IND

372161

A 4

4,,4

0 P

IIS

N 1

2--2

nrr 1

0’’9

9 8

(( ))

Bezpoœredni import,

w³asny serwis

Sp. z o.o.

0 2 - 9 3 0 W a r s z a w a ,

u l . J . S o b i e s k i e g o 2 2

t e l . / f a x ( 0 - 2 2 ) 6 4 2 - 1 6 - 2 3 ,

t e l . 6 4 2 - 1 9 - 7 3 , 0 - 6 0 3 7 8 0 3 9 8

R O

SAF 310S

SAF 350E

SAF 3400

SAF 320F

Oscyloskop analogowy OS-9020

■

Dwa kana³y analogowe, pasmo 20 MHz

■

Lampa oscyloskopowa o przek¹tnej 6” z niebieskim luminoforem

■

Regulowana podstawa czasu (20 ns/dz) i czu³oœæ (1 mV/dz).

■

Tryby: CH1, CH2, ADD, DUAL, X-Y

■

Wyzwalanie sygna³em telewizyjnym

■

Cena promocyjna: 1190 z³ + VAT (22%)

esstta

w p

miia

arro

wyy M

X--9

4 urz¹dzenia w jednym

■

Generator funkcyjny: 0,02 Hz - 2 MHz, 0,02 - 20 V, sinus, pi³a, prostok¹t,

trójk¹t, stabilnoœæ 20 ppm, wejœcie VCF, wyœwietlacz 4 cyfry LED,
przemiatanie liniowe / logarytmiczne

■

Czêstoœciomierz: 8 cyfr LED, stabilnoœæ 10 ppm,

kana³ A: 1 Hz - 100 MHz, Zwe=1 MW;
kana³ B: 70 MHz - 1 GHz, Zwe= 50 W.

■

Zasilacz stabilizowany: potrójny, 0-30 V / 0 - 3 A; 15 V / 1 A; 5 V / 2 A

■

Multimetr cyfrowy: 3 i 1/2 cyfry, AC/DC V, AC/DC A, R,

automatyczna /rêczna zmiana zakresów, test diody ci¹g³oœæ obwodu,
dok³adnoœæ podstawowa ±0,05%

■

Cena promocyjna: 1790 z³ + VAT (22%)

Generator funkcyjny AO-3001C

■

Sinusoidalny i prostok¹tny sygna³ wyjœciowy

■

Regulowana p³ynnie czêstotliwoœæ sygna³u od 10 Hz do 1 MHz

■

Napiêcie wyjœciowe regulowane do 22,6 Vp-p

■

Ma³e zniekszta³cenia < 0,5%

■

Wbudowany czêstoœciomierz o d³ugoœci czterech cyfr

■

Pomiar czêstotliwoœci sygna³u zewnêtrznego

■

Prze³¹czane obci¹¿enie 50 / 600 W

■

Funkcje specjalne: 400 Hz i 1 kHz

■

Cena promocyjna: 820 z³+ VAT (22%)

Prosty i tani, du¿y wyœwietlacz
LCD, AC/DCV, DCA, R, test diody,
ci¹g³oœæ obwodu

Cena 89 z³ + VAT

Automatyczna zmiana zakresów,
bargraf, AC/DCV, AC/DCA, R, f,
hFE, pomiar temperatury - sonda
w komplecie, Data Hold
Cena 155 z³ + VAT

Podwójny wyœwietlacz z bargrafem,
osobny wy³¹cznik zasilania,
AC/DCV, AC/DCA, R, C, f, hFE, dio-
da, test baterii, timer, Data Hold
Cena 155 z³ + VAT

Podwójny wyœwietlacz z bargra-
fem, AC/DCV, AC/DA, R, C, f, T, sta-
nylogiczne, 8 pamiêci, kompara-
tor, RS-232C + oprogramowanie
Cena 278 z³ + VAT

MUL

TIMETR

Y SAF

TEC

z aprobat¹ typu GUM

Oscyloskop OS-9020

Generator AO-3001C

Zestaw pomiarowy MX-9300

P³ytki drukowane wysy³ane s¹ za zaliczeniem pocztowym. Orientacyjny czas oczekiwania na realizacjê zamówienia wynosi trzy tygodnie. Nie przyj-
mujemy zamówieñ telefonicznych. Zamówienia na p³ytki drukowane prosimy przesy³aæ na kartach pocztowych, lub kartach zamówieñ zamieszcza-
nych w PE. Koszt wysy³ki 8,00 z³ bez wzglêdu na kwotê pobrania. W sprzeda¿y wysy³kowej dostêpne s¹ archiwalne numery „Praktycznego Elektro-
nika”: 3/92, 11/95, 4/96, 12/96, 1÷11/97, 4/98, 5/98, 10÷12/98 wszystkie w cenie 3,00 z³, 1÷8/99 wszystkie w cenie 3,60 z³ plus koszty wysy³ki.
Kserokopie artyku³ów i ca³ych numerów, których nak³ad zosta³ wyczerpany, wysy³amy w cenie 1,75 z³ za pierwsz¹ stronê, za ka¿d¹ nastêpn¹
0,25 z³ plus koszty wysy³ki. Kupony prenumeraty zamieszczane s¹ w numerach 2/99, 5/99, 8/99, 11/99, 12/99.

Kilka lat temu z fascynacj¹ przygl¹da³em siê walce, jaka toczy³a siê

pomiêdzy dwoma potentatami na rynku elektroniki – koncernami Phi-

lips i Sony. Rzecz dotyczy³a nowego, w owym czasie, cyfrowego syste-

mu zapisu dŸwiêku. Philips wprowadza³ system o nazwie DCC (Digital

Compact Cassette), w którym noœnikiem by³a nieco zmodyfikowana

zwyk³a kaseta magnetofonowa (Compact Cassette). Dla przypomnienia

magnetofon pracuj¹cy w systemie DCC potrafi³ odczytywaæ zarówno

zwyk³e kasety analogowe, jak i cyfrowe. Z kolei Sony wesz³o na rynek

z systemem MD (Mini Disc). Opisuj¹c go w skrócie, by³ to zmniejszony

CD (Compact Disc) z mo¿liwoœci¹ nagrywania.

Wydawaæ by siê mog³o, ¿e system MD wyszed³ z tej bitwy zwyciê-

sko, bo coraz œmielej wkracza na rynek, a o systemie DCC ma³o kto te-

raz mo¿e us³yszeæ. Ja jednak jestem zdania, ¿e obydwa systemy ponio-

s³y pora¿kê w obliczu króluj¹cego systemu CD.

Podobna sytuacja panuje na rynku urz¹dzeñ wideo, gdzie prym

wiedzie system VHS. Kto policzy ile miliardów kaset VHS znajduje siê

w wypo¿yczalniach, sklepach i naszych domach? Przypomnijmy jak sy-

tuacja wygl¹da³a w przypadku tego systemu. Aktywna i inteligentna po-

lityka licencyjna i techniczna koncernu JVC (który ten system wymyœli³)

sprawi³a, ¿e sprzêt VHS rozpowszechni³ siê na ca³y œwiat, pomimo ¿e

w owym czasie istnia³o kilka konkurencyjnych systemów zapewniaj¹cych

du¿o lepsz¹ jakoœæ obrazu.

Jak wiêc widaæ prawa rynku s¹ nieprzewidywalne i skutki nie-

których dzia³añ przynosz¹ zaskakuj¹ce efekty. Pewne podobieñstwo od-

najdujê tutaj w prognozach pogody na tydzieñ do przodu. Mo¿e siê

sprawdzi, a mo¿e bêdzie dok³adnie na odwrót...

Reakcje masowe s¹ bardzo przypadkowe. O rozpowszechnieniu da-

nego standardu decyduje nie tyle jego jakoœæ co promocja. Prawa rynku

s¹ niestety bardzo brutalne.

Na ring wychodz¹ nowi zawodnicy. Walkê miêdzy sob¹ toczyæ bê-

d¹ standardy zapisu dŸwiêku: DVD-Audio i Super CD. Czas poka¿e jaki

bêdzie fina³ tej rywalizacji, a walka bêdzie bardzo emocjonuj¹ca, bo za

systemem DVD kryje siê przecie¿ potê¿ny rynek techniki komputerowej

i wideo.

Zastêpca Redaktora Naczelnego

Tomasz Kwiatkowski

Laboratoryjny zasilacz czterozaciskowy 0÷30 V/5 A .......4

DVD – Audio kontra Super CD.........................................6

£owcy dŸwiêków czyli mikrofon kierunkowy ...................7

Charakterograf – przystawka do oscyloskopu................11

Wzmacniacz samochodowy z zasilaczem ±12 V............16

Katalog Praktycznego Elektronika – tranzystory cz.1.....21

Gie³da PE......................................................................23

Sprzêtowy emulator mikrokontrolera AT89C2051 .........25

Uzupe³nienie mikroprocesorowego

wykrywacza metali.......................................................30

Analogowo-cyfrowy miernik czêstotliwoœci ...................31

Przeróbka testera pojemnoœci ogniw ............................34

Protel Design Explorer 99 cz.2......................................35

Cyfrowy oscyloskop – opis programu............................39

Ceny p³ytek drukowanych i uk³adów programowanych .40

Ciekawostki ze œwiata...................................................43

Adres Redakcji:
„Praktyczny Elektronik”
ul. Jaskó³cza 2/5
65-001 Zielona Góra
tel/fax.: (0-68) 324-71-03 w godzinach 8

-10

e-mail: redakcja@pe.com.pl; http://www.pe.com.pl
Redaktor Naczelny:
mgr in¿. Dariusz Cichoñski
Z-ca Redaktora Naczelnego:
mgr in¿. Tomasz Kwiatkowski
Redaktor Techniczny: Pawe³ Witek
©Copyright by Wydawnictwo Techniczne ARTKELE Zielona Góra, 1999r.
Zdjêcie na ok³adce: Ireneusz Konieczny

Druk: Zielonogórskie Zak³ady Graficzne „ATEXT” sp. z o.o.
Plac Pocztowy 15 65-958 Zielona Góra

Artyku³ów nie zamówionych nie zwracamy. Zastrzegamy sobie pra-

wo do skracania i adjustacji nades³anych artyku³ów.

Opisy uk³adów i urz¹dzeñ elektronicznych oraz ich usprawnieñ za-

mieszczone w

„

Praktycznym Elektroniku” mog¹ byæ wykorzystywane

wy³¹cznie do potrzeb w³asnych. Wykorzystanie ich do innych celów,
zw³aszcza do dzia³alnoœci zarobkowej wymaga zgody redakcji „Praktycz-
nego Elektronika”. Przedruk lub powielanie fragmentów lub ca³oœci pu-
blikacji zamieszczonych w

„

Praktycznym Elektroniku” jest dozwolony

wy³¹cznie po uzyskaniu zgody redakcji.

Redakcja nie ponosi ¿adnej odpowiedzialnoœci za treœæ reklam

i og³oszeñ.

Walka o standard

Spis treœci

Na rysunku 1 przedstawiono rozk³ad

zworek wykonywanych na p³ytkach druko-
wanych po stronie œcie¿ek przy pomocy
kropli cyny (jedna zworka na p³ytce tylnej
i trzy na p³ytce przedniej). Uk³ad zworek
przedstawiony jest dla dwóch wersji zasila-
cza. Opis zmian dla wersji dostarczaj¹cej
napiêcia ujemnego bêdzie podany w dal-
szej czêœci opisu. Nale¿y wykonaæ zworki
zgodnie z rys. 1 uwa¿aj¹c, aby nie zrobiæ
niepotrzebnych zwaræ.

Na takim etapie mo¿na przyst¹piæ do

uruchamiania uk³adu. Pierwsz¹ czynnoœci¹
jest wykonanie wszystkich niezbêdnych po-
³¹czeñ przy pomocy przewodów. D³ugoœæ
przewodów nale¿y dobraæ tak¹ aby nie
trzeba by³o ich póŸniej skracaæ, lub co gor-
sza sztukowaæ. Przy rozmieszczeniu po-
szczególnych czêœci i przewodów w obudo-
wie pomocne bêdzie zdjêcie na ok³adce.

W pierwszej kolejnoœci ³¹czy siê ob-

wód zasilania transformatora TR1 z prze-
wodem sieciowym i

bezpiecznikiem

(w³¹cznik zasilania mo¿na na razie pomi-
n¹æ). Do po³¹czenia koniecznie trzeba za-
stosowaæ przewody o wytrzyma³oœci izola-
cji 400 V. PóŸniej trzeba po³¹czyæ szerego-
wo uzwojenia wtórne tak, aby zmienne na-
piêcie wyjœciowe wynosi³o ok. 35÷40 V.

Je¿eli na wyjœciu brak jest napiêcia oznacza
to, ¿e uzwojenia wtórne transformatora po-
³¹czono w przeciwnej fazie. Wystarczy
zmieniæ po³¹czenie i napiêcie na wyjœciu na
pewno pojawi siê. Do po³¹czenia transfor-
matora z p³ytk¹ tyln¹ nale¿y zastosowaæ
przewód o przekroju 2,5 mm

. Po³¹czenie

napiêcia zmiennego 7 V mo¿na wykonaæ
cienkim przewodem (krosówk¹, lub ta-
siemk¹ 3-y ¿y³ow¹). Bezpieczniki zamonto-
wano na kawa³ku p³ytki uniwersalnej.

Teraz mo¿na przeprowadziæ pierwszy

etap uruchamiania zasilacza, obejmuj¹cy
p³ytkê tyln¹. W tym celu potencjometr
22 kW ³¹czy siê prowizorycznie z polami lu-
towniczymi umieszczonymi poziomo
w prawej dolnej czêœci p³ytki tylnej. Koñce
potencjometru ³¹czy siê z polami „masa”
i +36 V, a suwak z polem „B”. Po staran-
nym sprawdzeniu poprawnoœci monta¿u
mo¿na w³¹czyæ napiêcie zasilania. Pierwsz¹
czynnoœci¹ jest sprawdzenie napiêæ +5 V,
–5 V, +36±2 V. Nastêpnie woltomierz
pod³¹cza siê do pól oznaczonych symbo-
lem „masy” i „+” (w prawym dolnym ro-
gu p³ytki drukowanej). Krêc¹c potencjome-
trem nale¿y sprawdziæ czy napiêcie wyj-
œciowe zmienia siê w zakresie 0÷34 V. Po-
le „W” ³¹czy siê z napiêciem –5 V i spraw-

dza czy wentylator obraca siê (wentylator
powinien „nadmuchiwaæ” powietrze na ra-
diator). Je¿eli jest na odwrót trzeba go zde-
montowaæ i obróciæ o 180° (nie wolno
zmieniaæ polaryzacji zasilania).

Podczas wszystkich pomiarów trzeba

uwa¿aæ aby nie zrobiæ zwarcia. Je¿eli wszy-
stko jest OK mo¿na wy³¹czyæ zasilanie i po
roz³adowaniu kondensatorów od³¹czyæ po-
tencjometr. Kondensator C1 10.000 mF roz-
³adowuje siê przez rezystor ok. 30÷100 W.
Nie wolno zwieraæ go „na krótko” nó¿ek
kondensatora gdy¿ grozi to poparzeniem
(przeskok du¿ej iskry), a ponadto konden-
sator mo¿e siê uszkodziæ.

Nastêpnie ³¹czy siê ze sob¹ tasiemk¹

5-cio ¿y³ow¹ pola: +36 V, –5 V, „masa”,
+5 V, „B” znajduj¹ce siê na obu p³ytkach
w jednym rzêdzie. Nastêpnie wykonuje siê
po³¹czenie pól: „masa” i „+” przewodem
o przekroju 2,5 mm

. S¹ one umieszczone

obok siebie poziomo w prawym dolnym
rogu p³ytki tylnej i pionowo w lewym dol-
nym rogu p³ytki przedniej. Z p³ytk¹ przed-
ni¹ ³¹czy siê prowizorycznie przy pomocy
krótkich przewodów potencjometry P1,
P2, P4, P5. Ponownie nale¿y sprawdziæ po-
prawnoœæ monta¿u!!! Po sprawdzeniu je-
szcze raz sprawdziæ poprawnoœæ monta¿u!!!
To podwójne ostrze¿enie jest naprawdê po-
wa¿ne uk³ad jest zasilany stosunkowo wy-
sokim napiêciem 40 V/5 A, które mo¿e byæ
niebezpieczne dla zdrowia, a nawet ¿ycia.

Do wyjœcia zasilacza (pola „+I” i „ma-

sa I” pod³¹cza siê woltomierz. Po w³¹cze-
niu zasilania sprawdza siê, czy dzia³a regu-
lacja napiêcia wyjœciowego. Napiêcie wyj-
œciowe 0 V mo¿na uzyskaæ tylko wtedy,
gdy oba potencjometry P1 i P2 skrêcone
s¹ na minimum. Nastêpnie ustawia siê
maksymalne napiêcie wyjœciowe potencjo-
metrem P1, a potencjometr P2 ustawia siê
w pozycji œrodkowej (ustawienie potencjo-
metrów P4 i P5 nie jest istotne). Przy po-
mocy potencjometru P3 ustawia siê war-
toœæ napiêcia wyjœciowego na +30,0 V.
W przypadku gdy zakres regulacji napiêcia
bêdzie niedostateczny mo¿na zmieniæ nie-
co wartoœæ rezystora R10.

Je¿eli na tym etapie wyst¹pi¹ jakieœ

problemy nale¿y sprawdziæ napiêcia zasila-
j¹ce uk³ady US1 i US2. Sprawdziæ, czy na-
piêcie referencyjne (katoda diody D4) wy-
nosi –1,25 V wzglêdem masy. Je¿eli pali siê
dioda D7 zmieniæ nieco ustawienie P5.

Po pozytywnym przebrniêciu przez ten

etap do zasilacza pod³¹cza siê w uk³adzie
czterozaciskowym (patrz rys. 1b PE 9/99)
obci¹¿enie szeregowo po³¹czone z ampero-

Laboratoryjny zasilacz cztero-

zaciskowy 0÷30 V/5 A cz.2

Widok od strony œcie¿ek drukowanych

Zasilacz napiêcia dodatniego

Zasilacz napiêcia ujemnego

–

Rys. 1 Rozmieszczenie zworek na p³ytkach drukowanych dla wersji

dostarczaj¹cej napiêæ: a) dodatnich, b) ujemnych

10/99

Urrz

z¹

¹d

niia

a z

assiilla

ajj¹

¹cce

mierzem o zakresie 20 A. Jako obci¹¿enie
mo¿na zastosowaæ rezystor 4 W/50 W lub
¿arówkê samochodow¹ 12 V/55 W (od
œwiate³ drogowych). Do po³¹czenia nale¿y
zastosowaæ cienkie przewody o d³ugoœci
ok. 1 m. Równolegle do obci¹¿enia w³¹cza
siê woltomierz. Potencjometry regulacji na-
piêcia ustawia siê na minimum, a potencjo-
metry P5 i P4 w pozycji œrodkowej.

Po w³¹czeniu zasilania powoli zwiêksza

siê napiêcie wyjœciowe. Wartoœci wskazywa-
ne przez woltomierz i amperomierz powin-

ny rosn¹æ. Podczas dalszego zwiêkszania na-
piêcia w pewnym momencie zapali siê dio-
da D7 (przy pr¹dzie obci¹¿enia ok. 2,5 A).
Od tej chwili dalsze zwiêkszanie napiêcia
potencjometrem P1 nie powinno powodo-
waæ wzrostu napiêcia wyjœciowego ani pr¹-
du p³yn¹cego przez obci¹¿enie. Przy œwie-
c¹cej siê diodzie D7 zmiana ustawieñ po-
tencjometru P5 i P4 powinna powodowaæ
zmianê pr¹du i napiêcia na obci¹¿eniu.
Obracanie potencjometru P5 w prawo po-
winno prowadziæ do wzrostu pr¹du i napiê-

cia, a¿ do zgaœniêcia dio-
dy D7. Wtedy dalsze
obracanie P5 nie powin-
no powodowaæ zmian
pr¹du i napiêcia.

Je¿eli wszystko dzia³a

tak jak opisano powy¿ej
wszystkie potencjometry
skrêca siê w prawo do
oporu. Dioda D7 powin-
na siê œwieciæ. Potencjo-
metrem P6 ustawia siê
wartoœæ pr¹du p³yn¹cego
przez obci¹¿enie na
5,0 A. Je¿eli zakres regu-
lacji bêdzie zbyt ma³y
mo¿na zmieniæ nieco
wartoœæ rezystora R16.
Na tym koñczy siê proces
uruchamiania zasilacza.

Teraz mo¿na przymo-

cowaæ p³ytkê przedni¹
do p³yty czo³owej, której
wygl¹d w

skali 1:1

przedstawiono na ry-
sunku 2. Gotow¹ p³ytê
czo³ow¹ mo¿na bêdzie
zamówiæ w redakcji PE
po opublikowaniu w na-
stêpnym numerze dal-
szej czêœci zasilacza.
Mo¿na j¹ te¿ wykonaæ
we w³asnym zakresie
u¿ywaj¹c rysunku 2 jako
szablonu do wykonania
otworów. Gdy p³yta jest
gotowa przykrêca siê do
niej zaciski wyjœciowe,
potencjometry P1, P2,
P4, P5, w³¹czniki W£1
i W£2. Do wszystkich
elementów zamontowa-
nych na p³ycie czo³owej
przylutowywuje siê od-
cinki drutu (mog¹ to byæ
nó¿ki od obciêtych ele-
mentów). W przypadku

wyjœæ „masa I” i „+I” nale¿y stosowaæ jak
najgrubsze nó¿ki (f1 mm). Wszystkie druty
wk³ada siê w odpowiadaj¹ce im otwory
w p³ytce przedniej. Po dociœniêciu p³ytki
przedniej jak najbli¿ej p³yty czo³owej mo¿-
na druty przylutowaæ. P³yta czo³owa i p³yt-
ka przednia powinny byæ ustawione równo-
legle do siebie na jednej wysokoœci (przed
zlutowaniem sprawdziæ czy wszystko mieœci
siê w obudowie). Przewody zasilaj¹ce do-
chodz¹ce do w³¹cznika sieciowego lutuje siê
po stronie druku bezpoœrednio do pól lu-
towniczych w³¹cznika W£1. Tak zmontowa-
ny zasilacz jest gotowy do pracy. Pod³¹cze-
nie czêœci pomiarowej bêdzie opisane w na-
stêpnym numerze PE. Wszystkie wykonane
prace nie przeszkadzaj¹ w póŸniejszym wy-
konaniu tego pod³¹czenia.

Zasilacz mo¿na te¿ wykonaæ w wersji

dostarczaj¹cej napiêæ ujemnych pos³uguj¹c
siê tym samym schematem i tymi samymi
p³ytkami drukowanymi. Zmianie ulegaj¹
tylko tranzystory T1÷T4 i sposób monta¿u
niektórych elementów, natomiast procedu-
ra uruchamiania pozostaje taka sama.
Zasilacz napiêæ ujemnych wykaz elemen-
tów i zmian monta¿owych:
1.T1, T2

– TIP 147

2. T3

– BC 327-16

3. T4

– BD 244

4. Mostek prostowniczy PR1 montuje siê

obrócony o 180°, tak aby wyjœcie „+”
mostka by³o po³¹czone z punktem „–”
na p³ytce drukowanej.

5. Diody D1, D2, D3, D4, D5, D6, D7 mon-

tuje siê obrócone o 180° (katoda zamie-
niona z anod¹). Przy monta¿u diody D4
zwróciæ uwagê na pod³¹czenia, Dioda
posiada trzy wyprowadzenia, jedno
z nich jest niewykorzystywane.

6. Kondensatory C1, C2, C3, C5, C6, C8

montuje siê obrócone o 180° (minus kon-
densatora wlutowany jest w pole ozna-
czone plusem na p³ytce drukowanej).

7. Zwory na p³ytkach drukowanych wyko-

nuje siê zgodnie z rys. 1 dla wersji napiêæ
ujemnych.

Przy uruchamianiu i pomiarach zasila-

cza napiêæ ujemnych nale¿y pamiêtaæ, ¿e
zamiast +36 V jest teraz napiêcie –36 V,
napiêcie referencyjne wynosi teraz
+1,25 V. Ponadto uk³ad US1 jest zasilany
napiêciem +5 V (nó¿ka 7) i –36 V (nó¿ka
4). Ponadto rezystor R2 jest po³¹czony
z napiêciem +5 V.

Zasilacz napiêæ ±5 V i pozosta³e ele-

menty oraz sposób monta¿u pozostaj¹ bez
zmian.

Zgrubna

Precyzyjna

Sie

Pomiar

Regulacja

ARTKELE

Zasilacz laboratoryjny 0

30V/5A

–

0,4

–

0,2

+0,2

+0,6

+0,4

–

0,6

–

0,08

–

0,12

–

0,04

+0,04

+0,08

+0,12

Rys. 2 Widok p³yty czo³owej zasilacza w skali 1:1

à mgr in¿. Dariusz Cichoñski

10/99

orra

atto

orry

yjjn

y z

assiilla

accz

z ccz

ztte

erro

acciissk

y 0

0÷

÷3

0 V

V//5

5 A

W dobie rozwoju techniki cyfrowej

melomani zaczêli utyskiwaæ na wiernoœæ
odtwarzania dostêpnego w formacie
CD. In¿ynierowie firm zajmuj¹cych siê
produkcj¹ urz¹dzeñ audio wyszli na-
przeciw oczekiwaniom zagorza³ych en-
tuzjastów dobrego grania i opracowali
dwa nowe formaty cyfrowego zapisu
dŸwiêku. Jednym z nich jest DVD – Au-
dio (Digital Versatile Disc) bêd¹cym roz-
winiêciem znanego ju¿ DVD s³u¿¹cego
do zapisu obrazu.

Standard ten jest opracowany przez

DVD Forum (zrzeszenie ponad 100 pro-
ducentów miêdzy innymi Panasonic,
Pioneer, JVC, Toshiba) i po doœæ d³ugim
okresie braku jednomyœlnoœci co do
specyfikacji technicznej, œwiat³o dzienne
ujrza³ dokument ostatecznie okreœlaj¹cy
parametry nowego formatu.

DŸwiêk zapisany jest na p³ycie DVD

jednostronnej i jednowarstwowej, co
zapewnia jej pojemnoœæ 4,7 GB. Dla
przypomnienia dodam, ¿e p³yta DVD
mo¿e byæ dwuwarstwowa i dwustronna
o maksymalnej pojemnoœci 17 GB. Ze-
wnêtrznie p³yta DVD wygl¹da iden-
tycznie jak „zwyk³a” p³yta CD, ma 12
cm œrednicy i 1,2 mm gruboœci, jednak
sk³ada siê z dwóch p³yt o gruboœci 0,6
mm sklejonych razem. Dziêki zastoso-
waniu w odtwarzaczach DVD lasera
o krótszej fali, a mianowicie 635 nm,
ni¿ w odtwarzaczu CD, gdzie d³ugoœæ
fali wynosi 780 nm, p³yta DVD jest za-
pisana du¿o gêœciej. To znaczy zawiera

ona wiêcej pitów (zag³êbieñ), a kolejne
spirale znajduj¹ siê bli¿ej siebie.

DVD – Audio opiera siê na liniowej

konwersji danych PCM takiej samej jak
CD, jednak o rozdzielczoœci 24 bitów
i czêstotliwoœci próbkowania 192 kHz
w klasycznej stereofonii. Na nowych p³y-
tach mo¿na zapisaæ równie¿ dŸwiêk wie-
lokana³owy. Dziêki kompresji danych
MLP (Meridan Lossles Pasking) na kr¹¿ku
mo¿e znaleŸæ siê 6 niezale¿nych kana³ów
w formacie 24 bity i czêstotliwoœci prób-
kowania 96 kHz. Dziêki wiêkszej roz-
dzielczoœci, a tym samym wiêkszej iloœci
danych, nowy standard cyfrowego zapi-
su dŸwiêku charakteryzuje siê mniejszym
szumem kwantyzacji co umo¿liwia do-
k³adniejsze odtwarzanie detali muzycz-
nych. Szersze jest tak¿e pasmo przeno-
szenia siêgaj¹ce 92 kHz. Nowy format
zapewnia równie¿ mo¿liwoœæ nagrywa-
nia w warunkach domowych. W celu za-
bezpieczenia siê przed nielegalnym ko-
piowaniem postanowiono, ¿e mo¿na bê-
dzie wykonaæ tylko jedn¹ kopiê orygina-
³u o s³abszych parametrach, to znaczy
rozdzielczoœci 16 bitów i czêstotliwoœci
próbkowania 44 kHz. Mankamentem
DVD – Audio jest to, ¿e nowych p³yt nie
mo¿na odtwarzaæ na zwyk³ym CD i na
odwrót. Dlatego te¿ standard ten mo¿e
okazaæ siê zbyt k³opotliwy dla przeciêt-
nego audiofila, poniewa¿ wi¹¿e siê to
z wymian¹ p³ytoteki.

Prawie jednoczeœnie doczeka³ siê

koñcowej specyfikacji drugi z nowych

standardów cyfro-
wego zapisu
dŸwiêku, opraco-
wany w laborato-
riach takich firm
jak Sony i Philips.
Super CD, bo
o nim mowa jest
odejœciem od do-
tychczas stosowa-
nego liniowego
strumienia danych
PCM. Zapis i kon-
wersja cyfrowa
opiera siê tutaj na
kodowaniu w sy-
stemie DSD (Direct
Stream Digital).
DSD opiera siê na
przetworniku 1 bi-

towym i czêstotliwoœci próbkowania
równej 2,8224 MHz. Przetwornik ten
opisuje amplitudê 1 bitowym nume-
rem, zaznaczaj¹c czy sygna³ aktualnie
wzrasta (jako 1), czy te¿ maleje (jako
0). Taki format zu¿ywa cztery razy wiê-
cej informacji ni¿ zwyk³e CD. Dziêki
tej technologii uzyskano bardzo dobre
parametry techniczne, pasmo przeno-
szenia siêgaj¹ce 100 kHz i dynamikê
120 dB.

P³yty u¿yte do zapisu Super CD s¹ ta-

kie same jak przy formacie CD z t¹ jednak
ró¿nic¹, ¿e bêd¹ one dwuwarstwowe.
Pierwsza warstwa umieszczona na p³ycie
na g³êbokoœci 0,6 mm jest zrozumia³a dla
odtwarzaczy DSD, druga natomiast znaj-
duj¹ca siê g³êbiej (1,2 mm) dla odtwa-
rzaczy CD. Ogromna zalet¹ tego formatu
jest jego wsteczna kompatybilnoœæ to zna-
czy, ¿e p³yty Super CD mo¿na odtwarzaæ
na istniej¹cych dzisiaj odtwarzaczach CD.
Do dodatkowych zalet DSD nale¿y zali-
czyæ fakt, ¿e przetworniki cyfrowo analo-
gowe s¹ proste, a co za tym idzie, bardzo
tanie w porównaniu z dzisiejszymi wyspe-
cjalizowanymi przetwornikami PCM. Przy
produkcji masowej koszt jednego prze-
twornika nie przekracza 5$ za sztukê.
Mankamentem jednak nowej technologii
jest to, ¿e jest ona mniej odporna na znie-
kszta³cenia typu jitter (dr¿enie dŸwiêku)
w porównaniu z liniow¹ konwersj¹ PCM.

Do dzisiaj trwaj¹ spekulacje, który

z formatów jest lepszy i wyprze poczci-
wy odtwarzacz CD. Na wielkich wysta-
wach poœwiêconych tematyce audio jak
na razie prym wiod¹ odtwarzacze DVD
– Audio i to ta technologia jest obecnie
promowana w prasie fachowej. Jednak
DSD jest nadziej¹ na odci¹¿enie kieszeni
ludzi spragnionych dobrego dŸwiêku.
Wiadomo jak drogie s¹ dzisiaj dobre od-
twarzacze CD. Jedno jest pewne, oba
standardy oferuj¹ znacznie wy¿sz¹ ja-
koœæ dŸwiêku od CD i jest tylko kwesti¹
czasu, a¿ in¿ynierowie uporaj¹ siê
z mankamentami technicznymi i roz-
pocznie siê masowa produkcja p³yt i od-
twarzaczy nowego formatu. Pamiêtaæ
nale¿y, ¿e pierwsze odtwarzacze cyfro-
we równie¿ pozostawia³y wiele do ¿y-
czenia. Miejmy nadziejê, ¿e o powodze-
niu tego, czy innego formatu nie zade-
cyduj¹ wielkie korporacje, ale klienci,
którzy wybior¹ lepszy i bardziej uniwer-
salny system.

DVD – Audio kontra Super CD

warstwa

pó³przezroczysta

lasera

odbijaj¹ca

œwiat³o

soczewka

warstwa

promieñ

Rys. 1 Budowa p³yty DVD – Audio

à Tomasz Kuriata

10/99

e tte

ecch

ollo

giie

Mikrofon jest urz¹dzeniem przetwa-

rzaj¹cym przebieg czasowy ciœnienia aku-
stycznego na przebieg napiêcia, odbiera-
ny z jego zacisków. Zatem jest on prze-
twornikiem wielkoœci nieelektrycznej na
elektryczn¹. Mikrofonom stawia siê sze-
reg wymagañ:
– minimalne zniekszta³cenia, kszta³t na-

piêcia wyjœciowego powinien w mo¿li-
wie najwierniejszy sposób odpowiadaæ

kszta³towi ciœnienia akustycznego (fali
akustycznej);

– pasmo czêstotliwoœci przetwarzanych

przez mikrofon powinno obejmowaæ ca-
³y zakres akustyczny (20 Hz÷20 kHz);

– charakterystyka czêstotliwoœciowa mi-

krofonu powinna byæ maksymalnie
p³aska w u¿ytecznym paœmie;

– ró¿nice w charakterystykach kierunkowo-

œci dla wszystkich czêstotliwoœci u¿yteczne-
go pasma powinny byæ jak najmniejsze;

– poziom napiêcia wyjœciowego z mikro-

fonu powinien byæ mo¿liwie du¿y, aby

uzyskaæ odpowiedni stosunek sygna³u
do szumu w dalszej obróbce sygna³u;

– mikrofon powinien byæ odporny na ze-

wnêtrzne pola zak³ócaj¹ce.

Mo¿na spotkaæ kilka rodzajów mikrofo-
nów (o ró¿nej budowie i zasadzie dzia³a-
nia), lepiej lub gorzej spe³niaj¹cych po-
wy¿sze wymagania:
– wêglowe (stykowe);
– piezoelektryczne (krystaliczne);
– pojemnoœciowe;
– elektromagnetyczne (magnetyczne

o kotwicy swobodnej);

– dynamiczne (magnetyczne o ruchomej

cewce).

Mo¿na jeszcze dalej rozszerzaæ klasyfika-
cjê mikrofonów, lecz nie jest to celem ni-
niejszego artyku³u.

Mikrofony wêglowe dziœ praktycznie

nie s¹ stosowane. Mo¿na je spotkaæ we
wk³adkach mikrofonowych starych apara-
tów telefonicznych. Tak¿e mikrofony pie-
zoelektryczne praktycznie wypad³y z obie-
gu. Najwiêksz¹ popularnoœci¹, ze wzglêdu
na bardzo dobre parametry, ciesz¹ siê mi-
krofony pojemnoœciowe i dynamiczne.

Wiêcej uwagi poœwiêcimy teraz mi-

krofonom pojemnoœciowym, które pro-
dukowane s¹ z przeznaczeniem do zasto-
sowañ profesjonalnych jak i w wersjach
bardzo tanich do zastosowañ powszech-
nych. Zyska³y one du¿¹ popularnoœæ dziê-
ki bardzo szerokiemu pasmu przenosze-
nia, doskona³ej równomiernoœci charakte-
rystyki i ma³ym zniekszta³ceniom nielinio-
wym. Pocz¹tkowo du¿ym utrudnieniem
ograniczaj¹cym stosowanie tych mikrofo-
nów by³a koniecznoœæ stosowania dodat-
kowego zasilania napiêciem sta³ym i sto-
sowanie wzmacniacza bezpoœrednio przy
mikrofonie.

Mikrofon pojemnoœciowy (rys. 1)

sk³ada siê z membrany (elastycznej folii
plastikowej lub metalowej), której jedna
strona jest metalizowana i nieruchomego
pierœcienia do którego membrana jest
przymocowana, stanowi¹cego równocze-
œnie drug¹ elektrodê. Taka konstrukcja
tworzy kondensator. Pod wp³ywem ciœnie-
nia akustycznego dzia³aj¹cego na mem-
branê zmienia siê jej odleg³oœæ od nieru-
chomego pierœcienia. Poci¹ga to za sob¹
zmianê pojemnoœci kondensatora. Kon-
densator ten jest spolaryzowany napiê-
ciem sta³ym o doœæ du¿ej wartoœci ok.
100 V. Na wskutek zmian pojemnoœci kon-
densatora, przy sta³ym ³adunku elektrycz-
nym, na zaciskach mikrofonu pojawia siê
napiêcie zmienne proporcjonalne do wy-

Ten intryguj¹cy tytu³ zachêca do przeczytania ciekawego artyku³u
poœwiêconego mikrofonom. Prosty mikrofon kosztuje parê z³otych,
a mo¿e pos³u¿yæ do zbudowania niezmiernie ciekawego urz¹dzenia
przeznaczonego do ³owienia odleg³ych i cichych dŸwiêków np.
œpiewu ptaków, lub odg³osów wydawanych przez zwierzêta. Urz¹-
dzenie to mo¿na te¿ wykorzystaæ do pos³uchania i sprawdzenia
pracy serca. Jeszcze innym zastosowaniem bêdzie diagnostyka sil-
nika samochodowego. Przy pomocy mikrofonu mo¿na pos³uchaæ,
co w silniku s³ychaæ, które elementy pracuj¹ prawid³owo, a które
zgrzytaj¹ lub wydaj¹ inne nienormalne dŸwiêki. Urz¹dzenie, czyli
wzmacniacz s³uchawkowy z uk³adem filtrów jest bardzo prosty,
a zabawy i radoœci z nim zwi¹zanych naprawdê du¿o.

£owcy dŸwiêków czyli

mikrofon kierunkowy

(elektret)

spolaryzowana

Folia

+
+

»100mV

»W

»1GW

»10Hz÷10kHz

WY m.cz.

+ -

-
-

»2÷10k

Metalizacja

Mikrofon

pojemnoœciowy

elektretowy

+1,5÷10V

Rys. 1 Budowa mikrofonu pojemnoœciowego (elektretowego)

Co nieco o mikrofonach

10/99

Elle

kttrro

niik

a d

a ii z

kii

chylenia membrany. Du¿a wartoœæ napiê-
cia polaryzuj¹cego kondensator podykto-
wana jest koniecznoœci¹ uzyskania odpo-
wiedniej czu³oœci. Impedancja wyjœciowa
takiego mikrofonu jest bardzo du¿a rzêdu
dziesi¹tek megaomów. Wymaga on zatem
zastosowania wzmacniacza umieszczone-
go bezpoœrednio w obudowie.

Koniecznoœæ polaryzowania konden-

satora w mikrofonie pojemnoœciowym
uda³o siê wyeliminowaæ przez zastosowa-
nie membrany wykonanej z trwale spola-
ryzowanej elektrycznie folii poliestrowej
zwanej elektretem. Jednak¿e wzmacniacz
przymikrofonowy pozosta³. Jest on z regu-
³y zbudowany na tranzystorze polowym
(w tañszych wersjach), który zapewnia od-
powiednio du¿¹ impedancjê wejœciow¹
przy stosunkowo ma³ych szumach (rys. 1).

Popularne mikrofony elektretowe ko-

sztuj¹ ok. 2÷5 z³. Wy-
magaj¹ napiêcia zasila-
j¹cego wzmacniacz rzê-
du 1÷10 V. Do zasilania
mikrofonu i równocze-
snego odbierania sygna-
³u akustycznego wystar-
cz¹ dwa przewody
(przewód ekranowany).
Obudowa, zawieraj¹ca
mikrofon i wzmacniacz
ma œrednicê oko³o
4÷8 mm, przy wysoko-
œci 4÷10 mm. S¹ to za-
tem urz¹dzenia napraw-
dê miniaturowe.

Jeszcze jedn¹ cech¹

charakteryzuj¹c¹ mi-
krofony jest ich charak-
terystyka kierunkowa,
czyli zmiana czu³oœci
mikrofonu w funkcji k¹-
ta padania fali aku-
stycznej. Kszta³t charak-
terystyki mikrofonu za-
le¿y od jego budowy

mechanicznej. W pewnym zakresie mo¿-
na jednak tak¹ charakterystykê korygo-
waæ. Jak powiedziano na wstêpie nasz
uk³ad ma s³u¿yæ miêdzy innymi do pro-
wadzenia pods³uchu. Zatem od mikrofo-
nu wymaga siê charakterystyki silnie kie-
runkowej. Dziêki temu odbiera on dŸwiê-
ki dobiegaj¹ce z jednego kierunku, silnie
t³umi¹c wszystkie sygna³y „zak³ócaj¹ce”
które nie le¿¹ na osi mikrofonu.

Fabryczne mikrofony kierunkowe

wykonuje siê jako mikrofony interferen-
cyjne (rys. 2). W takim mikrofonie fala
dŸwiêkowa przed dotarciem do membra-
ny przechodzi przez rurê kierunkow¹,
która mo¿e mieæ d³ugoœæ nawet do 1 m.
Wzd³u¿ rury znajduj¹ siê otwory z odpo-
wiednio dobranymi filtrami akustyczny-
mi. Rura zbiera fale dŸwiêkowe wpadaj¹-
ce przez otwory i doprowadza je do

membrany. Fale wpadaj¹ce z kierunku osi
rury nie podlegaj¹ t³umieniu. Natomiast
fale wpadaj¹ce z boków rury, na skutek
ró¿nic fazowych wynikaj¹cych z ró¿nej
d³ugoœci drogi ulegaj¹ wyt³umieniu. Wa¿-
nym jest aby rura nie wykazywa³a rezo-
nansu w³asnego w zakresie odbieranego
pasma czêstotliwoœci. Silna charakterysty-
ka kierunkowa takiego mikrofonu powo-
duje, ¿e dŸwiêk przez niego odbierany
brzmi g³ucho, gdy¿ brak jest w nim to-
nów wysokich, które s¹ bardziej kierunko-
we i wymagaj¹ dok³adnego „wycelowa-
nia” rury na Ÿród³o dŸwiêku.

W warunkach domowych mo¿na

wykonaæ uproszczon¹ wersjê mikrofonu
kierunkowego i jest to nadzwyczaj pro-
ste. Wystarczy wzi¹æ kartkê papieru for-
matu A4 i zwin¹æ j¹ ciasno w rulon, tak
aby otrzymaæ papierow¹ rurkê o d³ugoœci
d³u¿szego boku papieru. Wewnêtrzna
œrednica rurki powinna byæ taka, aby
mo¿na w niej umieœciæ „na wcisk” mikro-
fon elektretowy.

Koniec rurki gdzie umieszczony jest

mikrofon powinno siê pokryæ materia³em
t³umi¹cym dŸwiêki. Mo¿e to byæ pasek
miêkkiej g¹bki owiniêtej na rurce, lub ka-
wa³ek wykonanej z pianki izolacji do mie-
dzianych rur wodoci¹gowych. Zadaniem
tej „izolacji akustycznej” jest t³umienie
dŸwiêków wytwarzanych przez rêkê trzy-
maj¹c¹ mikrofon. Mikrofon pod³¹cza siê

Membrana

jednokierunkowy

Mikrofon

Rura

kierunkowa

Rys. 2 Budowa mikrofonu kierunkowego interferencyjnego

R13

22k

R12

4kHz

2kHz

US2-B

4,7n

47k-A

W£1-A

W£1-B

R14

R16

R15

C12

10n

3,9k

R11 22k

510p

2,2n

33k

68k

US1-B

47k-B

6,8k

R17

R18

6,8k

C13

4,7n

C14

4,7n

22mF

10k

51k

LM358

100p

10k

100mF

10k

100k

330p

BC557B

+9V

US1-A

330n

R19

10mF

C15

C10

–

47mF

LM358

S£UCHAWKI

BC547B

10mF

10k

6F22

BAT

R10

C11

16÷33W

US2-A

C16

47n

+9V

Rys. 3 Schemat ideowy wzmacniacza do mikrofonu

10/99

£o

wccy

y d

dŸ

Ÿw

wiiê

êk

kó

ów

w ccz

yllii m

miik

krro

offo

n k

kiie

erru

teraz do opisanego poni¿ej wzmacniacza
i uk³ad pods³uchiwania jest ju¿ gotowy.
Mo¿na przyst¹piæ do zabawy.

Na zakoñczenie tego byæ mo¿e przy-

d³ugiego wstêpu wypada jeszcze wspo-
mnieæ o bardzo specyficznych mikrofo-
nach kierunkowych charakteryzuj¹cych
siê du¿¹ czu³oœci¹, przy bardzo dobrej
kierunkowoœci. S¹ to mikrofony stosowa-
ne przez tzw. „³owców dŸwiêków”. Ca³a
maszyneria sk³ada siê ze zwyk³ego mikro-
fonu o doœæ wyraŸnej kierunkowoœci i pa-
rabolicznego zwierciad³a akustycznego
o œrednicy rzêdu 1÷1,5 m, bardzo zbli¿o-
nego podobnego do klasycznej anteny
satelitarnej (nie myliæ z anten¹ offsetow¹,
która jest tak¿e paraboliczna, ale nieco
„kopniêta” w bok). Mikrofon umieszczo-
ny jest w ognisku zwierciad³a sk¹d odbie-
ra dŸwiêki zebrane z du¿ej powierzchni
i skupione w ognisku. Tego typu zestaw
umo¿liwia „³apanie” dŸwiêków nawet
z odleg³oœci kilkudziesiêciu metrów (bli¿ej
stu ni¿ dziesiêciu). Zapaleñcom proponu-
je wypróbowanie tego typu uk³adu przy
wykorzystaniu starej anteny satelitarnej.

Ciekawe co z tego wyniknie, mo¿e jakiœ
nowy James Bond.

Mikrofon pojemnoœciowy (elektreto-

wy) M1 zasilany jest przez rezystor R19,
który stanowi równoczeœnie jego obci¹¿e-
nie. Sygna³ akustyczny przez kondensa-
tor C2 doprowadzany jest do wstêpne-
go wzmacniacza nieodwracaj¹cego
US1A o regulowanym wzmocnieniu. Re-
gulacjê wzmocnienia w przedziale od
2 V/V do 48 V/V zapewnia potencjometr
P1. Kondensator C4 ogranicza pasmo
przepustowe od góry. Czêstotliwoœæ ogra-
niczania jest zmienna i zale¿y od wzmoc-
nienia. Im wiêksze wzmocnienie tym
ograniczenie nastêpuje przy ni¿szych czê-
stotliwoœciach. Dziêki temu przy wiêk-
szym wzmocnieniu wystêpuje wiêksze
t³umienie szumów wzmacniacza mikrofo-
nowego i wzmacniacza US1A.

Za wzmacniaczem wstêpnym umie-

szczone s¹ dwa filtry, których charaktery-
styki czêstotliwoœciowe przedstawiono na

rysunku 4. Pierwszy z nich jest aktywnym
filtrem dolnoprzepustowym drugiego
rzêdu US1B. Filtr ten posiada mo¿liwoœæ
wybierania czêstotliwoœci granicznej przy
pomocy prze³¹cznika W£1. Do wyboru s¹
trzy rodzaje charakterystyk: p³aska (bez
ograniczania pasma), dolnoprzepustowa
2 kHz i 4 kHz. O czêstotliwoœci granicznej
decyduj¹ pojemnoœci kondensatorów C5,
C7 i C6, C8. Wzmocnienie filtru w paœmie
przepustowym i przy p³askiej charaktery-
styce jest jednostkowe.

Drugi z filtrów jest regulowanym fil-

trem prezencyjnym US2B. Czêstotliwoœæ
œrodkowa filtru wynosi 5 kHz i znajduje
siê w pobli¿u najwy¿szej czu³oœci ucha.
Zadaniem tego filtru jest zwiêkszenie wy-
razistoœci mowy podczas pods³uchiwania
rozmów przez wyeliminowanie tonów
wysokich i niskich. Podobne filtry stoso-
wane s¹ w telefonii. Wielkoœæ „podbicia”
czêstotliwoœci prezencyjnych jest regulo-
wana potencjometrem P2 w zakresie od
0 do 16 dB.

Filtr zrealizowano w oparciu o mostek

podwójne T (TT) umieszczony w ga³êzi
ujemnego sprzê¿enia zwrotnego. W jego
sk³ad wchodz¹ elementy R15, R17, R18,
C12, C13, C14. Druga ga³¹Ÿ sprzê¿enia
zwrotnego jest liniowa (R13). Potencjo-
metr P2 pozwala na p³ynne zmienianie
wielkoœci sprzê¿enia pochodz¹cego z obu
ga³êzi. Wzmocnienie filtru poza pasmem
prezencyjnym jest jednostkowe.

Dzia³anie filtru prezencyjnego jest

skuteczne tylko w przypadku ustawienia
charakterystyki p³askiej w filtrze dolno-
przepustowym US1B. Po w³¹czeniu jed-
nego z filtrów dolnoprzepustowych filtr
prezencyjny wywiera znacznie mniej-
szy wp³yw na wypadkow¹ charakterysty-
kê przenoszenia, choæ jest on jeszcze
zauwa¿alny.

Ostatnim stopniem uk³adu jest

wzmacniacz s³uchawkowy US2A. Tranzy-
story T1 i T2 spe³niaj¹ funkcjê przeciw-
sobnego wzmacniacza pr¹dowego pracu-
j¹cego bez pr¹du spoczynkowego. Znie-
kszta³cenia wynikaj¹ce z prze³¹czania
tranzystorów s¹ w olbrzymiej wiêkszoœci
eliminowane przez g³êbokie sprzê¿enie
zwrotne obejmuj¹ce ca³y wzmacniacz.
Wzmocnienie tego stopnia wynosi 6 V/V.
Do wyjœcia wzmacniacza mo¿na pod³¹-
czyæ s³uchawki o impedancji 16÷33 W.

Ca³y uk³ad wzmacniacza zasilany jest

z baterii 9 V typu 6F22. Dzielnik rezystan-
cyjny R1, R2 dostarcza po³owê napiêcia
zasilania do polaryzacji wejœæ wzmacnia-

100kHz

10kHz

1kHz

100Hz

10Hz

0,0

–4,0

4,0

8,0

16,0

12.0

10Hz

100Hz

1kHz

10kHz

100kHz

[dB]

–32,0

–24,0

–16,0

–8,0

0,0

8,0

[dB]

Rys. 4 Charakterystyki filtrów: a) dolnoprzepustowych 2 kHz i 4 kHz, b) prezencyjnego 5 kHz

Opis uk³adu

10/99

£o

wccy

y d

dŸ

Ÿw

wiiê

êk

kó

ów

w ccz

yllii m

miik

krro

offo

n k

kiie

erru

czy operacyjnych US1 i US2. Pr¹d pobie-
rany przez uk³ad bez sygna³u nie przekra-
cza 20 mA.

Monta¿ uk³adu nie wymaga komen-

tarza. Jedyna uwaga dotyczy potencjo-
metrów P1 i P2, które s¹ montowane na
p³ytce drukowanej po stronie œcie¿ek,
tak by oœki znalaz³y siê po stronie ele-
mentów (patrz fotografia). Koñcówki
potencjometrów ³¹czy siê drucikami (ob-
ciêtymi nó¿kami elementów) z polami
na p³ytce. Jako W£1 zastosowano minia-
turowy dwusekcyjny prze³¹cznik suwa-
kowy, który mo¿na ustawiaæ w trzech
pozycjach.

Mikrofon ³¹czy siê z p³ytk¹ przy po-

mocy przewodu ekranowanego. Nale¿y
zwróciæ uwagê na biegunowoœæ pod³¹cze-
nia mikrofonu. Masa (ekran) przewodu
musi byæ po³¹czona z mas¹ mikrofonu,
która jest zwarta z jedn¹ z nó¿ek (widaæ
to wyraŸnie patrz¹c na mikrofon od
spodu).

Opis wykonania rurki do mikrofonu

kierunkowego podano powy¿ej. Je¿eli
wzmacniacz bêdzie wykorzystywany do
ods³uchiwania pracy serca lub pracy silni-
ka na mikrofon nie zak³ada siê rurki.
Wskazane jest natomiast owiniêcie g¹bk¹
lub piank¹ izolacyjn¹, zostawiaj¹c wolny
koniec na którym jest „wejœcie” czyli
membrana. Tak przygotowany mikrofon
przyk³ada siê do klatki piersiowej i mo¿na

ju¿ ws³uchiwaæ siê w pracê
serca. Podobnie przy silni-
ku, mikrofon przyk³ada siê
w ró¿ne miejsca pracuj¹ce-
go silnika i nads³uchuje od-
g³osów jakie wydaj¹ po-
szczególne mechanizmy, co
bardzo u³atwia wychwyce-
nie wszelkich nieprawid³o-
woœci. Przy prowadzeniu
ods³uchu silnika nale¿y
bardzo uwa¿aæ, aby nie
dotkn¹æ paska klinowego
lub innych obracaj¹cych
siê elementów, gdy¿ grozi
to wci¹gniêciem i zmia¿-
d¿eniem rêki, lub palców.
Trzeba te¿ zwracaæ uwagê
na przewody s³uchawko-
we, mikrofonu i zasilaj¹ce
które mog¹ siê gdzieœ
wpl¹taæ.

Prowadz¹c nas³uch

wykorzystuje siê oba filtry
i potencjometr wzmocnie-
nia. Przy wyborze filtrów
i wielkoœci wzmocnienia
nale¿y siê kierowaæ jak naj-
lepsz¹ s³yszalnoœci¹ w s³u-
chawkach. Nie ma tu uni-
wersalnej regu³y, która
mówi jak postêpowaæ w ta-
kich przypadkach. Usta-
wienia nale¿y dobieraæ
eksperymentalnie do wa-
runków. Przy zbyt du¿ym
wzmocnieniu mo¿e wyst¹-
piæ zjawisko sprzê¿enia
akustycznego objawiaj¹ce
siê g³oœnym piskiem dobie-
gaj¹cym ze s³uchawek, jest

to normalne. Gdy wzmocniony sygna³
wyemitowany przez s³uchawki zostanie
odebrany przez mikrofon ulega on dal-
szemu wzmocnieniu, tak d³ugo a¿ nast¹pi
wzbudzenie uk³adu objawiaj¹ce siê pi-
skiem. Warunki wzbudzenia s¹ zmienne
i zale¿¹ od g³oœnoœci i odleg³oœci s³ucha-
wek od mikrofonu. Jedynym sposobem
wyeliminowania sprzê¿enia jest zmniej-
szenie wzmocnienia uk³adu.

P³ytki drukowane wysy³ane za zalicze-
niem pocztowym, mo¿na zamawiaæ w re-
dakcji PE.
Cena:

p³ytka numer 477 – 3,55 z³
+ koszty wysy³ki.

477

R10

C11

C16

C15

358

C10

R16

C12
US2

C13

R17

R18

R14

R15

C14

4kHz

2kHz

R11

R12

R13

R19

358

US1

Rys. 5 P³ytka drukowana i rozmieszczenie elementów

à Ryszard Kozera

Monta¿ i uruchomienie

US1, US2

– LM 358

R4, R5,

R10

– 1 kW

W/0,125 W

R14÷R16

– 3,9 kW

W/0,125 W

R17, R18

– 6,8 kW

W/0,125 W

R1, R2,

R8, R19

– 10 kW

W/0,125 W

R11÷R13

– 22 kW

W/0,125 W

– 33 kW

W/0,125 W

– 51 kW

W/0,125 W

– 68 kW

W/0,125 W

– 100 kW

W/0,125 W

– 47 kW

W-B PR 186

– 47 kW

W-A PR 186

– 100 pF/50 V ceramiczny

– 330 pF/50 V ceramiczny

– 510 pF/50 V ceramiczny

– 1 nF/50 V ceramiczny

– 2,2 nF/50 V ceramiczny

C5, C13,

C14

– 4,7 nF/50 V ceramiczny

C12

– 10 nF/50 V ceramiczny

C16

– 47 nF/50 V ceramiczny

– 330nF/50 V MKSE-20

C1, C10

– 10 m

mF/25 V

– 22 m

mF/25 V

C15

– 47 m

mF/16 V

C11

– 100 m

mF/16 V

– miniaturowy mikrofon poje-

mnoœciowy (elektretowy)

S£1

– s³uchawki 16÷33 W

W£1

– prze³¹cznik suwakowy

trzypozycyjny

p³ytka drukowana

numer 477

Wykaz elementów

Pó³przewodniki

Rezystory

Kondensatory

Inne

10/99

£o

wccy

y d

dŸ

Ÿw

wiiê

êk

kó

ów

w ccz

yllii m

miik

krro

offo

n k

kiie

erru

Nie ka¿dy posiadacz oscyloskopu

uœwiadamia sobie jak wiele po¿ytecz-
nych funkcji mo¿e spe³niaæ to urz¹dze-
nie. Oscyloskop pozwala standardowo
na obserwacjê wy³¹cznie napiêæ, jed-
nak¿e wyposa¿ony w odpowiednie
przystawki potrafi nawet spe³niaæ funk-
cjê telewizora! My postanowiliœmy jed-
nak skupiæ siê na bardziej dydaktycz-
nych zastosowaniach oscyloskopu. Jed-
nym z nich jest prezentowana w artyku-
le przystawka, przy pomocy której mo¿-
na badaæ charakterystyki pr¹dowo-na-
piêciowe wielu elementów np. diod
pó³przewodnikowych, diod Zenera,

kondensatorów, cewek, rezystorów,
tranzystorów itp. Urz¹dzenie mo¿e rów-
nie¿ pos³u¿yæ do sprawdzania zwaræ
i przejœæ w obwodzie.
Dane techniczne:
Zakresy napiêæ

– 10 V

, 5 V

wyjœciowych:

2 V

, 1 V

0,5 V

, 0,2 V

Zakresy pr¹dów
obci¹¿enia

– 10 mA, 1 mA,

(przy U=1 V):

100 mA, 10 mA

Czêstotliwoœæ sygna³u
sinusoidalnego

– 10 kHz

Wydajnoœæ pr¹dowa
generatora

– min. 100 mA

Wykorzystanie w pomiarze przebie-

gu sinusoidalnego pozwala na bardzo
efektowne badanie pojemnoœci i induk-
cyjnoœci. W przypadku kondensatora, na-
piêcie sinusoidalne przy³o¿one do ok³a-
dek wyprzedza o k¹t 90° przep³ywaj¹cy
przez niego pr¹d. Schematycznie zale¿-
noœæ t¹ przedstawiono na rysunku 1.

Skutkiem tego na ekranie oscylo-

skopu zaobserwowaæ mo¿na elipsê
(w przypadku szczególnym okr¹g). Sk¹d
siê ono bierze? OdpowiedŸ na to pyta-
nie jest zwi¹zana bezpoœrednio z geo-
metri¹. Otó¿ wzór geometryczny okrêgu
jest nastêpuj¹cy:

Przesuniêcie o 90° stopni wprowadza
w³aœnie kondensator do³¹czony do wej-
œcia T charakterografu.

Sytuacja wygl¹da analogicznie

w przypadku cewki. Z ma³¹ ró¿nic¹ –
przep³ywaj¹cy przez cewkê pr¹d wy-
przedza o 90° indukuj¹ce siê na niej na-
piêcie. Zale¿noœæ t¹ obrazuje rysunek 2.

Przystawka mo¿e pos³u¿yæ do osza-

cowania pojemnoœci do³¹czonego kon-
densatora lub indukcyjnoœci cewki. Za-
danie to pozostawiam do rozwi¹zania
bardziej ambitnym czytelnikom. Przy-
pomnê tylko wzory na reaktancjê po-
jemnoœciow¹ i impedancyjn¹:

Ma³a wskazówka – nale¿y zwróciæ uwa-
gê na fakt, ¿e element do³¹czony do
wejœcia T tworzy z szeregow¹ rezystan-
cj¹ dzielnik napiêciowy.

Oscyloskop, do którego do³¹czony

zostanie charakterograf musi pracowaæ
w trybie z zewnêtrzn¹ podstaw¹ czasu.
Wówczas wewnêtrzny generator podsta-
wy czasu jest nieaktywny. Charakterograf
³¹czy siê z oscyloskopem za poœrednic-
twem dwóch sygna³ów X i Y. Jak sugeru-
je nazwa s¹ to wspó³rzêdne (na p³aszczy-
Ÿnie ekranu oscyloskopowego). W istocie
zmiana napiêcia na wejœciu X oscylosko-
pu powoduje zmianê po³o¿enia plamki

W praktyce amatorskiej czêsto zachodzi potrzeba szybkiego
sprawdzenia jakiegoœ elementu. W niektórych przypadkach nie
jest to wcale ³atwe gdy¿ z regu³y do dyspozycji mamy miernik
uniwersalny. Oscyloskop praktycznie nie nadaje siê do
sprawdzania elementów elektronicznych, chyba ¿e wyposa¿y siê
go w odpowiedni¹ przystawkê. Opisywana w artykule przystawka
pozwala na obserwacjê na ekranie oscyloskopu charakterystyk
pr¹dowo-napiêciowych dowolnie wybranych elementów.
Maksymalne napiêcie testuj¹ce jest równe 10 V, a pr¹d ob-
ci¹¿enia 100 mA. Urz¹dzenie posiada wbudowany generator
przebiegu sinusoidalnego pozwalaj¹cy np. na ³atwy i efektowny
test kondensatorów i cewek.

Charakterograf – przystawka

do oscyloskopu

(

)

( )

sin

f C

× × ×

2 P

f L

= × × ×

2 P

Budowa i dzia³anie

10/99

Miie

errn

niiccttw

o ii u

urrz

z¹

¹d

niia

a w

arrssz

ztta

atto

w p³aszczyŸnie poziomej. Natomiast
zmiana napiêcia na wejœciu Y powoduje
przemieszczenie plamki w p³aszczyŸnie
pionowej. Oscyloskop zachowuje siê
wiêc jak analogowy analizator XY. Szybko
zmieniaj¹ce siê sygna³y doprowadzone
na jego wejœcia X i Y tworz¹ obraz na
ekranie oscyloskopu.

W opisywanym charakterografie

wspó³rzêdna X odzwierciedla wartoœæ
napiêcia na badanym elemencie,
a wspó³rzêdna Y jest „obrazem” prze-
p³ywaj¹cego przez ten¿e element pr¹du.

Na rysunku 3 przedstawiony zosta³

schemat blokowy chararakterografu.
W jego sk³ad wchodz¹: generator napiê-
cia sinusoidalnego o

czêstotliwoœci

10 kHz, prze³¹czany dzielnik napiêcio-
wy, wzmacniacz wyjœciowy oraz obwód
pomiarowy, którego sk³adnikami s¹ z ko-
lei prze³¹czana rezystancja szeregowa
oraz wzmacniacz ró¿nicowy pomiaru
pr¹du. Trzy pierwsze bloki odpo-
wiedzialne s¹ za generowanie sy-
gna³u testowego o amplitudzie za-
danej prze³¹cznikiem W£1. Sygna³
ten doprowadzany jest nastêpnie
do badanego elementu za poœre-
dnictwem jednego z wybieranych
prze³¹cznikiem W£2 szeregowych
rezystorów. Pr¹d przep³ywaj¹cy
przez testowany element jest
wprost proporcjonalny do spadku
napiêcia na w³¹czonej szeregowo
z nim rezystancji. Wzmacniacz ró¿-
nicowy jest odpowiedzialny za nor-
malizacjê tego napiêcia i doprowa-
dzenie do wejœcia Y oscyloskopu.

Schemat ideowy charakterografu

przedstawiony zosta³ na rysunku 4. Ge-
nerator przebiegu sinusoidalnego zbu-
dowano w uk³adzie z mostkiem Wiena
w oparciu o wzmacniacz operacyjny
US1A. Generatory z mostkiem Wiena
wytwarzaj¹ przebieg sinusoidalny
o bardzo ma³ym poziomie zniekszta³-
ceñ. Jedn¹ z wad tych generatorów jest
ma³a stabilnoœæ amplitudy generowa-
nych drgañ wymuszaj¹ca koniecznoœæ
stosowania dodatkowego obwodu sta-
bilizacji amplitudy. Do jej stabilizacji
wykorzystano uk³ad z tranzystorem po-
lowym T1. W jego sk³ad wchodz¹ rów-
nie¿ elementy R9÷R13, D1 oraz C3.
Dzia³a on w nastêpuj¹cy sposób. Za
spraw¹ diody D1 kondensator C3 ³adu-
je siê do ujemnego napiêcia równego
amplitudzie sygna³u wyjœciowego.
Ujemne napiêcie steruje bramk¹ tranzy-
stora polowego T1. Spe³nia on w tym
uk³adzie funkcjê regulowanej napiêcio-
wo rezystancji. Wprowadzenie tego ele-
mentu w pêtlê ujemnego sprzê¿enia
zwrotnego wp³ywa na wzmocnienie
wzmacniacza stabilizuj¹c w efekcie am-
plitudê generowanych drgañ. Wartoœæ
kondensatora C3 definiuje sta³¹ czaso-
w¹ (czas reakcji na zmiany napiêcia na
wyjœciu) i jest doœæ krytyczna. Zbyt ma-
³a albo zbyt du¿a jego wartoœæ sprawi³a-
by, ¿e obwód nie spe³ni³aby swojej
funkcji w³aœciwie.

Z wyjœcia generatora sygna³ trafia

do dzielnika napiêciowego. Zbudowa-
no go w oparciu o szeœciopozycyjny
prze³¹cznik obrotowy W£1 oraz rezy-
story R3÷R8. Potencjometr P1 s³u¿y do
kalibracji napiêcia wyjœciowego. Przyjê-
te zosta³y nastêpuj¹ce zakresy napiêæ
wyjœciowych: 10 V

, 5 V

, 2 V

1 V

, 0,5 V

, 0,2 V

. Wartoœci tych

napiêæ nie musz¹ byæ okreœlone z du¿¹
dok³adnoœci¹, dlatego w dzielniku wy-
korzystano rezystory z szeregu E24
o tolerancji ±5%.

Nastêpnym, po dzielniku obwodem

jest wzmacniacz wyjœciowy skonstruowa-
ny w oparciu o wzmacniacz operacyjny
US1B oraz tranzystory T2 i T3. Zastoso-
wanie tranzystorów w stopniu wyjœcio-
wym wzmacniacza pozwoli³o zwiêkszyæ
wydajnoœæ pr¹dow¹ do oko³o ±100 mA.
Dodatkow¹ korzyœci¹ wynikaj¹c¹ z ich
zastosowania jest zabezpieczenie
wzmacniacza operacyjnego US1B przed
uszkodzeniem. Wzmocnienie tego stop-
nia jest zale¿ne od wartoœci rezystorów
R15 i R16 (wynosi oko³o 18 dB).

W szereg z badanym elementem

w³¹czana jest rezystancja pozwalaj¹ca
na zmierzenie p³yn¹cego przez niego
pr¹du. Do wyboru wartoœci tej rezy-
stancji s³u¿y prze³¹cznik obrotowy W£2.

US2B

–

WZMACNIACZ

RÓ¯NICOWY

POMIAR

PR¥DU

OSCYLOSKOP

US2A

BUFOR

POMIAR

NAPIÊCIA

SZEREGOWA

REZYSTANCJA

PRZE£ACZANA

MOCY

WZMACNIACZ

NAPIÊCIA

REGULACJA

SKOKOWA

SINUS. 10 kHz

GEN. SYGN.

BADANY

ELEMENT

US1B, T2, T3

US1A, T1

Rys. 3 Schemat blokowy przystawki do oscyloskopu

a=–90

0°

90°

180°

270°

360°

u,i

Rys. 1 Przebieg pr¹du na kondensatorze

w funkcji napiêcia

a=90

360°

270°

180°

90°

0°

u,i

Rys. 2 Przebieg pr¹du na indukcyjnoœci

w funkcji napiêcia

10/99

arra

ktte

erro

grra

aff –

– p

prrz

ysstta

a d

o o

ossccy

yllo

ossk

U¿ytkownik do wyboru posiada nastê-
puj¹ce wartoœci rezystancji: 100 kW,
10 kW, 1 kW, 100 W. Odpowiadaj¹ one
nastêpuj¹cym pr¹dom (kolejno):
10 mA, 100 mA, 1 mA oraz 10 mA. Po-
dany na podzia³ce pr¹d jest pr¹dem
zwarcia dla napiêcia wyjœciowego
o amplitudzie 1 V.

Pomiêdzy wyjœciem testowym cha-

rakterografu a wejœciem X oscyloskopu
zastosowany zosta³ wtórnik napiêciowy
ze wzmacniaczem operacyjnym US2A.
Do pomiaru pr¹du p³yn¹cego przez ele-
ment do³¹czony do wejœcia T wykorzy-
stano wzmacniacz ró¿nicowy zbudowa-
ny w oparciu o uk³ad US2B i rezystory
R26÷R28. Wzmacniacz ten mierzy spa-
dek napiêcia na szeregowej rezystancji
i podaje go na wejœcie Y oscyloskopu.

Wszystkie wyjœcia charakterografu

zosta³y zabezpieczone rezystorami
o wartoœci 100 W. Na wyjœciu T zastoso-
wano dodatkowo diody zabezpieczaj¹ce

wejœcie wzmacniacza US2A przed poja-
wieniem siê napiêcia o amplitudzie
przekraczaj¹cej ±15 V.

Do poprawnej pracy charakterografu

niezbêdne jest symetryczne napiêcie zasi-
laj¹ce o wartoœci ±15 V. Napiêæ o takiej
wartoœci dostarczaj¹ stabilizatory scalone
US3 i US4. Aby zapewniæ poprawne wa-
runki pracy wszystkich stopni charaktero-
grafu musi on dostarczaæ pr¹dów o war-
toœciach ±200 mA. Wydajnoœæ pr¹dowa
stabilizatorów 7815 i 7915 jest wystar-
czaj¹ca. Tracona w nich moc jest niewiel-
ka, dlatego nie wymagaj¹ radiatorów.

Uk³ad zosta³ zmontowany na dwóch

p³ytkach drukowanych, które przedsta-
wiono na rysunku 5. Na pierwszej p³yt-
ce zosta³y umieszczone prze³¹czniki
W£1, W£2 wraz z rezystorami dzielnika
napiêciowego (R3÷R7) i pr¹dowego

(R21÷R24) oraz gniazda X, Y i T. Gnia-
zda X i Y s¹ typu BNC.

Na drugiej p³ytce zmontowano po-

zosta³e elementy charakterografu. P³ytka
g³ówna ³¹czy siê z p³ytk¹ czo³ow¹ trzema
odcinkami przewodu oraz czterema od-
cinkami grubszego drutu. Dziêki takiemu
po³¹czeniu p³ytka czo³owa stanowi trzon
konstrukcji mechanicznej i nie jest ko-
nieczne przykrêcanie p³ytki g³ównej do
obudowy. Rozmiary p³ytek zosta³y do-
pasowane do uniwersalnej obudowy
z

tworzywa sztucznego dostêpnej

w sprzeda¿y detalicznej. W obudowie
nale¿y umieœciæ transformator, gniazdo
bezpiecznikowe oraz w³¹cznik sieciowy.
Na rysunku 6 przedstawiono widok
przedniej œcianki obudowy. Gniazda X,
Y, T oraz ^ nale¿y przymocowaæ na p³y-
cie czo³owej. Nale¿y przemyœleæ sposób
zamocowania prze³¹czników W£1
i W£2. Je¿eli w domowym warsztacie
nie posiadamy dwóch przewodów kon-

–15V

R28

10k

BF245

10n

R18

10k

BC327-16

–15V

100W

R27

10k

R12

R29

R25

10k

US2-B

TL072

4,3k

R11

R13

1N4148

100k

R15

15k

R20

33W

+15V

R26

10k

100W

10k

R16

R30

2×1N4148

R10

1,6k

10n

2,2k

R14

100k

US1-A

US1-B

–15V

33W

R19

–15V

US2-A

100W

2×1N4148

8,2k

3,9k

22k

1,6k

1mF

TL082

+15V

BC337-16

R31

100W

10k

+15V

R24

39k

10n

W£1

+15V

R17

W£2

R23

220k

82k

100k

10k

7915

Vin

–15V

US4

R21

R22

~18V

47n

C14

–15V

100n

C10

47mF

C12

470mF

100mA

~18V

~220V

C13

47n

GND

470mF

C11

47mF

100n

(TS8/24)

TR1

TS6/64

GB008

PR1

–

+15V

US3

+15V

Vin

7815

Rys. 4 Schemat ideowy charakterografu

Monta¿ i uruchomienie

10/99

arra

ktte

erro

grra

aff –

– p

prrz

ysstta

a d

o o

ossccy

yllo

ossk

centrycznych zakoñczonych z obydwu
stron wtykami BNC, warto równie¿ po-
myœleæ o ich wykonaniu.

Po zamontowaniu wszystkich ele-

mentów i sprawdzeniu poprawnoœci
monta¿u mo¿e-
my przyst¹piæ
do uruchamia-
nia. W

proce-

sie uruchamia-
nia przydatny
bêdzie oscylo-
skop. Prze³¹czni-
ki W£1 i W£2
u s t a w i a m y
w skrajne prawe
pozycje (odpo-
wiednio: 10 V
i

10 mA). Po

w³¹czeniu zasila-
nia, do³¹czamy

oscyloskop na wyjœcie T charakterogra-
fu. W miejscu tym powinien byæ obe-
cny przebieg sinusoidalny o czêstotli-
woœci oko³o 10 kHz. Potencjometrem
P1 ustawiamy amplitudê sygna³u rów-

n¹ 10 V. Je¿eli zakres regulacji oka¿e siê
niewystarczaj¹cy lub generowany sinus
bêdzie mocno zniekszta³cony (w szcze-
gólnoœci wierzcho³ki) konieczne mo¿e
siê okazaæ zast¹pienie tranzystora T1
innym egzemplarzem.

Po ustawieniu amplitudy potencjo-

metrem P1 mo¿na jeszcze sprawdziæ
wartoœci amplitud sygna³u na pozosta-
³ych zakresach. Po wykonaniu tej czyn-
noœci, proces uruchamiania mo¿na
uznaæ za zakoñczony – urz¹dzenie jest
gotowe do u¿ycia.

Pos³ugiwanie siê charakterografem

jest bardzo proste. Za ka¿dym razem ba-
dany element do³¹czany jest do zaci-
sków T i ^. Je¿eli badany element posia-
da polaryzacjê, to wskazane jest jej za-
chowanie np. katodê diody ³¹czymy
z mas¹, a anodê z wejœciem T. Odwrotne
w³¹czenie badanego elementu nie spo-
woduje uszkodzenia charakterografu ani
elementu. Jednak¿e obserwowana na
ekranie oscyloskopu charakterystyka bê-
dzie odwrócona. Nale¿y tak¿e pamiêtaæ
o tym ¿e wyjœcie X charakterografu po-
winno byæ do³¹czone do wejœcia X oscy-
loskopu (gniazdo BNC w okolicy uk³adu
podstawy czasu) a wyjœcie Y do wejœcia
Y oscyloskopu (normalne wejœcie sygna-
³u – równie¿ gniazdo BNC).

Podczas pracy urz¹dzenia mo¿e

zajœæ potrzeba ustawienia wzmocnienia
osi X oraz Y oscyloskopu. Wartoœci
wzmocnieñ najlepiej dobraæ doœwiad-
czalnie. W Tabeli 1 przedstawiono przy-
k³ady ustawieñ prze³¹czników W£1
i

W£2 charakterografu oraz osi

X i Y oscyloskopu przy pomiarze przy-
k³adowych elementów.

491

ARTKELE

491

ARTKELE

W£1

W£2

R21

R22

R23

R24

R31

R15

R14

TL072

TL082

R27

R26

R28

R13

R10

R11

US1

R16

R17

R20

US2

C14

R25

US4

US3

C10

C13

R18

R19

R12

R30

R29

–

PR1

C12

Rys. 5 P³ytka drukowana i rozmieszczenie elementów

Wy X

Wy Y

Regulacja napiêcia

Do oscyloskopu

Regulacja pr¹du

Badany

element

ARTKELE ®

Charakterograf

100

1mA

10mA

10V

0,5V

0,2V

Rys. 6 Wygl¹d p³yty czo³owej charakterografu

Pos³ugiwanie siê charakterografem

10/99

arra

ktte

erro

grra

aff –

– p

prrz

ysstta

a d

o o

ossccy

yllo

ossk

P³ytki drukowane wysy³ane s¹ za zalicze-
niem pocztowym. P³ytki, folie samoprzy-
lepne mo¿na zamawiaæ w redakcji PE.
Cena:

p³ytka numer 491 – 5,80 z³
folia F491

– 2,60 z³

+ koszty wysy³ki.

Fot. 4 Test C=47 pF

Fot. 5 Test C=100 nF

Fot. 6 Test L=2,7 mH

Fot. 7 Test diody Zenera 4,3 V Fot. 8 Test diody krzemowej

Typ testu

Wartoœæ lub typ

Ustawienie

dzielnika

napiêcia W£1

Ustawienie

dzielnika

pr¹du W£2

Ustawienie osi X

oscyloskopu

Ustawienie osi Y

oscyloskopu

Fotografia

Test obwodu

Obwód zwarty

10 V

10 mA

5 V/dz.

Fot. 1

Obwód rozwarty

10 V

10 mA

5 V/dz.

2 V/dz.

Fot. 2

Rezystancja

1 kW

10 V

10 mA

0,5 V/dz.

Fot. 3

Pojemnoœæ

47 pF

10 V

10 mA

5 V/dz

2 V/dz

Fot. 4

100 nF

10 V

10 mA

50 mV/dz.

Fot. 5

Indukcyjnoœæ

2,7 mH

0,2 V

10 mA

1 V/dz.

2 V/dz.

Fot. 6

Test diody Zenera

Napiêcie Zenera 4,3 V

10 V

10 mA

1 V/dz.

5 V/dz.

Fot. 7

Test diody

Dioda krzemowa

10 V

10 mA

0,2 V/dz.

2 V/dz.

Fot. 8

Dioda germanowa

10 V

10 mA

0,2 V/dz.

2 V/dz.

Fot. 9

Fot. 10

Test tranzystora

BC547

10 V

1 mA

2 V/dz.

Tabela 1 – Ustawienia charakterografu i oscyloskopu przy pomiarze kilku wybranych elementów

Fot. 1 Styki T i ^

^ rozwarte

Fot. 2 Styki T i ^

^ zwarte

Fot. 3 Test rezystancji

Fot. 9 Test diody germanowej

Fot. 11 Test BC 547B

US1

– TL 082

US2

– TL 072

US3

– LM 7815

US4

– LM 7915

– BF 245

– BC 337-16

– BC 327-16

D1÷D5

– 1N4148

PR1

– mostek prostowniczy

GB008

R19, R20

– 33 W

W/0,125 W

R24,

R29÷31

– 100 W

W/0,125 W

R23

– 1 kW

W/0,125 W

R1, R2

– 1,6 kW

W/0,125 W

Wykaz elementów

Pó³przewodniki

Rezystory

– 3,9 kW

W/0,125 W

– 4,3 kW

W/0,125 W

– 8,2 kW

W/0,125 W

R10, R13, R17,

R18, R22,

R25÷R28

– 10 kW

W/0,125 W

R15

– 15 kW

W/0,125 W

– 22 kW

W/0,125 W

– 82 kW

W/0,125 W

– 39 kW

W/0,125 W

R14, R16

– 100 kW

W/0,125 W

– 220 kW

W/0,125 W

R11, R12

– 1 MW

W/0,125 W

– 2,2 kW

W TVP 1232

C1÷C3

– 10 nF/100 V MKSE-20

C13, C14

– 47 nF/50 V ceramiczny

C7÷C10

– 100 nF/50 V ceramiczny

Kondensatory

à mgr in¿. Tomasz Kwiatkowski

– 1 m

mF/63 V

C11, C12 – 47 m

mF/16 V

C5, C6

– 470 m

mF/25 V

W£1, W£2 – MPS 1112 prze³¹cznik

obrotowy 12-pozycyjn.

TR1

– transf. sieæ. 2×18 V/0,2 A np.

TS 6/64, TS 8/24

p³ytka drukowana

numer 491

Inne

Rezystory cd.

Kondensatory cd.

10/99

arra

ktte

erro

grra

aff –

– p

prrz

ysstta

a d

o o

ossccy

yllo

ossk

Dane techniczne:
Znamionowa moc
wyjœciowa (stereo)

– 2×15 W

Znamionowa moc
wyjœciowa (mono)

– 30 W

Rezystancja obci¹¿enia

– 4 W

Zniekszta³cenia nieliniowe

– 1 %

Moc muzyczna (mono)

– 60 W

Napiêcie zasilania

– +12 V

(14,4 V)

Maksymalny pobór pr¹du

– 8 A

Pobór pr¹du bez
wysterowania

– 400 mA

Napiêcie wyj. zasilacza

– –14,4 V

Maksymalny pr¹d zasilacza

– 3 A

Dostêpne w pojazdach samocho-

dowych pojedyncze napiêcie zasilania
+12 V ogranicza uzyskanie du¿ej mocy
wyjœciowej wzmacniacza m.cz., nie-
zbêdnej do wiernego odtwarzania
zw³aszcza niskich tonów. Do uzyskania
du¿ej mocy trzeba stosowaæ przetwor-
nice zwiêkszaj¹ce napiêcie zasilania.
Uk³ady przetwornic s¹ skomplikowane
i

zawodne. Wymagaj¹ wykonania

transformatora. Proponujemy rozwi¹-
zanie poœrednie wykorzystuj¹ce zasila-
nie symetryczne. Napiêcie dodatnie
bêdzie pobierane bezpoœrednio z sieci

pojazdu. Zwyczajowo jego wartoœæ jest
okreœlana na +12 V. Praktycznie napiê-
cie na³adowanego akumulatora samo-
chodowego wynosi 13,2 V, a w trakcie
³adowania (w czasie jazdy) œrednio wy-
nosi 14,4 V.

Napiêcie ujemne uzyskamy ze sto-

sunkowo prostego zasilacza, przetwa-
rzaj¹cego napiêcie dodatnie z sieci po-
jazdu. Zasilacz ten nie wymaga trans-
formatora a jedynie d³awik, który mo¿-
na ³atwo wykonaæ we w³asnym zakre-
sie lub nabyæ. Istotê dzia³ania zasilacza
impulsowego napiêcia ujemnego wyja-
œnimy w oparciu o schemat blokowy
z rysunku 1.

Sta³e napiêcie wejœciowe U1 zasila

uk³ad steruj¹cy US i podawane jest do
elementu kluczuj¹-
cego K. Element ten
pe³ni rolê prze³¹cz-
nika a jest nim naj-
czêœciej tranzystor
polowy lub bipolar-
ny. Impulsy napiê-
cia zasilaj¹cego do-
³¹czane s¹ do d³a-
wika L. Powoduj¹
one liniowo nara-
staj¹cy przebieg
pr¹du w indukcyj-
noœci, w której polu

magnetycznym gromadzi siê jednocze-
œnie energia. Po wy³¹czeniu klucza in-
dukuje siê na indukcyjnoœci L impuls
napiêcia o kierunku przeciwnym w ce-
lu podtrzymania przep³ywu pr¹du
(zgodnie ze znan¹ z fizyki regu³¹ Len-
za).Napiêcie to za poœrednictwem dio-
dy D jest do³¹czane do obci¹¿enia i fil-
trowane kondensatorem C (U2). Nastê-
puje roz³adowanie energii zgromadzo-
nej w polu magnetycznym. Indukcyj-
noœæ L jest elementem poœrednicz¹cym
w przekazywaniu energii elektrycznej
ze Ÿród³a zasilania na wyjœcie.

Stosuj¹c wysok¹ czêstotliwoœæ prze-

³¹czania mo¿na znacznie zmniejszyæ wy-
miary indukcyjnoœci jak i pojemnoœci fil-
truj¹ce. Uzale¿nienie dzia³ania uk³adu
steruj¹cego od napiêcia wyjœciowego
pozwala na stabilizacjê i regulacjê na-
piêcia. Uzyskuje siê to za pomoc¹ tzw.
modulacji szerokoœci impulsów PWM
(sta³a czêstotliwoœæ za³¹czania elementu
kluczuj¹cego a zmienia siê proporcja
czasu otwarcia do czasu zamkniêcia).
Druga metoda to tzw. modulacja czêsto-
tliwoœci impulsów PFM, polegaj¹ca np.
na sta³ym czasie wy³¹czenia elementu
a zmiennym czasie w³¹czenia powodu-
j¹ca efekt zmiany czêstotliwoœci (tak¿e
zmienia siê proporcja czasu otwarcia do
czasu zamkniêcia). Impulsowa praca
elementów czynnych zmniejsza straty
mocy i pozwala na miniaturyzacjê.

Uk³ad ten umo¿liwia nie tylko

zmianê polaryzacji napiêcia wyjœciowe-
go, ale tak¿e podwy¿szenie jego warto-
œci bezwzglêdnej. Wynika to z zastoso-
wania indukcyjnoœci, która przy szyb-
kim wy³¹czaniu indukuje impulsy na-
piêcia przewy¿szaj¹ce wielokrotnie na-
piêcie zasilaj¹ce.

Jako uk³ad steruj¹cy wykorzystamy

uk³ad scalony firmy MAXIM o oznacze-
niu MAX 775. Jest on przewidziany ja-

Opracowanie obejmuje stereofoniczny wzmacniacz mocy, który
mo¿e pracowaæ jako monofoniczny w uk³adzie mostkowym.
Wzmacniacz zasilany jest napiêciem symetrycznym ±12 V. Uk³ad
zawiera tak¿e impulsowy zasilacz napiêcia –12 V przetwarzaj¹cy
napiêcie +12 V (wzglêdem masy), jakie jest dostêpne w poja-
zdach samochodowych.

Wzmacniacz samochodowy z

zasilaczem ±12 V

–

Rys. 1 Schemat blokowy zasilacza impulsowego napiêcia ujemnego

Zasilacz impulsowy – 12 V

10/99

Elle

kttrro

usstty

a,, tte

ecch

niik

a m

otto

orry

accy

yjjn

ko zasilacz napiêcia ujemnego –12 V,
ale posiada mo¿liwoœæ regulacji napiê-
cia wyjœciowego. Do rodziny tych zasi-
laczy nale¿¹ jeszcze uk³ady MAX 774
(–5 V) i MAX 776 (–15 V). Napiêcie za-
silania mo¿e mieœciæ siê w granicach od
3 do 16,5 V. Ró¿nica napiêæ miêdzy
koñcówk¹ zasilania (V+) a koñcówk¹
wyjœcia uk³adu (OUT) nie mo¿e prze-
kraczaæ 21 V. Napiêcie na wyjœciu
(OUT) nie mo¿e byæ mniejsze od
–17 V. Uk³ad posiada wewnêtrzne na-
piêcie odniesienia VREF=1,5 V. Posia-
da tak¿e uk³ad ograniczania pr¹du ele-
mentu kluczuj¹cego (tranzystora MO-
SFET z kana³em typu P). Uk³ad ten
ogranicza pr¹d po przekroczeniu na-
piêcia 210 mV (na dodatkowym rezy-
storze sprzê¿enia pr¹dowego) w odnie-
sieniu do zasilania (V+). Maksymalne
straty mocy nie powinny przekroczyæ
727 mW (obudowa DIP8). Zakres tem-
peratur pracy dla uk³adu z oznacze-
niem CPA wynosi 0 do +70°C. Z ozna-
czeniem EPA zakres ten wynosi od –40
do +85°C.

Zalet¹ uk³adu jest wysoka spraw-

noœæ w szerokim zakresie pr¹dów ob-
ci¹¿eñ. Uzyskano to dziêki po³¹czeniu
zalet impulsowej modulacji czêstotli-
woœci (PFM) przy ma³ych pr¹dach
i

modulacji szerokoœci impulsów

(PWM) przy du¿ych obci¹¿eniach. Ma-
ksymalna czêstotliwoœæ pracy wynosi
300 kHz. Pozwala to na zredukowanie
wymiarów d³awika i zmniejszenie po-
jemnoœci kondensatorów.

Tranzystor kluczuj¹cy jest w³¹cza-

ny kiedy napiêcie wyjœciowe spada po-
ni¿ej ustalonej wartoœci. Wy³¹czanie
tranzystora nastêpuje po przekrocze-
niu maksymalnego czasu w³¹czenia
(oko³o 16 ms) lub po przekroczeniu
maksymalnej wartoœci pr¹du przed
up³ywem tego czasu. Minimalny czas
wy³¹czenia tranzystora wynosi 2,3 ms.
Wy³¹czenie utrzymuje siê, jak d³ugo
napiêcie wyjœciowe nie spadnie poni-
¿ej wymaganej wartoœci. Wartoœæ ta
jest okreœlona za pomoc¹ elementów
wewnêtrznych lub zewnêtrznego dziel-
nika rezystancyjnego.

Przy ma³ym obci¹¿eniu tranzystor

w³¹cza siê na jeden lub kilka cykli i na-
stêpnie wy³¹cza jak w tradycyjnym
uk³adzie z modulacj¹ czêstotliwoœci im-
pulsów. Dla zwiêkszenia sprawnoœci
dodatkowo ograniczany jest pr¹d ele-
mentu kluczuj¹cego podczas dwóch
pierwszych cykli do po³owy wartoœci
maksymalnej. Oczywiœcie dotyczy to
pierwszego ³adowania kondensatorów
filtruj¹cych na wyjœciu zasilacza. Zwy-
kle przy ma³ym obci¹¿eniu nie docho-
dzi do ograniczania pr¹du.

Przy du¿ym obci¹¿eniu tranzystor

podczas dwóch pierwszych cykli mo¿e
dostarczyæ pr¹d wynosz¹cy po³owê
wartoœci maksymalnej. Nastêpne cykle
mog¹ ju¿ odbywaæ siê przy pe³nym
pr¹dzie wynikaj¹cym z wartoœci napiê-
cia ograniczania 210 mV i rezystancji
sprzê¿enia pr¹dowego. Tranzystor jest
wy³¹czany wtedy po przekroczeniu ma-
ksymalnej wartoœci pr¹du. Ponowne
w³¹czanie tranzystora nastêpuje po
czasie 2,3 ms. Pulsacja napiêcia wyj-
œciowego nie ma sta³ej czêstotliwoœci.

/25V

C11

2200mF

C13

470n

C18

C19

470n

100n

680W

R13

R14

680W

W£1

22k

R17

C17

C16

2,2W

R16

R15

2,2W

100mF

/16V

100mF

R11

R12

TDA2050

22k

R10

10k

1mF

10k

22k

We P

We L/M

100n

47k

C14

C15

47k

Wy L

Wy P

US2

US3

(–)

C10

(+)

2200mF/25V

C12

150k

1N5822

C20

C21

C22

–12V

GND

100n

12mH

100mF

/50V

100mF

/50V

100p

Uwy

–

100mF

/50V

820k

US1

+12V

MAX 775

IRF9530

D£2 10mH

100n

Akumulator

620k

3×0,1E

12V

D£1 10mH

1mF

220n

100mF

/50V

Rys. 2 Schemat ideowy

10/99

accn

niia

accz

z ssa

occh

y z

z z

assiilla

accz

m ±

±1

2 V

Czêstotliwoœæ wzrasta ze wzrostem pr¹-
du obci¹¿enia.

Doœæ istotny wp³yw na dzia³anie

uk³adu ma d³awik. jego indukcyjnoœæ
powinna zawieraæ siê w przedziale
10÷50 mH. Zbyt du¿a wartoœæ induk-
cyjnoœci mo¿e ograniczaæ maksymalny
pr¹d p³yn¹cy przez element kluczuj¹cy.
Pr¹d ten mo¿e nie osi¹gn¹æ wartoœci
wynikaj¹cej z uk³adu ograniczania.
Zbyt ma³a wartoœæ ogranicza spraw-
noœæ uk³adu. Typowa wartoœæ indukcyj-
noœci d³awika powinna wynosiæ
22

mH. Pr¹d nasycenia d³awika powi-

nien byæ wiêkszy od pr¹du ogranicza-
nia (w naszym przypadku oko³o 7 A).
D³awik powinien mieæ jak najmniejsz¹
rezystancjê co wymaga nawiniêcia dru-
tem o œrednicy oko³o 1 mm.

Opisywany uk³ad sk³ada siê

z trzech podstawowych bloków: zasila-
cza –12 V i dwóch wzmacniaczy mocy.
Do realizacji wzmacniaczy mocy wyko-
rzystamy dwa uk³ady scalone TDA
2050 lub TDA 2051. Ich parametry

maksymalne s¹ nastêpuj¹ce: napiêcie
zasilania ±25 V, pr¹d wyjœciowy
5 A (ograniczany wewnêtrznie), maksy-
malna moc strat 25 W. Montowane s¹
w obudowie piêcionó¿kowej (Penta-
watt) i wyposa¿one w zabezpieczenie
termiczne i zabezpieczenie przed zwar-
ciem wyjœcia do masy. Prosty jest tak¿e
schemat aplikacyjny przypominaj¹cy
typowy wzmacniacz operacyjny.

Opis schematu rozpoczniemy od

zasilacza napiêcia ujemnego. Napiêcie
zasilaj¹ce +12 V (z akumulatora lub
sieci pojazdu) podawane jest do zaci-
sków „+” i „–” 12 V. Bezpoœrednio jest
ono wykorzystywane do zasilania na-
piêciem dodatnim wzmacniaczy mocy
US2 i US3. Przez d³awik D£1, zmniej-
szaj¹cy przenikanie zak³óceñ do sieci
pojazdu i wzmacniaczy mocy doprowa-
dzane jest do zasilacza –12 V.

Kondensatory C1, C2, C3, C4 blo-

kuj¹ zasilanie uk³adu steruj¹cego US1
i ca³oœci zasilacza. Równolegle po³¹czo-
ne rezystory R4, R5, R6 stanowi¹ rezy-
stor sprzê¿enia pr¹dowego decyduj¹cy
o maksymalnym pr¹dzie klucza i in-
dukcyjnoœci. Jako klucz wykorzystywa-

ny jest tranzystor T1. Bramka tranzy-
stora sterowana jest bezpoœrednio
z wyprowadzenia 7 uk³adu US1.

Ujemne napiêcie indukowane na

indukcyjnoœci L1 po wy³¹czeniu klucza
do³¹czane jest do wyjœcia zasilacza
przez diodê D1. W celu szybkiego
prze³¹czania i ma³ego spadku napiêcia
na diodzie, (co zmniejsza straty mocy)
zastosowano diodê Schottky’ego. Kon-
densatory C7, C20, C21, C21 zapew-
niaj¹ filtracjê napiêcia wyjœciowego.
Równoleg³e ³¹czenie kondensatorów
elektrolitycznych na wejœciu jak i wyj-
œciu zasilacza ma za zadanie zmniejsze-
nie impedancji i zwiêkszenie pr¹du
p³yn¹cego przez kondensatory (sk³a-
dowej zmiennej). W efekcie zmniejsza
siê wartoœæ têtnieñ napiêcia wyjœcio-
wego. Powinny to byæ kondensatory
o ma³ej impedancji tzw. ESR rzêdu
20 mW przy czêstotliwoœci 100 kHz.
Dodatkowo napiêcie wyjœciowe ujem-
ne jest filtrowane d³awikiem D£2.
Zmniejsza to mo¿liwoœæ zak³ócania
wzmacnianego sygna³u m.cz. sk³ado-
wymi w.cz. pochodz¹cymi z zasilacza.
Du¿a wartoœæ pojemnoœci kondensato-

ARTKELE 488

D£2

D£1

–

C10

C11

12V

R14

R13

MAX

WeP

WeL

C15

R10

C17

C16

775

C14

C12

C13

US1

C17

C18

–

C22

C21

C20

Akumulator

Uwy

WyP

WyL

W£1

R17

IFR9530

US2

US3

R16

R15

R11

R12

Rys. 3 P³ytka drukowana i rozmieszczenie elementów

Schemat ideowy i dzia³anie

10/99

accn

niia

accz

z ssa

occh

y z

z z

assiilla

accz

m ±

±1

2 V

ra C11 (2200 mF) ma za zadanie uzy-
skanie wiêkszej mocy muzycznej. Przy
impulsie obci¹¿enia pr¹d wyjœciowy
pobierany jest z kondensatora.

Z wyjœcia zasilacza pobierane jest

napiêcie sprzê¿enia zwrotnego do
uk³adu regulacji. Obwód sprzê¿enia
zwrotnego stanowi¹ rezystory R1, R3.
Tworz¹ one dzielnik napiêcia z rezysto-
rem R2, pod³¹czonym do napiêcia od-
niesienia 1,5 V. Rezystor ten okreœla
pr¹d dzielnika. Aktualna wartoœæ
150 kW wyznacza pr¹d 10 mA. Suma
rezystancji (R1+R3) pomno¿ona przez
pr¹d dzielnika równa jest wartoœci bez-
wzglêdnej napiêcia wyjœciowego zasila-
cza. Napiêcie na wyprowadzeniu 2 US1
jest bliskie 0 V. Kondensator C5 popra-
wia stabilnoœæ pracy zasilacza.

Oba wzmacniacze mocy posiadaj¹

takie same uk³ady. Sygna³ stereofonicz-
ny m.cz. np z wyjœæ g³oœnikowych
odbiornika radiowego podawany jest
do wejœæ L/M i P. Prze³¹cznik W£1 po-
winien byæ w pozycji S (nie monto-
waæ). Uk³ad dzielnika napiêcia R7, P1
(R8, P2) przeznaczony jest do dopaso-
wania czu³oœci wzmacniacza do sygna-
³u wejœciowego. Sygna³ ten dalej przez
kondensatory C14 (C15) podawany
jest na wejœcia nieodwracaj¹ce 1 US2
(US3). Wejœcia odwracaj¹ce wykorzy-
stane s¹ do realizacji ujemnego sprzê-
¿enia zwrotnego. Sygna³ sprzê¿enia
zwrotnego podawany jest z wyjœcia
przez dzielnik napiêcia R11, R13 (R12,
R14). Obwód dzielnika jest zamkniêty
dla sk³adowej zmiennej kondensatora-
mi C16 (C17). Stosunek rezystorów
dzielnika wyznacza wzmocnienie na-
piêciowe wzmacniacza mocy. Obci¹¿e-
nie (g³oœniki) o impedancji 4 W nale¿y
pod³¹czyæ do wyjœæ L (P) i masy.

Przy pracy monofonicznej sygna³

jednego kana³u, lub sumê sygna³ów
podajemy do wejœcia L/M. Prze³¹cznik
lub zwora W£1 powinna zostaæ prze³¹-
czona w pozycjê M. Sygna³ z wyjœcia
US2 podawany jest wtedy przez rezy-
stor R17 do wejœcia odwracaj¹cego
US3. Po wzmocnieniu, na wyjœciu US3
bêdzie sygna³ o fazie przeciwnej ni¿ na
wyjœciu US2. Obci¹¿enie (g³oœnik) nale-
¿y pod³¹czyæ miêdzy zaciski wyjœciowe
L i P. W ten sposób uzyskamy moc ci¹-
g³¹ na poziomie 30 W. Wynika to
z ograniczonej obci¹¿alnoœci zasilacza
–12 V. Moc muzyczna (w impulsie) bê-
dzie równa wartoœci teoretycznej dla

uk³adu mostkowego o takich napiê-
ciach zasilania, wynosz¹cej 60 W.

Pobór pr¹du (z akumulatora) bez

wysterowania wynosi oko³o 400 mA.
Przy pe³nym wysterowaniu jego war-
toœæ mo¿e dochodziæ do 7 A.

Mamy mo¿liwoœæ wykonania

trzech urz¹dzeñ na bazie tego opraco-
wania:
1. Wzmacniacz samochodowy z zasila-

czem –12 V.

2. Wzmacniacz mocy z zasilaniem sy-

metrycznym (stereo lub mono).

3. Zasilacz napiêcia ujemnego.

W zale¿noœci od tego na co siê zde-

cydujemy bêdziemy kompletowali
podzespo³y. Szczególnej troski wyma-
gaj¹ podzespo³y przeznaczone do wy-
konania zasilacza –12 V. Od ich jakoœci
zale¿y praca zasilacza, a g³ównie ma-
ksymalna obci¹¿alnoœæ.

D³awiki D£1 i D£2 powinny mieæ

mo¿liwoœæ przewodzenia maksymalne-
go pr¹du co najmniej 3 A. Cewka
L1 powinna posiadaæ indukcyjnoœæ
10÷15 mH i maksymalny pr¹d rzêdu
7 A. Najproœciej jest te elementy kupiæ.
Cewkê L1 mo¿na wykonaæ we w³as-
nym zakresie korzystaj¹c z rdzenia
U15×11×16 z ferrytu F807 (do du-
¿ych mocy) i odpowiadaj¹cego mu kor-
pusu U1. Na korpusie nawin¹æ
6 zwojów drutu nawojowego w emalii
o œrednicy 1÷1,2 mm. Po³ówki korpu-
su skleiæ uzyskuj¹c jak najmniejsz¹
szczelinê.

Kondensatory elektrolityczne C1,

C2, C20, C21, C22 powinny byæ spe-
cjalnymi kondensatorami do zasilaczy
impulsowych o ma³ej impedancji sze-
regowej ESR i du¿ej sk³adowej zmien-
nej pr¹du. Obowi¹zkowo musz¹ to byæ
kondensatory na napiêcie 50 V. Kon-
densator C3 powinien byæ ceramicz-
nym tzw. monolitycznym.

Rezystor sprzê¿enia pr¹dowego

powinien mieæ rezystancjê oko³o
30 mW i jak najmniejsz¹ indukcyjnoœæ.
Proponowane wykonanie przez równo-
leg³e po³¹czenie trzech rezystorów
0,1 W. Powinny to byæ rezystory bezin-
dukcyjne np. rezystory do monta¿u po-
wierzchniowego (monta¿ od strony
druku). Sumaryczna moc maksymalna
wydzielana na rezystorach wynosi oko-
³o 0,25 W.

Tranzystor T1 i uk³ady scalone

US2, US3 nale¿y zamontowaæ na radia-
torze. Proponujê wykorzystanie typo-
wego kszta³townika aluminiowego jed-
nostronnie ¿ebrowanego o wysokoœci
co najmniej 60 mm. Otwory o œrednicy
odpowiedniej do œrednicy tulejek izo-
lacyjnych (4,3 mm) wykonaæ na wyso-
koœci 18 mm od krawêdzi. Powinny
one znajdowaæ siê w œrodku miêdzy ¿e-
berkami radiatora w rozstawie 60 mm
(T1 – US2) i 48 mm (US2 – US3).

Monta¿ rozpocz¹æ od dostosowa-

nia œrednic otworów w p³ytce do œre-
dnic wyprowadzeñ elementów. Pocy-
nowaæ œcie¿ki silnopr¹dowe. Monta¿
uk³adów scalonych US2, US3 i tranzy-
stora T1 wykonaæ na samym koñcu, ze
wzglêdu na koniecznoœæ zamocowania
ich na radiatorze. Tranzystor T1 za-
montowaæ na wysokoœci 5 mm nad
p³ytk¹ odpowiednio kszta³tuj¹c wypro-
wadzenia aby jego tylna czêœæ znalaz³a
siê na poziomie uk³adów US2 i US3.
Elementy te przylutowaæ dopiero po
uprzednim przykrêceniu do radiatora.
Wymagane jest ich izolowanie od ra-
diatora korzystaj¹c z podk³adek i tule-
jek izolacyjnych. Radiator pod³¹czyæ
do masy uk³adu. P³ytkê drukowan¹
przymocowaæ do radiatora za pomoc¹
k¹towników metalowych.

Po sprawdzeniu poprawnoœci mon-

ta¿u i braku zwaræ przystêpujemy do
uruchomienia uk³adu. Do tego celu nie-
zbêdny bêdzie zasilacz +12 V o wydaj-
noœci oko³o 8 A lub na³adowany akumu-
lator samochodowy, multimetr i dwa re-
zystory obci¹¿aj¹ce 8 W/10 W. Wskaza-
ny jest oscyloskop i generator m.cz.

Uruchamianie rozpoczniemy od za-

silacza –12 V. Od³¹czyæ zasilanie wzmac-
niaczy mocy przez odlutowanie zwor
doprowadzaj¹cych do nich napiêcia za-
silaj¹ce + 12 V i – 12 V. Pod³¹czyæ przez
amperomierz (na zakresie 10 A) zasila-
nie do punktów +/– 12 V (przekrój
przewodów co najmniej 1,5 mm

). Pr¹d

nie powinien przekraczaæ 300 mA.
Od³¹czyæ amperomierz, pod³¹czyæ jako
obci¹¿enie dwa szeregowo po³¹czone
rezystory 8 W (16 W) i ponownie pod³¹-
czyæ zasilanie. Sprawdziæ napiêcie wyj-
œciowe zasilacza –12 V. Powinno wyno-
siæ oko³o –14,4 V. Mo¿liwe jest oczywi-
œcie ustalenie innej po¿¹danej wartoœci
przez dobór rezystorów R1 i R3. Spraw-
dziæ nagrzewanie siê elementów. Pod³¹-
czyæ obci¹¿enie 8 W – napiêcie powinno

Monta¿ i uruchomienie

10/99

accn

niia

accz

z ssa

occh

y z

z z

assiilla

accz

m ±

±1

2 V

spaœæ minimalnie. Przy tych próbach
zwróciæ uwagê na nagrzewanie siê rezy-
storów obci¹¿aj¹cych.

Du¿y spadek napiêcia wyjœciowego

œwiadczy o nieprawid³owym dzia³aniu
uk³adu. Trzeba znaleŸæ i usun¹æ wad-
liwy element. Wymianê elementów mo¿-
na wykonywaæ po wy³¹czeniu zasilania.

Od³¹czyæ zasilanie zewnêtrzne

i pod³¹czyæ obwody zasilania do wzmac-
niaczy mocy dolutowuj¹c odpowiednie
zwory. W³¹czyæ zasilanie i sprawdziæ na-
piêcie –12 V i napiêcie sta³e na wyjœciu
wzmacniacza (powinno byæ zbli¿one do
0 V). Od³¹czyæ zasilanie.

Pod³¹czyæ g³oœniki do wyjœæ L i P.

Podaæ sygna³ m.cz. na wejœcia L/M i P.
W³¹czyæ zasilanie i sprawdziæ jakoœæ
odtwarzania. Przy pracy mostkowej
(mono) po³¹czyæ W£1 do M. Sygna³
podaæ na wejœcie L/M. G³oœnik pod³¹-
czyæ miêdzy wyjœcia L i P. Jakoœæ pracy
wzmacniacza mostkowego zale¿y od
precyzji elementów sprzê¿enia zwrot-
nego (jednakowe wzmocnienia) i rezy-
stora R17. Rezystory nastawne P1 i P2
powinny byæ ustawione w tych samych
po³o¿eniach. Dla uzyskania sygna³u
monofonicznego niezbêdne jest zsu-
mowanie sygna³ów kana³ów L i P. Mo¿-

na to uzyskaæ od³¹czaj¹c koniec R8 od
P2 i pod³¹czaj¹c do P1.

Przy monta¿u w pojeŸdzie uk-

³ad nale¿y obowi¹zkowo wyposa¿yæ
w

wy³¹cznik napiêcia zasilaj¹cego

+12 V o obci¹¿alnoœci dopuszczalnej
oko³o 10 A i bezpiecznik 8 A. Zasilanie
poprowadziæ przewodami o przekroju
1,5÷2 mm

. Du¿y pr¹d pobierany

przez uk³ad wymaga pamiêtania o wy-
³¹czaniu zasilania. Pomo¿e w tym
„kontrolka” sygnalizuj¹ca w³¹czenie,
umieszczona w widocznym miejscu.

P³ytki drukowane wysy³ane s¹ za zalicze-
niem pocztowym. P³ytki i uk³ady MAX
775, mo¿na zamawiaæ w redakcji PE.
Cena: p³ytka numer 488

– 6,50 z³

MAX 775

– 20,00 z³

rdzeñ L1 z karkasem – 5,00 z³
+ koszty wysy³ki.

à R.K.

US1

– MAX 775 (774, 776)

US2, US3

– TDA 2050 (TDA 2051)

– IRF 9530

– 1N5822

R4, R5, R6 – 0,1 W

W/0,1 W SMD

R15, R16

– 2,2 W

W/0,5 W

R13, R14

– 680 W

W/0,125 W 5%

R9÷R12,

R17

– 22 kW

W/0,125 W 5%

R7, R8

– 47 kW

W/0,125 W

– 150 kW

W/0,125 W

– 620 kW

W/0,125 W

Wykaz elementów

Pó³przewodniki

Rezystory

– 820 kW

W/0,125 W

P1, P2

– 10 kW

W TVP 1231

– 100 pF/50 ceramiczny

C6÷C9,

C12, C13

– 100 nF/63 V MKSE-20

– 220 nF/63 V MKSE-20

C18, C19

– 470 nF/63 V MKSE-20

– 1 m

mF/63 V KMP

C14, C15

– 1 m

mF/50 V

C16, C17

– 100 m

mF/16 V

C1, C2,

C20÷C22

– 100 m

mF/50 V

C10, C11

– 2200 m

mF/25 V

– 12 m

mH/7 A

D£1, D£2

– 10 m

mH/3 A

p³ytka drukowana

numer 488

Rezystory cd.

Kondensatory

Inne

CZÊŒCI ELEKTRONICZNE

ul. Parkowa 25

51-616 Wroc³aw

tel. (071) 34-88-277
fax (071) 34-88-137

tel. kom. 0-90 398-646

e-mail: eprom@kurier.com.pl

Czynne od poniedzia³ku do pi¹tku w godz. 9.00 - 15.00
Oferujemy Pañstwu bogaty wybór elementów elektro-
nicznych uznanych (zachodnich) producentów bezpoœre-
dnio z naszego magazynu. Posiadamy w sprzeda¿y miê-
dzy innymi:
PAMIÊCI EPROM, EEPROM, RAM (S-RAM; D-RAM)
UK£ADY SCALONE SERII:
74LS..., 74HCT..., 74HC...,
C-MOS (40..., 45...).

MIKROPROCESORY, np.:80.., 82.., Z80.., ICL71..,
ATMEL89..,
UK£ADY PAL, GAL, WZMACNIACZE OPERACYJNE, KOM-
PARATORY, TIMERY, TRANSOPTORY, KWARCE, STABILI-
ZATORY, TRANZYSTORY, PODSTAWKI BLASZKOWE, PRE-
CYZYJNE, PLCC, LISTWY PIONOWE, LISTWY ZACISKO-
WE, PRZE£¥CZNIKI SWITCH, Z£¥CZA, OBUDOWY
Z£¥CZ, HELITRYMY, LEDY, PRZEKANIKI, GALANTERIA
ELEKTRONICZNA.

POSIADAMY TAK¯E W SPRZEDA¯Y PODZESPO£Y KOM-
PUTEROWE: NOWE I U¯YWANE (NA TELEFON)
P£YTY G£ÓWNE, PROCESORY, PAMIÊCI SIMM/DIMM,
WENTYLATORY, KARTY MUZYCZNE, KARTY VIDEO, MY-
SZY, FAX-MODEM-y, FLOPP-y, DYSKI TWARDE, CD-
ROMy, KLAWIATURY, OBUDOWY, ZASILACZE, G£OŒNIKI
I INNE.
Programujemy EPROMy, FLASH/EEPROMy, GALe, PALe,
procesory 87.., 89.. oraz inne uk³ady programowalne.

Na ¿yczenie przeœlemy ofertê.
Mo¿liwoœæ sprzeda¿y wysy³kowej.

EPROM

10/99

accn

niia

accz

z ssa

occh

y z

z z

assiilla

accz

m ±

±1

2 V

Katalog Praktycznego Elektronika

– tranzystory cz.1

Typ

Obud

Typ.

TOT

CEO

[W]

[V]

[A]

[MHz]

[dB]

Ma³ej mocy germanowe – dane archeologiczne

TG2

TG3

TG4

TG5

TG10

TG20

TG51

TG52

TG53

TG70

TG71

PNP

0,05

0,17

5,0

0,05

0,01

0,3

3,0

20/80

75/130

20/50

20/80

20/130

20/225

15/120

30/120

16/120

0,6

1,0

0,6

0,8

3,0

7,0

0,3

0,1

–

Ma³ej mocy

BC107A

BC107B

BC108A

BC108B

BC108C

BC109B

BC109C

BC147A

BC148A

BC149B

BC157A

BC158A

BC159B

BC177A

BC177B

BC178A

BC178B

BC179A

BC179B

BC182

BC183

BC184

BC211

BC211A

BC212

BC214

BC313

BC313A

BC237A

BC237B

BC237C

BC238A

BC238B

BC238C

BC239A

TO18

SOT33

TO18

TO92

TO39

TO92

TO39

TO92

NPN

PNP

NPN

PNP

NPN

0,3

0,35

0,8

0,3

0,8

0,3

0,1

1,0

0,1

1,0

0,1

110/220

200/450

110/220

200/450

420/800

200/450

420/800

110/240

200/480

110/240

200/480

110/220

200/450

110/220

200/450

110/240

200/480

120/500

120/800

250/800

40/250

70/460

140/600

40/250

110/220

200/450

420/800

110/220

200/450

420/800

110/220

300

150

250

130

150

200

150

–

Typ

Obud

Typ.

TOT

CEO

[W]

[V]

[A]

[MHz]

[dB]

Ma³ej mocy cd.

BC239B

BC239C

BC307A

BC307B

BC307C

BC308A

BC308B

BC308C

BC309A

BC309B

BC309C

BC327-16

BC327-25

BC327-40

BC328-16

BC328-25

BC328-40

BC337-16

BC337-25

BC337-40

BC338-16

BC338-25

BC338-40

BC347

BC348

BC349

BC350

BC351

BC352

BC413B

BC413C

BC414B

BC414C

BC415B

BC415C

BC416B

BC416C

BC527 I

BC527 II

BC527 III

BC528 I

BC528 II

BC546A

BC546B

BC547A

BC547B

BC547C

TO92

TO18

TO92

NPN

PNP

NPN

PNP

NPN

PNP

NPN

0,3

0,8

0,35

0,3

0,5

0,3

0,5

0,1

0,5

0,1

0,05

0,1

200/450

420/800

110/220

200/450

420/800

110/220

200/450

420/800

110/220

200/450

420/800

100/250

160/400

250/600

100/250

160/400

250/600

100/250

160/400

250/600

100/250

160/400

250/600

40/450

200/450

420/800

200/450

420/800

180/460

380/800

180/460

380/800

90/240

180/480

360/850

90/240

180/480

360/850

110/220

200/450

110/220

200/450

420/800

150

130

100

125

250

200

150

300

–

3,5

2,5

10/99

essp

o³³y

y e

elle

kttrro

niiccz

Typ

Obud

Typ.

TOT

CEO

[W]

[V]

[A]

[MHz]

[dB]

Ma³ej mocy cd.

BC548A

BC548B

BC548C

BC549B

BC549C

BC550B

BC550C

BC556A

BC556B

BC557A

BC557B

BC557C

BC558A

BC558B

BC558C

BC559B

BC559C

BC560B

BC560C

BC627A

BC627B

BC627C

BC628A

BC628B

BC628C

BC635

BC636

BC637

BC638

BC639

BC639-16

BC640

BC640-16

TO92

NPN

PNP

NPN

PNP

NPN

PNP

NPN

PNP

0,3

0,5

0,3

1,0

0,1

0,05

1,0

110/220

200/450

420/800

200/450

420/800

200/450

420/800

125/250

200/450

125/250

220/475

420/800

125/250

220/475

420/800

220/475

420/800

200/450

420/800

100/240

210/450

400/900

100/240

210/450

400/900

40/250

40/160

100/250

40/160

100/250

300

250

150

200

150

200

150

200

150

130

2,5

–

Ma³ej mocy Darlingtona

BC516

BC517

BC618

BC875

BC876

TO92

PNP

NPN

0,62

0,5

0,8

0,4

1,0

30000

2000

1000

200

155

200

–

Typ

Obud

Typ.

TOT

CEO

[W]

[V]

[A]

[MHz]

[dB]

Ma³ej mocy prze³¹czaj¹ce

BC877

BSX51

BSX52

BSW21

2N2192

2N2193

2N2194

2N2195

2N2218

2N2218A

2N2219

2N2219A

2N2221

2N2221A

2N2222

2N2222A

2N2904

2N2904A

2N2904

2N2905A

2N2906

2N2906A

2N2907

2N2907A

TO92

TO18

TO39

TO18

TO39

TO18

NPN

PNP

NPN

PNP

0,8

0,3

0,8

0,5

0,6

0,4

1,0

0,2

1,0

0,8

0,6

1000

75/225

180/540

75/225

100/300

40/120

20/60

40/120

100/300

40/120

100/300

40/120

100/300

40/120

100/300

40/120

100/300

200

150

250

300

250

300

200

–

Wysokonapiêciowe

BC393

BF391

BF392

BF393

BF420

BF421

BF422

BF423

BF491

BF492

BF493

BF493S

BF844

2N5401

TO18

TO92

PNP

NPN

PNP

NPN

PNP

NPN

PNP

0,4

0,62

0,83

0,62

0,3

180

200

250

300

250

200

250

300

350

400

150

0,1

0,5

0,1

0,5

0,6

min. 50

min. 40

min. 50

min. 40

min. 50

min. 60

100

–

TO-39

TO-18

TO-92

2,5

0,5

11min

2,5

5,7

0,5

9,4

0,5

6,6

1 – Emiter
2 – Baza
3 – Kolektor

Rys. 1 Obudowy tranzystorów

10/99

atta

allo

g P

Prra

ktty

yccz

o E

Elle

kttrro

niik

a –

– ttrra

ysstto

orry

y ccz

z..1

Proszê o informacje gdzie mo¿na kupiæ uk³ady scalo-
ne do dekodera RDS typu TDA7330B oraz mikrokon-
troler typu MC68HC05E0 uk³ad dekodera publikowa-
ny by³ w PE nr 2 i 3/98 Mariusz Jamróz Buda Stalow-
ska 5/4 39-461 Tarnowska Wola

Firma elektroniczna zapewnia pracê cha³upnicz¹
przy monta¿u urz¹dzeñ elektronicznych. Koperta
+ znaczek na odpis. Stanis³aw Masztalerz Urba-
nowice 51/4 47-270 Goœciêcin

Sprzedam wyœwietlacz LCD 2x24 znaki /nowy/, pro-
gram „Zasilacz”, modu³y woltomierza 4/1/2 cyfry ku-
piê; Program do „Inteligentnego potencjometru”
p³ytka nr397 z P.E. nr5/98 tel.032-2358015

Kupiê schematy miliwoltomierz V-629 oraz wska-
Ÿnik kineskopowy typ 1012 UNITRA-UNIMA po-
nadto schemat kardiomonitora CMK-4011.Sprze-
dam nadajnik UKF 65:100 MHZ synteza krok 200
khz. Andrzej Nyga Tel.023/654 32 38.E-mail ny-
aradio@kki.net.pl

Kupiê urz¹dzenie do pomiaru indukcyjnoœci, sprze-
dam nowy dyktafon Thomson microcasete oraz „ar-
chaiczne” stacje dysków 5,25cala –okazy muzealne.
Kupiê te¿ prosty wykrywacz metali. Marian Regurski
e-mail regur@polbox.com

Tanio sprzedam nowe TA7227P

TDA8361

UPC1182H

A232D

TDA8222 TDA1516BQ

TA7270 TDA2040 ICL7106 PCF8582E 2SD5072
BU826 TDA4557 PC1488H UPC1498H HA13151
S2000 TDA1220 TDA5030 i inne. Pawe³ Dzie-
wi¹tka tel. (063) 2750197

Pocz¹tkuj¹cy m³ody krótkofalowiec uprz. prosi o po-
darowanie ksi¹¿ek o elektronice i KF, schematów ró¿-
nych urz. el. (ka¿da il.) oraz niepotrz. uszk. TRXa CB.
J. Kuc 96-100 Skierniewice ul. Zadêbie 43

Sprzedam oscyloskop C1-54 lampowy prod. ZSRR
20 MHz, jednokana³owy, 100% sprawny, du¿a
lampa, tanio cena 150 z³; Uszkodzony tel. GSM No-
kia 3110 – 150 z³; amplituner Tosca 50 z³, tanie
DVD Krzysztof Szczepañski tel. (076) 8563304

Sprzedam wykrywacz metali. Ka³uziñski Skr. poczt. 8
tel. (032) 4761009 44-335 Jastrzêbie-5

Schemat oscyloskopu OSA 601 kupiê B³a¿ej Ju-
szczak tel. (067) 2541324

Poszukujê schematu receiver AWS-307 lub instrukcji
serwisowej. Andrzej Kosior ul. Nowowiejska 12A/20
Wroc³aw tel. (071) 3279684

Sprzedam multimetr BP11A U, I, R, F prod. WNP
1991r. Cena 65z³ lub zamieniê na modelarski sil-
nik samozap³onowy MK17 lub podobny o pojem-
noœci skokowej 1,5÷2,5 cm3. Waldemar Wdow-
czyk ul. Jesiona 1/6 62-322 Orzechowo

Videobackup dzia³aj¹cy z ka¿d¹ Amig¹ sprzedam za
20 z³. Kasety nagrane w systemie VBS tanio odst¹piê.
Twardy dysk 17- MB za 100 z³ sprzedam. CDROMx2
do Amigi za 40 z³ sprzedam. Janusz Matuszczyk
tel. (0601) 448838

Sprzedam falowniki o mocy 180W do 2,2kW do
regulacji prêdkoœci obrotowej silników asynchro-
nicznych. Wysy³am ofertê. Moc 2,2kW cena 1200
z³ brutto. Krupiñski Jerzy 58-100 Œwidnica tel.
(074) 539257

Kupiê schemat instrukcjê sposób kodowania alarmu
samochodowego US05, schemat instrukcjê prostow-
nika uniwersalnego typ EWD 110/220 Anna Bernat
24-100 Pu³awy ul. Kusociñskiego 1/1

Elektroniczna blokada zap³ony – nietypowa (=sku-
tecznie antyz³odziejska), ³atwa instalacja w ka¿dym
aucie, kompletna z instrukcj¹. Niska cena: 150 z³
(z wysy³k¹). Zamówienie (pytania) na adres: Z.U.H.
„Irka” ul. 3 Maja 68 41-800 Zabrze Box nr 1

Ratunku! Kto u¿ywa lub wie coœ na temat odbiornika
SAT „Cambridge” R1317E proszê niech zadzwoni lub
zostawi telefon – oddzwoniê. Tel (014) 6832760

Wykrywacze metali White’s, Viking, Tesoro i in.
A. Wyka ul. Lipowa 6A/17 81-572 Gdynia, tel.
(058) 7810889

Proszê o podarowanie ksi¹¿ek, katalogów i schema-
tów elektron. Przyjmê te¿ podzespo³y elektroniczne.
Przesy³kê op³acê. Marcin Kowalski ul. Bierzewicka
17A/9 09-500 Gostynin

Chcesz dorobiæ do pensji, kieszonkowego. Napisz.
Zaopatrzenie, zbyt gwarantowany umow¹. Infor-
macja gratis. Do³¹cz znaczek za 1,5 z³. Krystyna
Wiœniewska ul. Bytowska 31 89-600 Chojnice

Miniaturowy obiektyw do kitu kamery kolor CCD opi-
sanej w EdW 6/97 sprzedam cena 100 z³ H. Tyburcy
ul. Blatona 6/20 01-494 Warszawa

Emeryt elektronik podejmie siê monta¿u urz¹dzeñ
elektronicznych w domu z powierzonych elemen-
tów Henryk Wrzecionko Cieszyn tel (033) 8522380

Dodatkowa praca cha³upnicza dla wszystkich chêt-
nych. Informacje po przes³aniu koperty zwrotnej ze
znaczkiem Grzegorz Obara Al. Jana Paw³a II 13/134
37-450 Stalowa Wola

Sprzedam magnetofony samoczynnie nagrywaj¹-
ce rozmowy telefoniczne wielkoœci walkmana
monta¿ w dowolnym miejscu linii telefonicznej
cena oko³o 250 z³ info tel. (071)2951 O³awa

Nadajniki telewizyjne fonia wizja kodowanie cyfrowe
systemy radiopowiadomienia o du¿ym zasiêgu nadaj-
niki radiowe tanio i z gwarancj¹ Andrzej Czarnecki ul.
W. Pola 13/169 41-207 Sosnowiec tel. (0602) 343109

Kupiê zmontowan¹ p³ytkê: 399 z PE5/98; ksero
artyku³u: Usprawnienie dekodera 7447 z PE 6
i 7/95. Sprzedam: Walkie-talkie (para) – ze wzm.
mocy w.cz., obudow¹ (do zestrojenia) – 35 z³; ze-
staw edukacyjny „Radioelektronika 200” – 120
z³; termometr ICL7107 (LED) + termostat NE052

GIE£DA

Od wrzeœnia 1999 roku wprowadzamy nowy
rodzaj p³atnych og³oszeñ ramkowych zamie-
szczanych w rubryce Gie³da PE. Og³oszenia te
mog¹ mieæ typow¹ szerokoœæ jednej szpalty,
tzn. 56 mm, ich wysokoœæ ograniczaj¹ jedynie
wymiary strony. Minimalna wysokoœæ ramki to
1 cm. Cena og³oszenia ramkowego wynosi
20 z³ + 22% podatku VAT za ka¿dy rozpoczê-
ty centymetr wysokoœci. Oferta skierowana jest
do osób / firm prywatnych zamieszczaj¹cych
og³oszenia w celach zarobkowych.
Materia³ reklamowy przygotowany w postaci
elektronicznej mo¿e byæ zapisany w formacie

Adobe Illustrator (*.ai), Encapsulated Post-
Script (*.eps), Tagged Image File Format (*.tif)
lub Corel Draw (*.cdr). W przypadku zastoso-
wania niestandardowych czcionek prosimy
o do³¹czenie ich wraz z materia³em lub zamia-
nê tekstu na krzywe przy generowaniu pliku
wyjœciowego. Obiekty rastrowe (bitmapy) po-
winny mieæ rozdzielczoœæ 300dpi.
Materia³y mo¿na dostarczaæ poczt¹ na dyskiet-
kach 3,5’’ (1,44 MB), wraz z wydrukiem prób-
nym reklamy. Pliki o rozmiarach nie przekracza-
j¹cych 500 kB (po skompresowaniu archiwize-
rem pkzip, arj lub rar) mo¿na dostarczaæ poczt¹

elektroniczn¹ na adres: redakcja@pe.com.pl.
Materia³ reklamowy mo¿e byæ równie¿ dostarczo-
ny w postaci zdjêcia i tekstu zapisanego rêcznie
lub w edytorze tekstów (format TAG lub Word for
Windows). Wskazane jest wówczas dodanie opisu
uk³adu tekstu oraz kolorów np. w postaci odrêcz-
nego szkicu. Og³oszenia opracowane w redakcji te
nie bêd¹ konsultowane ze zleceniodawc¹.
Nale¿noœæ za p³atne og³oszenia ramkowe mo¿e
byæ uregulowana przelewem na konto:
WBK S.A. II/O Zielona Góra
nr 10901636-102847-128-00-0
lub przekazem pocztowym na adres redakcji.

Uwaga!!! Tanie og³oszenia ramkowe w rubryce Gie³da PE!!!

10/99

g³³o

ossz

niia

a d

drro

– 50 z³. Tel. (044)
6164797 po 1900

Kupiê lampê Csz-5 do
stroboskopu prod. b.
ZSRR, tyrystor KT-506A,
tranzyst. KT-841A. Wy-
mieniê dokument. wy-
krywaczy metali. Sprze-
dam mikroamper., am-
perom., woltomierze,
mierniki uniw. prod b.
ZSRR Kryspin Kasprzak
ul. Wiklinowa 16/10 21-
017 £êczna

Sprzedam z demonta¿u
lampy 0,25 z³, elektro-
lity 0,25 z³, trafa g³.
i d³awiki 1 z³, C-styro-
fleksowe 1 kg/10 z³, C-
ró¿ne 20 z³, tranzystory
0,20 z³, diody 0,10 z³,
p³ytki, bloki, modu³y
z elementami od 1÷15
z³, TS-300W Anatol Fro-
³ów Kœ. Œciegiennego 5
17-200 Hajnówka

M³ody elektronik – ama-
tor bardzo chêtnie i nie-
drogo odkupi niepo-
trzebne elementy. Czasopisma: EdW, EP, Œ, PE, Re i in-
ne sprzedam lub zamieniê na oscyloskop lub CB radio
Tomasz Konopka ul. Rycerska 1A/2 05-120 Legionowo

Kupiê g³owice magnetofonowe U24-205, U24-
203, czêœci do magnetofonów Aria, Dama, Pik,
czêœci AAP155, BA6822S, ustrój pomiarowy do
UMZ2. Sprzedam lampy np. EL500, DY86, cewki
wysokiego napiêcia Artur Moszczyñski 34-100
Wadowice skr. poczt. 169 tel. (090) 334092

Amatorzy RTV: w cenie materia³u p³ytki do druku,
monta¿, uruchomienie, porady darmo. Tanio sprzêt
RTV, TV Sony – elektronik – Kraków Tel. kom. (0601)
821367 wieczorem. Jest to okazja – skorzystaj.

Wykrywacze metali do samodzielnego monta¿u.
Opis konstrukcji. Pe³na gwarancja. Ceny niskie.
Do 80 z³. Kilka typów. Info. Koperta + znaczek.
W ofercie nadajnik UKF-FM stereo Skóra Marek
ul. Sikorskiego 24/13 23-210 Kraœnik

Kupiê uk³ad inteligentnego potencjometru z PE 5/98
lub sam mikrokontroler tel. (032) 2358015 Tomasz
Barwiñski

Sprzedam wykrywacze metali ró¿ne typy Pi, VLF
oraz o bardzo du¿ym zasiêgu do 1 m na z³oto –

srebro info kop+3 znaczki na listy. Kazimierz Tu-
ka³ko ul. Katowicka 36/11 41-710 Ruda Œl¹ska

Kupiê „Empfanger Schaltungen” tom 8 10 11 oraz „Ra-
dio” i „Radioamator” do 1954r. Tel. (044) 6475365

Wykrywacz metali „Prospektor” dyskryminacja,
gwarancja do 0510 1999 zasiêg 2m. sprzedam
wymieniê 1400 z³ Aleksy Wiœniewski ul. Niedec-
kiego 20/5 32-600 Oœwiêcim

Radio-code. Sprawdzone sposoby na rozkodowanie.
Mapy pamiêci, opisy, schematy. Sposoby na radia
z kart¹. Opracowane ponad 370 modeli. Zadzwoñ, na-
pisz, przyjedŸ, przyœlij do zrobienia. tel. 0602 723 707

Sprzedam CB AM ONWA antenê dach Hac-27 z 30
m. przewodem samoch. Santiago-1200 zasilacz CB
SWR-K140 jako KPL Seweryn Pleœniewski 45-707
Opole ul. Wroc³awska 16 Dm10 tel. (077) 4747116

Tanio odst¹piê oprawione roczniki 46-50 Radio 50-61
Radio 62-78 Radioamator i Krótkofalowiec 79-91 Ra-
dioelektronik A-V razem 55 t tel. po 16 (061) 8522013

Sprzedam wykrywacze metali PJ,VLF i inne - du-
¿ego zasiêgu informacje koperta zwrotna + 3
znaczki na listy. Kazimierz Tuka³³o ul. Katowicka
36/1 41-710 Ruda Œl¹ska 10

Sprzedam falowniki - Feqwar 1000 za 500 z³ (750W)
i Feqwar 2000 za 1000 z³ (1,1 kW) tel. (0604)
283398

Kupiê magnetofon kasetowy „Radmor” do wie¿y
z serii 5XXX w dobrym stanie J. Niewêg³owski ul.
Srebrna 25/10 Opole 45-655 tel. (077) 4562233

Kupiê ksi¹¿ki: Amiga DOS, Amiga Basic oraz literatu-
rê zwi¹zan¹ z Comandore Amiga. Piotr Szczygielski
60-236 Poznañ ul. Kasprzaka 23/2 tel. 8661949

Sprzedam ró¿ne elementy elektroniczne od rezy-
storów po uk³ady scalone ponad 6 kg cena 80 z³

czêœci pochodz¹ z demonta¿u sprawnych urz¹-
dzeñ wiadomoœci tel 0602534845 po godz. 20.00

Wzmacniacz lampowy 100 W, czêœci, transformatory
g³oœnikowe, sieciowe, lampy. Krakowski Klub Mi³o-
œników Lamp Elektronowych kontakt (0602) 440151

Sam zamontujesz alarm do swojego samochodu.
Nic prostszego - zestaw ( centralka+odbior-
nik+pilot radiowy+czujnik ultradŸwiêko-
wy+dok. instr. monta¿u)- 240 z³ +koszty wysy³-
ki. Ró¿ne wersje dzwoñ!!! Karol Berus Czer-
wieñsk tel. 0603 161221

Sprzedam tyrystory 350 amper 1600 Volt szt. 2 cena
35z³ /szt. oraz 125 amper 500 Volt szt. 2 cena 30
z³/szt. Micha³ Cembrzyñski 42-287 Psary ul. Koperni-
ka 9 tel. 034 3579395

Kupiê Buster - wzmacniacz do tel. komórkowego
-900 M. lub zamieniê za wykrywacz metali. G.
P³aza ul. Œwierczewskiego 12 26-502 Jastrz¹b tel.
0603 323370

Kupiê uk³ad scalony max 038 firmy Maxim. Ciekawe
uk³ady dla muzyków amatorów wzmacniacze efekty
a tak¿e oœwietlenie mój adres Mi³osz Palmowski ul.
Misjonarska 1a m8 09-402 P³ock

Praca cha³upnicza monta¿ urz¹dzeñ elektronicz-
nych na umowê . Proszê o kopertê + znaczek St
Masztalurz Urbanowice 51/4 47-270 Goœciêcin

Wykrywacze metali PI i VLF z rozró¿nieniem zasiêg
3 m. Dokumentacje wykrywaczy sorzedamwymieniê
kupiê. Pomogê zbudowaæ wykrywacz metali gratis.
J. Seku³a Batorego 58 38-300 Gorlice

10/99

g³³o

ossz

niia

a d

drro

Niegdyœ dla ka¿dego elektronika zaj-

muj¹cego siê mikrokontrolerami wprost
nieocenionym narzêdziem by³ symulator
pamiêci EPROM. Dzisiaj dziêki taniej pro-
dukcji pamiêci FLASH uk³ady stosuj¹ce ze-
wnêtrzn¹ pamiêæ RAM/ROM odchodz¹
w zapomnienie. Mój stary i wys³u¿ony sy-
mulator EPROM-ów zast¹pi³em analogicz-
n¹ konstrukcj¹, która u³atwia mi tworzenie
oprogramowania na mikrokontrolery
AT89C1051 oraz AT89C2051, czyli popu-
larne „ma³e Atmele”.
Parametry techniczne
Napiêcie zasilania

– 5 V

Pobór pr¹du

– 100 mA

Parametry transmisji:
szybkoœæ transmisji

– 19200 bps

iloœæ bitów danych

– 8

iloœæ bitów stopu

– 1

kontrola parzystoœci

– brak

Dane wejœciowe

– plik w forma-

cie INTEL HEX

Wielkoœæ pamiêci

– 2 kB (pamiêæ

programu

typu RAM)

Emulowane uk³ady

– AT89C1051,

AT89C2051

Kontrola poprawnoœci

– LRC, przekro-

transmisji

czenie czasu
oczekiwania,
przekroczenie
adresu 07FFh

Dodatkowy przycisk reset
Komparator analogowy

Jeœli posiadamy jedynie programator, pod-
czas tworzenia oprogramowania wykonu-
jemy nastêpuj¹ce czynnoœci:
1. Piszemy kolejny fragment kodu.
2. Kompilujemy program.
3. Wyjmujemy mikrokontroler z uk³adu

docelowego i umieszczamy go w pro-
gramatorze.

4. Zapisujemy program z pamiêci FLASH.
5. Wyjmujemy mikrokontroler z progra-

matora i ponownie umieszczamy go
w uk³adzie docelowym.

6. W³¹czamy uk³ad i sprawdzamy po-

prawnoœæ dzia³ania programu.

W przypadku, gdy nasze oprogramowanie
nie dzia³a jeszcze poprawnie ca³y cykl mu-
simy powtórzyæ.

Zastosowanie sprzêtowego emulatora

pozwoli nam zaoszczêdziæ sporo czasu. Jest
to zwi¹zane z brakiem koniecznoœci ci¹g³e-
go przek³adania mikrokontrolera. Przed
rozpoczêciem pracy emulator ³¹czymy
z komputerem za poœrednictwem interfejsu
RS232C, natomiast w uruchamianym uk³a-
dzie umieszczamy koñcówkê emulacyjn¹.

Teraz tworzenie oprogramowania za-

bierze nam zdecydowanie mniej czasu:
1. Piszemy kolejny fragment kodu.
2. Kompilujemy program.
3. £adujemy program do pamiêci emu-

latora (trwa to oko³o trzech sekund
przy maksymalnej wielkoœci kodu
równej 2kB).

4. Po za³adowaniu programu emulator

automatycznie zaczyna go wykonywaæ.

W ten sposób mo¿emy pozwoliæ sobie na
czêste sprawdzanie naszego oprogramo-
wania nawet jeœli zmieniliœmy jedynie kil-
ka bajtów kodu. Jestem pewny, ¿e ka¿dy
kto choæ przez krótki czas popracuje
z emulatorem, ju¿ nigdy wiêcej nie zechce
powróciæ do innej metody pracy.

Niecierpliwy Czytelnik, który w pierw-

szej kolejnoœci spojrza³ na schemat ideowy
emulatora (rys. 1) z pewnoœci¹ zauwa¿y³,
¿e w jego konstrukcji u¿yto dwóch mikro-
kontrolerów. Uk³ad US4 nadzoruje pracê
ca³ego urz¹dzenia. Zosta³ w nim zapisany
program odpowiedzialny za przeprowa-
dzenie transmisji danych, kontrolê i detek-
cjê b³êdów, wprowadzanie uk³adu w od-
powiedni tryb pracy itd. Drugi mikrokon-
troler (US1) bêdzie odpowiedzialny za wy-
konywanie stworzonego przez programistê
kodu. Do tego zadania wykorzystano
uk³ad 80C31. Jeœli jednak chcemy, aby
wszystkie parametry elektryczne emulo-
wanego mikrokontrolera odpowiada³y do-
k³adnie charakterystyce uk³adów firmy AT-
MEL proponujê zastosowanie oryginalne-
go AT89C51.

Zamiana taka jest mo¿liwa, gdy¿

uk³ad US1 pracuje z wy³¹czon¹ wewnêtrz-
n¹ pamiêci¹ ROM (FLASH). Dzieje siê tak
poniewa¿ nó¿ka nr 31 (EA) uk³adu US1 zo-
sta³a zwarta do masy. W³aœnie takie pod³¹-
czenie mikrokontrolera wymusza na nim
pracê z zewnêtrzn¹ pamiêci¹ programu.
Jej funkcjê pe³ni statyczna pamiêæ RAM ty-
pu 6116 (US3).

Ka¿dy, kto mia³ okazjê napisaæ choæby kilka programów, doskonale
wie jak ¿mudnym zajêciem jest ci¹g³e przek³adanie mikrokontrole-
ra pomiêdzy uk³adem docelowym a programatorem. Zmiana nawet
jednego bajtu programu wymusza na nas ponowne wykonanie tej
czynnoœci. Niestety wytrzyma³oœæ pamiêci FLASH, jak i nó¿ek uk³a-
du scalonego jest ograniczona, co po pewnym czasie prowadzi do
jego uszkodzenia. Wykonanie prezentowanego uk³adu pozwoli na
sprawdzenie poprawnoœci dzia³ania oprogramowania ju¿ w kilka se-
kund po jego ponownej kompilacji. Emulator bêdzie szczególnie
przydatny pocz¹tkuj¹cym programistom, którzy pope³niaj¹ z regu³y
sporo b³êdów podczas tworzenia w³asnego oprogramowania.

Sprzêtowy emulator

mikrokontrolera AT89C2051

Idea dzia³ania uk³adu

Opis uk³adu

10/99

ecch

niik

a k

utte

erro

BAT43

P10X

P11X

(MAX907)

10k

ERROR

„EMUL

”

DO KOMPUTERA

R2IN

US8

ICL232

GND

R2OUT

„TRAN

”

„ZAS

”

US6

LM393

RS-232

R1IN

T2OUT

T1OUT

R1OUT

T2IN

T1IN

P10

P11

COMP

US7

74HC27

100k

V+

–

C1+

C2+

–

2940-5V

ccin

US5

ALE/P

GND

„EMULAT

”

P17

P16

P37

COMP

P31

P30

TXD

RXD

C10

100

C11

C15

100n

P3.7

RESET

P27

PSEN

AT89C2051

US4

P15

P14

P12

P13

XTAL2

EA/VP

XTAL1

P23

P24

P26

P25

74HC373

US2

6116

US3

A10

T1/P3.5

T0/P3.4

INT1/P3.3

INT0/P3.2

MHz

US1

P11

P10

P37

P35

P32

P33

P34

INT1

INT0

80C31

P20

P21

P22

A10

GND

A10

TXD/P3.1

RXD/P3.0

P1.7

P1.6

XTAL2

39p

11,059

P35

P34

P33

P32

P17

P14

P15

P16

P17

P13

P14

P16

P15

P07

P03

P04

P06

P05

P1.5

P1.1

P1.3

P1.2

P1.4

XTAL1

10k

P31

P30

P13

P10X

P11X

P12

P10

P12

P11

P00

P02

P01

47k

P1.0

RESET

Rys. 1 Schemat ideowy emulatora

10/99

prrz

zê

êtto

y e

ulla

atto

orr m

miik

krro

nttrro

olle

erra

a A

Niezbêdnym elementem staje siê

uk³ad scalony US2 (74LS373). Jest to
oœmiobitowy zatrzask z wyjœciami trójsta-
nowymi. Poniewa¿ jednak nó¿ka nr 1 zo-
sta³a na sta³e pod³¹czona do masy, jego
wyjœcia s¹ ca³y czas aktywne. Koniecznoœæ
zastosowania tego uk³adu wynika z faktu,
¿e mikrokontrolery rodziny ’51 do komu-
nikacji z zewnêtrzn¹ pamiêci¹ kodu wyko-
rzystuj¹ dwa porty oœmiobitowe, a do ob-
s³ugi zewnêtrznej pamiêci programu nie-
zbêdne s¹ 24 bity. Aby zaoszczêdziæ na po-
rtach mikrokontroler pracuje z multiple-
ksowan¹ szyn¹ danych oraz adresow¹
(m³odsze osiem bitów).

Dzieje siê to w nastêpuj¹cy sposób.

Zak³adamy, ¿e w pamiêci (US3) znajduje
siê nasz program. Mikrokontroler (US1)
w celu pobrania kolejnego rozkazu wyko-
nuje nastêpuj¹ce czynnoœci:
1. Na port P2 wystawia osiem starszych

bitów adresu, natomiast na port P0
osiem m³odszych.

2. Generuje krótki impuls (poziom „H”) na

wyjœciu ALE. Sygna³ ten trafia do wejœcia
LE uk³adu US2, powoduj¹c zatrzaœniêcie
m³odszych oœmiu bitów adresu.

3. W tym momencie na wejœciach pamiê-

ci (US3) znajduje siê kompletny adres
przeznaczonej do odczytu komórki.

4. Mikrokontroler wymusza poziom „L” na

wyjœciu PSEN. Sygna³ ten trafia do uk³a-
du pamiêci, w wyniku czego na wyj-
œciach danych (US3 wyjœcia D0÷D7)
pojawia siê zawartoœæ zaadresowanej
komórki pamiêci.

5. Mikrokontroler odczytuje zawartoœæ

szyny danych i ca³y cykl powtarza siê
dla kolejnych komórek pamiêci.

Podobna sytuacja ma miejsce w mo-

mencie, kiedy mikrokontroler US4 zapisuje
dane do pamiêci programu US3. Wtedy
jednak uk³ad US4 sam wystawia przezna-
czone do zapisu dane na magistralê, a na-
stêpnie generuj¹c krótki impuls (poziom
„L”) na porcie P3.5 powoduje zapamiêta-
nie danych pod zaadresowan¹ komórk¹
w pamiêci US3.

Uk³adem zapewniaj¹cym konwersjê

napiêæ RS232/TTL podczas transmisji da-
nych jest US8. Mo¿na zastosowaæ wymien-
nie uk³ady ICL 232 lub MAX 232. Posiada-
j¹ one wewnêtrzn¹ przetwornicê napiêcia
+5 V/±10 V, która jest potrzebna do
transmisji danych przy u¿yciu ³¹cza
RS 232C. Kondensatory C6÷C9 s¹ nie-
zbêdne do poprawnej pracy wspomnianej
przetwornicy.

Uk³ad scalony US7 (74HC27 lub

74HCT27) zawiera w sobie trzy trójwej-
œciowe bramki NOR, które znalaz³y zasto-
sowanie w uk³adzie sterowania i sygnali-
zacji. Bramki US7A oraz US7B znajduj¹
siê w uk³adzie resetuj¹cym mikrokontro-
ler US1.
Reset emulatora mo¿emy wykonaæ na trzy
sposoby:
– reset z uruchamianego uk³adu;
– przyciœniêcie dodatkowego przycisku

reset bêd¹cego czêœci¹ uk³adu emula-
tora (W£1);

– sygna³ reset od uk³adu US4, który ste-

ruje ca³ym emulatorem;

Bramka US7C w takiej konfiguracji

spe³nia funkcjê bramki NOT i s³u¿y jedynie
do wysterowania diody œwiec¹cej D4.

Za poprawnoœæ napiêæ zasilaj¹cych

odpowiedzialny jest stabilizator US5
(LM2940-5). Jego cech¹ charakterystyczn¹
jest niski spadek napiêcia (0,1 V) pomiê-
dzy wejœciem a wyjœciem, w przypadku
gdy jest ono mniejsze lub równe 5 V.

Oznacza to, ¿e jeœli zasilimy uk³ad napiê-
ciem 5 V, to na wyjœciu stabilizatora bêdzie
panowa³o napiêcie oko³o 4,9 V, które wy-
starcza do poprawnej pracy uk³adów cy-
frowych. Aby US5 pracowa³ poprawnie
nale¿y koniecznie zastosowaæ kondensato-
ry C4 oraz C10. Stosowanie tego stabiliza-
tora nie jest konieczne, lecz skutecznie za-
bezpieczy uk³ad przed zbyt wysokim na-
piêciem mog¹cym doprowadziæ do jego
uszkodzenia.

Rezystory R5, R7, R8 oraz R9 s³u¿¹ do

ograniczenia pr¹du p³yn¹cego przez diody
LED. Elementy R3, C1 oraz R6, C5 zapew-
niaj¹ poprawny reset mikrokontrolerów.
Zastosowanie rezystorów R1, R2 wynika ze
specyfikacji mikrokontrolera AT89C2051.
Rezystor R4 zapewnia poziom „L” na wej-
œciu RESET emulatora w przypadku, gdyby
wejœcie to pozostawa³o w uruchamianym
uk³adzie nie pod³¹czone. Sytuacja taka jest
mo¿liwa i w takim przypadku za popraw-
ny reset emulatora odpowiedzialne s¹ ele-
menty R6, C5.
Kondensatory C10÷C15 pe³ni¹ funkcjê
odprzêgaj¹c¹.
Mikrokontroler AT89C2051 posiada we-
wnêtrzny komparator (rys. 2), pod³¹czo-
ny do koñcówek P1.0 oraz P1.1, którego
wyjœcie pod³¹czono do portu P3.6 (koñ-
cówka ta nie zosta³a wyprowadzona).
Jednoczeœnie porty P1.0 , P1.1 nie posia-
daj¹ wewnêtrznych rezystorów pull-up.
Struktura koñcówek portu P1 zosta³a
przedstawiona na rysunku 3. Aby nasz
emulator tak¿e posiada³ t¹ mo¿liwoœæ za-
stosowano zewnêtrzny komparator US6.
Jak widaæ z rysunku 3 mikrokontroler dys-
ponuje dodatkowymi sygna³ami: odczytu
stanu koñcówki, bufora oraz sygna³em
zapisu. Jednak te sygna³y steruj¹ce nie s¹
wyprowadzone na zewn¹trz. Nie mo¿e-
my z nich skorzystaæ. Dlatego te¿ dzia³a-
nie naszego komparatora bêdzie nieco
odbiega³o od oryginalnego.

W przedstawionej na schemacie ide-

owym wersji z dwoma diodami Schott-

Linia P3.6 nie zostala

P3.7

wyprowadzona

P3.2

P3.3

P3.4

P3.5

P1.7

P3.0

P3.1

P1.2

P1.6

P1.5

P1.4

P1.3

P1.1

P1.0

(Brak R-PULLUP)

Rys. 2 Pod³¹czenie wewnêtrznego

komparatora

odczyt bufora wejœciowego

sygna³
zapisu

magistrala

wewnêtrzna

P1.x

odczyt bufora wyjœciowego

Vcc

Rys. 3 Struktura linii portu P1

mikrokontrolera AT89C2051

P1.1(–)

GND

P1.0(+)

Vcc

Rys. 4 Uk³ad prostego przetwornika A/C

10/99

prrz

zê

êtto

y e

ulla

atto

orr m

miik

krro

nttrro

olle

erra

a A

ky’go mikrokontroler ma mo¿liwoœæ wy-
muszenia stanu niskiego na liniach P1.0
i P1.1, lecz nie jest w stanie odczytaæ sta-
nu niskiego na tych liniach (stan niski bê-
dzie odczytywa³ jako logiczn¹ „1”). W ta-
kiej konfiguracji komparator analogowy
bêdzie pracowa³ poprawnie. Mo¿liwe jest
wiêc stworzenie prostego przetwornika
A/C (rys. 4), w którym wykorzystywany
jest komparator analogowy oraz okreso-
wo wystawiany stan niski na linii P1.1.

Jeœli nie wykorzystujemy wewnêtrz-

nego komparatora (porty pracuj¹ jako
wejœcia/wyjœcia cyfrowe) w miejsce diod
D1 i D2 mo¿emy wlutowaæ zwory. Linie
portu P1.0 i P1.1 emulatora bêd¹ wów-

czas posiada³y wewnêtrzne rezystory pull-
up

(oryginalny mikrokontroler

AT89C2051 ich nie posiada). Dodatkowo
nale¿y zwróciæ uwagê na ró¿nice w wy-
dajnoœci pr¹dowej portów pomiêdzy
uk³adami AT89C51 oraz AT89C2051.
Wydajnoœæ pr¹dowa portu P1 i P3 w mi-
krokontrolerze AT89C51 wynosi 5 mA
(I

) natomiast w uk³adzie AT89C2051

jest równa 20 mA.

Znaj¹c ju¿ przeznaczenie wszystkich

elementów uk³adu mo¿emy przedstawiæ
zasadê jego dzia³ania jako ca³oœci. Po uru-
chomieniu emulator znajduje siê w trybie
oczekiwania (œwieci siê jedynie dioda
D6). Na porcie P3.1 uk³adu US4 panuje

sygna³ „H”. W takim przypadku na wej-
œciu RESET uk³adu US1 tak¿e jest „H”.
Uk³ad US1 jest w trybie resetu, a jego
wszystkie koñcówki pracuj¹ jako wejœcia.
Dziêki temu nie nastêpuje konflikt dostê-
pu do pamiêci (US3). Jeœli mikrokontroler
otrzyma poprzez interfejs RS232C dane
(podczas transmisji miga dioda D3) zapi-
suje je w pamiêci US3. Po za³adowaniu
ca³ego programu ustawia wszystkie swoje
koñcówki w stan „H”. Port P3.1 jest nato-
miast ustawiany w stan „L”. Sygna³ ten
inicjuje proces emulacji - mikrokontroler
US1 zaczyna wykonywaæ program u¿yt-
kownika (œwieci dioda D1 oznaczaj¹ca
tryb emulacji). Emulator pozostanie

489

ARTKELE 489

C15

393

US6

„EMULAT

”

US8

US7

C12

ICL232

TRAN

80C31

ZAS

US1

74HC373

US2

6116

US3

US4

74HC27

ERROR

C11

EMUL

C14

LM2940-5V

US5

C10

W£1

C13

Rys. 6 P³ytka drukowana i rozmieszczenie elementów

10/99

prrz

zê

êtto

y e

ulla

atto

orr m

miik

krro

nttrro

olle

erra

a A

w tym stanie tak d³ugo, a¿ uk³ad US4
otrzyma nowe dane do zaprogramowa-
nia. Dodatkowy reset uk³adu mo¿emy
wykonaæ w³¹cznikiem W£1.

Pewien „kruczek” kryje siê w pod³¹-

czeniu diody D3, która poprzez odpowie-
dnie miganie sygnalizuje b³êdy transmisji
danych. W momencie programowania
pamiêci przez pewne odcinki czasu (im-
puls zapisuj¹cy) tak¿e p³ynie przez ni¹
pr¹d. Jednak s¹ one na tyle krótkie, ¿e nie
powoduj¹ œwiecenia diody.

Uk³ad nie wymaga ¿adnych dodat-

kowych czynnoœci zwi¹zanych z jego
uruchomieniem. Jeœli p³ytka drukowana
zosta³a zmontowana prawid³owo powi-
nien dzia³aæ zaraz po w³¹czeniu zasila-
nia. Kilka s³ów nale¿y poœwiêciæ u¿ytym
elementom.

Zastosowano diody œwiec¹ce f3 mm

o zwiêkszonej jasnoœci. W przypadku u¿y-
cia innych diod w celu ustalenia jasnoœci
œwiecenia nale¿y odpowiednio dobraæ
wartoœci rezystorów R5, R7, R8, R9.

Przewód emulacyjny wykonano

z szarej taœmy 20-¿y³owej, na której z jed-
nej strony zaciœniêto wtyk typu SC20SR
(dwa rzêdy po 10 z³¹cz), natomiast jako
koñcówki emulacyjnej u¿yto z³¹cza
KK20025C (tak¿e do zaciœniêcia na ta-
œmê). Jako gniazdo na p³ytce drukowanej

zastosowano z³¹cze LPH20S. Z³¹cza
SC20SR oraz LPH20S s¹ ogólnie dostêp-
ne, natomiast w przypadku braku koñ-
cówki emulacyjnej mo¿emy wykonaæ j¹
z dwóch podstawek pod uk³ady scalone
DIL20.

Uk³ad testowano przy taœmie d³ugoœci

20 cm. Jako interfejsu RS232C u¿yto k¹to-
wego, mêskiego z³¹cza DB9 do wlutowa-
nia w druk.

Nale¿y zwróciæ uwagê na fakt, ¿e za-

silanie uk³adu pobierane jest poprzez
koñcówkê emulacyjn¹ z uruchamianego
uk³adu. Nale¿y zatem zapewniæ odpo-
wiedni¹ wydajnoœæ pr¹dow¹ zasilacza
(emulator pobiera oko³o 100 mA pr¹-
du). W celu pod³¹czenia emulatora do
komputera nale¿y u¿yæ standardowego
przewodu do transmisji danych, którego
sposób wykonania przedstawiono na
rysunku 6.

Dane w pliku INTEL HEX zapisane s¹

otwartym tekstem jako liczby hexadecy-
malne. Zorganizowane s¹ w ramki,
z których ka¿da zaczyna siê od nowej linii.
Format ramki danych jest nastêpuj¹cy:
1. Pierwszym znakiem jest zawsze dwu-

kropek.

2. Dwa kolejne znaki to liczba bajtów

danych w ramce.

3. Cztery znaki adresu pierwszej danej

w ramce (adresowane s¹ 64 kB).

4. Dwa znaki numeru (typu) rekordu.
5. Blok danych.
6. Dwa znaki sumy kontrolnej LRC.
7. Znaki koñca linii CR,LF (0Ah,0Dh).
Nas interesuj¹ jedynie dwa typy rekordów.

Wyznaczanie bajtu kontroli LRC pole-

ga na sumowaniu kolejnych bajtów zawar-
toœci ramki (bez przeniesieñ). Na koniec
obliczamy uzupe³nienie dwójkowe otrzy-
manego wyniku. Procesowi wyznaczania
LRC nie s¹ poddawane znak pocz¹tku ram-
ki „:” oraz znaki koñca ramki „CR, LF”;

Emulator mo¿e wspó³pracowaæ

z dowolnym komputerem wyposa¿o-
nym w interfejs RS232C i nie wymaga
¿adnego dodatkowego oprogramowa-
nia. Sposób konfiguracji parametrów
transmisji bêdzie wiêc zale¿ny od zain-
stalowanego systemu operacyjnego.
Czynnoœæ ta nie powinna przysporzyæ
wiêkszych trudnoœci.

Jeœli pracujemy pod kontrol¹ systemu

operacyjnego DOS (Windows) port szere-
gowy mo¿emy skonfigurowaæ przy po-
mocy instrukcji MODE, wypisuj¹c z linii
komend:
>MODE com1,19,n,8,1 (analogicznie
dla com2, com3, com4). Po wykonaniu
komendy MODE powinien ukazaæ siê na-
stêpuj¹cy komunikat:
COM1: 19200,n,8,1,-

Przed przyst¹pieniem do pracy nale¿y

po³¹czyæ emulator z komputerem przy po-
mocy przewodu przedstawionego na ry-
sunku 6 (³¹cze szeregowe RS232C). Na-
stêpnie konfigurujemy port szeregowy
komputera (sposób konfiguracji zosta³ opi-
sany powy¿ej). Ostatni¹ czynnoœci¹ jest
umieszczenie koñcówki emuluj¹cej w uru-
chamianym uk³adzie (nale¿y przeprowa-
dziæ to przy wy³¹czonym napiêciu zasilaj¹-
cym). Po w³¹czeniu zasilania powinna za-
paliæ siê dioda „ZAS” (D6). Emulator jest
gotowy do u¿ycia. W celu sygnalizacji try-
bu pracy emulatora zastosowano cztery
diody œwiec¹ce. Do konfiguracji uk³adu
s³u¿y w³¹cznik W£2. Funkcje diod sygnali-
zacyjnych oraz przycisków s¹ nastêpuj¹ce:
ZAS (D6) – sygnalizacja zasilania;
EMUL (D4) – aktywny tryb emulacji;
ERROR (D3) – sygnalizacja b³êdu transmi-
sji danych:
– 1 mrugniêcie – ogólny b³¹d danych,
– 2 mrugniêcia – przekroczenie adresu

07FFh (próba za³adowania programu
wiêkszego ni¿ 2 kB),

– 3 mrugniêcia – przekroczenie czasu

oczekiwania na kolejny bajt;

TRAN (D5) – sygnalizacja transmisji
danych;
RESET (W£1) – dodatkowy przycisk reset
mikrokontrolera. Dzia³a niezale¿nie od
uk³adu resetuj¹cego zamontowanego
w uruchamianym uk³adzie;

ród³em danych dla emulatora jest

program zapisany w formacie INTEL HEX.

Znak

pocz¹tku

rekordu

D³ugoœæ

bloku

danych

Adres

pocz¹tku

bloku danych

Typ rekordu

(Rekord

danych)

Blok

danych

Suma

kontroln

a LRC

Znaki

koñca

rekordu

xxxx

xx.........xx

CR,LF

Rekord danych

Znak

pocz¹tku

rekordu

D³ugoœæ

bloku

danych

Adres

pocz¹tku

bloku danych

Typ rekordu

(Rekord

koñca)

Suma

kontrolna LRC

Znaki koñca

rekordu

0000

CR,LF

Rekord koñca pliku

5 (7)

DB9 ¿eñska

(20)

(2)

(5)

(6)

(3)

(4)

Rys. 5 Przewód po³¹czeniowy (w nawiasach

podano numery koñcówek dla z³¹cza DB25)

Monta¿ i uruchomienie

Format pliku INTEL HEX

Konfiguracja portu szeregowego

Obs³uga i konfiguracja emulatora

10/99

prrz

zê

êtto

y e

ulla

atto

orr m

miik

krro

nttrro

olle

erra

a A

Dane w pliku mog¹ byæ u³o¿one w dowol-
nej kolejnoœci (niekoniecznie wed³ug wzra-
staj¹cych adresów). Sposób ³adowania
programu do pamiêci emulatora bêdzie
zale¿ny do systemu operacyjnego. Przyk³a-
dowo dla systemu operacyjnego DOS mo-
¿emy wykonaæ to wypisuj¹c z linii ko-
mend:
>COPY nazwa_pliku.hex com1 (analo-
gicznie dla com2, com3, com4). Po wyda-
niu tej komendy powinna na czas transmi-
sji danych zapaliæ siê dioda „TRAN”. Na-
stêpnie zapalona zostaje dioda „EMUL” –
za³adowany program jest wykonywany
przez emulator. W przypadku wyst¹pienia
b³êdu zamiast diody „EMUL” zapali siê
dioda „ERROR”.
Restart wykonywania programu mo¿e na-
st¹piæ jeœli :
1. Za³adujemy nowy program.
2. Przyciœniemy wbudowany przycisk

RESET.

3. Zostanie zg³oszony sygna³ reset z uru-

chamianego uk³adu.

P³ytki drukowane wysy³ane s¹ za zalicze-
niem pocztowym. P³ytki i zaprogramowa-
ne uk³ady z dopiskiem EMULAT mo¿na za-
mawiaæ w redakcji PE.

Cena: p³ytka numer 489

– 9,40 z³

EMULAT

– 38,00 z³

à Jaros³aw Piotrowiak

US1

– 80C31, 80C51 (AT89C51)

– wersja 24 MHz

US2

– 74HC373, 74LS373

US3

– 6116 (pamiêæ RAM)

US4

– AT89C2051 z programem

„EMULAT”

US5

– LM 2940-5V

US6

– LM 393 (MAX907)

US7

– 74HC27 (74HCT27)

US8

– ICL 232 (MAX 232)

D1, D2

– BAT 43

D3÷D6

– LED 3 mm

R5, R7÷R9 – 1 kW

W/0,125 W

R3, R6

– 10 kW

W/0,125 W

R1, R2

– 47 kW

W/0,125 W

– 100 kW

W/0,125 W

Wykaz elementów

Pó³przewodniki

C2, C3

– 39 pF/50 V ceramiczny

C11÷C15

– 100 nF/50 V ceramiczny

C1, C5÷C9 – 10 m

mF/16 V

– 47 m

mF/25 V

C10

– 100 m

mF/16 V

– rezonator kwarcowy

11,059 MHz

W£1

– mikrow³¹cznik

Przewód

emulacyjny – z³¹cze KK20025C (koñcówka

emulacyjna) – taœma 20 ¿y³

(20 cm)

Przewód

³¹cz¹cy

– z³¹cze DB2 ¿eñskie (2 szt.)

– przewód 2 ¿y³y w oplocie

(maks. 3 m)

p³ytka drukowana

numer 489

Kondensatory

Inne

Rezystory

Do redakcji zaczê³y docieraæ sygna³y

od Czytelników, którzy maj¹ problemy
z wykrywaniem usterek, wykonaniem
cewki pomiarowej oraz sposobem pracy
wykrywacza.

Do projektu p³ytki drukowanej za-

krad³ siê b³¹d. W warstwie opisowej omy³-
kowo zamienione zosta³y oznaczenia „+”
i „^” zasilania. Odwrotne w³¹czenie zasi-
lania mo¿e spowodowaæ uszkodzenie
kondensatora elektrolitycznego C9 oraz
uk³adu US2. Jak wskazuje praktyka, uk³ad
US1 jest stosunkowo odporny na od-
wrócenie polaryzacji zasilania (pod wa-
runkiem, ¿e nie pozostaje zbyt d³ugo
w tym stanie).

Na sporo trudnoœci napotykaj¹ Czy-

telnicy przy konstrukcji cewki pomiaro-
wej. Cewkê nale¿y wykonaæ nawijaj¹c 100
zwojów na okrêgu (a nie wokó³ okrêgu !!!)
o œrednicy 30 cm. Cewka nie musi byæ na-
winiêta zwój przy zwoju. Wa¿ne jest jed-
nak¿e usztywnienie cewki klejem lub ¿y-
wic¹ epoksydow¹. le wykonana cewka
mo¿e byæ przyczyn¹ niewzbudzania drgañ

w obwodzie generatora. Brak oscylacji
mo¿e byæ tak¿e spowodowany uszkodze-
niem lub niew³aœciw¹ wartoœci¹ jednego
z elementów: R2÷R6, C4÷C7 lub uszko-
dzeniem uk³adu US2.

W przypadku braku drgañ w obwo-

dzie generatora, mikrokontroler zapala
wszystkie diody œwiec¹ce (nie jest to ozna-
ka uszkodzenia uk³adu US1 !!!). Poprawn¹
pracê generatora mo¿na równie¿ stwier-
dziæ do³¹czaj¹c do nó¿ki nr 7 US2 oscylo-
skop lub miernik czêstotliwoœci. Przy w³a-
œciwie wykonanym obwodzie pomiaro-
wym na wyjœciu tym obecny jest sygna³
prostok¹tny o czêstotliwoœci 50÷200 kHz.

P³ytkê wykrywacza nale¿y starannie

ekranowaæ, gdy¿ jest ona wra¿liwa na pola
elektrostatyczne i pojemnoœci rozproszone.
Z tego wzglêdu wskazane jest oddalenie
przycisku W£1 i potencjometru P1 od p³yt-
ki drukowanej, a w szczególnoœci od uk³adu
pomiarowego. Obudowê, je¿eli jest wyko-
nana z tworzywa sztucznego nale¿y wy³o-
¿yæ foli¹ aluminiow¹, któr¹ nastêpnie ³¹czy
siê z mas¹. Przewód ³¹cz¹cy cewkê z uk³a-

dem pomiarowym tak¿e powinien byæ za-
ekranowany. W przypadku trudnoœci z uzy-
skaniem nale¿ytej stabilnoœci generowa-
nych drgañ, obwód pomiarowy mo¿na
umieœciæ bezpoœrednio przy cewce.

Podczas pracy, wykrywacz generuje

dŸwiêk, którego wysokoœæ zmienia siê za-
le¿nie od odleg³oœci lub typu badanego
przedmiotu. W po³o¿eniu zerowym (gdy
œwieci siê zielona dioda D3) równie¿ gene-
rowany jest dŸwiêk o krótszym czasie
trwania i charakterystycznej wysokoœci.

W sprzeda¿y dostêpne s¹ tzw. brzê-

czyki – buzzery z wewnêtrznym generato-
rem, które po zasileniu sta³ym napiêciem
samoczynnie generuj¹ dŸwiêk o okreœlo-
nej wysokoœci. Pod³¹czenie w miejsce s³u-
chawek takiego brzêczyka mo¿e byæ rów-
nie¿ przyczyn¹ niepokoj¹cych objawów
dzia³ania urz¹dzenia.

Parê s³ów komentarza odnoœnie regu-

lacji potencjometrem P1. Regulacja czu³o-
œci jest 8 stopniowa. Przejœcie pomiêdzy
kolejnymi stopniami jest p³ynne, czu³oœæ
nale¿y wiêc regulowaæ „na wyczucie” ob-
serwuj¹c zachowanie wykrywacza.

Mamy nadziejê, ¿e powy¿sze wyja-

œnienia przyczyni¹ siê do pe³niejszego zro-
zumienia konstrukcji wykrywacza i u³atwi¹
jego uruchomienie.

Uzupe³nienie do

wykrywacza metali PE 7/99

à Redakcja

10/99

prrz

zê

êtto

y e

ulla

atto

orr m

miik

krro

nttrro

olle

erra

a A

Analogowy pomiar czêstotliwoœci jest

dziœ stosowany doœæ rzadko. Zapewne nie-
wielu Czytelników zdaje sobie sprawê z te-
go, ¿e w dro¿szych wersjach uniwersal-
nych mierników cyfrowych, wyposa¿o-
nych w pomiar czêstotliwoœci, jest on
przeprowadzany tak¿e drog¹ analogow¹.
Œciœlej mówi¹c pierwszym etapem pomia-
ru jest przetworzenie przebiegu zmienne-
go (cyfrowego) na postaæ analogow¹, czy-
li napiêcie proporcjonalne do czêstotliwo-
œci, a w drugim etapie nastêpuje przetwo-
rzenie napiêcia na wartoœæ cyfrow¹
w przetworniku u/f (miliwoltomierzu). Ta
podwójna konwersja jest Ÿród³em b³êdów,
ale w wielu przypadkach dok³adnoœæ rzê-
du 2÷3% jest w zupe³noœci wystarczaj¹-
ca. Na zaj¹ce nie poluje siê z armat¹ jak
mawia³ pewien nauczyciel i mia³ racjê.
Podobna zasada pomiaru zosta³a zastoso-
wana w opisywanym analogowo-cyfro-
wym mierniku czêstotliwoœci.

Schemat uk³adu miernika czêstotli-

woœci zamieszczono na rysunku 1. Chc¹c

uproœciæ konstrukcjê miernika pominiêto
wzmacniacz wejœciowy. W takim uk³adzie
zmienny przebieg doprowadzany do wej-
œcia miernika poddawany jest kszta³towa-
niu w uk³adzie komparatora US1. Dziel-
nik rezystancyjny R1, R2 polaryzuje
wstêpnie obydwa wejœcia komparatora.
Na wejœcie nieodwracaj¹ce podawany
jest przebieg mierzony, a na drugie wej-
œcie doprowadzono dodatnie sprzê¿enie
przez rezystor R5 uzyskuj¹c w ten sposób
histerezê. Wartoœci rezystorów R5 i R3
okreœlaj¹ szerokoœæ pêtli histerezy na ok.
0,2 V, co decyduje o maksymalnej czu³o-
œci wejœcia. Rezystancja wejœciowa w tym
uk³adzie wynosi nieco mniej ni¿ 100 kW.

Obci¹¿enie komparatora, którego

wyjœcie jest typu otwarty kolektor, tworzy
rezystor R6. Jego ma³a wartoœæ jest po-
dyktowana koniecznoœci¹ uzyskania jak
najwiêkszej czêstotliwoœci pracy. Na wyj-
œciu komparatora uzyskuje siê przebieg
prostok¹tny o czêstotliwoœci identycznej
z czêstotliwoœci¹ doprowadzon¹ do wej-
œcia. Maksymalna amplituda przebiegu
doprowadzonego do wejœcia nie powinna
przekraczaæ 5 V

Z wyjœcia komparatora sygna³ trafia

na kondensator C5 i dalej do wejœcia wy-
zwalaj¹cego przerzutnika monostabilne-
go US2. Kondensator C5 ma za zadanie
odseparowanie sk³adowej sta³ej i dopro-
wadzanie do nó¿ki 2 US2 tylko bardzo
w¹skich impulsów. Ujemne impulsy po-
woduj¹ wyzwolenie monowibratora.

Czas trwania impulsu generowanego

przez multiwibrator jest zale¿ny od w³¹-
czonego prze³¹cznikiem W£1 zakresu po-
miarowego. Natomiast czêstotliwoœæ po-
wtarzania impulsu jest równa czêstotliwo-
œci przebiegu doprowadzonego do wej-
œcia miernika (rys. 2). Otrzymuje siê
w ten sposób modulacjê wype³nienia im-
pulsów wyjœciowych wprost proporcjo-
naln¹ do czêstotliwoœci wejœciowej. Przy-
k³adowo przy w³¹czonym zakresie 2 kHz
szerokoœæ impulsu wyjœciowego monowi-
bratora US2 wynosi ok. 330 ms (rys. 2),
natomiast okres powtarzania dla przebie-
gu wejœciowego o czêstotliwoœci 2 kHz
wynosi 500 ms. W efekcie tego wype³nie-
nie przebiegu na wyjœciu monowibratora
jest równe 66%. Je¿eli na tym samym za-
kresie czêstotliwoœæ wejœciowa ulegnie
zmianie i bêdzie wynosiæ 1 kHz, to okres
powtarzania wzroœnie do 1000 ms, przy
czym szerokoœæ impulsu pozostanie taka
sama jak poprzednio, tzn. 330 ms. Zmieni
siê zatem tylko wype³nienie które bêdzie
wynosiæ 33%. Tak wiêc dwukrotnemu
spadkowi czêstotliwoœci wejœciowej odpo-
wiada dwukrotne zmniejszenie siê wspó³-
czynnika wype³nienia. Analogicznie jest
w przypadku innych czêstotliwoœci wej-
œciowych i innych zakresów. Ca³y proces
analogowej obróbki sygna³u jest podob-
ny do metody zastosowanej w mierniku
pojemnoœci. Nale¿y zwróciæ uwagê, ¿e
w mierniku pojemnoœci stosowano sta³¹
czêstotliwoœæ powtarzania przy zmiennej
szerokoœci impulsu, a w mierniku czêsto-
tliwoœci sta³a jest szerokoœæ impulsu przy
zmiennej czêstotliwoœci. Oba rozwi¹zania
prowadz¹ do zmiennego wype³nienia
przebiegu wyjœciowego.

Wartoœæ wspó³czynnika wype³nienia

podlega zamianie na proporcjonalne do
niej napiêcie sta³e w filtrze dolnoprzepu-
stowym w sk³ad którego wchodz¹ ele-
menty R9, R11, R12, C8 C9, C10. Napiê-
cie sta³e na wyjœciu miernika mierzy siê
miernikiem uniwersalnym o rezystancji
wejœciowej 10 MW na zakresie 2 V. Wy-
œwietlany przecinek ignoruje siê. Wartoœæ
wskazañ nale¿y odczytaæ maj¹c na uwa-
dze w³¹czony aktualnie zakres.

W poprzednim numerze prezentowany by³ miernik pojemnoœci. Kon-
tynuuj¹c cykl urz¹dzeñ analogowo–cyfrowych przedstawiamy obecnie
bardzo prosty miernik czêstotliwoœci. Podobnie jak poprzednio sam
pomiar przeprowadzany jest drog¹ analogow¹, a tylko odczyt jest cy-
frowy w oparciu o najprostszy i zarazem najtañszy miernik uni-
wersalny. Urz¹dzenie jest bardzo proste i mo¿e zostaæ zbudowane na-
wet przez pocz¹tkuj¹cego amatora. Zakres mierzonych czêstotliwoœci
zawiera siê w przedziale od 20 Hz do 2 MHz, przy czu³oœci ok. 0,2 V.

Analogowo-cyfrowy

miernik czêstotliwoœci

Opis uk³adu

10/99

Miie

errn

niiccttw

o ii u

urrz

z¹

¹d

niia

a w

arrssz

ztta

atto

Wartoœci ele-

mentów filtru wp³y-
waj¹ na doln¹ czê-
stotliwoœæ graniczn¹
która mo¿e byæ mie-
rzona. Wynosi ona
ok. 20 Hz. Uzyskanie
ni¿szej wartoœci wy-
maga stosowania
wiêkszych konden-
satorów, gdy¿ przy
obecnie stosowanej
pojawi siê niestabil-
noœæ wskazañ. Rów-
noczeœnie zwiêksza
siê wtedy sta³a cza-
sowa odpowiedzi
filtru. Czyli inaczej
mówi¹c po zmianie
czêstotliwoœci trzeba
d³u¿ej czekaæ na
ustabilizowanie siê
wskazañ miernika.

Dla dok³adnoœci

pomiaru decyduj¹ce znaczenie ma sta³oœæ
szerokoœci impulsu generowanego przez
monowibrator. Dlatego te¿ kondensator
C6 powinien byæ styrofleksowy, lub polie-
strowy. Nie zaleca siê stosowania konden-
satora ceramicznego. Drugim czynnikiem
decyduj¹cym o dok³adnoœci pomiaru jest
sta³oœæ amplitudy przebiegu wyjœciowego
US2. Uzyskano j¹ przez zastosowanie do-
datkowego stabilizatora napiêcia
+5 V (US3). Ze wzglêdu na górn¹ czêsto-
tliwoœæ graniczn¹ wynosz¹c¹ 2 MHz ko-
nieczne jest stosowanie tajmera wykona-
nego w wersji CMOS. Tajmery CMOS-
owskie s¹ szybsze i maj¹ stabilniejsz¹ am-
plitudê impulsu wyjœciowego.

Górna czêstotliwoœæ graniczna jest

orientacyjna i w zale¿noœci od wielu czyn-
ników mo¿e byæ ni¿sza od podanej. Nale-
¿y te¿ siê pogodziæ z tym, ¿e dok³adnoœæ
na zakresie 2 MHz jest ni¿sza i wynosi ok.

5%. Niestety nie ma nic za darmo prosto-
ta uk³adu i niska cena elementów nie za-
pewni wygórowanych wymagañ. Lecz mi-
mo to przyrz¹d jest bardzo przydatny na-
wet w przypadku posiadania czêstoœcio-
mierza cyfrowego.

Uk³ad przewidziano do zasilania

z baterii 9 V typ 6F22. Pobór pr¹du
w najgorszym wypadku nie przekracza
10 mA. Mo¿na te¿ stosowaæ zasilanie na-
piêciem stabilizowanym +5 V z zewnê-
trznego zasilacza (wtedy nale¿y pomin¹æ
stabilizator US3, zwieraj¹c jego wejœcie
z wyjœciem).

P³ytka drukowana miernika czêstotli-

woœci zosta³a zaprojektowana pod kon-
kretn¹ obudowê w której mieœci siê tak¿e
bateria 9 V typu 6F22. Mo¿na jednak za-

stosowaæ zupe³nie inn¹ od proponowanej
obudowê. W tym wzglêdzie pozostawia-
my dowolnoœæ wyboru. Bez wzglêdu na
rodzaj obudowy p³ytka drukowana mo-
cowana jest za poœrednictwem obrotowe-
go prze³¹cznika zmiany zakresów. Jest to
prze³¹cznik MPS-1112, 12-sto pozycyjny
z ustawian¹, mechaniczn¹ blokad¹ umo¿-
liwiaj¹c¹ zmniejszenie liczby skoków do
piêciu, co odpowiada liczbie zakresów.
Dok³adny opis tego typu prze³¹cznika by³
zamieszczony w PE 10/96. Nó¿ki prze-
³¹cznika pasuj¹ dok³adnie w otwory p³yt-
ki drukowanej, ale mimo tego konieczne
jest zamontowanie go nieco nad p³ytk¹,
tak aby zosta³o wolne miejsce dla pozo-
sta³ych elementów umieszczonych na
górnej p³ycie czo³owej obudowy. Odle-
g³oœæ pomiêdzy p³ytk¹ drukowan¹ (po-
wierzchni¹ p³ytki na której zamontowane
s¹ elementy) a górn¹ powierzchni¹ prze-
³¹cznika (t¹ która przylega od spodu do
górnej czêœci obudowy powinna wynosiæ
ok. 19÷20 mm. Najlepiej sprawdziæ to
doœwiadczalnie wstêpnie montuj¹c prze-
³¹cznik na dwóch drucikach (obciêtych
nó¿kach z elementów). Monta¿ pozosta-
³ych elementów znajduj¹cych siê na p³yt-
ce drukowanej nie wymaga komentarza.

Je¿eli miernik na sta³e bêdzie zasila-

ny ze stabilizowanego zasilacza sieciowe-
go +5 V, na przyk³ad opisanego w PE
8/99, nale¿y pomin¹æ stabilizator US3
montuj¹c równoczeœnie zworê pomiêdzy
jego wejœciem i wyjœciem.

10n

R10

C10

330n

6,8k

10n

C1 1mF

10k

100k

R4 100k

Uwy

1,3n

LM393

US2

CMOS

300k

2,2k

ICM7555

R12

R11

100k

R3 100k

10mF

47n

10k

33p

US1

R5 2,2M

C11

C12

C13

W£1

R17

220W

R16

2,2k

R15

22k

220k

R14

R13

2,2M

100W

220W

2,2k

22k

220k

22mF

47n

22mF

78L05

Vin

+5V

+9V

US3

200Hz

2kHz

20kHz

200kHz

2MHz*

Rys. 1 Schemat ideowy miernika czêstotliwoœci

T=330ms

·100%=

330ms

1000ms

·100%=33%

Tx=

=1000ms

fx=1kHz

T=330ms

·100%=66%

500ms

330ms

·100%=

fx=2kHz

=500ms

Tx=

Rys. 2 Przebiegi na wyjœciu tajmera US2

Monta¿ i uruchomienie

10/99

allo

o--ccy

yffrro

y m

miie

errn

niik

k ccz

zê

êsstto

ottlliiw

oœœccii

W obudowie nale¿y wywierciæ otwory

pod gniazda bananowe wejœcia (mo¿na
zastosowaæ gniazdo BNC) i pod gniazda
wyjœcia oraz otwory pod prze³¹cznik obro-
towy i w³¹cznik napiêcia zasilania (w³¹cz-
nika napiêcia zasilania nie uwzglêdniono
na schemacie ideowym). Do wytrasowania
po³o¿enia poszczególnych otworów mo¿na
pos³u¿yæ siê widokiem p³yty czo³owej
w skali 1:1 (rys. 4). Przed zamontowaniem
ca³ego urz¹dzenia w obudowie nale¿y
przeprowadziæ uruchomienie i kalibracjê.

Do uruchamiania niezbêdna jest ba-

teria 9 V lub zasilacz 9 V (lub zasilacz sta-

bilizowany 5 V), woltomierz o zakresie
2 V (mo¿e byæ równie¿ analogowy), ge-
nerator czêstotliwoœci wzorcowych. Po
w³¹czeniu zasilania sprawdzamy pobór
pr¹du przez miernik. Je¿eli jest on mniej-
szy od 10 mA oznacza to ¿e wszystko jest
w porz¹dku. Przy wiêkszym poborze pr¹-
du nale¿y szybko wy³¹czyæ zasilanie i po-
szukaæ usterki, najprawdopodobniej bê-
dzie to zwyk³e zwarcie.

Do wejœcia miernika doprowadza siê

sygna³ z generatora wzorcowego o czêsto-
tliwoœci 100 Hz i amplitudzie 0,5÷5 V

a do wyjœcia pod³¹cza woltomierz na zakre-

sie 2 V. W mierniku oczywiœcie
powinien byæ ustawiony zakres
pomiarowy 200 Hz. Potencjo-
metrem P1 ustawia siê wskaza-
nia woltomierza na 1000. Na-
stêpnie zmienia siê zakres po-
miarowy i czêstotliwoœæ na wy-
¿sz¹. Odpowiednio: zakres
2 kHz, czêstotliwoœæ wejœciowa
1 kHz. Potencjometrem P2 usta-
wia siê wskazania woltomierza
na 1000. Analogicznie postêpu-
je siê na kolejnych zakresach.
Regulacje potencjometrami na-
le¿y prowadziæ powoli, gdy¿ sta-
³a czasowa filtru jest doœæ du¿a
i wskazania stabilizuj¹ siê przez
ok. 1 sekundê.

Je¿eli zakres regulacji

jest zbyt ma³y na wszystkich za-
kresach nale¿y zmieniæ nieco
wartoœæ rezystora R10. Nato-
miast je¿eli zakres regulacji jest
niewystarczaj¹cy na jednym lub
dwóch zakresach konieczne jest
zmienienie wartoœci odpowie-

dniego dla danego za-
kresu rezystora
R13÷R17.

Kalibracjê miernika

przeprowadza siê po
kilkuminutowym „na-
grzaniu” miernika.
Wskazane jest te¿ po-
nowne skalibrowanie
miernika po kilku go-
dzinach pracy. W sytua-
cji gdy przyrz¹d jest za-
silany z baterii mo¿na
zostawiæ go w³¹czonego
na noc. Urz¹dzenia sie-
ciowego nie wolno zo-
stawiaæ w³¹czonego bez
nadzoru.

Tak wyregulowany

miernik mo¿na ju¿

umieœciæ w obudowie. Do obudowy przy-
kleja siê foliê z napisami. Trzeba zwróciæ
uwagê aby zaznaczone na folii œrodki
otworów dok³adnie pokrywa³y siê z wy-
wierconymi otworami znajduj¹cymi siê
na p³ycie czo³owej miernika. PóŸniej
przeprowadza siê po³¹czenia p³ytki dru-
kowanej z gniazdami, wy³¹cznikiem zasi-
lania i zaciskiem baterii. Na samym koñ-
cu zaœ przykrêca siê p³ytkê drukowan¹ do
górnej czêœci obudowy. W ten sposób
mamy gotowy miernik czêstotliwoœci.

W sprzeda¿y wysy³kowej oferujemy

oprócz p³ytki drukowanej foliê samoprzy-
lepn¹ z napisami, identyczn¹ jak na ry-
sunku 4. Ponadto mo¿na zakupiæ zestaw
monta¿owy zawieraj¹cy obudowê, foliê
z napisami, p³ytkê drukowan¹ i wszystkie
elementy elektroniczne niezbêdne do
zbudowania miernika czêstotliwoœci.

490

399

US1

R17

R15

R14

R13

R16

ICM

C10

W£1

US2

US3

7555

C11

C12

+9V

R10

Uwy

R11

R12

C13

Rys. 3 P³ytka drukowana i rozmieszczenie elementów

WY£

Uwy

W£

ARTKELE ®

Miernik czêstotliwoœci

20 Hz ÷ 2 MHz

Pomiar

Zakres

200 Hz

2 kHz

20 kHz

200 kHz

2 MHz*

Rys. 4 Widok p³yty czo³owej miernika (skala 1:1)

US1

– LM 393

US2

– ICM 7555

US3

– LM 78L05

R17

– 220 W

W/0,125 W

– 1 kW

W/0,125 W

R9, R16

– 2,2 kW

W/0,125 W

R10

– 6,8 kW

W/0,125 W

R1, R2

– 10 kW

W/0,125 W

R3, R4,

R7, R8

– 100 kW

W/0,125 W

R15

– 22 kW

W/0,125 W

R12

– 300 kW

W/0,125 W

R14

– 220 kW

W/0,125 W

R11

– 1 MW

W/0,125 W

Wykaz elementów

Pó³przewodniki

Rezystory

10/99

allo

o--ccy

yffrro

y m

miie

errn

niik

k ccz

zê

êsstto

ottlliiw

oœœccii

P³ytki drukowane wysy³ane s¹ za zalicze-
niem pocztowym. P³ytki, folie samoprzy-
lepne i kompletne zestawy mo¿na zama-
wiaæ w redakcji PE.
Cena:

p³ytka numer 490 – 3,25 z³
folia F490

– 2,60 z³

zestaw Z490

– 26,50 z³

+ koszty wysy³ki.

R5, R13

– 2,2 MW

W/0,125 W

– 100 W

W TVP 1232

– 220 W

W TVP 1232

– 2,2 kW

W TVP 1232

– 22 kW

W TVP 1232

– 220 kW

W TVP 1232

– 33 pF/50 V ceramiczny

– 1,3 nF/25 V KSF-020-ZM

Rezystory cd.

C2, C7

– 10 nF/50 V ceramiczny

C3, C12

– 47 nF/50 V ceramiczny

C8÷C10

– 330 nF/50 V MKSE-20

– 1 m

mF/63 V

– 10 m

mF/25 V

C11, C13

– 22 m

mF/25 V

W£1

– MPS 1112 prze³. obr.

p³ytka drukowana

numer 490

Kondensatory

Inne

à B.K.

W numerach 8/97 i 9/97 zaprezento-

wany zosta³ mikroprocesorowy tester po-
jemnoœci ogniw. Uk³ad pozwala³ na test tyl-
ko jednego ogniwa. Mankament ten ogra-
nicza³ zakres zastosowañ testera. W dodat-
ku stosunkowo ma³y pr¹d roz³adowania
zwiêksza³ czas testu w przypadku akumula-
torów o du¿ej pojemnoœci.

Uk³ad w prosty sposób mo¿na przysto-

sowaæ do pomiaru pojemnoœci baterii aku-
mulatorów o wiêkszej pojemnoœci i napiê-
ciu znamionowym. W tym celu wystarczy
tylko wprowadziæ dwie modyfikacje
w uk³adzie pomiarowym, które przedsta-
wiono na rysunku 1.

Pierwsza modyfikacja pozwala na po-

miar napiêæ wiêkszych od 1,5 V. W tym ce-
lu dodano dzielnik RX, RY. Wartoœæ rezysto-
ra RY nale¿y dobraæ stosownie do iloœci
ogniw w baterii zgodnie ze wzorem:

gdzie:
N – liczba ogniw o napiêciu znamiono-

wym 1,2 V lub 1,5 V wchodz¹cych
w sk³ad baterii.

Dla u³atwienia w Tabeli 1 podano wartoœci
rezystora RY dla najpopularniejszych war-
toœci napiêæ.

Druga modyfikacja ma na celu przy-

stosowanie testera do pracy z wiêkszymi
pr¹dami. Aby mo¿liwe by³o roz³adowywa-
nie akumulatora pr¹dem 1 A dodany zosta³
tranzystor TX typu BD 281. Ze wzglêdu na
du¿y pr¹d roz³adowania, tranzystor ten wy-
dziela znaczn¹ iloœæ ciep³a (nawet do 10 W)
– konieczne jest wiêc umieszczenie go na
radiatorze. Wartoœci rezystancji w obwo-

dzie Ÿród³a pr¹dowego zmieniono, tak ¿e-
by uzyskaæ pr¹dy roz³adowuj¹ce równe 0,1
A (normalne obci¹¿enie) oraz 1 A (du¿e
obci¹¿enie). S¹ to elementy:
R26

– 390 W/0,125 W

– 220 W

– 1 kW

W obwodzie pomiaru pr¹du zmieniony zo-
sta³ rezystor R18 na 3 kW 1%.

Niestety ze wzglêdu na wiêkszy spadek

napiêcia na Ÿródle pr¹dowym, po dodaniu
tranzystora TX nie bêdzie mo¿liwy test ba-
terii o napiêciu poni¿ej 3,6 V.

Niedogodnoœci¹ zwi¹zan¹ z przeróbk¹

jest koniecznoœæ przeskalowania wartoœci
napiêæ i pr¹dów odczytanych na wyœwie-
tlaczu. Przy pomiarze napiêcia wskazywane
bêdzie napiêcie jednego ogniwa, aby uzy-
skaæ wartoœæ w³aœciw¹ nale¿y przemno¿yæ
j¹ przez iloœæ testowanych ogniw. Wartoœæ
pr¹du roz³adowania oraz pojemnoœæ bate-
rii bêd¹ 10 razy mniejsze od rzeczywistego
- wskazania nale¿y wiêc pomno¿yæ x10.

Opisane powy¿ej modyfikacje nie

wp³ywaj¹ na dok³adnoœæ pomiaru. W przy-
padku gdy zamierzamy testowaæ baterie
o wiêkszym napiêciu znamionowym ale
ma³ej pojemnoœci mo¿na wprowadziæ tylko
pierwsz¹ modyfikacjê.

Przeróbka testera ogniw

Iloœæ

ogniw

Napiêcie

akumulatora

Wartoœæ

2,4÷3 V

10 kW

3,6÷4,5 V

5 kW

4,8÷6 V

3,33 kW

6÷7,5 V

2,5 kW

7,2÷9 V

2 kW

8,4÷10,5 V

1,67 kW

9,6÷12 V

1,43 kW

10,8÷13,5 V

1,25 kW

12÷15 V

1,11 kW

Tabela 1 – Wartoœæ rezystora RY przy

pomiarze wiêkszych napiêæ

Do pozosta

³ej cz

êœ

ci schematu testera

10k

74LS145

/2US4

R19

10k 1%

R20

+Vcc

10k

220W

R25

US3

R17

10k 1%

LM358

–A

RY*

BD281

+Vcc

R26

+Vcc

390W

BC337-25

3k 1%

R18*

Rys. 1 Schemat ideowy modyfikacji testera pojemnoœci ogniw

[

]

RY k

W =

à mgr in¿. Tomasz Kwiatkowski

Kondensatory cd.

10/99

allo

o--ccy

yffrro

y m

miie

errn

niik

k ccz

zê

êsstto

ottlliiw

oœœccii

Po opracowaniu schematu ideowe-

go uk³adu kolejnym etapem pracy jest
projekt p³ytki drukowanej. Program
Protel oferuje w tym zakresie mo¿liwo-
œci, które z pewnoœci¹ zaspokoj¹ po-
trzeby ka¿dego elektronika. Mo¿emy
automatycznie projektowaæ nawet kil-
kunastowarstwowe obwody. My zaj-
miemy siê projektami, które bêdziemy
mogli samodzielnie wykonaæ w warun-
kach domowych. Bardziej ambitni
elektronicy, pragn¹cy stworzyæ obwody
dwustronne z metalizacj¹ tak¿e znajd¹
coœ dla siebie.

Du¿a z³o¿onoœæ modu³u PCB oraz

mnogoœæ oferowanych przez niego
funkcji sprawi³a, ¿e nawet skrótowa
dokumentacja to ponad dwieœcie stron
tekstu. Dlatego te¿ chc¹c przedstawiæ
jego najwa¿niejsze cechy ograniczê siê
jedynie do tych, które bêd¹ najbardziej
interesuj¹ce z punktu widzenia elektro-
nika amatora. Wiele pozosta³ych opcji
(takich, jak na przyk³ad analiza zacho-
wania uk³adu dla w.cz.) pozostawiam
bardziej dociekliwym czytelnikom do
samodzielnego „rozgryzienia”.

W pierwszej kolejnoœci postaram

siê opisaæ zastosowanie najwa¿niej-
szych narzêdzi, okienek edycyjnych
etc., nastêpnie przejdê do opisu sposo-
bu wykonania p³ytki drukowanej dla
uk³adu przedstawionego przy okazji
opisu modu³u Schematic.

Aby rozpocz¹æ pracê z modu³em

PCB powinniœmy stworzyæ nowy doku-
ment. W tym celu wybieramy Menu/Fi-
le/New... a nastêpnie element PCB Do-
cument. Pojawi siê nowe okienko,
zmianie ulegnie uk³ad menu oraz paski
narzêdzi. Zawsze w zale¿noœci od typu
edytowanego dokumentu automatycz-
nie zmienia siê aktywny modu³ (Sche-
matic, PCB itd.)

Podstawow¹ czynnoœci¹ umo¿li-

wiaj¹c¹ stworzenie p³ytki drukowanej
(zgodnej ze schematem ideowym) jest
przypisanie ka¿demu elementowi mo-
delu, który bêdzie odzwierciedla³ jego
rzeczywiste wymiary i rozstaw pól lu-
towniczych. Aby tego dokonaæ musimy
powróciæ do modu³u Schematic
i w okienku edycji parametrów ka¿de-
go elementu uzupe³niæ pole Footprint.
Wpisany w tym miejscu model bêdzie
wykorzystywany do stworzenia fizycz-
nego obrazu elementu na p³ytce
drukowanej.

Kolejn¹ czynnoœci¹ jest wygenero-

wanie listy po³¹czeñ (zbiorem wyjœcio-
wym jest plik z rozszerzeniem .net).
W tym celu wywo³ujemy opcjê Me-
nu/Design/Create Netlist.... Pojawi siê
okienko o tytule Netlist Creation. Posia-

da ono dwie za-
k³adki oraz kilka
mo¿liwych opcji
i ustawieñ, które
w naszym przy-
padku nie s¹
istotne. Klikaj¹c
OK tworzymy li-
stê po³¹czeñ, któ-
ra w postaci te-
kstu uka¿e siê na
ekranie.

Ostatnim kro-

kiem jest wczyta-
nie listy po³¹czeñ
do modu³u PCB.
Aby to zrobiæ wy-
bieramy opcjê
Menu/Design/Ne-
tlist... (znajduje-
my siê ju¿ w mo-
dule

PCB).

Otwarte zostanie okienko o nazwie Lo-
ad/Forward Annotate Netlist, którego
wygl¹d przedstawia rysunek 1.
Mo¿emy teraz wczytaæ now¹ listê po³¹-
czeñ lub uaktualniæ star¹. Na œrodku
okienka znajduje siê tabela z trzema
kolumnami:
No.

– numer kolejnej operacji;

Action – wykonywana operacja (mo¿e

to byæ np. dodawanie nowe-
go elementu lub po³¹czenia);

Error

– nazwa b³êdu (jeœli wyst¹pi).

Poni¿ej tabeli widzimy linie statu-

sow¹ (Status), która informuje nas
o tym jaka operacja jest aktualnie wy-
konywana. Aby odczytaæ listê po³¹czeñ
klikamy przycisk Browse i wybieramy
odpowiedni plik (rozszerzenie *.net).
Program wczyta listê, sprawdzi jej po-
prawnoœæ a wynik operacji wyœwietli
w linii Status. Czêstym b³êdem wykry-
wanym podczas tej operacji jest nie-
w³aœciwa nazwa modelu elementu (Fo-
otprint). Mo¿e siê to zdarzyæ, jeœli wpi-
sana nazwa jest rzeczywiœcie niepo-
prawna lub model o tej nazwie znajdu-
je siê w nieaktywnej bibliotece (wybie-
ranie aktywnych bibliotek zostanie
opisane póŸniej). Po poprawnym od-
czycie listy po³¹czeñ powinien ukazaæ
siê komunikat – All macros validated.
Mo¿emy wtedy przy u¿yciu klawisza
Execute umieœciæ elementy w okienku
edycyjnym (na p³ytce drukowanej).

Podczas tworzenia nowego uk³adu

mo¿e siê zdarzyæ, ¿e ju¿ po zaprojekto-
waniu p³ytki drukowanej lub w trakcie
jej projektowania, dokonujemy zmian
w schemacie ideowym. W takim wy-
padku nie musimy zaczynaæ projekto-
wania p³ytki od nowa. Dokonujemy je-
dynie uaktualnienia. W tym celu przed
przyciœniêciem klawisza Execute zazna-
czamy nastêpuj¹ce opcje:
Delete Components not in netlist –
jeœli chcemy usun¹æ z p³ytki elemen-

Protel Design Explorer 99 cz.2

Rys. 1 Okienko wczytywania listy po³¹czeñ

Rys. 2 Zak³adki z nazwami

aktywnych warstw.

Tworzenie listy po³¹czeñ
i eksport do PCB

10/99

Prro

grra

y k

utte

erro

ty, które usunêliœmy ze schematu
ideowego.
Update footprints – jeœli w schemacie
ideowym zmieniliœmy model uk³adu
scalonego (lub dowolnego innego ele-
mentu) np. z DIL20 na odpowiadaj¹cy
mu model do monta¿u SMD, to w celu
uaktualnienia p³ytki drukowanej po-
winniœmy zaznaczyæ t¹ opcjê.
Jeœli zmianie uleg³y po³¹czenia pomiê-
dzy elementami, zostan¹ one uaktual-
nione automatycznie.

Czynnoœæ ta zwykle wykonywana

jest jako pierwsza zaraz po otwarciu
nowego dokumentu typu PCB. Gene-
ralnie s³u¿¹ do tego dwa okienka.
Pierwszym z nich jest okno Document
Options, które wywo³ujemy – Menu/De-
sign/Options.... Sk³ada siê ono z dwóch
zak³adek. Pierwsza z nich o nazwie La-
yers umo¿liwia nam wybranie warstw
projektu, które bêd¹ potrzebne do wy-
konania p³ytki drukowanej. Warstwami
mog¹ byæ:
– œcie¿ki drukowane – na górnej stro-

nie p³ytki (Top), dolnej (Bottom) lub
przy p³ytkach wielowarstwowych
Mid1 –

Mid14 (jako p³ytki wielowar-

stwowe s¹ wykonywane np. p³yty
g³ówne komputerów);

– linie ograniczaj¹ce wymiary p³ytki

(Keep Out);

– przelotki wystêpuj¹ce przy p³ytkach

wielowarstwowych (Multi Layer).

Wszystkie pozosta³e mo¿liwe do

zaznaczenia opcje tak¿e odpowiadaj¹
warstwom, które mog¹ byæ bezpoœre-
dnio zwi¹zane z wygl¹dem p³ytki (Top,
Bottom...), lub bêd¹cymi jedynie war-
stwami pomocniczymi. Przyk³adem ta-
kich warstw pomocniczych s¹ Visible
Grid 1 oraz Visible Grid 2. S¹ to linie
(lub kropki) wyœwietlane w okienku
edycyjnym. Ich zadaniem jest jedynie
u³atwienie oceny odleg³oœci pomiêdzy
elementami na p³ytce. Wszystkie war-
stwy wybrane jako aktywne s¹ dostêp-
ne w postaci zak³adek w dolnej czêœci
okienka edycyjnego (rys. 2).

Odleg³oœci pomiêdzy kolejnymi li-

niami warstwy Visible Grid mo¿emy
ustawiæ w tym samy okienku, lecz
w zak³adce Options. Wa¿nym elemen-
tem jest tutaj parametr Snap Grid. Jest
on odpowiedzialny za rozdzielczoœæ
pozycjonowania podzespo³ów na p³yt-
ce drukowanej. Opcja Visible Kind
umo¿liwia zdefiniowanie sposobu wy-
œwietlania warstwy Visible Grid. Mo¿e
byæ widoczna w postaci linii (Lines)
lub punktów (Dots). Pozosta³e opcje
tego okienka pe³ni¹ rolê drugorzêdn¹.

Drugim obiektem s³u¿¹cym do

ustawiania parametrów œrodowiska jest
okienko Preferences. Wywo³ujemy je –
Menu/Tools/Preferences... Posiada kilka
zak³adek. Opisanie wszystkich opcji za-
jê³oby sporo miejsca, dlatego te¿ skupiê
siê jedynie na tych najwa¿niejszych.
Zak³adka Options:
Cursor type – wygl¹d kursora w trybie
rêcznego prowadzenia œcie¿ek;
Single Layer Mode – wyœwietlanie jedy-
nie aktualnie wybranej warstwy;
Colors – s³u¿y do ustawienia koloru,
w jakim bêdzie wyœwietlana ka¿da
warstwa. Sposób wyœwietlania ró¿nych
elementów ekranowych ustawiamy
u¿ywaj¹c zak³adki Show/Hide. Ka¿da
grupa obiektów mo¿e byæ wyœwietlana
w taki sposób, w jaki bêdzie rzeczywi-
œcie wygl¹da³a na p³ytce (Final), wi-
doczne bêd¹ jedynie krawêdzie obiek-
tów (Draft) lub dane obiekty nie bêd¹
wyœwietlane wcale (Hidden).

Po lewej stronie ekranu znajduje

siê okienko (rys. 3), w którym wyœwie-
tlane s¹ wszystkie elementy (Compo-
nents), po³¹czenia (Nets), biblioteki (Li-
braries) oraz pozosta³e obiekty. Przy

du¿ych projektach bêdzie ono bardzo
przydatne do zlokalizowania danego
elementu na p³ytce czy te¿ edycji jego
parametrów. Obs³uga tego okienka jest
analogiczna do obs³ugi modu³u Sche-
matic dlatego nie bêdê jej opisywa³.

Do sprawnej pracy z programem

potrzebna bêdzie znajomoœæ kilku pod-
stawowych czynnoœci, takich jak:
Zaznaczanie grupy element w – usta-
wiamy kursor w miejscu, gdzie nie
znajduje siê ¿aden element, nastêpnie
przyciskaj¹c lewy klawisz myszy wska-
zujemy obszar, wewn¹trz którego wszy-
stkie elementy zostan¹ zaznaczone. Za-
znaczenie mo¿emy usun¹æ u¿ywaj¹c
kombinacji klawiszy e, e, a, lub przy
pomocy paska narzêdzi.
Przesuwanie element w – ustawiaj¹c
kursor nad danym elementem przyci-
skamy lewy klawisz myszki, nastêpnie
ustawiamy element w nowym po³o¿e-
niu. Jeœli element jest jednym z grupy
elementów zaznaczonych, zmienimy
po³o¿enie ca³ej grupy.
Obracanie element w – ustawiamy
kursor nad elementem, przyciskamy
lewy klawisz myszki, a nastêpnie przy
u¿yciu klawisza Space obracamy ele-
ment o 90°.
Usuwanie obiektu – wybieramy
obiekt, a nastêpnie przyciskamy kla-
wisz Delete.
Usuwanie zaznaczonej grupy obiekt w –
kombinacja CTRL+DELETE.

W menu Edit dostêpne s¹ tak¿e

wszystkie standardowe opcje zwi¹zane
z kopiowaniem i wklejaniem elemen-

Rys. 4 Elementy mozaiki œcie¿ek

Rys.3 Okienko listy elementów

Ustawianie parametrów
okienka edycyjnego

Praca z okienkiem edycyjnym

10/99

Prro

otte

ell D

essiig

n E

pllo

orre

err 9

9 ccz

z..2

tów. Samodzielne opanowanie tego
menu oraz menu View nie stanowi ¿ad-
nego problemu. Du¿ym u³atwieniem,
jest mo¿liwoœæ u¿ycia skrótów klawi-
szowych dla najczêœciej wykonywa-
nych czynnoœci. Dla myszki lewy kla-
wisz dzia³a jak ENTER prawy jak ESC,
natomiast d³u¿sze przytrzymanie pra-
wego klawisza powoduje pojawienie
siê symbolu rêki (Slider hand), która
s³u¿y do przewijania wnêtrza okienka
edycyjnego.
Niniejszy wykaz skrótów klawiszowych
z pewnoœci¹ u³atwi ka¿demu pracê.
F1 – Help;
L – okienko Document Options;
CTRL+D – okienko Preferences;
CTRL+G – ustawianie Snap Grid;
CTRL+M – sprawdzanie odleg³oœci po-
miêdzy dwoma punktami;
PGUP/PGDN – powiêkszenie /pomniej-
szenie;
CTRL+PGUP/PGDN – max. powiêksze-
nie/min. pomniejszenie;
SHIFT+PGUP/ – powiêkszenie /po-
mniejszenie z mniejszym krokiem;
END – odœwie¿enie ekranu;
CTRL+INS – kopiowanie
CTRL+DEL – kasowanie;
SHIFT+INS – wklejanie;
SHIFT+DEL – wycinanie;
* – zmiana aktywnej warstwy œcie¿ek;
± – zmiana aktualnej warstwy;
UP/DOWN/LEFT/RIGHT – zmiana po³o-
¿enia kursora (z klawiszem SHIFT wiêk-
szy krok).

Podstawowymi elementami wyko-

rzystywanymi do stworzenia mozaiki

œcie¿ek s¹ same œcie¿ki(Tracks), pola lu-
townicze (Pads) oraz przelotki (Vias).
Czasami przydatnym mo¿e okazaæ siê
wycinek okrêgu (Arc) oraz tekst
(String). Ten ostatni mo¿e s³u¿yæ np. do
umieszczenia opisu p³ytki drukowanej.
Obiekt Dimension przyda siê do wyzna-
czenia wymiarów p³ytki drukowanej.
Ciekawym elementem jest Polygon Pla-
ne. Jego typowym zastosowaniem jest
stworzenie warstwy otaczaj¹cej œcie¿ki
na p³ytce i zwykle pod³¹czanej do ma-
sy (GND).

Ostatnim obiektem wykorzystywa-

nym przy projektowaniu p³ytek druko-
wanych jest Footprint podzespo³u, czy-
li obiekt przedstawiaj¹cy jego wymiary
i rozmieszczenie pól lutowniczych.

Podobnie jak w module Schematic,

ka¿dy z tych obiektów posiada swoje
indywidualne w³aœciwoœci, które mo¿e-
my ustawiæ po podwójnym klikniêciu
na jego symbolu. Elementy Via oraz
Pad posiadaj¹ takie parametry jak œre-
dnice (X-Size, Y-Size) oraz wielkoœæ
otworu (Hole Size).

Kilka dodatkowych s³ów chcia³bym

natomiast poœwiêciæ obiektowi Polygon
Plane. Jest on szczególnie czêsto wyko-
rzystywany w technice w.cz. Okienko
s³u¿¹ce do ustawiania jego parametrów
pokazuje rysunek 5. Najwa¿niejsze
z nich to:
Connect to Net – nazwa œcie¿ki, do
której warstwa Polygon Plane zostanie
pod³¹czona (zwykle jest to GND);
Pour Over Same Net – w³¹czaj¹c t¹
opcjê spowodujemy, ¿e œcie¿ka do
której warstwa Polygon jest pod³¹czona
zostanie przez ni¹ wch³oniêta;
Remove Dead Copper – jeœli jakaœ czêœæ

warstwy Polygon nie
mo¿e byæ pod³¹czona
do odpowiadaj¹cej
jej œcie¿ki, to zostania
usuniêta.
Pozosta³e opcje od-
powiedzialne s¹ za
fizyczny wygl¹d war-
stwy.

Okienko znajduj¹ce
siê po lewej stronie
ekranu s³u¿y nie tylko
do przegl¹dania ele-
mentów p³ytki druko-

wanej, lecz tak¿e do pracy z biblioteka-
mi podzespo³ów (Footprints). Dodawa-
nie nowych bibliotek odbywa siê ana-
logicznie, jak w module Schematic.
Przyciskaj¹c klawisz Add/Remove...
(rys. 6) wywo³ujemy okienko wyboru
bibliotek.

Lista wszystkich wybranych biblio-

tek znajduje siê w pierwszym okienku
od góry, widocznym na rysunku 6.
Podzespo³y z aktualnie wybranej bi-
blioteki prezentuje œrodkowe okienko.

Rys. 6 Biblioteki elementów

Rys. 5 Parametry obiektu Polygon Plane

Elementy mozaiki œcie¿ek

Biblioteki
elementów

Rys. 7 Edycja parametrów podzespo³u

10/99

Prro

otte

ell D

essiig

n E

pllo

orre

err 9

9 ccz

z..2

Reprezentacja graficzna (Footprint) od-
powiadaj¹ca wymiarom elementu oraz
rozk³adowi pól lutowniczych wyœwie-
tlana jest w okienku dolnym.

Podwójnym klikniêciem na symbol

podzespo³u wywo³ujemy okienko edy-
cji jego parametrów (rys. 7). Spe³nia
ono analogiczn¹ funkcje jak w module
Schematic. Sk³ada siê z trzech zak³adek
odpowiedzialnych za ustawianie te-
kstów opisuj¹cych podzespó³:
Designator – opis elementu, parametry
tego tekstu ustawiamy w zak³adce o tej
samej nazwie;

Comment – komentarz (parametry te-
kstu w zak³adce Comment)
Footprint – nazwa modelu opisuj¹cego
fizyczne wymiary elementu;
Layer – strona p³ytki drukowanej, na
której znajduje siê element (Top Layer
lub Bottom Layer);
Rotation – k¹t, o jaki zosta³ obrócony
element na p³ytce drukowanej;
X/Y-Location – po³o¿enie elementu na
p³ytce;
Lock Prims – wskaŸnik czy pola lutow-
nicze elementu mog¹ byæ przesuwane
samodzielnie czy tylko wraz z ca³ym

elementem;
Locked – ustawienie tego znacznika
spowoduje, ¿e element nie zmieni swo-
jego po³o¿enia w procesie automatycz-
nego rozmieszczania;
Selection – wskaŸnik czy element jest
aktualnie wybrany.

Praca z

zak³adkami Designator

i Comment jest bardzo prosta, a jej za-
stosowanie nie ma bezpoœredniego
wp³ywu na proces projektowania p³ytki.

à Jaros³aw Piotrkowiak

ci¹g dalszy w nastêpnym numerze

10/99

Prro

otte

ell D

essiig

n E

pllo

orre

err 9

9 ccz

z..2

W tym numerze opisujemy jedynie

prost¹ aplikacjê terminala transmisji szere-
gowej, która jednak jest bardzo przydatna
jeœli chcemy, aby nasz oscyloskopu wspó³-
pracowa³ zgodnie z domowym kompute-
rem. Pragniemy jednak¿e uspokoiæ niecier-
pliwych Czytelników. To nie koniec opisu
obs³ugi oscyloskopu. W kolejnych nume-
rach zamieœcimy szczegó³owy opis pozo-
sta³ych funkcji.

Prosimy o nadsy³anie uwag, zapytañ,

spostrze¿eñ lub nawet ¿yczeñ dotycz¹cych
funkcji, obs³ugi lub konstrukcji urz¹dzenia.

Pojawiaj¹ siê ju¿ pierwsze sygna³y od

zainteresowanych Czytelników, które nie-
rzadko maj¹ znacz¹cy wp³yw na finalny
kszta³t oprogramowania. Program obs³ugi
oscyloskop jest na tyle z³o¿ony, ¿e mo¿liwe
bêdzie jego udoskonalanie. Dlatego w naj-
bli¿szym czasie przewidujemy stworzenie
drugiej wersji oprogramowania, któr¹
wszyscy zamawiaj¹cy zestaw OSCYLO
otrzymaj¹ bezp³atnie.

Prosimy równie¿ o nadsy³anie uwag

dotycz¹cych funkcji i postaci programu
komputerowego maj¹cego wspó³pracowaæ
z oscyloskopem. W chwili obecnej trwaj¹
prace nad definiowaniem spe³nianych
przez niego funkcji. Program ten tak¿e bê-
dzie dostêpny w sprzeda¿y, informacje
o terminie i cenie zamieœcimy w jednym
z nastêpnych numerów PE.

Wbudowanie prostej aplikacji termi-

nala szeregowego mia³o zasadniczo dwa
cele:

– umo¿liwienie transmisji plików binar-

nych zawieraj¹cych próbki badanych
sygna³ów z oscyloskopu do kompute-
ra oraz w drug¹ stronê;

– mo¿liwoœæ testowania po³¹czenia oscy-

loskopu z komputerem lub z mysz¹.

Obs³uga tych funkcji wywo³ywana jest za
pomoc¹ rozwijalnego menu lub z poziomu
przycisków oscyloskopu. Znaczenie po-
szczególnych pól menu jest nastêpuj¹ce:
Speed – grupa menu umo¿liwiaj¹ca wy-
bór jednej z piêciu prêdkoœci transmisji
(1200, 2400, 4800, 9600 lub 19200 bo-
dów, patrz rysunek 1); zmianê prêdkoœci
na wy¿sz¹ i ni¿sz¹ wywo³uj¹ równie¿ przy-
ciski PODST+ i PODST–; aktualnie wybra-
na prêdkoœæ widoczna jest na linii informa-
cyjnej w dolnej czêœci ekranu.
Send – grupa menu s³u¿¹ca do wysy³ania
danych do komputera; do dyspozycji ma-
my dwie opcje: File – wys³anie wczeœniej
przetworzonego i zarejestrowanego frag-
mentu badanego sygna³u oraz Test data –
wys³anie fragmentu 256 bajtów danych
testowych; skrótowo wywo³amy funkcjê
wys³ania z³apanego fragmentu naciskaj¹c
przycisk F1; analogicznie wys³anie danych
testowych – przycisk F3.
Receive – zbiór funkcji steruj¹cych
odbiorem danych; wybieraj¹c File mo¿e-
my odebraæ plik z próbkami badanego
sygna³u z komputera; Mouse data prze-
³¹cza oscyloskop w tryb odbierania da-
nych z do³¹czonej do wejœcia RS-232 my-
szy – ka¿dy przychodz¹cy znak pokazy-
wany jest jako liczba heksadecymalna (ry-
sunek 2); Char mode ustawia normalny
znakowy tryb pracy terminala, w którym

ka¿dy przychodz¹cy znak traktowany jest
jak znak w kodzie ASCII (rysunek 3); ro-
dzaj aktualnie wybranego trybu pracy wi-
doczny jest na dolnej listwie informacyj-
nej programu; pomiêdzy trybami mo¿e-
my prze³¹czaæ siê równie¿ naciskaj¹c
przycisk TRYB; odebranie pliku wywo³a-
my skrótowo naciskaj¹c F3.
Help – jest to typowa pomocnicza grupa
us³ug aplikacji; po wybraniu About zoba-
czymy okno informacyjne, zaœ po wybra-
niu Help okno z podstawowymi informa-
cjami na temat obs³ugi programu (wywo-
³ywane równie¿ przez przycisk F4).

Jak widaæ, nasza aplikacja spe³nia

podobne zadania jak program HyperTer-
minal w systemie operacyjnym Windows.
Transmisja danych realizowana jest w spo-
sób „surowy”, tzn. s¹ to kolejne bajtowe
wartoœci próbek nadawane (odbierane) na
linii TxD (RxD) bez sprzêtowego wspoma-
gania transmisji oraz bez obs³ugi ¿adnego
dodatkowego protoko³u. Nadawanie
i przechwytywanie danych nale¿y obs³ugi-
waæ „rêcznie”. Bardziej zaawansowan¹ ko-
munikacjê, opart¹ na odpowiednio zdefi-
niowanym protokole, oferuje aplikacja Re-
mote Control, zapewniaj¹ca ca³kowit¹
kontrolê nad funkcjami oscyloskopu.

Program HyperTerminal nie mo¿e byæ

wykorzystany do odbierania plików z wy³a-
panymi fragmentami sygna³ów, gdy¿ nie
zapewnia on prawid³owego wychwytywa-
nia znaku o wartoœci 0 (znak ten jest igno-
rowany). Prawid³owy odbiór zapewnia np.
terminal szeregowy z programu Norton
Commander lub Dos Navigator.

W nastêpnym numerze przedstawimy

opis analizatora widma czêstotliwoœciowe-
go oraz sposób ustawiania ogólnych para-
metrów pracy naszego oscyloskopu.

Cyfrowy oscyloskop

Terminal transmisji szeregowej

à mgr in¿. Grzegorz Wróblewski

Funkcje terminala

Rys. 1 Wybór prêdkoœci transmisji

Rys. 2 Tryb testowania myszy

Rys. 3 Znakowy tryb pracy terminala

10/99

Miie

errn

niiccttw

o ii u

urrz

z¹

¹d

niia

a w

arrssz

ztta

atto

Gwiazda betlejemska CD 4015

4/92

017*

1,87

Gwiazda betlejemska CD 4017

4/92

018*

1,87

Termometr

5/92

031*

1,19

Zegar MC 1206

2/92

040

3,87

Zegar MC 1206 – wyœwietlacz

2/93

041

1,86

Zegar MC 1206 – wzmacniacze

2/93

042*

1,00

Zegar MC 1206 – sekundy cyfrowe

3/93

048*

1,88

P³ywaj¹ce œwiat³a – generator

6/93

072*

1,00

Komaro³apka

8/93

083*

1,23

Termometr -50 ÷ +100 oC

1/94

110

2,70

Automat losuj¹cy

1/94

111*

2,70

Blokada tarczy telefonicznej

2/94

116*

1,15

Termometr – zasilanie bateryjne

2/94

120*

0,50

„Przed³u¿acz” do pilota

4/94

133

1,00

Zegar LM 8560

5/94

139

2,50

Szpieg

11/94

173

1,00

Sterowanie oœwietleniem w ³azience

4/95

197*

3,20

Miniaturowy zegar MC 1204

5/95

202*

2,73

Zdalne sterowanie oœwietleniem

5/95

203*

2,05

Mikroprocesorowy zegar sterownik

6/95

210

12,69

EPROM ZEGAR

12,00

Dzwonek - „Z£Y PIES”

11/95

239

4,23

EPROM PIES

12,00*

EPROM WYBUCH

12,00*

EPROM OKRZYK

12,00*

EPROM PASY

12,00*

Gwiazda betlejemska - diody

11/95

241*

8,75

Gwiazda betlejemska - automatyka

11/95

242*

2,22

Automatyczny wy³¹cznik domofonu

12/95

244*

0,72

Aparatura zdalnego ster. - szyfr.

2/96

247*

3,47

Aparatura zdalnego ster. – odbiornik

8/96

248*

2,19

Aparatura zdalnego ster. – el. wykon.

2/96

249*

4,64

Elektroniczna ruletka

2/96

255*

3,36

Sterownik œwiate³ ulicznych

3/96

262*

1,28

GAL SKRZY¯OWANIE

12,00

Aparatura zdalnego ster. – serwo

4/96

265*

3,25

Klaskomat

4/96

266*

2,38

Centralka domofonu – p³yta przednia

8/96

280*

1,04

Detektor gazu z sygnalizacj¹ dŸwiêk.

8/96

283*

4,07

Automat. wy³¹cznik ster. œwiat³em

9/96

286*

3,76

Intervox

10/96

290*

1,26

Czujnik ultradŸwiêkowy

11/96

295*

3,38

Zabawka – tester refleksu

12/96

305*

7,55

Programowany tajmer

2/97

311*

9,84

Domowy telefon – zabawka

3/97

315*

1,25

Aparat (pod)s³uchowy

3/97

317

1,90

Mikroprocesorowy ster. sekwencji

6/97

333

4,59

MIKROKONTR. PROGRAMATOR

25,00*

Sygnalizator dŸwiêkowy gotow. s³oi

6/97

334*

1,76

Konwerter ultradŸwiêkowy

6/97

335*

3,23

Wykrywacz k³amstw

8/97

343*

1,29

Budzik do zegara MC 1204

10/97

347*

7,56

Sterownik regulator temperatury

9/97

348

2,15

Tajmer - zegar do ciemni fotograf.

10/97

350

5,52

MIKROKONTROLER TAJMER

25,00*

Detektor deszczu

10/97

354

1,20

Œnie¿ne gwiazdki na choinkê

11/97

355

2,22

Urz¹dz. usuwaj¹ce osad w instalacji

11/97

356

1,54

Zasilacz do kolejki elektrycznej

1/98

369*

4,41

Sterownik zwrotnic i semaforów

2/98

370*

2,83

Uniwersalny tajmer

3/98

383*

3,19

Regulator do projektorów slajdów

3/98

385

4,83

Zabezpieczenie mieszkania

7/98

410

5,34

Gwiazda betl. – ozdoba choinkowa

11/98

419

4,19

EPROM GWIAZDA

8,50

Regulator temperatury lodówki

9/98

421

14,26

MIKROKONTR. LODÓWKA (komplet)

45,00

Totalnie odlotowy zmieniacz mowy

11/98

427

3,34

Rotuj¹cy zegar

10/98

430

4,21

MIKROKONTROLER TARCZA

25,00*

Bezprzewodowy dzwonek + bariera

11/98

433

4,73

Mini automat perkusyjny

12/98

437

2,77

Mikropr. zamek szyfrowy z alarmem

12/98

438

2,43

PIC SZYFR

40,00

Walentynkowe serduszko

1/99

444

2,45

Migaj¹ca strza³ka z wykrzyknikiem

4/99

449*

4,95

Sterownik wentylatora ³azienkowego

4/99

457

4,00

Symulator obecnoœci domowników

6/99

463

5,85

UltradŸwiêkowy odstraszacz psów

6/99

472

1,50

Uniwersalny tajmer

7/99

476

3,40

Kostka do gry

8/99

481

2,00

GAL KOSTKA

12,00

Uniwersalny zasilacz

1/93

035

1,62

Zasilacz laboratoryjny 3-30 V/5 A

12/93

107

7,62

Uniwersalna ³adowarka akum. Ni-Cd

10/95

231*

4,80

Uniwersalna ³adowarka akum. Ni-Cd

10/95

232*

2,52

Zasilacz z woltomierzem i amper.

12/95

245

12,43

Regulator ¿arówek halogenowych

3/96

258*

2,55

Zasilacz napiêcia zmiennego

5/96

270*

3,27

Przetwornica z +5 V na -5 V

4/96

264*

1,45

Przetwornica DC/DC 12V/±30V

10/96

292

5,70

Zasilacz laboratoryjny 2001

12/96

300

6,78

Zasilacz lab. z przetwornikiem. C/A

1/97

301

4,60

Zasilacz laboratoryjny – mikroproc.

1/97

302

13,00

EPROM ZASILACZ

20,00

Przetwornica do ¿arówek halogen.

6/97

330*

2,73

Uniwersalny zasilacz LM 317, LM 350

7/97

336

2,23

Zasilacz impulsowy

7/97

338

5,45

Tester pojemnoœci akumulat. Ni-Cd

8/97

341

4,93

MIKROKONTROLER TESTER

25,00

Szybka, uniwersalna ³adowarka

8/97

342

11,50

Prostownik do ³adowania akumulatora

9/97

346

3,39

Fazowy sterownik mocy

12/97

367

3,58

Zasilacz do kolejki elektrycznej

1/98

369*

4,41

Impulsowy stabilizator napiêcia

1/98

378

1,62

Zasilacz impulsowy 12V/10A

6/98

406

6,63

Miniaturowy zasilacz impulsowy

7/98

411

2,42

£adowanie akumulatorów kwasowych

9/98

425

3,14

Mikroprocesorowy regulator mocy

10/98

426

4,87

PIC REGULATOR

25,00

Du¿y asortyment p³ytek drukowanych powoduje, ¿e realiza-

cja niektórych zamówieñ znacznie wyd³u¿a siê. P³ytki znajdu-
j¹ce siê w wykazie cenowym posiadaj¹ dodatkowe oznaczenie
pojedyncz¹ gwiazdk¹. Gwiazdka ta oznacza, ¿e p³ytki sprzeda-
wane bêd¹ do wyczerpania zapasów magazynowych. Po wy-
czerpaniu tych zapasów nie bêd¹ one oferowane w naszej
sprzeda¿y wysy³kowej.

W polach zaciemnionych umieszczone zosta³y uk³ady pro-

gramowalne wystêpuj¹ce w zestawie z p³ytkami drukowany-
mi. Gwiazdka przy cenie uk³adów programowalnych oznacza,
¿e bêd¹ one oferowane w sprzeda¿y wysy³kowej tylko do koñ-
ca roku 1999.

Ceny podane poni¿ej obowi¹zuj¹ do czasu ukazania siê no-

wego cennika. Wyt³uszczon¹ czcionk¹ wyró¿niono ceny, które
zosta³y obni¿one.

Przypominamy, ¿e do p³ytek drukowanych nie do³¹czamy

dokumentacji. Zamówienia prosimy sk³adaæ wy³¹cznie na kar-
tach zamówieñ (PE 4/99) lub kartach pocztowych. Nie przyj-
mujemy zamówieñ telefonicznych i poczt¹ elektroniczn¹.

Ceny p³ytek drukowanych i uk³adów programowanych

à Redakcja

Elektronika domowa i zabawki

Nazwa urz¹dzenia

Nr PE

Nr p³ytki

Cena

Urz¹dzenia zasilaj¹ce

Nazwa urz¹dzenia

Nr PE

Nr p³ytki

Cena

10/99

Kontroler napiêcia akumulatorów

10/98

429

1,50

Prosty zasilacz sieciowy

8/99

485

7,55

Laboratoryjny zasilacz czterozaciskowy 0÷30V/5A

9/99

475

10,50

Szybka ³adow. do aku. NiCd i NiMH

9/99

484

3,00

UK£AD MAX 712

27,00

UK£AD MAX 713

27,00

RDZEÑ L1 (z karkasem)

5,00

Analizator widma komplet (2 p³ytki)

3/92

001

6,33

Wzmacniacz s³uchawkowy

5/92

020*

2,92

Korektor-sterowanie potencjometrów

4/92

021*

2,01

Korektor-potencjometr elektroniczny

4/92

022*

1,38

Analizator - pole odczytowe

1/93

034*

5,50

Wzmacniacz mocy 40 W

4/93

056*

1,68

Wzmacniacz z reg. barwy dŸwiêku

5/93

058*

6,27

Miernik wysterowania

4/93

061*

1,26

Tranzystorowy korektor graf. we/wy

6/93

064*

1,11

Tranzystorowy korektor graf. filtry

6/93

065*

4,99

Uk³ad opóŸnionego za³¹cz. kolumn

6/93

066

1,13

Korektor graf. – pamiêæ charakt.

7/93

070*

4,87

Dyskotekowe urz¹dzenie iluminofon.

7/93

081

8,31

Wzmacniacz odczytu do magnetofonu

8/83

082*

2,88

Miernik wysterowania z pamiêci¹

11/93

100

4,77

Wzmacniacz mocy 150 W

12/93

108

6,50

Stó³ mikserski – wzmacniacz sumy

4/94

131*

2,03

Stó³ mikserski – zasilacz

5/94

134*

1,18

Zdalne ster. – pilot

5/94

135*

4,57

Zdalne ster. – odbiornik

5/94

137*

4,45

Zdalne ster. - dekoder rozkazów

7/94

140*

6,59

Zdalne ster. – sterowanie potencjom.

6/94

141*

1,29

Wzmacniacz 100 W

8/94

158

12,28

Kompandor

9/94

160*

1,95

Zdalne ster. - pot. analogowe

10/94

166*

7,46

Stó³ mikserski – wskaŸnik przester.

11/94

169*

1,37

Analizator widma

1/95

176*

6,72

Mikrofon bezprzewodowy

6/95

208

1,34

Mikrofon bezprzewodowy – odbiornik

7/95

216

2,53

Przystawka do efektu „TREMOLO”

10/95

229*

0,76

Echo i pog³os elektroniczny

1/96

252

8,51

Super Bass

2/96

254

1,38

Automat perkusyjny – generator

5/96

271*

3,77

Automat perkusyjny – matryca

5/96

272*

1,51

Automat perkusyjny – instrumenty

6/96

273*

4,54

Automatyczny w³¹cznik zapisu

6/96

274*

0,55

Elektroniczny stroik do gitary

7/96

277*

0,69

Metronom

9/96

285*

1,29

Samochodowy wzm. HiFi - 100 W

11/96

296

4,93

Wzm. mocy MOSFET - TDA 7296

3/97

309

2,70

Dekoder SURROUND

2/97

312

5,78

Siedmiokana³owy analizator widma

3/97

318

8,34

Precyzyjny miernik wysterowania VU

4/97

323

3,25

Przedwzm. z elektr. prze³. wejœæ

5/97

329

5,68

Tester pilotów

5/97

331*

1,20

Uk³ad HX PRO

10/97

351*

3,79

Wzmacn. mocy na tranz. polowych

1/98

359

5,54

Diodowy wsk.mocy do wzm. m.cz.

12/97

366

4,05

Stroboskop dyskotek. – wysokonap.

4/98

389*

6,15

Stroboskop dyskotekowy – sterownik

4/98

390*

3,38

Wzmacniacz - przystawka do telefonu

5/98

396

2,41

Stó³ mikserski - wzmacniacz kana³owy

6/98

403

5,19

Stó³ mikserski – wzmacniacz

7/98

404

4,94

Stó³ mikserski - wzmacniacz sumy

6/98

405

5,19

Stó³ mikserski - wskaŸnik wysterow.

7/98

408

5,19

Stó³ mikserski - korektor graficzny

7/98

409

8,33

Uk³ad regulacji g³. do magnetowidu

8/98

415*

1,50

Kompletny wzmacniacz m.cz. 2x40 W

9/98

418

13,54

Peak Hold Level Meter miernik wyster.

9/98

424

3,36

Efekt gitarowy „Distortion”

12/98

435

2,52

Disko – b³ysko

2/99

447*

7,50

Samochodowy wzm. mocy 4×70 W

4/99

465

8,25

Przedwzmacniacz samochodowy

5/99

466

10,70

Korektor do przedwzm. samochod.

6/99

467

7,50

MIKROKONTROLER WZM

40,00

Mikroprocesorowy stroik do gitary

7/99

474

5,45

MIKROKONTROLER GITARA

30,00

Generator z mostkiem Wiena

1/92

0,50

Woltomierz na C520 wersja LCD

4/92

010*

1,15

Wyœwietlacz LED CQZL 16

4/92

015*

0,50

Generator 1 MHz

1/93

027*

0,50

Kwarcowy generator 50 Hz

4/93

053*

1,00

Sonda logiczna CMOS-TTL cyfrowa

6/93

075*

2,31

Tester tranzystorów

8/93

084*

1,04

Czêstoœciomierz - generator

9/93

088

3,26

Czêstoœciomierz - licznik

9/93

089

3,44

Czêstoœciomierz - wyœwietlacz

9/93

090

3,63

Czêstoœciomierz - sterowanie

10/93

091

2,88

Czêstoœciomierz - uk³ad wejœciowy

11/93

092

3,29

Czêstoœciomierz - uk³ad wejœciowy

11/93

093

2,26

Czêstoœciomierz - preskaler 150 MHz

12/93

094

1,00

Przetwornik f/U

10/93

099*

3,48

Uk³ad logarytmuj¹cy

12/93

109*

1,84

Prosty tester tranzystorów

1/94

114*

1,00

Oscyloskop - dzielnik wejœciowy

9/94

154*

1,09

Generator funkcyjny

12/94

174

2,06

Uk³ad kalibracji pr¹du podk³adu

12/94

177*

3,14

Generator funkcyjny - p³yta g³ówna

1/95

186

9,01

Czêstoœciomierz jednozakresowy

2/95

187*

0,50

Charakterograf

2/95

188*

2,62

Przetwornik „True RMS”

9/95

223*

0,80

Mikropr. miernik czêst. - p³.g³ów.

10/95

233

2,68

Mikropr. miernik czêst. - mikropr.

10/95

234

4,68

Mikropr. miernik czêst. - p³.przed.

11/95

235

4,68

Mikropr. miernik czêst. - wzm. we

11/95

236

5,83

EPROM MIERNIK

15,00

EPROM MIERNIK II (LCD 2x16)

15,00

Preskaler 1,3 GHz

12/95

237

1,00

Generator wzorcowy 50 Hz

3/96

259*

1,00

Generator szumu uk³ady dodatkowe

4/96

263*

1,06

Prosty betametr

8/96

281*

0,50

Jednozakresowy wolt-amper. 3/5 cyfry

12/96

299

2,97

Miernik poziomu ha³asu

1/97

307*

2,50

Mostek R L C

4/97

320*

4,29

Mikroproc. sonda do pom. czêstotl.

7/97

337

4,93

MIKROKONTROLER SONDA

25,00

Przystawka logarytmuj¹ca

10/97

352*

2,46

Akustyczny próbnik przejœcia

11/97

361*

1,20

Generator impulsów

11/97

362*

8,32

Mini generator serwisowy

1/98

368

1,62

Czêstoœciomierz z aut. zmian¹ zakresu

1/98

372

4,55

MIKROKONTR. CZÊSTOŒCIOMIERZ

33,00

Generator funkc. 10 MHz p³. czo³owa

3/98

373

13,78

Generator funk. 10 MHz uk³. sterow.

3/98

374

5,82

Generator funkcyjny 10 MHz p³ g³.

3/98

375

8,18

Generator funkcyjny 10 MHz zasilacz

3/98

376

2,21

Elektroniczny symulator rezystancji

2/98

379*

4,16

Generator impulsów

4/98

388

6,58

MIKROKONTROLER GENERATOR

38,00

Elektroniczny potencjom. wieloobrot.

4/98

391

4,80

Samokalibruj¹cy miernik LC

4/98

394

9,28

EPROM MIERNIK LC

30,00

Miernik czêstotl. do komputera PC

6/98

402

1,76

MIKROKONTROLER PECET

28,00

Laboratoryjny woltomierz ze skal¹ log.

9/98

422

14,26

MIKROKONTROLER WOLTOMIERZ

35,00

Prostownik TRUE RMS do woltomierza

10/98

423

1,82

Generator sygna³owy ma³ej czêstotl.

12/98

434

5,51

Tester wzmacniaczy operacyjnych

1/99

442*

3,05

Sonda RS-232 do pomiaru napiêæ

3/99

443*

4,85

PIC SV1

38,00

Wzmacniacz we. do oscyloskopu

2/99

450

5,85

Oscyloskop cyfrowy – rejestrator

6/99

451

13,10

Oscyloskop cyfrowy – procesor

5/99

452

15,30

Oscyloskop cyfrowy – zasilacz

7/99

453

3,35

Elektroakustyka i estrada

Nazwa urz¹dzenia

Nr PE

Nr p³ytki

Cena

Miernictwo i urz¹dzenia warsztatowe

Nazwa urz¹dzenia

Nr PE

Nr p³ytki

Cena

10/99

Oscyloskop cyfrowy – klawiatura

7/99

454

6,55

KOMPLET UK£. PROGRAMOWALN.
DO OSCYLOSKOPU OSCYLO

150,00

Wyœwietlacz graf. OSC–LCD

280,00

Scalony generator funkcyjny

2/99

456

3,65

Stacja lutownicza – regulator temp.

3/99

459

8,98

OBUDOWA STACJA LUTOWNICZA

25,00

Synchronizator linii obrazu TV

8/99

482

10,95

OBUDOWA 482

25,00

Sonda napiêciowa

9/99

486

2,80

FOLIA F486

2,60

OBUDOWA S486

6,50

Analogowo-cyfrowy miernik pojemn.

9/99

487

3,25

FOLIA F487

2,60

ZESTAW Z487

26,50

Bootselektor do Amigi

3/94

127*

0,50

Spowalniacz do Amigi

4/94

130*

0,57

Sampler do Amigi

7/94

149*

0,83

Rejestrator sygna³ów cyfrowych

6/96

268*

8,50

GAL REJESTRATOR

23,00

DYSKIETKA REJESTRATOR

6,00

Uniwersalna karta we-wy do IBM PC

5/98

395

11,45

Sterownik wyœwietlacza LCD

1/99

439

2,00

MIKROKONTROLER LCD

30,00

Dydaktyczny sterownik AVR

2/99

445

12,80

MIKROKONTROLER RISC

40,00

CD RISC

35,00

DYSK RISC

25,00

Programator procesorów ATMEL

4/99

460

11,60

DYSK PROGAT

25,00

Sterownik wyœwietlacza lampowego

7/99

468

8,35

Powielacz do wyœwietlacza lamp.

7/99

469

3,25

Programator PIC16F83/84, 16C84

8/99

478

2,60

DYSKIETKA PIC

10,00

Transkoder SECAM-PAL

3/92

002*

1,56

Detektor zera

3/92

005*

1,00

Fonia czterocewkowa

1/93

025*

0,50

Dekoder PAL TC 500D/E

3/93

037*

1,22

Dekoder PAL R202/A

3/93

038*

1,54

Skala UKF

2/93

039*

0,50

Wzmacniacz antenowy UKF

4/93

054*

1,00

Zasilacz do wzmacniacza antenowego

4/93

055*

1,00

Fonia do odbioru programu POLONIA

5/93

071*

0,62

Fonia stereo do odbioru Astry

6/93

078*

1,17

Radiotelefon na pasmo 27 MHz

9/93

095

2,00

Korektor sygna³u video

12/93

102

1,89

Kompresor dynamiki do CB radio

1/93

103

1,00

Wzm. mocy do radiotelefonu 27 MHz

11/93

105

1,00

Konwerter UKF FM + D³/Œr

2/94

122*

0,50

Dekoder Pal do OTVC Rubin 714

3/94

124*

2,15

Echo do CB radio

3/94

126

1,83

Uk³ad do przegr. taœm magnetowid.

6/94

145*

2,46

Symetryzator antenowy

11/94

171*

1,37

Przedwzmacniacz antenowy

12/94

180*

1,00

Uk³ad fonii satelitarnej

2/95

192*

2,15

Generator PAL ster. mikroprocesorem

4/97

321

3,98

MIKROKONTROLER PAL

33,00

Pozycjoner – pilot

5/97

327

2,24

Pozycjoner – sterownik

5/97

328

3,94

MIKROKONTROLER POZYCJONER

30,00

Tuner telewizyjny

6/97

332*

12,20

Programator do tunera telewizyjnego

7/97

339*

8,91

Korektor wizyjny – dekoder

11/97

357*

6,38

Korektor wizyjny – korektor RGB

12/97

358*

6,96

Radio radioamatora

11/97

360*

1,22

Video korektor – rozkodowyw. kaset

12/97

365

7,87

MIKROKONTROLER VIDEO

32,00

Dekoder RDS – czêœæ odbiorcza

2/98

380

1,46

Aktywny rozdzielacz sygna³u ant.

3/98

384

4,37

Dekoder RDS – czêœæ mikroproces.

3/98

387

5,78

MIKROKONTROLER RDS

35,00

Miniaturowa kamera telewizyjna

5/98

399

4,45

Modulator wizyjny

7/98

412*

1,89

Wzmacniacz mocy w.cz.

8/98

413

3,95

Modulator - nadajnik TV ma³ej mocy

9/98

420

3,39

Kieszonkowy odbior. stereo UKF-FM

10/98

428

3,16

Generator obrazu testowego PAL

2/99

441

7,35

EPROM OBRAZ

25,00

Wielowejœciowy prze³¹cznik A/V

3/99

448

6,00

Synteza do tunera UKF

4/99

458

9,20

MIKROKONTOLER SYNTEZA

35,00

Antena aktywna

5/99

461

2,00

Generator UKF

7/99

470

4,40

Regulowany t³umik w.cz.

8/99

479

8,90

Synchronizator linii obrazu TV

8/99

482

10,95

OBUDOWA 482

25,00

Generator UKF – modu³ syntezy czêst.

9/99

471

10,40

MIKROKONTROLER UKF

30,00

Regulator œwiate³ dziennych

9/93

087*

1,00

Kompresor dynamiki do CB radio

1/93

103

1,00

Echo do CB radio

3/94

126

1,83

Obrotomierz cyfrowy – licznik

10/94

164

3,55

Obrotomierz cyfrowy – mno¿nik

10/94

165

2,24

Lampa sygnalizacyjna

11/94

170*

2,28

Alarm samochodowy – pilot

6/95

212

1,00

Alarm samochodowy – centralka

6/95

213

5,84

Alarm samochodowy - radiopow.

7/95

214

3,09

W³¹cznik wentylatora ch³odnicy

8/95

222*

1,00

Dodatkowe œwiat³o STOP

1/96

251*

0,51

Kontroler stanu akum. samoch.

10/96

294*

1,00

Imobilajzer z oszukiwaczem

2/97

314

4,61

Prosty regulator wycieraczek

4/97

319

1,95

Elektr. przerywacz kierunkowskazów

4/97

322*

1,20

Prostownik do ³adowania akumulatora

9/97

346

3,39

Automatyczny w³¹cznik wycieraczek

10/97

353

3,88

Modyfikacja œwiate³ dziennych

11/97

363

1,86

Komputerek samochodowy

12/97

364

5,50

MIKROKONTROLER KOMPUTEREK

25,00*

P³ynne wygaszanie oœwietlenia w sam.

2/98

382

1,54

Uk³ad kontroli przepalenia ¿arówki

3/98

386

1,80

DŸwiêkowy sygnalizator samochodu

4/98

392*

1,20

Radiopowiadomienie o du¿ym zasiêgu

6/98

400

4,21

Radiopowiadomienie – dokoñczenie

7/98

401

6,72

Wielofunkcyjny sygn. akust. do sam.

8/98

417*

1,72

£adowanie akumulatorów kwasowych

9/98

425

3,14

Kontroler napiêcia akumulatorów

10/98

429

1,50

Tester ¿arówek do samochodu

11/98

432

2,45

MIKROKONTROLER AUTO

20,00*

Sygnalizator cofania do samochodu

12/98

436

1,80

Antyusypiacz dla kierowców

1/99

440*

2,00

PIC SEN

20,00*

Detektor go³oledzi

1/99

446*

2,85

Œciemniacz oœwietlenia wnêtrza auta

5/99

462

2,00

EPROM ŒWIAT£A

3/95

8,00*

Wykrywacz metali TRANSET 150

3/95

194

1,92

MIKROKONTROLER TERMOMETR

3/97

15,00*

Sterownik bipol. silników krokowych

9/97

349

4,95

Uniwersalny sterownik silników krok.

8/98

416

3,62

GAL SILNIK

12,00

CD PSpice

10/98

30,00

Mikroprocesorowy wykrywacz metali

7/99

480

2,80

MIKROKONTROLER WYKR

30,00

Technika mikroprocesorowa i komputerowa

Nazwa urz¹dzenia

Nr PE

Nr p³ytki

Cena

Technika RTV

Nazwa urz¹dzenia

Nr PE

Nr p³ytki

Cena

Technika motoryzacyjna

Nazwa urz¹dzenia

Nr PE

Nr p³ytki

Cena

Ró¿ne

Nazwa urz¹dzenia

Nr PE

Nr p³ytki

Cena

10/99

Texas Instruments uruchomi³ pro-

dukcjê nowego uk³adu DMC (Digital
Motor and Motion Cotrol) przeznaczo-
nego dla wojska. Uk³ad steruj¹cy ser-
womechanizmem oparty jest o uk³ad
DSP TMS320, a jego oznaczenie to
SMJ320F240. Uk³ad posiada dwa in-
terfejsy szeregowe, dwa dziesêciobito-
we przetworniki A/C, licznik watchdog
oraz 16K pamiêci Flash.

Epson rozpocz¹³ produkcjê nowego

urz¹dzenia z serii Card-PC, Card-686.
Jest to kompletny komputer PC z pro-
cesorem AMD K6 233 MHz, kontrole-
rem stacji dysków, sterownikiem magi-
strali ISA, jednomegow¹ kart¹ graficz-
n¹ SVGA i 64 MB RAM-u, choæ jego
wymiary to tylko 85,6 x 54 x 16 mm.
Card-PC komunikuje siê z otoczeniem
u¿ywaj¹c standartowego, 236-pinowe-
go z³¹cza EASI (Embedded All-in-one
System Interface), które przekazuje
wszystkie niezbêdne do dzia³ania kom-
putera sygna³y. Epson produkuje urz¹-
dzenia tego typu od 1994 roku (Card-
386),a oobecnie pracuje nad Card-PC
wyposa¿onymi w procesory RISC firmy
Hitachi, SH7709.

PMC-Sierra rozpoczê³a produkcjê

chipsetu o nazwie Vortex - wysokozin-
tegrowanego chipsetu s³u¿¹cego do
obs³ugi linii DSL (Digital Subscriber Li-
ne). Vortex, z³o¿ony z trzech uk³adów -
PM7350, PM7351 i PM 7326 - obs³u-
guje wszystkie us³ugi linii cyfrowych
(ADSL, G.Lite, HDSL, VDSL) dla 2000
abonentów.

Cypress Semiconductor jest pierw-

szym koncernem, któremu uda³o siê
uzyskaæ odpowiednia jakoœæ uk³adów
taktuj¹cych przeznaczonych do pracy
z systemami pamieci Direct Rambus.
Generator W134 wytwarza ró¿nicowe
impulsy taktuj¹ce o czêstotliwoœciach
z zakresu 276 do 400 MHz, co umo¿-
liwia transfer siêgaj¹cy 1,6 GB na
sekundê.

Cypress Semiconductor razem

z Lexmark International, og³osi³ ¿e
elektronika nowej drukarki Lexmarka,
Optry Se 3455, dziêki zastosowaniu
ograniczaj¹cej emisjê zak³óceñ techno-
logii PREMIS Cypress'a, bêdzie umie-
szaczana na dwu-, a nie cztero- lub sze-
œciowarstwowej p³ytce drukowanej, co

by³o do tej pory standartem wœród
drukarek z 66 megahercow¹ szyn¹ da-
nych. Poci¹gnie to za sob¹ znaczny
spadek kosztów produkcji.

Cypress Semiconductor, IDT, Inc.

oraz Micron Technology Opracowa³y
wspólnie now¹ architekturê pamiêci
SRAM. Pamiêci Quad Data Rate bêd¹
pracowa³y z prêdkoœciami przekracza-
j¹cymi 200 MHz, co dla pamiêci o sto-
sowanych obecnie architekturach ZBT
(Zero Bus Turnaround) oraz NoBL (No
Bus Latency) stanowi górn¹ granicê.
Pamiêci QDR posiadaj¹ dwa niezale¿ne
porty DDR (Double Data Rate), co po-
zwoli na dostêp do czterech komórek
pamiêci w jednym cyklu zegara.

Lattice Se-

m i c o n d u c t o r
wci¹¿ rozwija
t e c h n o l o g i ê
uk³adów GDX,
które nale¿¹ do
urz¹dzeñ typu
ISP (In-System
P r o g r a m m a -
ble). G³ówne
p³aszczyzny na
których stosowanie s¹ uk³ady ispGDX to
PRSI (Programmable Random Signal In-
terconnect), PDP (Programmable Data
Path) oraz PSR (Programmable Switch
Replacement). Uk³ad GDX pracuj¹cy ja-
ko urz¹dzenie PRSI pracuje jako progra-
mowalny prze³¹cznik sygna³ów, umo¿li-
wiaj¹c, w przeciwieñstwie do tradycyj-
nych po³¹czeñ na p³ytkach drukowa-
nych, elastyczne ³¹czenie ze sob¹ syste-
mów lub ich czêœci. Przy pracy w trybie
PDP ispGDX zastêpuje kilka magistrali
danych przesy³aj¹cych dane w ró¿nych
standardach, a tryb PSR pozwala wyeli-
minowaæ czêsto u¿ywane do tej pory
prze³¹czniki mechaniczne konfiguruj¹ce
tryby pracy uk³adów elektronicznych.

Firma National Semiconductor za-

prezentowa³a przetwornicê DC/DC

przeznaczon¹ do nowej generacji pro-
cesorów. Uk³ad LM 2639, bo o nim
mowa, mo¿e s³u¿yæ do zasilania proce-
sorów Cyrix M II™, Pentium® II, Pen-
tium II, K7™ i innych. Jest to kontroler
PWM pracuj¹cy wielofazowo z czêsto-
tliwoœci¹ 8 MHz. Dziêki tak wysokiej
czêstotliwoœci znacznemu zmniejszeniu
mog¹ ulec elementy indukcyjne i kon-
densatory wyjœciowe. Technologia wie-
lofazowa umo¿liwia te¿ sterowanie kil-
ku odrêbnych elementów wykonaw-
czych. Daje to mo¿liwoœæ rozdzielenia
zasilania na kilka niezale¿nych obwo-
dów. Uk³ad jest w stanie „obs³u¿yæ”
procesory pobieraj¹ce nawet ponad
40 A pr¹du.

Amerykañska firma RF Monolithics

Inc. powsta³a doœæ niedawno bo
1979r zajmuje siê produkcj¹ elemen-
tów elektronicznych w.cz. Jednym
z g³ównych asortymentów s¹ filtry
SAW (ang. Surface Acoustic Wave – filtr
z kaustyczn¹ fal¹ powierzchniow¹). Fil-
try tego rodzaju stosowane s¹ tak¿e
w rezonatorach pracuj¹cych w zakresie
200÷900 MHz. Ostatnio RF Monoli-
thics Inc. przedstawi³a nowy rezonator
HO 2000 pracuj¹cy z czêstotliwoœci¹
1 GHz. Do jego budowy wykorzystano
filtr z akustyczn¹ fal¹ powierzchniow¹
(SAW). Typowa moc wyjœciowa rezona-
tora wynosi +10 dBm. Oscylator zasi-
lany jest napiêciem +5 V i pobiera
40 mA pr¹du. HO 2000 mieœci siê
w w metalowej obudowie o wielkoœci
zbli¿onej do obudowy DIP 14. A¿ wie-
rzyæ siê nie chce, ¿e akustyka dotar³a
do 1 GHz.

Nowy sterowany cyfrowo wzmac-

niacz o paœmie 600 MHz produkuje fir-
ma National Semiconductors. Uk³ad
CLC 5506 posiada regulacjê wzmocnie-
nia z krokiem 0,25 dB czyli z cztero-
krotnie wiêksz¹ rozdzielczoœci¹ ni¿ by³o
to spotykane dotychczas. Szumy
wzmacniacza s¹ niewielkie i wynosz¹
4,8 dB, przy wzmocnieniu 18 dB w pa-
œmie 600 MHz. Wzmacniacz CLC 5506
przeznaczony jest do szerokiego zasto-
sowania w uk³adach poœredniej czêsto-
tliwoœci miêdzy innymi w stacjach ba-
zowych telefonii komórkowej, rada-
rach modemach kablowych.

à Marcin Witek

elin@pe.com.pl

10/99

Ciie

ossttk

kii z

e œœw

wiia

atta

Hurtownia:

ul. Kasprowicza 151, 01-949 Warszawa, tel. (0-22) 835 86 05, 835 88 05,

fax (0-22) 835 84 05, 833 86 17

Sklep Firmowy:

Warszawska Gie³da Elektroniczna, al. Niepodleg³oœci/Al. Armii Ludowej,

Paw. 21, tel./fax: 825 91 00 wew. 122

OFERUJEMY W BARDZO SZEROKIM ASORTYMENCIE

Szeroki asortyment naszych materia³ów mo¿na równie¿ nabyæ w:

1. „TECHTON”, 41-605

Chorzów

, ul. Styczyñskiego 1, tel. kom. 0-601-43-02-32 p. K. Gruszka; 2. „NOWY ELEKTRONIK”, 43-502

Czechowice-Dziedzice

, ul. Narutowicza 79, tel.(0-32) 11-575-45, p. H. Faruga;

3.„CEZAR” s.c., 80-264

Gdañsk-Wrzeszcz

,ul.Grunwaldzka 136, tel./fax (0-58) 345-42-12, p. C. Tamkun; 4. P.H. „KWANT”s.c., 80-560

Gdañsk

, ul. ¯aglowa 2, tel./fax (0-58)342-16-80, A. Mróz;

5. „NAJ-ELEKTRONIK”, 80-142

Gdañsk

, ul. Wieniawskiego 13b, tel./fax (0-58) 302-22-18, p. J. Najmowski; 6.„ELMIS”, 81-212

Gdynia

, ul. Abrahama 71, tel./fax (0-58) 20-48-82, p. J. Pilawski;

7. Firma Handlowo-Us³ugowo-Produkcyjna, 37-500

Jaros³aw

, ul. Rynek 14, tel./fax (0-16) 621-37-41, p. J. Walter; 8. W.Z.H.UP. „ELEKTRONIK”, 46-200

Kluczbork

, ul. Grunwaldzka 13F, tel.(0-77) 418-60-86, p. I. Szpulak;

9. „VECTOR”, 62-510

Konin

, ul. Chopina 15, tel. (0-61) 244-94-77, p. A. Bachta; 10. „ELCHEM”, 75-205

Koszalin

, ul. Spó³dzielcza 5, tel. (0-94) 343-36-14; 11. „MICRO”, 75-052

Koszalin

, ul. M³yñska 17/2,

tel.(0-94) 34-11-302; 12. „GRAFEX-PLUS”, 61-879

Poznañ

, ul. £¹kowa 20, tel. (0-61) 853-46-70, p. M. Jurga; 13. „ELEKTROTECH”, 44-280

Rydu³towy

, ul. Ofiar Terroru 14, tel.(0-32) 45-77-581, p. M. Czerwiñski;

14. „DORO” s.c., 76-200

S³upsk

, ul. Wojska Polskiego 30, tel./fax (0-59) 42-30-98, p. J. Kopytowicz; 15. PPHU „ELEKTRA”, 16-400

Suwa³ki

, ul. Koœciuszki 61, tel.(0-87) 663-026, p. J. Sidorek;

16. „CELIKO”, 70-350

Szczecin

, ul. Boles³awa Œmia³ego 4, tel. (0-91) 484-49-60, p. B. Wiertlewska; 17. P.H.U. i P.R. „UNITRON”, 58-100

Œwidnica

, ul. Budowlana 4, tel./fax (0-74) 52-25-52, p. T. Grabowski;

18. „SOLVE”, 43-100

Tychy

, ul. Edukacji 48, tel.(0-32) 32-227-17, p. I. Piszczek; 19. „ AVA ELEKTRONIKA” 65-066

Zielona Góra

, ul. ¯eromskiego 10/1, tel. (0-68) 326-53-13, p. J. Czerniewicz;

20. „LARO”, 65-018

Zielona Góra

, ul. Jednoœci 19/1, tel. (0-68) 324-49-84, p. W. Figlarowicz; 21. Z.P.H.U „OMEGA”, 44-240

¯ory

, ul. Biskupia 2, tel.kom. 0-603 770-835, p. M. Mañka

●

diody

●

optoelektronika

●

cyfrowe uk³ady scalone

●

lampy elektronowe

●

kondensatory

●

potencjometry

●

helitrimy

●

rezystory mocy

●

termistory i warystory

●

koñcówki lutownicze

●

koñcówki samochodowe

●

koñcówki oczkowe

●

przewody pojedyncze

●

przewody wst¹¿kowe

●

przewody ekranowe

●

przewody TV-SAT

●

przewody g³oœnikowe

●

przewody sieciowe

●

druty sreb-

rzone

●

druty nawojowe

●

laminat na obwody drukowane

●

rurki kontaktronowe

●

przeka¿niki elek-

tromagnetyczne

●

mierniki analogowe

●

regulatory i detektory

●

radiatory

●

rdzenie kubkowe

●

trans-

formatory i filtry

●

z³¹cza, gniazda i wtyki

●

rury termokurczliwe

●

bezpieczniki

●

zasilacze

●

silniki

●

¿arówki

●

kontrolki

●

podstawki

●

prze³¹czniki

●

³¹czniki

●

zaciski

●

spoiwa

●

z³¹czki

●

i wiele innych

oñ

ñ ii z

mó

ów

w c

niik

–

– w

yœ

œlle

y g

o b

p³³a

attn

niie

e!!

SPRAWD SAM

– MAMY ZAWSZE

NAJNI¯SZE CENY

Y O

U K

U T

RÓ

ÓW

Wspó³praca z systemami

wideobramofonowymi

Kontrola dostêpu do kas fiskalnych,

komputerów, obiektów i pomieszczeñ

Identyfikacja osób, zwierz¹t, produktów

Wyznaczanie czasu pracy

o wszechstronnym zastosowaniu

GAMMA

£atwa obs³uga,

prosty monta¿,

wspó³praca z komputerem

1--7

2 W

arrsszza

ull.. S

dyy ¯

¯o

olliib

orrssk

kiie

e 1

tte

ell..//ffa

axx:: ((0

0--2

2)) 6

3--8

3--7

((0

0--2

2)) 6

3--9

8--8

e--m

aiill:: iin

nffo

a..p

pll

w..g

a..p

pll

Microchip KeeLoq Zilog
Altera Holtek RFM QT STE
G e n e r a l S e m i c o n d u c t o r

offe

errc

ciie

e::

czzyyttn

niik

kii

dó

ów

ttrra

nssp

erró

ów

Document Outline

ÿþ
ÿþ
ÿþ
- ÿþ
- ÿþ
ÿþ
ÿþA
ÿþ
ÿþ
ÿþ
- ÿþ
ÿþ
ÿþ
ÿþ
- ÿþ
ÿþ
ÿþ
- ÿþ
ÿþ
- ÿþ
- ÿþ
ÿþ
- ÿþ
- ÿþ
ÿþ
ÿþ
ÿþ
ÿþ
ÿþ

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
PE Nr 03 99
PE Nr 12 99
PE Nr 11 99
PE Nr 10 95
PE Nr 01 99
PE Nr 10 96
PE Nr 08 99
PE Nr 10 93
PE Nr 05 99
PE Nr 10 98
PE Nr 10 94
PE Nr 10 97
PE Nr 04 99
PE Nr 07 99
PE Nr 02 99
PE Nr 06 99
PE Nr 03 99
PE Nr 12 99

więcej podobnych podstron

PE Nr 10 99

Document Outline