Udział pielęgniarki w procesie

diagnozowania i leczenia cz. II

Pobieranie i badanie krwi.

v

Do zbadania morfologii pobiera się krew od

pacjenta na czczo, przez nakłucie żyły, w ilości
l ml, do fiolki z antykoagulantem (0,4 ml 3,8%
cytrynianu sodu) . Po dokładnym i delikatnym
wymieszaniu, zabezpieczeniu i podpisaniu
przesyła się do laboratorium.

v

Do zbadania odczynu Biernackiego (OB)

pobiera się z żyły 1,6 ml krwi do strzykawki o
pojemności 2 ml, zawierającej 0,4 ml 3,8%
cytrynianu sodu. Badanie wykonuje się metodą
Westergrena lub Pronto. Krew dokładnie i
delikatnie wymieszaną z cytrynianem sodu, bez
powietrza, wprowadza się do suchych rurek
(pipet), które ustawia się w statywie prosto
(metoda Westergrena) lub skośnie (metoda
Pronto).

Badanie krwi metodą Bier-Pad.

v

Warunkiem uzyskania prawidłowego wyniku

jest ustawienie statywu z rurkami w miejscu o
stałej temperaturze (18-25°C), z dala od
bezpośredniego światła słonecznego lub
grzejnika, bez wstrząsów i drgań. W metodzie
Westergrena wynik odczytuje się po pierwszej i
drugiej godzinie od ustawienia rurki w statywie,
w metodzie Pronto po 7 i 10 minutach od
nastawienia.

v

Trzecią metodą, którą można oznaczyć

szybkość opadania czerwonych krwinek, jest
wykorzystanie zestawu typu Bier-Pad. Zestaw
ten umożliwia szybki, dokładny i powtarzalny
pomiar, chroni wykonującego badanie przed
zakażeniem bakteryjnym lub wirusowym.
Badanie polega na pobraniu l ,2 ml krwi żylnej
i połączeniu z przygotowanym w probówce 3,1
% cytrynianem sodu. Po ustawieniu pipet z
krwią w statywie, w zależności od sposobu
pomiaru, odczytuje się wynik po pierwszej i
drugiej godzinie lub 7 i 10 minutach

Pobieranie moczu do badania

v

Mocz do badania ogólnego pobiera się z

pierwszej porcji oddanego moczu po nocy.
Pacjent podmywa się sam (lub podmywa go
pielęgniarka) wodą bieżącą, ciepłą z
mydłem i oddaje mocz z tzw. środkowego
strumienia bezpośrednio do czystej butelki
lub naczynia. Mocz bezpośrednio po
pobraniu, w podpisanej butelce, wraz ze
skierowaniem przesyła się do badania.

Pobieranie moczu do

badania bakteriologicznego

v

Po dokładnym umyciu krocza u kobiet wodą bieżącą,

ciepłą z mydłem, a odciągnięciu napletka u mężczyzn i
także w podobny sposób umyciu, pobiera się do jałowej
probówki około 10 ml wydalanego moczu, ze środkowego
strumienia. Alternatywnym sposobem jest bezpośrednie
pobranie moczu do pojemnika z zestawu Uromedium, po
uprzednim wyjęciu płytki z podłożem. Po zanurzeniu
płytki należy mocz usunąć i powtórnie umieścić płytkę w
pustym pojemniku. W wyjątkowych przypadkach do
badania bakteriologicznego mocz pobiera się przez
cewnikowanie. Naczynie z pobranym moczem po
podpisaniu, wraz ze skierowaniem, przesyła się do
laboratorium.

Dobowe mierzenie moczu

v

Polega na mierzeniu oddanego moczu w

ciągu 24 godzin. Pacjent poinformowany o
badaniu zgłasza oddanie moczu, którego
ilość zostaje zmierzona i zapisana. Mocz po
zmierzeniu zostaje wylany.

Dobowa zbiórka moczu

v

Polega na zbieraniu wydalanego przez pacjenta

moczu w ciągu 24 godzin. Przed rozpoczęciem
zbiórki pacjent oddaje mocz do niej nie
wliczony, po czym zbiera się każdą oddaną
ilość, kończąc po upływie doby ostatnią porcją.
Jeśli pacjent ma założony cewnik Foleya na
stałe, mocz zbiera się w plastykowym zbiorniku,
i nie ma trudności z jego zmierzeniem.
Zmierzoną dobową ilość wydalonego moczu
należy zapisać w dokumentacji pacjenta.

Prowadzenie bilansu płynów

v

Badanie polega na pomiarze pobranych płynów i

wydalonego moczu w czasie 24 godzin. Rejestracji
podlegają wszystkie przyjęte płyny, łącznie z zupą, a
także płyny podane drogą kroplowego wlewu
dożylnego. Do ilości wydalanego moczu dodaje się
płyny utracone z wymiotami, potem i biegunką. U
człowieka zdrowego musi być zachowana
równowaga pomiędzy ilością płynów przyjętych i
wydalonych (bilans zerowy). W przypadku
zachwiania równowagi między ilością przyjętych i
wydalonych płynów występuje bilans dodatni lub
ujemny.

Pobieranie plwociny do badania

v

Plwocinę pobiera się do badania przed podaniem

pacjentowi antybiotyków lub co najmniej dwa dni
po zaprzestaniu ich podawania. Po wymyciu i
wypłukaniu jamy ustnej przegotowaną wodą,
pacjent odkrztusza na czczo plwocinę w ilości 10
ml (najmniej 1-2 ml) do jałowego naczynia o
szerokim otworze. Przy niedostatecznej ilości
odkrztuszonej plwociny można zastosować
pobudzenie wydzielania i odkrztuszania stosując
przez kilka dni leki wykrztuśne oraz inhalację w
dniu pobrania.

v

Można też zbierać plwocinę w ciągu doby lub

przez kolejne 2-3 dni do naczynia
zawierającego 20-30 ml 10% roztworu Na,PO

4

(fosforanu sodu), który niszczy bakterie
sąsiadujące. Naczynie z pobraną plwociną, po
podpisaniu, wraz ze skierowaniem przesyła się
do laboratorium i wykonuje badania
bakteriologiczne, cytologiczne oraz na
obecność prątków gruźlicy.

Pobieranie i badanie kału

v

Obowiązek pobierania próbek kału i ich

bakteriologicznego badania istnieje w
przypadku podejrzenia lub stwierdzenia
wystąpienia zakaźnej choroby jelitowej
objętej obowiązkiem zgłoszenia służbie
sanitarno-epidemiologicznej, w przypadku
ostrych i przewlekłych chorób, w przebiegu
których występują objawy biegunki.

v

Próbkę kału należy pobrać nie tylko od osoby

chorej na zakaźną chorobę jelitową, ale także od
osób zdrowych bezpośrednio stykających się z
osobą chorą lub korzystających z pożywienia lub
ujęcia wody, które mogły być źródłem
zakażenia. Próbki kału pobiera się także od osób
zdrowych ubiegających się o pracę lub szkolenie
przy produkcji żywności i jej dystrybucji,
opiekujących się dziećmi w żłobkach,
przedszkolach, szpitalach oraz osób będących
okresowymi lub stałymi nosicielami
drobnoustrojów chorób jelitowych.

v

Do celów diagnostycznych próbki kału

należy pobrać w jak najwcześniejszym
okresie choroby, kiedy czynnik etiologiczny
choroby występuje w kale najobficiej. Kał,
zawierający materiał patologiczny, taki jak
śluz, krew, ropę, pobiera się trzykrotnie, w
trzech kolejnych dniach.

Pobieranie do badania bakteriologicznego

próbki świeżo oddanego kału.

v

Naczynie, do którego ma być oddany kał, należy

dobrze umyć, używając chemicznych środków
czyszczących, dokładnie wypłukać wodą,
wyparzyć wrzątkiem lub wygotować. Nie należy
pobierać kału z muszli klozetowej i basenów.
Pobrany kał przesyła się jak najszybciej do
laboratorium w pojemnikach jałowych
jednorazowego użytku, wraz z dokumentacją
zawierającą niezbędne dane do ewentualnego
dochodzenia epidemiologicznego

Jałowy pojemnik jednorazowego użytku do transportu próbki kału

Pobieranie wymazu z próbki kału

v

W przypadku, gdy próbka kału musi być

przechowywana dłużej niż 2 godziny przed
badaniem, należy pobrać niewielką ilość
kału za pomocą jałowego kwacza (wacika
umocowanego na patyku) i umieścić w
podłożu transportowym, które chroni przed
zakwaszeniem i wysuszeniem.

Badanie kału na krew utajoną

v

Przez 3 dni pacjent pozostaje na diecie bez

mięsa i zielonych jarzyn, nie otrzymuje
leków zawierających żelazo, brom, magnez,
gdyż wszystkie te składniki dają wynik
dodatni (obecność krwi), niezależnie od
krwawienia w przewodzie pokarmowym.
Po zastosowaniu diety pobiera się kał do
badania.

Pobieranie wymazu z odbytu

v

Wymaz z odbytu pobiera się za pomocą

jałowego kwacza umieszczonego w jałowej
probówce zamkniętej korkiem z waty lub
ligniny. Przed wykonaniem badania należy
zwilżyć kwacz jałowym roztworem 0,9%
NaCl. Dla pacjenta wybiera się wygodną
pozycję ułatwiającą pobranie wymazu. Może
nią być ustawienie pacjenta w pozycji skłonu
do przodu, ułożenie w pozycji kolankowo-
łokciowej lub Simsa.

v

Kwacz wprowadza się poza zwieracz

odbytu (u dorosłych na głębokość około 4-5
cm), przy równoczesnym lekkim
rozchyleniu fałdów pośladkowych pacjenta,
i obraca nim kilkakrotnie, zbierając materiał
z powierzchni ściany odbytnicy. Po
umieszczeniu wymazu w jałowej probówce,
szczelnym jej zamknięciu i podpisaniu -
przesyła się go jak najszybciej do badania.

Pojemnik do transportu wymazu z odbytu. Zestaw składa się
z wacika na drewienku umieszczonego w jałowej probówce
bakteriologicznej zamkniętej korkiem z waty, metalowego tubusa
z pokrywą i drewnianego klocka służącego jako opakowanie.

Pobieranie wymazu z okolicy odbytu

do badania w kierunku owsicy

v

Materiał do

bada

nia pobiera się rano, przed

podmyciem się pacjenta, posługując się
metodą wycieru wg NIH lub metodą
przylepca celofanowego. Metoda wycieru
wg NIH polega

na

wytarciu okolic odbytu

ruchami obrotowymi, zwilżonym wodą
celofanem nawiniętym na szklaną pałeczkę

Pałeczka szklana owinięta celofanem,
do badania na owsiki metodą wycieru

v

Metoda przylepca celofanowego polega na

użyciu przezroczystego przylepca
celofanowego szerokości 2-2,5 cm, długości
5-7 cm, który stroną klejącą nakłada się na
okolicę odbytu i po jej otarciu nakleja się na
szkiełko podstawowe. Po podpisaniu
materiał przesyła się do badania.

Badanie przez odbyt

v

Wykonywane jest przez lekarza i polega na

obmacywaniu palcem odbytnicy. Może być
wykorzystane jako badanie ginekologiczne.
Pacjenta układa się w pozycji
ginekologicznej, kolankowo-łokciowej lub
Simsa i zapewnia intymność.

Badanie przez pochwę

v

Wykonywane jest przez lekarza i polega na

obmacywaniu przez pochwę i powłoki
brzuszne wewnętrznych narządów rodnych
kobiety. Przed badaniem pacjentka powinna
oddać mocz i umyć krocze. Badanie
wykonuje się w pozycji ginekologicznej w
łóżku lub na fotelu ginekologicznym.

Pobieranie wymazu z gardła

v

Wymaz z gardła należy pobrać przed

posiłkiem, we wczesnym okresie choroby, przed
rozpoczęciem leczenia. Pacjent w pozycji
siedzącej odwraca głowę w kierunku źródła
światła. Jałowym kwaczem pobiera się wymaz
oddzielnie z obydwu migdałków
podniebiennych, następnie z tylnej ściany gardła
i jamy nosowo-gardłowej.

v

W przypadku nadmiernego wysuszenia

błony śluzowej do pobierania wymazu

używa się kwacza zwilżonego jałowym

0,9% roztworem NaCl. Kwacz z pobranym

nalotem umieszcza się w jałowej probówce,

podpisuje i przesyła do badania.

v

Sprzęt potrzebny do pobrania wymazu z gardła

1. Rękawiczki jednorazowe

2. Szpatułka do przytrzymania języka
3. Wymazówka:
- w zestawie transportowym (+ probówka z
podłożem) lub
- w jałowej probówce bez podłoża
4. Jałowy fizjologiczny roztwór soli
5. Szklanka przegotowanej wody do
przepłukania jamy ustnej
6. Wypełnione skierowanie (imię, nazwisko,
wiek pacjenta, oddział, podawane antybiotyki,
data pobrania materiału)

Przygotowanie pacjenta

1. Przepłukać jamę ustną przegotowaną wodą

2. Ułożyć odpowiednio pacjenta, aby uzyskać
dobre oświetlenie jamy ustnej

v

Uwaga: Wymaz z gardła najczęściej jest pobierany
u dzieci. Dziecko należy wcześniej poinformować o
rodzaju i sposobie wykonania zabiegu. Nawiązana
współpraca z pacjentem pozwoli na prawidłowe
pobranie próbki i uzyskanie wiarygodnego wyniku.
Wymazu z gardła nie należy pobierać bezpośrednio
po posiłku. Jeżeli jest to możliwe, badanie należy
wykonać na czczo lub co najmniej kilka godzin po
spożyciu posiłku. Istnieje bowiem ryzyko
zanieczyszczenia próbki bakteriami pochodzącymi
ze spożywanego pokarmu, co może wydłużyć czas
oczekiwania na wynik lub spowodować uzyskanie
wyniku fałszywie ujemnego.

Technika wykonania zabiegu

1. Zdezynfekować ręce

2. Założyć rękawiczki jednorazowe
3. Otworzyć zestaw do pobierania wymazu
4. Zwilżyć wacik wymazówki w fizjologicznym roztworze
soli
Uwaga: Jeśli wymaz pobierany jest za pomocą zestawu bez
podłoża transportowego (probówka bez podłoża),
wymazówkę przed pobraniem wymazu należy zwilżyć
kilkoma kroplami jałowego roztworu 0,9% NaCl. W trakcie
pobierania wymazu należy uważać, aby wymazówką nie
dotykać powierzchni języka i błony śluzowej policzków.
Pozwala to do minimum ograniczyć kontakt ze śliną, która
zawiera czynniki hamujące wzrost bakterii.

5. Przytrzymać szpatułką język

6. Pobrać materiał (przesuwając i obracając
wymazówkę) z miejsc zmienionych chorobowo:
- z tylnej ściany gardła
- z migdałków podniebiennych
7. Otworzyć probówkę (z podłożem transportowym
lub bez podłoża) i umieścić w niej wymazówkę z
pobranym materiałem
8. Opisać probówkę (imię i nazwisko pacjenta,
rodzaj pobranego materiału, placówka, oddział)
9. Dostarczyć do laboratorium mikrobiologicznego

v

Pobieranie wymazu z tylnej ściany gardła.
Wymaz pobiera się z miejsc zmienionych
chorobowo, przesuwając i obracając wymazówkę

v

Pobieranie wymazu z migdałków
podniebiennych

v

Sposób zabezpieczania materiału w
podłożu transportowym

Podłoża transportowe

v

Obecnie dostępnych jest wiele różnych
zestawów do pobierania wymazów (np.
Biommed, Copan itp.). Podstawowy zestaw
składa się z aplikatora (drewniany,
plastikowy lub aluminiowy) zakończonego
jałowym wacikiem (bawełniany lub
wiskozowy) oraz probówki transportowej,
która może być wypełniona żelem
agarowym.

v

Jeżeli pobrany materiał zostanie dostarczony do
laboratorium mikrobiologicznego w ciągu 4
godzin, możemy wybrać zestaw bez żelu
agarowego. Jeżeli natomiast czas ten będzie
dłuższy, materiał należy umieścić w odpowiednim
zestawie z żelem agarowym, co zapewni należytą
wilgotność i umożliwi przeżycie bakterii.
Uwaga: Pobierając wymazy na obecność wirusów
lub bakterii nietypowych (Chlamydia lub
Bordetella), należy wybrać zestaw transportowy z
odpowiednim podłożem przeznaczonym specjalnie
do tego celu.

Przechowywanie i transport

materiału

1. Pobrany materiał należy jak najszybciej dostarczyć

(w temperaturze pokojowej) do laboratorium
mikrobiologicznego.
2. Materiał pobrany za pomocą zwilżonego
fizjologicznym roztworem soli wacika umieszczony w
probówce bez podłoża transportowego może być
przechowywany w temperaturze pokojowej nie dłużej
niż 4 godziny.
3. Jeżeli istnieje konieczność przechowywania próbki
dłużej niż 4 godziny, zawsze należy pobrać materiał na
podłoże transportowe i przechowywać w temperaturze
pokojowej.

v

Pobrany materiał wysiewa się na podłoże agarowe z dodatkiem krwi
baraniej. S. pyogenes należy do paciorkowców beta-hemolizujących
grupy A, które powodują całkowitą hemolizę krwinek w podłożu
agarowym. Najprostszym testem pozwalającym zróżnicować
paciorkowce grupy A od innych grup serologicznych jest wrażliwość
na bacytracynę (około 95% izolatów wrażliwych), która hamuje
wzrost S. pyogenes wokół krążka nasączonego tym antybiotykiem

Przerwa