, w

ż ą

ę ś

kra cowych przypadkach domagaj si usuni cia dziecka ze szko y. Nierzadko dzwoni z

pretensjami, zaczepiaj dziecko pod szko , strasz policj .”

łą

Nasilaj ce si trudno ci wychowawcze z dzieckiem nadpobudliwym wyst puj ce w szkole przenosz

ę ą

si do domu rodzinnego. Rodzice prze ywaj horror podczas odrabiania lekcji. Dzieci nie pami taj ,

ę ą

co maj zadane, cz sto przychodz z nieodrobion prac domow , przez co otrzymuj z ocen lub

ą łą

uwag . Pos dzaj dziecko o k amstwo, ale k amstwo zak ada wiadome oszukiwanie drugiej osoby, a

dziecko po prostu nie zanotowa o, b d nierzadko nie us ysza o nauczyciela dyktuj cego prac

ą ź

domow , a jest przekonane, e nic nie by o zadane. Jest to typowe dla dzieci nadpobudliwych z

zaburzeniami pami ci operacyjnej i koncentracji uwagi.

K opoty z dzieckiem wp ywaj na relacje mi dzy rodzicami. Oskar aj si oni wzajemnie o

ż ą ę

brak umiej tno ci wychowawczych. Atmosfera w domu staje si napi ta, a rodzice dziecka nie potrafi

ę ś

w pe ni wypoczywa , poniewa ich uwaga skupiona jest tylko na z ym zachowaniu dziecka.

„Udowodniono, e w rodzinach, w których jest dziecko nadpobudliwe, trzykrotnie cz ciej dochodzi do

ęś

k ótni rozpadu ma e stwa.”

łż ń

Aby tego unikn rodzice musz wykaza si cierpliwo ci i po wi ci dziecku swój czas i energi .

ąć

ć ę

ś ą

ś ę ć

G ówne metody post powania z dzieckiem nadpobudliwym

Dzieci nadpobudliwe oczekuj i wymagaj od nas, doros ych pomocy, wi kszego nak adu

pracy, cierpliwo ci, przemy lanego, konsekwentnego dzia ania. Chocia czasem wprowadzaj nas w

stan zdenerwowania, wyczerpania, przestajemy si kontrolowa , powinni my nauczy si

odpowiedniego reagowania na ich post powanie. Bowiem od procesu wychowawczego, jakiemu

b dzie podlega o dziecko, zale y czy stanie si ono wybitnie trudne czy tylko k opotliwe.

Zarówno nauczyciele jak i rodzice zadaj sobie pytanie; Co robi ? Jak post powa z dzieckiem

nadpobudliwym w sytuacji, w której dotychczasowe metody, skutkuj ce wobec przeci tnych dzieci, nie

zdaj egzaminu?

H. Nartowska: Wychowanie dziecka nadpobudliwego. op. cit., s. 119.

B. Chrzanowska, J. wi cicka: Oswoi ADHD. op. cit., s. 43.

Ś ę

rodowisko rodzinne

W rodzinie wszyscy s ze sob zwi zani i nawzajem na siebie oddzia ywaj . Dlatego, gdy w

rodzinie znajduje si dziecko nadpobudliwe nale y opracowa metody, które pomog ca ej rodzinie w

ą ł

„ normalnym” jej funkcjonowaniu.

Po pierwsze rodzice musz dobrze pozna swoje dziecko, co lubi, jakie ma upodobania, czy

na pewno ich dziecko jest nadpobudliwe. Nast pnie nie powinni koncentrowa si tylko na

negatywnych skutkach oddzia ywa dziecka. Niektórzy, bowiem rodzice nie potrafi wymieni nawet

kilka zalet, dobrych cech a swoje dziecko widz poprzez pryzmat jego trudnych zachowa , tym samym

utrwalaj z e zachowania. Te dobre s niedostrzegane przez doros ych. Rodzice cz sto s bezradni i

ą ł

maj poczucie winy, e nie umiej poradzi sobie z w asnym dzieckiem. Kiedy to sobie u wiadomi ,

mog podj

dzia ania wspieraj ce dziecko i rodzin . Nale y wtedy, jak radz pedagodzy i

ąć

psychologowie, po wi ci dziecku nadpobudliwemu po wi ci swój czas i uwag , ale w pe nym tego

ś ę ć

s owa znaczeniu. Rodzice nie mog by obok dziecka, ale musz by z nim. Co to znaczy? Czas

po wi cony dziecku z nadpobudliwo ci psychoruchow musi by dobrze zaplanowany. W

ś ę

ś ą

momencie, gdy mama jest z dzieckiem w parku, a my lami w domu, jest to czas tylko pozornie

po wi cony dziecku. Dziecko bardzo szybko wyczuje brak zainteresowania z jej strony i zacznie

ś ę

zachowywa si tak, aby zwróci a na niego uwag (b dzie niegrzeczne). Dlatego po wi canie

ć ę

ś ę

dziecku czasu to wspólne robienie czego np. rysowanie, lepienie, gra w pi k , rozmowy itp. Nale y to

ł ę

wszystko zaplanowa i przemy le a czas razem sp dzony na pewno nie b dzie udr k dla

ś ć

ę ą

doros ego, ale przyjemno ci dla dwóch stron.

ś ą

Bowiem „czas po wi cony dziecku sprzyja budowaniu wi zi, pozwala zapobiega niepo danym

ś ę

żą

zachowaniom i chroni rodzicielskie nerwy, a tak e daje dziecku poczucie, e mo e liczy na

doros ego”.

Jednym ze sposobów na nie utrwalanie z ych zachowa jest ich ignorowanie, a nagradzanie

zachowa w a ciwych. Na pocz tku rodzice musz okre li , jakie zachowania dziecka chc u

ń ł ś

ś ć

dziecka zmieni , czyli musz okre li zachowanie niew a ciwe oraz dobre, przez nich po dane.

ś ć

ł ś

żą

Bardzo wa ne jest, aby rodzic chwali dziecko po ka dorazowym wyst pieniu zachowania

po danego (nagradzanie dziecka). To podstawowy „model”, który pozwala nauczy dziecko dobrze

żą

si zachowywa . Nagrody s tym, co dzia a najsilniej. Mog to by nagrody rzeczowe (zabawki,

ubrania, naklejki, s odycze) lub pochwa y, uznanie, uwaga po wi cona dziecku, przywileje. Ten drugi

ś ę

rodzaj nagród silniej oddzia ywuje na dziecko i cz ciej powinien by stosowany. Lista nagród jest

ęś

d uga i zale y tylko od inwencji i pomys owo ci rodziców. Wa ne jest, aby nagradza za konkretne

zachowanie i natychmiast, za „malutkie kroczki” w zbli aniu do celu. Do pochwa nie nale y wtr ca

ą ć

adnych docinków i tzw. os abiaczy nawet w dobrej wierze np. Jak chcesz to potrafisz si adnie

ę ł

bawi .

Najlepszym sposobem, aby pozby si niew a ciwego zachowania jest jego ignorowanie.

ć ę

ł ś

„Ignorowanie nie jest niezauwa eniem dziecka. Ignorowanie jest niezauwa eniem niew a ciwego

ł ś

zachowania”.

Wa ne jest, aby rodzic, gdy zdecyduje si na ignorowanie zachowania by konsekwentny to dziecko

wycofa si i utrwali dobre zachowanie. Nale y pami ta , e gdy tylko dziecko zachowa si w sposób

ę ć ż

po dany nale y go pochwali , czyli przerwa ignorowanie. „W adnym wypadku nie wolno

żą

ignorowa zachowa agresywnych czy destrukcyjnych. Tedy nale y ustanowi granice, by mo e …

wyprowadzi z pokoju, odebra przywileje”.

W takim przypadku rodzice powinni u y mocniejszego

ż ć

argumentu. Jest to konsekwencja, a nie jak niektórzy uwa aj kara. Maj c dziecko nadpobudliwe nie

ż ą

mo na stosowa kary, bowiem wymierzana jest najcz ciej w emocjach i jest niewspó mierna do

ęś

pope nionego czynu. Konsekwencja natomiast jest sta a, przewidywalna oraz wspó mierna do

Tam e, s. 55.

B. Chrzanowska, J. wi cicka: Oswoi ADHD. op. cit. s. 63.

Ś ę

Tam e, s. 64.

pope nionego czynu. Konsekwencja jest wcze niej ustalona, dlatego nie narusza godno ci osobistej

dziecka, nie mo e sta si zemst . W przypadku dziecka nadpobudliwego jest ona niezb dna, aby

ć ę

oddzia ywania wychowawcze by y skuteczne. Wa ne jest, tak jak w przypadku nagród, by a ona

natychmiastowa po zaistnia ym zdarzeniu. Konsekwencje, które mog stosowa rodzice to np.

ograniczenie czasu zabaw, zakaz ogl dania telewizji czy gry na komputerze, naprawienie wyrz dzonej

szkody itp.
Bardzo wa n metod w post powaniu z dzieckiem nadpobudliwym s umowy i kontrakty.

ż ą

Zawieraj one rejestr zachowa , do których zobowi zuje si dziecko wraz ze zwi zanymi z nimi

nagrodami i konsekwencjami. Regu y powinny by jasne, zrozumia e dla dziecka i sformu owane w

formie pozytywnej, spisane na du ym arkuszu szarego papieru (flamastrem lub rysowane dla dzieci

m odszych). eby dziecko mog o atwiej je przestrzega nie powinno ich by zbyt wiele.

ł ł

Aby ca ej rodzinie y o si w domu atwiej i przyjemniej nale a oby wprowadzi „u atwiacze”,

ż ł

ć ł

które jak sama nazwa mówi, u atwiaj ycie z dzieckiem z nadpobudliwo ci psychoruchow . Po

ą ż

ś ą

pierwsze w domu nale y wprowadzi porz dek. Przede wszystkim ograniczy ilo stoj cych na

ść

rega ach bibelotów, bowiem rozpraszaj one uwag dziecka i wprowadzaj ba agan. Rzeczy dziecka

mo na spakowa do pude ek oznaczonych obrazkami, dzi ki którym atwo b dzie mo na wszystko

znale . Nast pnie nale y wprowadzi sta y rytm dnia, co pozwoli dziecku odnale si w sytuacji

źć

źć ę

domowej. Chodzi tu o sta o i przewidywalno zdarze takich jak: mycie, ubieranie, wychodzenie

ł ść

ść

(przedszkole, szko a), odrabianie lekcji, kolacja, sta a pora snu itp. Dla dziecka nadpobudliwego wa ne

jest, aby rodzice pami tali o rytua ach, którymi mog by ; codzienne czytanie przed snem, wspólny

niedzielny obiad.

W domu powinien znale

si równie spis czynno ci, które ma dziecko wykona oraz

źć ę

dzienniczek dobrych zdarze , (aby móc odwo a si do zdarze , które umkn y z pami ci) oraz

ł ć ę

ęł

dzienniczek marze (wpisywane lub rysowane yczenia, pragnienia dzieci), z którego rodzic mo e

skorzysta chc c np. nagrodzi dziecko.

Pomocn metod w wychowaniu dziecka nadpobudliwego jest metoda etonowa, czyli eton

jako natychmiastowa nagroda za prawid owe zachowanie. eton jest rodzajem waluty, któr dziecko

mo e na koniec dnia lub po kilku dniach wymieni na nagrod . Lista nagród i przywilejów

zamienianych na etony powinna by wraz z „cennikiem” i dost pna wszystkim domownikom.

Wiadomo wszystkim rodzicom, e najwi kszy „horror” prze ywaj podczas odrabiania lekcji z

dzieckiem nadpobudliwym. Aby to u atwi ka dy rodzic powinien si do tego dobrze przygotowa .

Jego sprzymierze cem w odrabianiu lekcji (i nie tylko) jest minutnik. Urz dzenie to pomaga odrobi

lekcje w okre lonym czasie, sygnalizowa czas ustalony na gr na komputerze itp. Wa ny jest

równie sta y czas odrabiania lekcji np. po obiedzie, w ten sam sposób (wyjmowanie ksi ek potem

ąż

zeszytów). Aby dziecko si nie znu y o nale y przeplata przedmioty, ale zawsze doprowadza

ż ł

zadanie do ko ca i dopiero zaj si innym. Takie usystematyzowanie pozwoli dziecku z czasem na

ąć ę

samodzielne odrabianie lekcji lub z niewielk pomoc rodziców. Na zako czenie wa na jest

oczywi cie nagroda. Pomoc w odrabianiu lekcji b d : pude ko z przyborami, kolorowe flamastry,

ę ą

kolorowe karteczki (do robienia wa nych notatek), g o ne komentowanie tego, co si robi, czyste

ł ś

biurko i ciana, guziki, kasztany, obrazki (do nauki matematyki).

Rodzice, aby rano unikn

niespodzianek, powinni pami ta eby dziecko pakowa o tornister

ąć

ę ć ż

poprzedniego dnia. Najlepiej jeszcze sprawdzi czy nie zosta o nic wyj te przed wyj ciem do szko y,

t przezorno ci unikn niepotrzebnego zdenerwowania.

ś ą

Nast pnym elementem dnia, w którym dziecku nadpobudliwemu powinni pomóc rodzice to

czas wolny. Z do wiadcze psychologów, pedagogów oraz rodziców dziecko z nadpobudliwo ci czas

ś ą

wolny powinno sp dza na zaj ciach wymagaj cych aktywno ci ruchowej. Zalecane jest p ywanie,

jazda konna, biegi, jazda na rowerze. S to sporty indywidualne pozwalaj ce zu y du o energii, a

ż ć

jednocze nie ograniczy agresywne interakcje z rówie nikami. Nie zaleca si uprawiania dziecku

nadpobudliwemu uprawiania sportów zespo owych b d wyzwalaj cych agresj (boks, sporty walki).

ą ź

Jednak najwa niejsze jest, aby dziecko w czasie wolnym robi o to, co lubi a wtedy i ono i rodzice b d

ę ą

zadowoleni.

rodowisko przedszkolne

Dziecko w wieku 3 – 6 lat wkracza w rodowisko przedszkolne. Wymagania wobec niego

stopniowo s coraz wi ksze a dziecko z nadpobudliwo ci psychoruchow nie mo e sobie poradzi .

ś ą

Staje si „uparte”, „trudne”, „z o liwe”. Dlatego nauczyciel w przedszkolu wykaza si musi du

ł ś

ć ę

żą

znajomo ci problemu, cierpliwo ci . Powinien opracowa metody pracy, które pomog jemu w

ś ą

prowadzeniu zaj jak i dzieciom w prawid owym funkcjonowaniu.

ęć

Wa ne jest indywidualne podej cie do dziecka, wiedz c, e ka de dziecko jest inne i wymaga

ą ż

ró nych metod post powania. Nie jest to atwe przy du ej (20 – 30 osobowej) grupie. Jednak

do wiadczona wychowawczyni potrafi tak zorganizowa prac , e dziecko nadpobudliwe tylko

ę ż

skorzysta na pobycie w przedszkolu.
Zbawienny wp yw na dziecko ma regularny tryb ycia i rozk ad dnia, zaplanowany program zaj oraz

ęć

konieczno dostosowania si do grupy rówie niczej.

ść

U dzieci z nadpobudliwo ci ruchliwo jest cech dominuj c . Nauczyciel musi zadba , aby z jednej

ś ą

ść

ą ą

strony pozwoli na zaspokojenie potrzeby ruchu w odpowiedniej formie (nie hamowa potrzeby ruchu),

a z drugiej tak pokierowa wychowankiem, aby bra o czynny udzia w zaj ciach i czynno ciach

wymagaj cych spokoju i skupienia.

„Nale y u wiadomi sobie, e przyczyn nieakceptowanego zachowania dzieci nie jest ich z a wola, a

ż ś

jedynie wzmo ona potrzeba aktywno ci ruchowej. Nie mo na, wi c ich za to wini , ani kara . Trzeba

im pomóc poprzez stworzenie takich sytuacji, które umo liwiaj im w sposób akceptowany, spo ecznie

(bez kar czy te gro by) zaspokojenie tej potrzeby”.

Zaleca si , wi c du o ruchu na wie ym powietrzu, a w pomieszczeniu du o gier wymagaj cych

aktywno ci ruchowej. Nauczyciel powinien, maj c dziecko nadpobudliwe w grupie, wcze niej

przygotowa gry polegaj ce na rzucaniu do celu pi kami lub lotkami dodatkowo ze zdobywaniem

punktów, co jest bardzo atrakcyjne dla dzieci. Dzi ki takiemu post powaniu wychowawczyni

zapobiegnie konfliktom, bowiem to nie dziecko odmawia pos usze stwa, to ona sama kontroluje

sytuacj i kieruje form jego aktywno ci.

W przypadku, gdy dziecko przyspiesza wykonanie czynno ci, aby móc zaj si czym innym, warto

ąć ę

zaproponowa mu rozmow o tym, co narysowa o, (Co narysowa e ? Opowiedz, dok d jedzie

ł ś

samochód?) tak, aby dziecko wiedzia o, e wychowawczyni interesuje si jego dzia alno ci . To

ł ż

ś ą

pomo e wytrwa dziecku w rozpocz tej czynno ci i j doko czy .

Wiedza o istocie potrzeby ruchu pozwoli nauczycielowi wykorzysta jago aktywno

w celu

ść

przed u enia czasu trwania zaj cia spokojnego. Mo na np. podczas jego trwania poprosi , aby

ł ż

dziecko przynios o kredki, o ówek… W ten sposób dziecko ma okazj do chwilowego poruszania si

po sali i to za zgod , a nawet na pro b nauczycielki.

ś ę

Nauczyciel w przedszkolu musi by znakomitym obserwatorem, bowiem obserwacja dziecka

nadpobudliwego pozwoli mu szybko spostrzec, kiedy dziecko nie jest w stanie opanowa swojej

potrzeby ruchu i stworzy sytuacj , w której przy naszej akceptacji b dzie ono mog o chwil pobiega ,

poskaka , a potem wróci do przerwanej pracy.

Pracuj c z dzie mi najm odszymi warto, a nawet trzeba, przerywa zaj cia wymagaj ce ciszy

i skupienia (rysowanie, s uchanie bajki) zabawami ruchowymi, zaj ciami muzycznymi, bowiem dzieci w

wieku przedszkolnym maj ograniczone mo liwo ci koncentrowania si na danym zadaniu.

B dem jest karanie dziecka nadpobudliwego bezczynno ci np. zakazem pój cia na dwór czy

łę

ś ą

udzia u w zaj ciach ruchowych. Wówczas ukarane dziecko nadmiar energii wy aduje na zaj ciach typu

rysowanie, lepienie, co skutecznie przeszkodzi nauczycielowi w ich prowadzeniu. Korzystne jest

A. Koz owska: Nadpobudliwo psychoruchowa u dzieci. op. cit. s. 5.

ść

zaobserwowanie nawet nielicznych, drobnych sytuacji, gdzie dziecko potrafi o si dobrze zachowa ,

skoncentrowa na zadaniu, prawid owo je wykona . Nale y je wówczas pochwali , bo nic tak nie

dzia a na dziecko jak zauwa enie jego dokona i nagroda. Taka postawa wychowawcy stanie si

motywacj do nast pnych prób pokonania trudno ci.

Celem wychowawczym nauczyciela powinno by kszta towanie pozytywnego obrazu dziecka poprzez

s owa akceptacji czy zach ty (Uda o ci si ; Popatrz, potrafisz to zrobi , itp). Dzieci nie powinny by w

adnej formie karane. Nauczyciele powinni pomóc im bez gniewu i zniecierpliwienia wykorzystuj c

swoje do wiadczenie. Nale y zda sobie spraw , e dziecko nadpobudliwe wymaga wi cej czujno ci

ę ż

ni inne dzieci. Dlatego w pracy z dzieckiem z nadpobudliwo ci w przedszkolu „nale y uwzgl dni :

ś ą

ę ć

- indywidualne podej cie,

- cz ste sprawdzanie powierzonych mu zada , dok adno wykonania,

ść

- umo liwienie dziecku odniesienia „ma ych” sukcesów,

- spokojne i konsekwentne post powanie,

- ograniczenie do minimum zb dnych bod ców,

- organizowanie przerw w pracy,
- powierzenie dodatkowych „odpowiedzialnych” funkcji, sprzyjaj cych

roz adowaniu ruchowemu (dy ury),

- ustalenie jednolitego kierunku oddzia ywa i informowanie na bie co o

żą

stosowanych rodkach zaradczych,

- uzbrojenie si w cierpliwo ”

ść

rodowisko szkolne

Dziecko w wieku 7 lat wkracza w m odszy wiek szkolny. Je li jest dzieckiem nadpobudliwym

najcz ciej przeszkadza nauczycielom w prowadzeniu lekcji a dzieciom w zdobywaniu wiedzy. Szko a

ęś

jest miejscem, w którym dziecko przebywa kilka godzin dziennie, stawia przed nim wymagania, którym
trudno jest mu sprosta . Przede wszystkim musi, tak jak inne dzieci „usiedzie ” w awce 45 minut, w

pe nym skupieniu s ucha nauczyciela, wykonywa trudne zadania, dostosowa si do zakazów i

ć ę

nakazów, podporz dkowa si poleceniom, nie biega po korytarzach, ko czy rozpocz t prac itp.

ć ę

ę ą

Dla dziecka nadpobudliwego jest to na ogó za trudne. eby przetrwa o w rodowisku szkolnym

nauczyciel powinien u y wszystkich mo liwych metod, musi do o y wszelkich stara , aby mu

ż ć

ł ż ć

pomóc. Psychologowie i pedagodzy radz nauczycielom przede wszystkim uzbroi si w cierpliwo ,

ć ę

ść

bo to w pracy z dzieckiem nadpobudliwym b dzie mu najbardziej potrzebne.

Wiadomo, e dziecko nadpobudliwe bywa uci liwe, dlatego ju po wst pnej orientacji

ąż

uzyskanej przy zapisach nale y nie czy takich dzieci ze sob i rozmie ci w równoleg ych klasach.

łą

ś ć

Bowiem nawet do wiadczony nauczyciel móg by nie poradzi sobie z du

liczb uczniów

żą

nadpobudliwych w jednej klasie. Dzieci te s bardzo absorbuj ce i mog dzia a pobudzaj co na

ł ć

kolegów. Jak mówi nauczyciele: „s one „o rodkami zapalnymi” w klasie”.

Ponadto wa ne jest, aby ta klasa by a nieliczna. Nauczyciel powinien dziecko z nadpobudliwo ci

ś ą

posadzi blisko siebie, ale nie z dala od innych dzieci, tak, aby z nauczycielem mia o kontakt wzrokowy,

a za plecami pozosta e dzieci (tak, aby ich widok je nie rozprasza ). Dziecko mo e siedzie w awce

ć ł

samo lub w towarzystwie spokojnego ucznia, ale o silnej psychice. Wychowawca maj c w klasie takie

dziecko powinien wyja ni reszcie klasy, dlaczego ich kolega czy kole anka zachowuje si czasami

ś ć

inaczej, je eli sam nie potrafi tego zrobi powinien poprosi o pomoc fachowca lub pos u y si

ł ż ć ę

fachow wiedz na temat nadpobudliwo ci. W ten sposób wyeliminuje podzia y w klasie i zach ci do

wzajemnej pomocy i wspólnej nauki.

Dzieci z nadpobudliwo ci le znosz jakiekolwiek zmiany, dlatego obowi zkiem nauczyciela

ś ą ź

jest trzymanie si sta ego rytmu, toku zaj , nale y jednak w prowadzeniu lekcji unika nudy.

ęć

R. Wi cek: Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo w wieku przedszkolnym. Impuls, Kraków 2004 s. 103.

H. Nartowska: Wychowane dziecka nadpobudliwego. op. cit. s. 155.

Podawane dziecku polecenia powinny by zwi z e i jasne. Nale y mówi tak, eby mie pewno ,

ę ł

ść

e dziecko wie, co ma robi , powtarza polecenia g osem spokojnym i pogodnym. Zadaj c prac

domow nale y po o y nacisk bardziej na jako a nie na ilo .

ł ż ć

ść

Wa ne jest, aby dziecko zawsze mia o zaznaczon prac domow . W tym celu mo na wprowadzi

specjalny zeszyt, w którym nauczyciel zapisywa by zadan prac domow i konsekwentnie z niej

rozlicza . Pomoc mog by tu tak e kolorowe karteczki lub mazaki.

ą ć

Bior c pod uwag potrzeb wzmo onego ruchu u dziecka, warto j wykorzysta w czaj c

ć łą

do zada grupowych takich jak: udzia w organizowaniu zabawy, udzia w przedstawieniu, ozdabianiu

klasy itp. Z czasem dziecku nadpobudliwemu mo na powierzy wa ne funkcje np. w samorz dzie

klasowym. Ten sposób post powania wymaga oczywi cie wi kszego wysi ku ze strony nauczyciela

ni eliminowanie dziecka „niewygodnego” ze wspólnych dzia a , bowiem dezorganizuj cy wp yw

ł ń

nadpobudliwo ci mo e zniech ca do ponawiania prób. „Wydaje si jednak, e wysi ek w o ony w

ę ć

ł ż

pocz tkowych latach szkolnych op aci si i b dzie procentowa w klasach wy szych”.

ę ę

Gdy dziecko ch tnie wspó pracowa o w grupie, nawi za o przyja nie, wy czenie go ze wspólnego

ą ł

łą

dzia ania, okazanie mu braku zaufania w chwili z amania zasad regulaminu, niekiedy stosowane jako

kara a raczej wyci gni cie konsekwencji z pope nionego czynu, mo e przynie pozytywne efekty.

ą ę

ść

Nauczyciel przy wyci ganiu konsekwencji powinien pami ta , eby nie robi tego w sposób publiczny.

ę ć ż

Je li nie jest to mo liwe, powinien okaza dzieciom, e a uje tego, co musi zrobi . Wa ne, aby

ż ż ł

ucze wiedzia , e nauczyciel nie karze ucznia, ale jego zachowanie. Przyk adowe konsekwencje,

ł ż

które mo e zastosowa to: niezadowolenie nauczyciele, odbieranie punktów, przesadzenie,

ograniczenie czasu wolnego, poinformowanie rodziców, zawieszenie, odebranie przywilejów. Wa ne

jest, eby ucze wiedzia , e ma prawo wyboru pomi dzy w a ciwym zachowaniem zgodnym z

ł ż

ł ś

zasadami a ich amaniem. Przy ka dej takiej interwencji wobec dziecka nadpobudliwego warto

zachowa minimum spokoju, na jaki sta doros ego w takiej sytuacji, bowiem „W szkole i na podwórku

wygrywa ten, kto si drugi denerwuje”.

Pracuj c z dzieckiem nadpobudliwym nale y przede wszystkim nie wzmacnia niew a ciwych

ł ś

zachowa , czyli nagradza i obdarza zainteresowaniem dziecko wtedy, gdy zachowuje si dobrze.

Je li to tylko mo liwe, ignorowa z e zachowania chyba, e s to zachowania agresywne, których

ć ł

ignorowa nie nale y. W przypadku dziecka nadpobudliwego, nagrody maj z regu y lepsze dzia anie

ni nagana. Niektóre z nich to: pozytywne komentarze, znaczki, naklejki, dyplomy, dodatkowe, mi e

obowi zki, punkty, lekcje poza szko , informowanie rodziców o post pach dziecka, dodatkowe,

łą

atrakcyjne zaj cia, swoboda ruchu, mo liwo wyboru wicze , mniejsza ilo pracy domowej itp.

ść

Nagrody, podobnie jak kary, nale y przyznawa konsekwentnie i bez niepotrzebnych emocji.

W szkole nauczyciele pracuj c z dzieckiem nadpobudliwym powinni stworzy dziecku warunki

u atwiaj ce jemu prac nad zadaniami a przede wszystkim prawid owe funkcjonowanie w rodowisku

szkolnym. Dlatego powinni pami ta eby:

ę ć ż

- docenia prac dzieci, akceptowa fakt, e ich z e zachowanie nie wynika ze

z o liwo ci,

ł ś

- mie pozytywne oczekiwania,

- regularnie sprawdza post py uczniów,

- by konsekwentny, uczciwy cierpliwy,

- stworzy regulamin pracy klasy w pozytywnej formie i go przestrzega ,

- nawi zywa z dzie mi kontakt wzrokowy, powtarza polecenia spokojnym

g osem i zapisywa w widocznym miejscu,

- nie zadawa nadmiernie d ugich prac domowych,

- pozwala na przerwy w pracy nad zadaniami,

- motywowa dzieci do pracy, aby j ko czy y, stara si , aby by a dla nich

ą ń

ć ę

zabaw ,

Tam e, s. 125.

B. Chrzanowska, J. wi cicka: Oswoi ADHD. op. cit., s. 88.

Ś ę

- zadba oto, aby nie wstydzi y si prosi o pomoc.

Ka dy nauczyciel powinien wiedzie , e w przypadku dzieci nadpobudliwych to, co dzia a na

ć ż

jedno dziecko, mo e nie dzia a na inne. Dlatego nauczyciel powinien przede wszystkim dok adnie

ł ć

pozna swojego wychowanka, dostosowa do niego odpowiednie metody i w celu spójnego

oddzia ywania, konsultowa si na bie co z rodzicami.

ć ę

żą

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
artykół1
Zagrożenia biologiczne-sprzedawcy innych artyków spożywczych, Zagrożenia Biologiczne
promienownie katodowe, nauka, artykóły
biegiem po piątke artykól
artykół
zegar słoneczny, nauka, artykóły
artykół2
teoria wzglendności, nauka, artykóły
Dyplom, Kapitalizm a kooperacja - artykol, Kapitalizm a kooperacja
Egzotyczna turystyka kulturowa artykół
Nowe technologie w sporcie Artykół
artykół bio mol ?ncer as a multistep process
Mój artykół nr 8
Mój artykół nr 10
Artykół(1)
Mój artykół nr 4
Mój artykół nr 9

więcej podobnych podstron