Diagnostyka w medycynie

cz. II

Badanie krwi
Badanie moczu
Badanie EKG

Badanie krwi

v

Morfologia krwi należy do podstawowych i najpowszechniej

wykonywanych badań. Pozwala określić stan zdrowia badanego,
wykryć zapalenia, zatrucia i wiele innych procesów chorobowych
zachodzących w organizmie.

v

Krew jest uniwersalnym łącznikiem pomiędzy wszystkimi
komórkami organizmu. Dostarcza tlen, substancje odżywcze,
hormony i enzymy niezbędne do prawidłowej funkcji każdej
komórki. Chroni przed wniknięciem do organizmu
chorobotwórczych mikroorganizmów. Dzięki unikalnej
właściwości krzepnięcia krwi po uszkodzeniu tkanek tworzy się
skrzeplina czopująca otwór w naczyniu.

v

W składzie krwi wyróżniamy krwinki czerwone i

białe, płytki krwi oraz płynne osocze. Przenośniki
tlenu, czyli erytrocyty (krwinki czerwone, inaczej
czerwone ciałka krwi), mają barwę czerwoną
uzależnioną od zawartej w nich hemoglobiny -
substancji, która potrafi wiązać i oddawać tlen w
odpowiednim momencie. Ponieważ jest ich
najwięcej, stąd krew przyjmuje barwę czerwoną -
jest to kolor krwi utlenowanej (tętniczej). Po
oddaniu tlenu kolor krwi zmienia się na
ciemnoczerwony (taką krew nazywamy żylną).

v

Drugim ważnym elementem krwi są leukocyty

(krwinki białe, inaczej białe ciałka krwi). Służą
one obronie przed bakteriami, wirusami,
pierwotniakami itp. Składają się z kilku podgrup
- granulocytów, limfocytów i monocytów.
Trzecią ważną grupą są płytki krwi (trombocyty)
- wyspecjalizowane komórki, które potrafią się
w odpowiednim momencie łączyć ze sobą i
tworzyć skrzep uniemożliwiający wypływ krwi z
uszkodzonego naczynia.

v

Wszystkie te składniki krwi nazywamy

elementami morfologicznymi, a ich badanie -
morfologią.

v

Trzeba wspomnieć, że wykonuje się również
badanie biochemiczne krwi, podczas którego
ocenia się skład osocza, a konkretnie poziom
glukozy, mocznika, kreatyniny, białka,
elektrolitów (potasu, sodu, chloru),
cholesterolu, trójglicerydów, bilirubiny,
amylazy itd.

Jak się przygotować?

v

Na badanie krwi (podstawowe) musimy przyjść na

czczo, ponieważ spożycie obfitego posiłku może
zwiększyć np. ocenianą liczbę leukocytów.
Długotrwałe przyjmowanie różnych leków (np.
sterydów) może mieć wpływ na wynik badania,
dlatego trzeba powiedzieć o tym pielęgniarce lub
lekarzowi. Jeżeli chorowaliśmy na żółtaczkę
zakaźną, należy o tym poinformować zaraz po
wejściu do gabinetu (aby zapobiec zarażeniu
innych).

Gdzie możemy zbadać krew?

v

Krew może być pobierana w każdym

laboratorium lub gabinecie zabiegowym
spełniającym wymogi sanitarno-higieniczne.
Najczęściej są to polikliniki szpitalne, ZOZ-y,
przychodnie specjalistyczne. W zasadzie
powinniśmy mieć skierowanie od lekarza, lecz
w miarę komercjalizacji coraz więcej
prywatnych laboratoriów wykonuje badania
bez skierowań.

v

Krew można zbadać "ręcznie" - tzn. oceniając

skład krwi pod mikroskopem (wtedy pisze się
na skierowaniu "wykonać rozmaz") lub
automatycznie (za pomocą komputerowych
czytników - analizatorów).

Jak przebiega badanie?

v

Najczęściej do tego badania wykorzystuje się

żyłę w zgięciu łokciowym, ale można też
pobrać krew z żyły na grzbiecie dłoni, stopy.
Krew pobierana jest również z opuszki palca
(zwykle u małych dzieci), z płatka ucha, a
tętnicza z tętnicy udowej (nakłucie w
pachwinie).

v

W badaniu tym stosuje się igły, które po

wkłuciu wyrzuca się do specjalnego pojemnika
na odpadki medyczne. Średnica użytej igły jest
opisana na plastikowym opakowaniu, a
dodatkowo końcówki igieł różnej średnicy
mają inne oznaczenia (np. opis 8 x 40 i zielony
kolor oznacza igłę o średnicy 0,8 mm i
długości 40 mm). Od średnicy igły zależy np.
szybkość, z jaką możemy podawać leki
dożylnie.

v

Można także założyć tzw. venflon. Jest to igła,

na której znajduje się cienka plastikowa
rureczka. Służy ona również do podawania
płynów infuzyjnych, lekarstw itp. Istnieje
jeszcze możliwość tzw. „dużego wkłucia”, czyli
do naczynia o dużym świetle, np. żyły
nadobojczykowej. Polega to na założeniu rurki
podobnej do venflonu, ale o znacznie większej
średnicy. Praktycznie ten zabieg powinni
wykonywać tylko anestezjolodzy.

v

Elementem ułatwiającym wkłucie igły jest tzw. staza, czyli

gumowa lub materiałowa opaska, którą zaciska się na
ramieniu. Dzięki niej ustaje odpływ krwi z kończyny, żyły
nabrzmiewają i łatwiej można trafić w odpowiednie
miejsce. Kolejną czynnością jest dezynfekcja miejsca
wkłucia - np. spirytusem. Samo wkłucie jest niezbyt
bolesne. Wszystko zależy od charakteru pacjenta i od
fachowości osoby pobierającej krew oraz od średnicy igły.
Po badaniu miejsce ukłucia przyciskamy watką umoczoną
w środku dezynfekującym. Pamiętajmy o tym, żeby nie
zginać ręki w łokciu, gdyż sprzyja to powstawaniu krwiaka.
Ręka powinna być wyprostowana, a samo miejsce ukłucia
mocno uciśnięte.

Co z tego wynika?

v

Wynik morfologii krwi może być

przedstawiony w różnej postaci. Zależy to od
użytego aparatu (komputerowego czytnika -
analizatora) lub od tego, czy jest on oceniany
pod mikroskopem. Jednak niezależnie od
metody na wydrukach wyników używa się tych
samych oznaczeń, a różnica może dotyczyć
skrótów - w zależności od tego, czy pochodzą
od nazw polskich, czy angielskich.

v

Obecnie wynik badania morfologicznego

krwi otrzymujemy najczęściej w postaci
wydruku komputerowego. Można na nim
zobaczyć też histogramy i cytogramy
przedstawiające graficznie rozkład
wielkości, rodzaju lub kształtu danych
elementów morfologicznych.

Powikłania

v

Dłuższe krwawienie z miejsca ukłucia może być

związane z zaburzeniami krzepnięcia, dlatego w takim
przypadku trzeba zwrócić się o pomoc do lekarza czy
pielęgniarki. Konieczne jest wówczas także
przeprowadzenie badań układu krzepnięcia.

v

Najczęstszym powikłaniem jest krwiak w miejscu
wkłucia, który może powstać z powodu
niedostatecznego ucisku po wkłuciu lub z powodu
wspomnianych zaburzeń krzepnięcia. Zdarza się też
wtedy, kiedy osoba niedoświadczona próbuje
wielokrotnie wbić igłę do naczynia krwionośnego.

v

Obecnie nie ma zbyt dużego ryzyka

zakażenia żółtaczką zakaźną (WZW) w
czasie zabiegów pobierania krwi i
wkłuwania się do naczyń. Podstawowym
warunkiem bezpieczeństwa jest użycie
jednorazowej, oryginalnie zapakowanej igły
i strzykawki, dokładna sterylizacja miejsca
wkłucia i stosowanie jednorazowych
rękawiczek przez osobę wykonującą zabieg.

v

Morfologia krwi nie osłabia naszego

organizmu. Dorosły człowiek może bez
uszczerbku na zdrowiu oddać 250-500 ml
krwi. Natomiast do badania pobiera się jej
najwyżej 20-30 ml.

Skró t nazwy (ang .)

Składniki kr wi

N o r m a u ko biet N o r m a u m ę żczyzn

W B C kr winki

białe (leuko cyty)

4 ,8 -1 0 ,8 x 1 0

9

/l

4 ,8 -1 0 ,8 x 1 0

9

/l

R B C

kr winki cze rwo ne (e rytr o c yty)

4 ,2 -5 ,4 x 1 0

12

/l

4 ,7 -6 ,1 x 1 0

9

/l

O B

szybko ść o padania

kr winek cze rwo nyc h

do 1 2 m m /g o dz.

do 8 m m /g o dz.

H G B lub H b

hem o g lo bina

1 2 -1 6 g /dl

1 4 -1 8 g /dl

M C V lub ŚO K

średnia o bję to ść

kr winki cze rwo ne j

8 1 -9 9 fl

8 0 -9 4 fl

R D W

ro zkład o bję to ści

kr winek cze rwo nyc h

1 1 ,5 -1 4 ,5 %

1 1 ,5 -1 4 ,5 %

P L T

płytki krwi

(tro m bo c yty)

1 4 0 -4 4 0 x 1 0

9

/l

1 4 0 -4 4 0 x 1 0

9

/l

B A SO

b azo c yty -

g r anulo c yty zasado chło nne

0 -0 ,2 x 1 0

9

/l

0 -0 ,2 x 1 0

9

/l

E O S

eo zyno cyty -

g r anulo c yty kwaso c hło nne

0 -0 ,4 5 x 1 0

9

/l

0 -0 ,4 5 x 1 0

9

/l

M O N O

m o no c yty

0 -0 ,8 x 1 0

9

/l

0 -0 ,8 x 1 0

9

/l

N E U T

neutro cyty -

g r anulo c yty o bo ję tno c hło nne

1 ,8 -7 ,7 x 1 0

9

/l

1 ,8 -7 ,7 x 1 0

9

/l

L Y M P H

lim fo c yty

1 ,0 -4 ,5 x 1 0

9

/l

1 ,0 -4 ,5 x 1 0

9

/l

Inaczej niż w normie

v

Pamiętajmy, że każdy wynik morfologii krwi jest

obarczony pewnym ryzykiem błędu. Może być to
spowodowane nieprawidłowym odczytem aparatu
lub pomyłką w laboratorium. Nie wpadajmy więc w
panikę i nie doszukujmy się ciężkiej choroby np. po
jednorazowym podwyższeniu OB.

v

Nie każde bowiem odchylenie od normy jest
chorobą i nie każdy prawidłowy wynik morfologii
krwi świadczy o pełni zdrowia.

v

Krwinki białe (WBC) - wzrost ich liczby

nazywamy leukocytozą, a spadek leukopenią.
Podwyższenie może być spowodowane
przyczynami fizjologicznymi (wysoka
temperatura otoczenia, opalanie się na słońcu,
ciąża, wysiłek fizyczny, stres) lub
patologicznymi (stany zapalne narządów,
uszkodzenia tkanek, zakażenia, zatrucia,
nowotwory).

v

Krwinki czerwone (RBC) - wzrost ich liczby - erytrocytoza,

natomiast spadek - erytropenia. Erytrocytoza (czyli czerwienica) jest
rzadko spotykaną chorobą i może być spowodowana nowotworowym
rozrostem krwinek czerwonych. Jej przyczyną bywa również
niedotlenienie lub zwiększona produkcja hormonu pobudzającego
wytwarzanie krwinek czerwonych we krwi (erytropoetyny). Częściej
mamy jednak do czynienia z niedokrwistością. Może być ona
wywołana utratą krwi, niedoborem witaminy B12 lub kwasu
foliowego (tzw. niedokrwistość megaloblastyczna). Do
niedokrwistości dochodzi też w przypadku oddziaływania
różnorodnych czynników powodujących rozpad erytrocytów
(mówimy wtedy o niedokrwistości hemolitycznej). Przyczyną
niedokrwistości jest także niedobór żelaza lub inne przyczyny wtórne
(ciąża, choroby nerek, nowotwory, choroby przewlekłe).

v

•

Odczyn Biernackiego (OB) - jest to badanie

nieprecyzyjne i nieswoiste (nie jest typowe dla
jakiegoś określonego schorzenia). Chorobami
powodującymi przekroczenie norm mogą być:
stany zapalne (infekcyjne i nieinfekcyjne),
nowotwory, choroby rozrostowe krwi (np.
białaczki), choroby autoimmunologiczne i inne.

v

Hemoglobina (HGB) - obniżenie poziomu
hemoglobiny jest na ogół spowodowane
niedokrwistością.

v

Średnia objętość krwinki czerwonej (MCV) - wartość

poniżej 80 fl świadczy o niedokrwistości mikrocytowej
(przebiegającej ze zmniejszeniem rozmiaru krwinki
czerwonej). Jest ona charakterystyczna dla stanu niedoboru
żelaza. Natomiast wynik powyżej 110 fl może być
najczęściej sygnałem niedokrwistości megaloblastycznej,
związanej z niedoborem witaminy B12 lub/i kwasu
foliowego. Nieznaczne podwyższenie MCV bywa
spowodowane wzrostem ilości retikulocytów (młodych
postaci erytrocytów, które mają większą objętość), co nie
zawsze jest patologią.

v

Rozkład objętości krwinek czerwonych

(RDW) - jego wartość wzrasta w
niedokrwistości z niedoboru żelaza. Wzrost
RDW można też zaobserwować po utracie
krwi lub po leczeniu witaminą B12 lub/i
kwasem foliowym.

v

Płytki krwi (PLT) - z nadpłytkowością

(trombocytozą) mamy do czynienia w przypadku
różnych przewlekłych stanów zapalnych, po wysiłku
fizycznym, w niedoborze żelaza, po usunięciu
śledziony, w ciąży, w przebiegu niektórych
nowotworów. Zdarza się też tzw. nadpłytkowość
samoistna. Częściej spotyka się małopłytkowość
(trombocypenią) spowodowaną np. skutkami
ubocznymi niektórych leków, niedoborami witaminy
B12 lub kwasu foliowego, infekcjami, nowotworami i
innymi chorobami.

v

Bazocyty (BASO) - ich liczba zwiększa się w

stanach alergicznych, przy przewlekłej białaczce
szpikowej, w przewlekłych stanach zapalnych
przewodu pokarmowego, wrzodziejących
zapaleniach jelit, niedoczynności tarczycy,
chorobie Hodgkina. Wynik poniżej normy może
się pojawić w ostrych infekcjach, ostrej gorączce
reumatycznej, nadczynności tarczycy, ostrym
zapaleniu płuc, stresie.

v

Eozynocyty (EOS) - zwiększenie ich

wartości wywołują choroby alergiczne,
zakaźne, hematologiczne, pasożytnicze, astma
oskrzelowa, a także katar sienny, łuszczyca, jak
też zażywanie leków (np. penicyliny).
Przyczyną spadku ich liczby mogą być
zakażenia, dur brzuszny, czerwonka,
posocznica, urazy, oparzenia, wysiłek fizyczny
oraz działanie hormonów nadnerczowych.

v

Monocyty (MONO) - wzrost ich liczby

może być spowodowany: gruźlicą, kiłą,
brucelozą, zapaleniem wsierdzia, durem,
mononukleozą zakaźną, zakażeniami
pierwotniakowymi, urazami
chirurgicznymi, kolagenozami, chorobą
Crohna, nowotworami. Przyczyną mniejszej
liczby monocytów są np. infekcje, a także
stosowanie glikosterydów.

v

Neutrocyty (NEUT) - ich zwiększenie

obserwujemy w zakażeniach miejscowych i ogólnych,
chorobach nowotworowych, hematologicznych, po
urazach, krwotokach, zawałach, w chorobach
metabolicznych, u palaczy oraz u kobiet w trzecim
trymestrze ciąży. Spadek liczby neutrocytów
występuje w zakażeniach grzybiczych, wirusowych
(grypa, różyczka), bakteryjnych (gruźlica, dur,
bruceloza), pierwotniakowych (np. malaria), w
tosycznym uszkodzeniu szpiku kostnego, przy leczeniu
cystostatykami.

v

Limfocyty (LYMPH) - ich liczba

wzrasta w takich chorobach, jak krztusiec,
chłoniaki, przewlekła białaczka
limfatyczna, szpiczak mnogi, odra, świnka,
gruźlica, kiła, różyczka, choroby
immunologiczne. Natomiast spadek
(pancytopenię) może wywołać stosowanie
kortykosterydów, a także ciężkie zakażenia
wirusowe.

Badanie moczu

v

Badanie moczu może pomóc w rozpoznaniu choroby

nerek i wątroby oraz dróg moczowych. Pozwala
ocenić predyspozycje do tworzenia się kamieni, a
także ułatwia diagnozę cukrzycy i żółtaczki.

v

Do badania laboratoryjnego powinno się oddać ok.
100-150 ml porannego moczu do dowolnej, dokładnie
umytej i wyparzonej, najlepiej szklanej buteleczki. W
aptekach są też do kupienia (ok. 1zł) gotowe do użycia
jałowe plastikowe pojemniki, specjalnie przeznaczone
na zebranie moczu. Buteleczkę czy pojemnik po
napełnieniu należy podpisać imieniem i nazwiskiem.

v

Przed badaniem nie jest wymagane żadne specjalne

przygotowanie, chociaż aby uniknąć błędów
laboratoryjnych i uczynić badanie jak najbardziej
wiarygodnym, warto zapoznać się z niektórymi
zasadami wynikającymi z zakresu badania.

v

Badanie ogólne moczu jest często

niedocenianym, ale niezwykle ważnym badaniem
diagnostycznym. Jest proste do wykonania i
stosunkowo tanie, a przynosi bardzo wiele
informacji. Nie jest też związane z żadnym
ryzykiem, jest całkowicie nieinwazyjne.

v

v

Zwykle wykonuje się je w każdym rejonowym
laboratorium analitycznym po uprzednim
skierowaniu przez lekarza pierwszego kontaktu.
Jeżeli jednak chcemy wykonać je odpłatnie i
skontrolować funkcję naszych nerek, można je
także przeprowadzić w każdym laboratorium
prywatnej służby zdrowia.

v

Wyniki interpretuje lekarz zlecający badanie.
Wszystkie informacje zawarte na wydruku dotyczą
następujących właściwości i składników moczu.

Właściwości fizyczne moczu

•

ciężar właściwy moczu

Wartość ta powinna wynosić od 1,016 do
1,022 kg/l. Ciężar właściwy moczu nie
powinien nigdy zbliżać się do wartości ciężaru
wody, czyli 1,000 kg/l, gdyż świadczyć to
może o utracie bardzo ważnej funkcji nerki,
jaką jest zagęszczanie moczu. Często jest to
pierwszy objaw sugerujący rozpoczynającą się
niewydolność nerek - ciężką chorobę tego
narządu.

•

barwa moczu

Barwnik zwany urochromem barwi prawidłowy
mocz na kolor słomkowożółty. Intensywność
tego koloru świadczyć może o stanie
nawodnienia organizmu: po wypiciu dużej ilości
płynów mocz staje się niemal bezbarwny,
natomiast w stanach odwodnienia przybiera
barwę intensywną, pomarańczowobrązową.

v

Zabarwienie moczu zmienia się na skutek

przedostania się do niego różnych barwników: np.
po zjedzeniu buraków mocz staje się różowy, gdy
zażywamy dużo witaminy B - mocz jest
intensywnie żółty,

gdy leczymy zakażenie dróg

moczowych błękitem metylenowym, mocz
przybiera barwę niebieskozielonkawą, w żółtaczce
mocz jest zielonożółty, a czasem przybiera kolor
ciemnej herbaty, wreszcie może stać się różowy
lub purpurowoczerwony, jeżeli przedostanie się do
niego krew, a ściśle rzecz biorąc, czerwony
barwnik krwi, czyli hemoglobina.

v

Już 0,5 ml krwi dodane do 1 litra moczu

spowoduje zmianę barwy moczu
zauważalną bez trudu dla oka. Pracownia
analityczna, w której wykonywane jest
badanie, wyszczególnia jedynie obecność
dwóch barwników: urobilinogenu oraz
bilirubiny.

przejrzystość moczu

v

Prawidłowo świeżo oddany mocz jest

zwykle przejrzysty i klarowny. W miarę
stania mętnieje. Mocz od początku mętny
występuje w ropnych zapaleniach dróg
moczowych i niektórych postaciach kamicy
nerkowej.

odczyn moczu

v

Prawidłowy mocz wykazuje odczyn lekko

kwaśny, czyli jego pH jest równe 5,5. W
zakażeniach dróg moczowych i w niektórych
typach kamicy nerkowej jego odczyn może być
obojętny, a nawet zasadowy i wtedy jednym z
elementów leczenia zaleconym przez lekarza
będzie zakwaszenie moczu. Najprostszym
sposobem jest podawanie kwasu
askorbinowego, czyli witaminy C w małych
dawkach.

białko

v

W moczu ludzi zdrowych wydalane są

niewielkie ilości białka. Zwykle nie przekraczają
one 100 mg na dobę. U tego samego człowieka
stężenie białka w moczu, czyli tzw. białkomocz,
w różnych porach dnia może być bardzo różne.
Dlatego też dla uzyskania dokładnych danych o
wielkości białkomoczu powinno się określać
ilość białka w moczu dobowym. Jest to parametr
szczególnie istotny, gdyż najczęściej jest
następstwem chorób nerek lub też schorzeń dróg
moczowych.

v

Znaczne ilości białka tracimy w chorobach kłębuszków

nerkowych, nieco mniejszy białkomocz może
towarzyszyć kamicy nerkowej, zapaleniom dróg
moczowych. Obecność białkomoczu można stwierdzić
także u niektórych pacjentów z niewydolnością krążenia
czy w czasie wysokiej gorączki w przebiegu chorób
ogólnoustrojowych. Obecność białka w moczu zawsze
wymaga wyjaśnienia i konsultacji lekarza, ale nie zawsze
przesądza o rozpoznaniu choroby. Czasem bowiem,
szczególnie u ludzi młodych, białkomocz może pojawiać
się w stanie pełnego zdrowia po dużym wysiłku
fizycznym, pod wpływem zimna lub po energicznym
badaniu okolicy lędźwiowej, gdzie znajdują się nerki.

cukier

v

Gdy stężenie cukru w surowicy krwi

przekracza 180 mg% przez dłuższy czas w
ciągu doby, a tak dzieje się czasem u
chorych z cukrzycą, można się spodziewać,
że glukoza z krwi zacznie przedostawać się
do moczu. Obecność więc cukromoczu
informuje o tym, że cukrzyca jest
nieprawidłowo leczona.

ciała ketonowe (aceton i kwas acetooctowy)

v

Związki te mogą być obecne w moczu osób

niedożywionych, pozostających na diecie
bogatotłuszczowej, w stanach gorączkowych, przy
ciężkiej niewydolności nerek. Najczęściej jednak ciał
ketonowych poszukuje się u osób chorych na
cukrzycę, gdyż ich obecność świadczy pośrednio o
tym, że choroba ta jest nieprawdłowo leczona.
Wykonywanie co najmniej raz w miesiącu badania
ogólnego moczu na obecność ketonów i cukru czy też
prostszego domowego testu paskowego Ketostix jest
obowiązkiem każdego chorego na cukrzycę.

bilirubina

v

Nie powinno się znajdować tego

barwnika w moczu zdrowego człowieka.
Stężenie całkowite bilirubiny w osoczu
zdrowego człowieka wynosi 0,2-1,0 mg/100
ml. Podwyższony poziom tego barwnika w
moczu świadczy o chorobie wątroby i dróg
żółciowych, pomaga w różnicowaniu typów
żółtaczek.

urobilinogen

v

Wydalany jest przez nerki z moczem w

ilości ok. 4 mg na dobę. Zmiany w ilości
wydalanego urobilinogenu są brane pod
uwagę w różnicowaniu żółtaczek. Z
moczem wydalamy jednorazowo zwykle
bardzo małe ilości tego barwnika - ok. 0,1
mg.

Badanie osadu moczu

nabłonki

v

Są to złuszczone komórki nabłonka

płaskiego lub komórki nabłonkowe

pochodzące z nerek i dróg moczowych,

których obecność nie ma istotnego

znaczenia rozpoznawczego.

krwinki białe, czyli leukocyty

v

Człowiek zdrowy wydala w moczu w ciągu doby

od 1,5 do 4 milionów leukocytów, co przy
rutynowym badaniu osadu moczu odpowiada
obecności 1-5 leukocytów w polu widzenia pod
mikroskopem. Stwierdzenie w polu widzenia 10 i
więcej leukocytów przemawia za istnieniem
leukocyturii, tj. zwiększonego wydalania krwinek
białych. Jest ono wynikiem przenikania krwinek
białych do moczu w jakimkolwiek odcinku
układu moczowego.

v

Najczęstszą przyczyną są ostre i przewlekłe

bakteryjne zakażenia układu moczowego.
Po stwierdzeniu znacznej ilości leukocytów
dla potwierdzenia istnienia zakażenia
konieczne jest wykonanie posiewu moczu i
wyhodowanie w pracowni bakteriologicznej
bakterii odpowiedzialnej za zapalenie.

krwinki czerwone, czyli erytrocyty

v

Krwiomocz, podobnie jak białkomocz, jest bardzo

częstym objawem chorób układu moczowego. W
moczu ludzi zdrowych mogą być wydalane
erytrocyty w liczbie nie przekraczającej 3 milionów
na dobę, co odpowiada obecności 1-2 krwinek
czerwonych w polu widzenia w badaniu ogólnym
moczu. Źródłem krwinkomoczu (niewielka,
niewidoczna dla oka utrata krwinek czerwonych)
lub krwiomoczu może być uszkodzenie zarówno
nerki, jak też każdego odcinka dróg moczowych.

v

Najczęstszą, najbardziej popularną przyczyną

jest kamica nerkowa, a szczególnie atak kolki

nerkowej. Niekiedy jednak przyczyny

krwiomoczu są bardziej skomplikowane.

Nierzadko, aby dojść do rozpoznania, należy

przeprowadzić szereg badań laboratoryjnych,

radiologicznych, urologicznych, a nawet w

szczególnych przypadkach wykonać biopsję

nerki.

wałeczki

v

•

Tą dziwną nazwą określa się białkowe odlewy

mikrofragmentów nerki. Są one niekorzystnymi
elementami badania moczu, gdyż najczęściej świadczą
o poważnej patologii nerek. W prawidłowym moczu
może występować niewielka liczba wałeczków
szklistych, zwłaszcza po wysiłku fizycznym.
Podkreślić należy, że w moczu stojącym długo w
naczyniu, gdy zmienia się jego odczyn z kwaśnego na
zasadowy, dochodzi do rozpuszczania się wałeczków.
Dlatego też należy poszukiwać ich w osadzie świeżo
oddanego moczu.

składniki mineralne

v

W prawidłowym moczu kwaśnym mogą

występować niewielkie ilości kryształów
kwasu moczowego, moczanów wapnia i
szczawianów wapnia. Zwiększona ich ilość w
pojedynczej próbce moczu wymaga
powtórnego badania i dalszej diagnostyki pod
kontrolą lekarza.

Vademecum badania moczu

•

Nawet przy braku jakichkolwiek objawów

ze strony układu moczowego i nerek, bez
przewlekłych chorób, badanie ogólne
moczu powinno się wykonywać co rok.

•

Aby badanie moczu było miarodajne i

obiektywne, koniecznie trzeba wykonać je
po całonocnej (co najmniej 5-godzinnej)
przerwie w oddawaniu moczu.

•

Przed oddaniem moczu do badania warto

unikać spożywania pokarmów, które zawierają
barwniki, oraz leków zmieniających
zabarwienie moczu.

•

Jeżeli chcemy uniknąć pomyłek w wyniku,

nie czekajmy kilku godzin po oddaniu moczu z
dostarczeniem go do laboratorium, zróbmy to
możliwie szybko.

•

W dniu poprzedzającym badanie nie należy

wykonywać ciężkich wysiłków fizycznych.
Warto także unikać wysokobiałkowej diety.

•

Nie powinno się lekceważyć nagle

pojawiających się nawet krótkotrwałych
epizodów bezbólowego krwiomoczu i
bezwzględnie skonsultować się w takich
przypadkach z lekarzem.

•

Krwinki czerwone obecne w badaniu osadu

moczu kobiet nie muszą pochodzić z dróg
moczowych, ale z dróg rodnych, dlatego należy
unikać wykonywania badania ogólnego moczu
2-3 dni przed spodziewaną miesiączką, jak też
tuż po zakończeniu krwawienia miesięcznego.

Badanie EKG

v

Elektrokardiografia jest metodą diagnostyczną,

której celem jest rozpoznanie przebiegu zjawisk
elektrycznych w sercu. Badanie to polega na
rejestracji zmian potencjałów elektrycznych
powstających na powierzchni ciała pod wpływem
prądu elektrycznego wytwarzanego i
rozprzestrzeniającego się w sercu. Elektrokardiograf,
czyli urządzenie służące do tego badania, odbiera
potencjały ze skóry dzięki specjalnym elektrodom
umieszczanym w odpowiednich miejscach ciała.
Potencjały te są wzmacniane i zapisywane przez
aparat na papierze w postaci tzw. krzywej EKG.

v

Otrzymany w ten sposób elektrokardiogram

pozwala na dokonanie pomiarów różnych
charakterystycznych elementów krzywej EKG,
zwanych odstępami, odcinkami i załamkami,
których wartości są odzwierciedleniem miejsca i
czasu trwania zjawisk elektrycznych w mięśniu
serca.

v

I tak mierząc odstępy między sąsiednimi
pobudzeniami, możemy wyliczyć częstość rytmu
i określić, czy jest ona prawidłowa, czy też mamy
do czynienia z bradykardią (wolnym rytmem) lub
tachykardią (przyspieszoną czynnością serca).

v

Ocena kształtu i zależności czasowych elementów krzywej

EKG, zwanych załamkami umożliwia stwierdzenie miejsca
powstawania pobudzeń: w węźle zatokowym (rytm
prawidłowy) lub w niżej położonych miejscach układu
bodźco-przewodzącego, np. w mięśniu przedsionków,
węźle przedsionkowo-komorowym lub mięśniu komór.

v

Na podstawie częstości rytmu i kształtu załamków różnicuje
się także częstoskurcze (nadkomorowy czy komorowy), co
ma kapitalne znaczenie w wyborze odpowiedniego leczenia:
czy należy stosować kardiowersję (przywrócenie
prawidłowego rytmu prądem elektrycznym), czy
farmakoterapię, a jeśli farmakoterapię, to jakie leki należy
zaordynować.

v

Elektrokardiogram pozwala też diagnozować

zaburzenia przewodzenia prądu w sercu, tzw. bloki, i
czasami wystarcza do podjęcia decyzji o
wszczepieniu układu stymulującego serce.

v

Krzywa EKG zawiera ponadto wiele informacji o
mięśniu serca. Można z niej wyczytać cechy przerostu
mięśnia komór i ich przeciążenia spotykane w
nadciśnieniu tętniczym (lewa komora) lub
nadciśnieniu płucnym (przeciążenie prawej komory)
oraz w wielu wadach zastawkowych serca i tzw.
kardiomiopatiach (pierwotnych chorobach mięśnia
serca).

v

Najważniejszą chyba jednak rolą badania EKG

jest wykazywanie cech niedokrwienia mięśnia
serca i cech zawału lub pozostałej po nim blizny.
Istnieją wprawdzie inne metody pozwalające na
stwierdzenia niedokrwienia mięśnia serca, np.
echokardiografia, badania izotopowe,
cewnikowanie serca z badaniem
koronarograficznym i wentrykulografią, żadna
jednak nie jest tak łatwo dostępna i stosunkowo
niedroga, jak EKG.

v

Co więcej, o niedokrwieniu serca wnioskuje się z

nich przeważnie pośrednio, na podstawie
zaburzeń kurczliwości mięśnia, EKG natomiast
pokazuje zaburzenia ukrwienia bez pośrednictwa
zjawisk mechanicznych, w tym samym
momencie, w którym te zaburzenia występują. U
pacjenta, który cierpi na ból wieńcowy, EKG
wykazuje niedokrwienie. U chorego, u którego
tworzy się zawał, EKG to właśnie pokazuje.
Elektrokardiogram pozwala określić, której
ściany serca dotyczy niedokrwienie lub martwica
i jak duży (w przybliżeniu) zajmuje ona obszar.

Badanie rozszerzone

v

Możliwości diagnostyczne elektrokardiografii

rozszerzyły się dzięki wprowadzeniu prób
prowokujących niedokrwienie mięśnia serca, z
których najbardziej fizjologiczną jest test
wysiłkowy (pacjent wykonuje proste ćwiczenia
fizyczne, np. "jeździ" na rowerze treningowym
określoną ilość minut). U pacjenta, który miewa
bóle w klatce piersiowej, pod wpływem
obciążenia wysiłkiem mogą pojawić się w EKG
cechy niedokrwienia, nieobecne w zapisie
spoczynkowym.

EKG wysiłkowe

Przebieg badania

v

Badanie elektrokardiograficzne jest niebolesne i

należy do badań nieinwazyjnych. Pacjenci leżący
w szpitalu i często poddawani temu badaniu
pytają czasem, czy prąd z aparatu nie jest dla nich
szkodliwy. Wyjaśniamy wówczas, że to nie
aparat wysyła do nich prąd, tylko ich serce
wytwarza impulsy elektryczne odbierane przez
elektrokardiograf. Badanie nie jest ani trochę
szkodliwe i może być wielokrotnie, z dowolną
częstością, powtarzane.

v

W czasie badania pacjent leży na wznak. Powinien

być odprężony, gdyż napięcie lub drżenie mięśni
szkieletowych zakłóca zapis EKG (mięśnie
szkieletowe też wytwarzają impulsy elektryczne).

v

Gabinet, w którym wykonuje się badania EKG,
musi być ogrzany, żeby rozebrany do pasa pacjent
nie miał dreszczy. Warunkiem rozluźnienia mięśni
jest też szeroka, wygodna kozetka.

v

Elektrody o metalowych zakończeniach mocuje się
na kończynach pacjenta i na klatce piersiowej. Do
umocowania elektrod służą gumowe, elastyczne
paski lub "przyssawki".

Rozmieszczenie

elektrod

v

Skórę pod elektrodami trzeba zmoczyć lub

pokryć specjalnym żelem, żeby zmniejszyć opór
elektryczny pomiędzy ciałem badanego a
elektrodą.

v

Umieszczając 4 elektrody na kończynach i 6 na
powierzchni klatki piersiowej uzyskujemy 12
tzw. odprowadzeń: 3 odprowadzenia
kończynowe dwubiegunowe (podpisywane na
krzywej symbolami I, II i III), 3 odprowadzenia
kończynowe jednobiegunowe (oznaczamy je na
krzywej symbolami aVR, aVL i aVF) oraz 6
odprowadzeń przedsercowych (od V1 do V6).

v

Każde z tych odprowadzeń "widzi" pewien

obszar serca, np. odprowadzenia II, III i aVF
"widzą" ścianę dolną, V1-V6 - ścianę przednią.
To umożliwia lokalizację niedokrwienia czy
zawału w zapisie EKG.

v

Poza tymi klasycznymi dwunastoma
odprowadzeniami wykorzystuje się czasami inne,
np. odprowadzenia prawostronne, większą liczbę
odprowadzeń przedsercowych (V7-V9) czy
odprowadzenia przełykowe (te wymagają
specjalnej sondy z umieszczoną na końcu
elektrodą; pacjent musi połknąć tę sondę).

v

Do badania EKG nie trzeba się specjalnie

przygotowywać ani być na czczo. U dzieci

EKG robi się za pomocą takich samych

elektrokardiografów, jak u dorosłych,

jednak elektrody używane do badania

muszą być mniejsze.

Fukuda Denshi FX-4010

Fukuda Denshi FX-4010

The FX-4010 is an expandable EKG system.

With upgrade modules, the FX-4010 can easily

change from a basic non-interpretive EKG

to a fully interpretive EKG, capable of

performing autonomic nerve studies.

Fukuda Denshi FX-3010

Fukuda Denshi FX-3010

The FX-3010 is an expandable EKG system.

With upgrade modules, the FX-3010 can easily

change from a basic non-interpretive EKG

to a fully interpretive EKG, capable of

performing autonomic nerve studies.

Fukuda Denshi FCP-2155

Fukuda Denshi FCP-2155

The FCP-2155 is a portable, interpretive

EKG system. With a built-in battery and

additional features, like the R-R Trend Test

(for monitoring Autonomic Neuropathies),

the FCP-2155 is more than just an EKG.

Trillium 3000 Holter Monitor System

Trillium 3000 Holter Monitor System

Using the latest technology of flash card, you are

able to print directly to a printer, computer or simply

remove the PCMCIA Card and play it directly on

your computer.

Event Recorders

1-channel, 2-channel (pre & post system loopers)

or Post Event Recorders

Event Recorders

1-channel, 2-channel (pre & post system loopers)

or Post Event Recorders

When a Holter monitor is not quite enough,

Monitor your symptomatic patients for several

types of cardiac conditions with an event recorder.

Wyniki

v

Badanie EKG ocenia i opisuje lekarz. Dokładna

interpretacja wykresu jest sztuką subtelną, a egzamin z
"czytania" EKG uchodzi za jeden z trudniejszych przy
robieniu specjalizacji medycznej. Jednak
wykwalifikowana pielęgniarka potrafi sama rozpoznać
groźne zmiany w EKG, wymagające natychmiastowej
interpretacji lekarskiej. Jest to szczególnie ważne w
pracowniach, w których elektrokardiogram nie jest
opisywany od razu i chory zgłasza się po wynik np.
następnego dnia. W skrajnych wypadkach mogłoby to
być o ten jeden dzień za późno.

v

Dostępność badania jest szeroka. Wykonują je
przychodnie rejonowe, szpitale, spółdzielnie
lekarskie i wielu lekarzy mających praktykę
prywatną.

Ogromną zaletą tego badania jest możliwość
wykonywania go w domu pacjenta, dzięki istnieniu
niewielkich, przenośnych elektrokardiografów.
Dzięki temu lekarz może szybko postawić
rozpoznanie i podjąć decyzję o konieczności
hospitalizacji, co ma duże znaczenie w przypadku
nietypowych bólów w klatce piersiowej, kiedy
obraz kliniczny nie jest jednoznaczny.

KONIEC

Aparat do echokardiografii

Obraz ECHO (Doppler)