Skrypt - Prawo Kanoniczne

ks. dr D. Borek

Literatura:

•

Kodeks Prawa Kanonicznego 1983

21.02.2006r.

Ramowy program zajęć:
1.Wprowadzenie do nauki prawa kanonicznego.
2.Normy ogólne, zasady ogólne.
3.Lud Boży.
4.Nauczycielskie zadanie Kościoła.
5.Uswięcające zadanie Kościoła.
6.Dobra doczesne Kościoła.
7.Sankcje w Kościele.
8.Procesy.

„Ius est ars boni et aequi.” – „Prawo jest sztuką stosowania tego co dobra i słuszne” Celsus

28.03.2006r.
Prawo może być pojmowane :

A)

w znaczeniu przedmiotowym

– reguła, zespół reguł

Zespół reguł, które regulują określoną sferę zachowań miedzy ludzkich. Św. Tomasz z
Akwinu mówi: „Żeby dane dyspozycyjne stały się prawem przedmiotowym to:

1.Rozporządzenie rozumne.
Gdy jest możliwe do wykonania. „Ad imposibile nemo tenetur.”
- nie może nakładać dużych ciężarów, ani domagać się aktów heroicznych
- musi być obliczone na ludzkie siły i możliwości
- musi być sprawiedliwe

2.Dla dobra wspólnego.
Chodzi o dobro zakorzenione w podstawowych wartościach:
- święty spokój
- prawo do pracy, dobrego imienia
- uczciwe wynagrodzenie

3. Wydane przez tego, który ma pieczę nad dana wspólnotą.
Wydane przez ustawodawcę(musi mieć władzę ustawodawczą).

4.Nalezycie promulgowane.
Uroczyście podane do wiadomości w danej wspólnocie.

B)

w znaczeniu podmiotowym – uprawnienia, upoważnienia

Przyznane komuś przez prawo w znaczeniu przedmiotowym upoważnia do:
- działania
- posiadania
- domagania się

Prawo podmiotowe może być:

•

bezwzględne – możliwość domagania się określonego zachowania od wszystkich.

•

Względne – możliwość domagania się określonego zachowania od określonej osoby.

PRAWO KANONICZNE

System nora obowiązujących Dyscyplina naukowa
w Kościele Katolickim. niezależna od innej
dyscypliny naukowej.

Grecian(?) – dekret „Concordia Discordantium” tzn.” Uzgodnienie Kanonów Niezgodnych”
Od tego dokumentu prawo kanoniczne jest odrębną dyscypliną(od teologii).

NAZWA

Wywodzi się z j.grec. „kanon” – dawniej pręt mierniczy, wzorzec, reguła. Na soborze w Nicei
w 325r. użyto po raz pierwszy do uchwał w Kościele. W Kościele przepisy ujęte są w kanony.

DEFINICJA PRAWA KANONICZNEGO PRZEDMIOTOWEGO

Prawo kanoniczne jest to zespół norm przez kościelną władzę ustawodawczą ustanowionych,
zinterpretowanych lub uznanych dla uporządkowanego urzeczywistnienia zbawczego celu
przez wspólnotę Kościoła

.

•

ustanowionych

– bo są to kościelne ustawy wydane mocą czysto ludzkiej władzy

kościelnej.

•

zinterpretowane

– przepisy które mieszczą się w Prawie Boskim Naturalnym bądź

pozytywnym, ale zostały bliżej wyjaśnione, zinterpretowane i przyjęte do systemu
prawnego kościelnego.

•

uznanych

– przepisy zostały wydane przez państwo i zostały „kanonizowane’ przez

Kościół

PODZIAŁ PRAWA KANONICZNEGO PRZEDMIOTOWEGO

A) ze względu na źródła istnienia

•

Boskie

-naturalne – dane przez Boga rozumnej naturze człowieka w akcie stworzenia.

Autorzy ujawniają 3 stopnie poznawalności Prawa Boskiego Naturalnego : 1

o

Istnienie norm powszechnych np. istnieje dobro, zło i my to wiemy.
2

o

Wnioski wypływające z zasad nadrzędnych np. dekalog

3

o

Bliższe określenia, interpretacje zasad, norm powszechnych i wniosków z

nich wypływających np. znaleziona rzecz należy oddać, ale nie wszyscy tak robią.

- pozytywne – zasady postępowania objawione przez Boga, przez czyny, fakty,
słowa na kartach ST i NT np. sakramentalność, nierozerwalność i monogamiczność
małżeństwa.
Prawo Boskie jest ograniczeniem, nie mamy żadnej władzy w stosunku do tego prawa, nie
możemy dyspensować.

•

Ludzkie

Prawo czysto kościelne pozytywne pochodzi od Apostołów i ich następców.
Podlega zmianie, przepisy mogą się zmieniać.

Prawu Boskiemu naturalnemu podlegamy wszyscy, prawu kościelnemu tylko ci
którzy poznali te prawo.

B) ze względu na rozciągłość terytorialną

•

Powszechne prawo kanoniczne – obowiązuje na obszarze całego Kościoła
Łacińskiego.

•

Partykularne prawo kanoniczne – obowiązuje na danym ( obszarze)terytorium
Kościoła.

(7.03.2006r.)

C) ze względu na rozciągłość osobową

•

ogólne – odnosi się do wszystkich wiernych np. kan. 1246 – 1

•

szczególne – wydane jest dla pewnej kategorii wiernych.

D) ze względu na obrządek

•

Kościoła Zachodniego

•

Kościołów Wschodnich

E) ze względu na sankcje ( kara i inne skutki prawne)

1.Ius perfectum – Prawo doskonałe
Przewiduje nieważność czynności dokonanej wbrew prawu obowiązującemu.
Np. kan. 1085 p. 1→

Nieważnie usiłuje zawrzeć małżeństwo, kto jest związany węzłem

poprzedniego małżeństwa, nawet niedopełnionego

. Nie można zawrzeć związku

małżeńskiego jeżeli jest już związany.

2. Ius lus cvam(?) perfectum – Prawo bardziej niż doskonałe.
Nie tylko, że nie ważność czynności, ale dodatkowo sankcja karna
Np. kan. 1378 p. 1

Kapłan, który działa wbrew przepisowi kan. 977, podlega

ekskomunice wiążącej mocą samego prawa, zarezerwowanej Stolicy Apostolskiej

(kan.

977 R

ozgrzeszenie wspólnika w grzechu przeciw szóstemu przykazaniu Dekalogu jest

nieważne, poza niebezpieczeństwem śmierci

) ekskomunika która może zdjąć tylko

Stolica Apostolska.;977

3. Ius minus cvam perfectum – Prawo mniej niż doskonałe.
Prawo które nie unieważnia czynności, ale przewiduje sankcje karną

Np. kan. 1382→

Biskup, który bez papieskiego mandatu konsekruje kogoś na

biskupa, a także ten, który od niego konsekracje przyjmuje, podlega ekskomunice
wiążącej mocą samego prawa, zastrzeżonej Stolicy Apostolskiej.

Dokonano czynności

(np. wyświęcono biskupów, ale bez zgody Stolicy Apostolskiej. On są biskupami, ale
ten co wyświecił podlega ekskomunice.)

4. Ius im perfectum – Prawo nie doskonałe.
Nie przewiduje ani sankcji ani nieważności np. kan.210

Wszyscy wierni, zgodnie z

własną pozycją, winni starać się prowadzić życie święte, przyczyniać się do wzrostu
Kościoła i ustawicznie wspierać rozwój jego świętości.

Dzisiaj obowiązuje Korpus Prawa Kanonicznego, obowiązuje powszechnie:

•

KPK/83 – Kodeks Prawa Kanonicznego z 1983r.

•

Pastor Bonus/88

•

KKK w/ 90 – kodeks Kanonów Kościołów Wschodnich

Kan.1 – KPK/83 i jego adresaci.

- zakłada się istnienie różnorodności (tabelka dołączona przez ks. Borka)

Różni nas:
- dyscyplina: Kościoły Wschodnie mają swój kodeks CCEO/90 my KPK/83
- duchowość: Wsch. jest bardziej uduchowiony, Zach- radykalny
- aspekty teologiczne
- liturgia

Kościołów Wschodnich jest ok.23. wypływają z 5 wielkich tradycji: aleksandryjskiej,
antiocheńskiej, ormiańskiej, chaldejskiej i konstantynopolskiej.

Kanony dotyczące wiernych Kościołów Wschodnich:

•

Kan. 991→

Każdy wierny ma prawo wyznać swoje grzechy wybranemu przez siebie

spowiednikowi, także innego obrządku, zatwierdzonemu zgodnie z prawem.

Można

spowiadać się np. u greko – katolika i odwrotnie.

•

Kan. 1248 p.1 →

Nakazowi uczestniczenia we Mszy świętej czyni zadość ten, kto

bierze w niej udział, gdziekolwiek jest odprawiana w obrządku katolickim, bądź w sam
dzień świąteczny, bądź też wieczorem dnia poprzedniego .

Można uczestniczyć we

Mszy Św. w obrządku Katolickim.

USTAWY W KOŚCIELE

1. Promulgacja
2. Vacatio legis
3. Wejście w życie

Ad.1. Istotnym skutkiem promulgacji jest kanon 7

Ustawa powstaje z chwilą jej

promulgowania..

– narodziny ustawy. <nasz Kodeks Prawa Kanonicznego został

promulgowany 25.01.1983r.>

Powinny być promulgowane w :
- Acta Apostolicae Sedis (AAS) – ustawy powszechne
- Ustawy partykularne – nie ma określone gdzie

AAd.2. promulgacja nie oznacza, że ustawa od tego momentu wchodzi w życie.
Kanon8 mówi, że po 3 miesiącach. W ustawach partykularnych po miesiącu.
<KPK wszedł 27.11.1983r.>
Vacatio legis służy temu by wierni mogli się zapoznać z ustawą, to czas gdy ustawa
nie obowiązuje.

Ad.3. W momencie wejścia w życie ustawa patrzy w przyszłość, a nie w przeszłość.
Nie interesuje się przeszłością. Ustawa nie działa wstecz.

W prawie kanonicznym dopuszcza się pewne wyjątki:

1. jeżeli ustawa zawiera interpretację Prawa Boskiego np. kan. 1095-

Niezdolni

do zawarcia małżeństwa są ci, którzy: są pozbawieni wystarczającego
używania rozumu; mają poważny brak rozeznania oceniającego co do
istotnych praw i obowiązków małżeńskich wzajemnie przekazywanych i
przyjmowanych; z przyczyn natury psychicznej nie są zdolni podjąć i istotnych
obowiązków małżeńskich

.

2. Wyraźnie zastrzega taką sytuację ustawodawca.
3. Zastosowanie kary korzystniejszej dla przestępcy np. kan. 1313 –

Jeśli po

dokonaniu przestępstwa zmienia się ustawa, należy stosować ustawę
korzystniejsza dla winnego

.

KAN.10 USTAWY UNIEZDALNIAJĄCE -

Jedynie te ustawy należy uznać za

unieważniające lub uniezdalniające, które wyraźnie postanawiają, że akt jest
nieważny, albo osoba niezdolna.

-ustawy uniezdalniające -kanon ten deklaruje osoby nie zdolne do czegoś, wykonania
jakiejś czynności.
- ustawy unieważniające- unieważniają daną czynność.
Te są uniezdalniające i unieważniające, które wyraźnie tak ustanawiają.
Te ustawy wywołują skutki niezależnie od stanu naszej świadomości.
Ignorantia iuris non excusat- Nieznajomość prawa nie usprawiedliwia, nie
tłumaczy.Nie można powołać się na nieznajomość prawa np. przeszkody do zawarcia
małżeństwa

Ignorantia iurisnoce- Nieznajomość prawa szkodzi.

14.03.2006r.

KAN.11

Ustawom czysto kościelnym podlegają ochrzczeni w Kościele Katolickim lub

do niego przyjęci, którzy jednak posiadają wystarczające używanie rozumu oraz –
jeśli ustawa czego innego wyraźnie nie zastrzega – ukończyły siódmy rok życia.

Wskazuje kto jest adresatem ustaw czysto kościelnych, na kim ciąży obowiązek
podporządkowania się.

Podmiot ustaw Boskich- wszyscy, jest wszczepione w naturę ludzką- kan. 7.4.8{1

PODMIOT USTAW CZYSTO KOŚCIELNYCH:
Kryteria(by podlegać ustawom czysto kościelnym)

1. Eklezjologiczne
2. Psychologiczne
3. Chronologiczne
Ad.1 Musimy przynależeć do Kościoła Katolickiego. Przynależność uzyskujemy
poprzez chrzest z wody albo jeżeli przyjęliśmy w innym Kościele to musimy być
przyjęci do Kościoła Katolickiego.

Ad.2 Musimy posiadać wystarczające używanie rozumu. np. nie może chory
psychicznie, pijany itp.

Ad.3 Ukończony 7 rok życia( ale nie podlegamy od razu wszystkim ustawom)

Jeżeli brakuje któregoś z kryterium osoba nie podlega ty ustawom np. kan. 1322

Habitualnie pozbawionych rozumu uważa się za niezdolnych do popełnienia
przestępstwa, chociażby wydawali się niezdolni do popełnienia przestępstwa,
chociażby wydawali się zdrowi w chwili przekraczania ustawy lub nakazu.

Semel catholicus, semper catholicus.- „Raz katolik do końca katolik”
Nawet jeżeli ktoś formalnie wystąpi z Kościoła podlega ustawom. Chyba, że ustawa
przewiduje inaczej; ustawodawca powie, że w danym przypadku ta osoba nie podlega
ustawie np. kan.1086{1 – przeszkoda różnej religii

Nieważne jest małżeństwo między

dwiema osobami, z których jedna została ochrzczona w Kościele katolickim lub była
do niego przyjęta i nie odłączyła się od niego formalnym aktem, a druga jest
nieochrzczona.

; kan.1117 –

Określona wyżej forma powinna być zachowana, jeśli

przynajmniej jedna ze stron zawierających małżeństwo została ochrzczona Kościele
katolickim lub została do niego przyjęta i nie odstąpiła od niego formalnym aktem, z
zachowaniem przepisów kan.1127 par.2

Przyczyny unieważnienia możemy podzielić na:
1. Przeszkody zrywające do małżeństwa.
2. Wady formy kanonicznej.
3. Wady zgody małżeńskiej.

PODMIOT USTAW POWSZECHNYCH KAN.12

Ustawom powszechnym podlegają na

cały świecie wszyscy, dla których zostały wydane
.

Ustawie powszechnej podlegają ci dla których ta ustawa została wydana i gdziekolwiek się
znajdują. Np. kan. 1251-

Wstrzemięźliwość od spożywania mięsa lub innych pokarmów,

zgodnie z zarządzeniem Konferencji Episkopatu, należy zachować we wszystkie piątki całego
roku, chyba że w danym dniu przypada jakaś uroczystość. Natomiast wstrzemięźliwość i post
obowiązują w środę popielcową oraz w piątki Męki i Śmierci Pana naszego Jezusa
Chrystusa.

→ post w piątki ( prawo wstrzemięźliwości); istnieją terytoria wyłączone np. 1253-

Konferencja Episkopatu może dokładniej określić sposób zachowania postu i
wstrzemięźliwości, jak również całości lub część zastąpić post i wstrzemięźliwość innymi
formami pokuty, zwłaszcza uczynkami miłości i pobożności.

Można to zastąpić jakimś

uczynkiem, terytoria wyłączone to np. Włochy, USA.

Ustawy partykularne

Wiąże nas ze względu na terytorium i tylko w jego granicach.
Trzeba spełnić 2 warunki by podlegać ustawom partykularnym terytorium:
- zamieszkanie
- aktualnie przebywać
Te warunki muszą być spełnione jednocześnie.( Tułacz podlega ustawom tam gdzie aktualnie
przebywa.)

AKTY ADMINISTRACYJNE
Wydawane przez władze administracyjne w Kościele.
Wyróżnia się:

1. Dekrety
2. Nakazy
3. Reskrypty Są to konkretne akty administracyjne bo dotyczą konkretnej sprawy,

rozstrzygają konkretna sprawę, sytuacje.

Ad.1 Zarządzenie w konkretnej sprawie.

Ad.2.Polecenie wykonania czegoś bądź zaniechania czegoś.

Ad.3 Odpowiedź udzielona na piśmie.( Musi zawierać coś co jest korzystne dla adresata,
jakąś łaskę, dyspensę, przywilej0. Odbiorcą reskryptu może być każdy(jeżeli nie zabrania
mu tego prawo) nawet jeżeli nie wie o tym reskrypcie albo się na niego nie zgadza np.
kan. 1142 –

Małżeństwo niedopełnione, zawarte przez ochrzczonych lub miedzy strona

ochrzczoną i strona nieochrzczona, może być ze słusznej przyczyny rozwiązane przez
Biskupa Rzymskiego, na prośbę obydwu stron lub tylko jednej, choćby druga się nie
zgadzała.

Małżeństwo jest dopełnione:
M: K:
- erectio - in vaginam
- penetratio
- eiaculatio

21.03.2006
Interpretacje(wykładanie) ustaw – chodzi o wydobycie treści przepisu prawa np. dane
zachowanie jest:

•

Secundun – zgodne z prawem, ustawą

•

Contra lege – przeciwne ustawie

•

Praeter(?) lege – obok prawa

Kan.1398 –

Kto powoduje przerwanie ciąży, po zaistnieniu skutku, podlega

ekskomunice wiążącej mocą samego prawa.-

za przerywanie ciąży grozi

ekskomunika, blokuje to dostęp do sakramentów. Występujące w tym kanonie słowo
„aborcja” było różnie interpretowane, rozumiane dlatego potrzebna była interpretacja
tego słowa. Wcześniej był problem z rozumieniem tego kanonu teraz juz wiadomo, że
aborcja to przerywanie ciąży.

Kan.17 –

Ustawy kościelne należy rozumieć według własnego znaczenia słów,

rozważanego w tekście i kontekście. Jeśli pozostaje ono wątpliwe i niejasne, należy
uwzględnić miejsca paralelne, gdy takie są, cel i okoliczności oraz myśl prawodawcy.

Powinniśmy brać pod uwagę techniczne, prawne znaczenie słów, a nie potoczne.

Kan.694-

Na mocy samego prawa jest wydalony z instytutu członek, który:

notorycznie odstąpił od wiary katolickiej, zawarł małżeństwo lub usiłował je zawrzeć,
nawet tylko cywilnie.

Gdyby miedzy innymi zakonnik usiłował zawrzeć związek

nawet cywilny nie jest juz zakonnikiem, zostaje wyrzucony. Tu mamy problem ze
słowem „usiłuje” ( nie wiadomo od kiedy „usiłuje”) „usiłuje” to znaczy dokonuje
wszystkich czynności, które prowadzą do małżeństwa.

Kan. 1378 –

Kapłan który działa wbrew przepisowi kan.977 podlega ekskomunice

wiążącej mocą samego prawa, zarezerwowanej Stolicy Apostolskiej.

„usiłowanie”

prawnie znaczy zrobię to, dokonam wszystkich czynności.

Czasami nie wystarczy, ze znaczenie danego słowa, bo może mieć ono inne znaczenie
w różnych kanonach.

Kan.1088

Nieważnie usiłują zawrzeć małżeństwo ci, którzy są związani wieczystym

ślubem publicznym czystości w instytucie zakonnym.

„publiczny’ – śluby publiczne to

nie dlatego, że są uroczyste, ale dlatego, że przyjęte przez Kościół i złożony na ręce
przełożonego.
Żeby było przestępstwo niektóre rzeczy muszą być publiczne np. herezje, apostazje.
Gdy mówi się cos do siebie(sprzecznego z dogmatem – herezje)nie jest to wbrew
prawu(nie jest przestępstwem) gdy to samo powiemy publicznie przed ludźmi to
wtedy będzie to przestępstwo.

Kan. 18

Ustawy, które ustanawiają kary, ograniczają swobodne wykonywanie

uprawnień albo zawierają wyjątek od ustawy, podlegają ścisłej interpretacji

.– ścisłej

interpretacji podlegają 3 rodzaje interpretacji karnej(omówilismy2):

1. prawne – ścisłej interpretacji.
2. ograniczające swobodne wykonywanie uprawnień.

Ad.1.
Zawężamy zakres osób dotyczących sankcji prawnych np. aborcja; odprawianie
Mszy Św. bez święceń – winien kto wypowie słowa przeistoczenia.

Ad.2
Np. przeszkody zrywające do małżeństwa

PRZYKŁADY ŚCISŁEJ INTERPRETACJI

Kan.1088 – nasze odczucie: każdy kto przyjął śluby nie może zawrzeć małżeństwa.
Natomiast prawnie nie może kto ma:
- ślub czystości
- ślub wieczysty (złożony do końca życia)
- ślub publiczny – uznany jako publiczny za władzę kościelną
- ślub złożony w instytucie zakonnym – wchodzi w skład zycie konsekrowane przez
profesje rad ewangelicznych : mamy5 form:

•

instytuty zakonne

•

instytuty świeckie

•

stowarzyszenie życia apostolskiego

•

stan dziewic

•

anakoreci- pustelnicy, żyjący samotnie.

Ad. AKTY ADMINISTRACYJNE
Ustawa ma charakter ogólny, akty administracyjne dotyczą konkretnej sprawy,
osoby.
Reskrypt – odpowiedź udzielona na piśmie zawierająca prośbę i łaskę (dyspensę lub
przywilej). Prośba może być pisemna lub ustna.

Może być że władza udzieli reskryptu mimo iż nie ma konkretnej prośby, strony
zainteresowane się nie zwróciły.
Kan.1174 (to nie jest ten kanon albo ja źle zapisałam albo ks. źle podał)– (nawiązuje
do małżeństwa) okazuje się, że była jakaś przeszkoda, okazuje się, że małżeństwo
jest nie ważne. Jest tu możliwe unieważnienie małżeństwa nawet jeżeli
małżonkowie o tym nie wiedzieli.

Dyspensa- zwolnienie od obowiązku zachowania ustawy konkretnych osób.
Dyspensie podlegają tylko ustawy czysto kościelne, nie mogą być boskie np.
przeszkoda impotencji, brat i siostra- to sa przeszkody boskie do zawarcia
małżeństwa.
Chyba ze są to ustawy od których od których dyspensa zarezerwowana jest dla
Stolicy Apostolskiej np. kan. 291

Oprócz wypadków o których mowa w kan.290, n.1,

utrata stanu duchowego nie niesie z sobą dyspensy od obowiązku celibatu, która
udzielana jest tylko przez Biskupa Rzymskiego .

- Dyspensa od celibatu.

Inni nie maja władzy dyspensować (proboszcz i niżej) chyba, że została ona nadana
przez wyższą władzę np. kan. 1245

Przy zachowaniu prawa biskupów

diecezjalnych, o których w kan.87, proboszcz może, dla słusznej przyczyny i według
przepisów biskupa diecezjalnego, udzielić w poszczególnych wypadkach dyspensy
od obowiązku zachowania dnia świątecznego lub dnia pokuty, albo dokonać zmiany
tego obowiązku na inne uczynki pobożne; to samo może uczynić również
przełożony kleryckiego instytutu zakonnego lub stowarzyszenia życia apostolskiego
na prawie papieskim, w odniesieniu do swoich podwładnych oraz innych osób
przebywających na stałe w domu.

- wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych.

Władzy dyspensowanej można udzielać własnym podwładnym bez względu gdzie
się ktoś znajduje np. proboszcz udziela parafianom tym którzy się znajdują aktualnie
i tym którzy gdzieś wyjechali.

Władzą dyspensowana można dyspensować samego siebie np. proboszcz dyspensuje
siebie i parafian.

ZAWSZE DO DYSPENSY MUSI BYĆ MOTYWACJA!

PRZESZKODY DO MAŁŻEŃSTWA

1. Pokrewieństwo
2. Powinowactwo
3. Pokrewieństwo prawne.

Ad.1
Kan.108

Pokrewieństwo oblicza się poprzez linie i stopnie. Par.2 w linii prostej tyle

jest stopni, ile zrodzeń, czyli osób, nie licząc przodka. Par3 W linii bocznej jest tyle
stopni, ile jest osób w obydwu razem liniach, nie licząc przodka .

- relacje

wynikające z więzów krwi. Ważny jest sposób obliczania pokrewieństwa:
- w linii prostej pochodzą bezpośrednio przez zrodzenie. ascendenci- wstępni(ojciec,
dziadek), descendenci - w dół
- w linii bocznej – od wspólnego przodka, ale oddzielnie.

„Qqvod genetarationes tot grad” – „Ile zrodzeń tyle stopni.”

Obliczając omijamy przodka(nie obliczamy go).
A
│
B miedzy A i C są 2 pokolenia
│
C

L Ile osób w poszczególnych zrodzeniach tyle stopni

pokrewieństwa np. A i B=4

L L

A ↔ B

Przeszkoda zrywająca wynikająca z pokrewieństwa:

•

Kan. 1091 w linii prostej nie ma możliwości małżeństwa bez wzglądu na stopień
pokrewieństwa; w bocznej do 4 włącznie(możliwa jest teoretyczna dyspensa)

28.03

(tabelka)
Zdolność prawna i Zdolność do czynności prawnych- nie zawsze się one pokrywały np.
niewolnicy.

(tabelka)
Z tymi osobami wiąże się zdolność prawna i zdolność do czynności prawnej.
Kan.96

Przez chrzest człowiek zostaje wcielony do Kościoła Chrystusowego i staje się w nim

osoba z obowiązkami i prawami, które- zważywszy ich pozycje- są właściwe chrześcijanom,
jeśli są we wspólnocie kościelnej i o ile nie przeszkadza sankcja nałożona zgodnie z

przepisami prawa.

(zasada fundamentalna)mówi kiedy stajemy się osobami fizycznymi w

Kościele. Osoba fizyczną w Kościele stajemy się w momencie chrztu.

OKOLICZNOŚCI WPŁYWAJĄCE NA ZAKRES PRAW I OBOWIĄZKÓW JAKIE
ISTNIEJĄ W KOŚCIELE:

•

Stan prawny

– (wszyscy jesteśmy poświęceni Bogu przez fakt chrztu)

*stany –

wierny, świeccy, duchowni, konsekrowani(przez profesje Rad Eucharystycznych)

kan. 1024

Świecenia ważnie przyjmuje tylko mężczyzna ochrzczony

– świecenia przyjmują

mężczyźni ochrzczeni.

•

Wspólnota z Kościołem

– gdy przestrzegamy dyscypliny, wiary i sakramentów.

•

Sankcja

– kara kan. 1331-1340; ograniczenia np. ze względu na okoliczności

Stan osoby fizycznej za względu na:
- kan. 97-99 wiek i używanie rozumu
*pełnoletni -osoba ukończyła 18 rok życia
*małoletni -przed ukończeniem 18 roku życia
*dziecko- małoletni przed ukończeniem 7 roku życia (nie podlega żadnym ustawom)

ZAMIESZKANIE – podział administracyjny Kościelny

1. Stałe
Kryterium do zamieszkania stałego:
-przebywanie
-terytorium
- intencja
- czas 5 lat
2. Tymczasowe – to samo co przy stały tylko wystarczy 3 miesiące
Konsekwencje
- nabywamy własnego ordynariusza i proboszcza
Kan. 530

Do funkcji specjalnie powierzonych proboszczowi należą następujące:

Udzielanie chrztu; udzielanie sakramentu bierzmowania osobom znajdującym się w
niebezpieczeństwie śmierci, według przepisu kan. 883, n.3 (itp).

– obowiązki proboszcza

względem osób, które mają stałe lub tymczasowe zamieszkanie
Kan. 11151

Małżeństwa winny być zawierane w parafii, gdzie przynajmniej jedno z

nupturientów posiada stałe albo tymczasowe zamieszkanie lub miesięczny pobyt; gdy zaś
chodzi o tułaczy, w parafii, gdzie aktualnie przebywają. Za zezwoleniem własnego
ordynariusza albo własnego proboszcza, wolno małżeństwo zawrzeć gdzie indziej.

-

małżeństwo powinno być zawierane tam gdzie przynajmniej jedna ze stron przebywa,
jeśli przebywamy w różnych stronach to wybieramy sobie jedno miejsce.

Kan. 108 POKREWIEŃSTWO

Przeszkody zrywające:

•

1091

W linii prostej pokrewieństwa nieważne jest małżeństwo miedzy wszystkimi

wstępnymi i zstępnymi, zarówno prawego pochodzenia, jak i naturalnymi par.2 w
linii bocznej nieważne jest aż do 4 stopnia włącznie. Par.3 Przeszkoda
pokrewieństwa nie zwielokrotnia się. Par4 nigdy nie zezwala się na małżeństwo,
jeśli istnieje możliwość czy strony są spokrewnione w jakimś stopniu linii prostej
lub w drugim stopniu linii bocznej.

- jest możliwa dyspensa

Kan. 109 POWINOWACTWO

Powinowactwo powstaje z ważnego małżeństwa, nawet niedopełnionego, i istnieje
miedzy mężem a krewnymi żony oraz miedzy żona a krewnymi męża.

Element twórczy:
To matrimonio tzn. małżeństwo nawet jeżeli nie zostało dopełnione, ale musi być ważnie
zawarte.
Stosunek powinowactwa łączy np. żony z krewnymi męża, męża z krewnymi zony.
Krewni męża to powinowaci w tym samym stopniu i w tej samej linii.
O C tzn. B i C jest w linii prostej to A(żona)tak samo jest w linii prostej.
A↔B
O O

Kan. 1092

Powinowactwo w linii prostej powoduje nieważność małżeństwa we wszystkich

stopniach.

- (przeszkoda) w linii prostej nie może np. mąż nie może z matką zmarłej zony,

ale może z siostrą bo ona nie jest w linii prostej

Kan. 110 Pokrewieństwo prawne

dzieci adoptowane zgodnie z przepisami prawa

cywilnego uważane są za dzieci tego lub tych, którzy je adoptowali.

Kan.1094

Nie mogą ważnie zawrzeć małżeństwa ze sobą ci, którzy są związani

pokrewieństwem prawnym powstałym z adopcji, w linii prostej lub w drugim stopniu linii
bocznej.

wyniku adopcji nie mogą w linii prostej C
│
B
B adoptowało C dlatego nie mogą się pobrać nawet B nie może z dziećmi C.
W linii bocznej do 2 pokolenia, możliwa jest dyspensa

26.04
II Księga Prawa Kanonicznego zajmuje się wiernymi w Kościele.

Kan.204 – definiuje wiernego (Christifidelis). Wiernym stajemy się w momencie chrztu.
Kan. 207 – zasada funkcjonalnej różnorodności. Dlatego mamy : duchowni, świeccy i
konsekrowani(to3 stany fundamentalne).
Mamy prawa wspólne wszystkim wiernym np. kan. 220

Nikomu nie wolno bezprawnie

naruszać dobrego imienia, które ktoś posiada, ani tez naruszać prawa każdej osoby do
ochrony własnej intymności

.; 221

Wiernym przysługuje legalne dochodzenie i obrona

przysługujących im w Kościele uprawnień na właściwym forum kościelnym według
przepisów prawa
.

Kan. 220 Prawo do dobrego imienia i intymności. Ktoś cieszy się dobra opinią
konsekwencja jest zakaz bezprawnego naruszania dobrego imienia. Kan.1390{1;
982;1421{4 – żeby być sędzią w Kościele trzeba być nienaruszonej sławy. ; kan. 1069-
tutaj działanie nasze jest uzasadnione.
(Ad. Intymności)- praktyczne zastosowanie kan.983

Tajemnica sakramentalna jest nie

naruszalna; dlatego nie wolno spowiednikowi słowami lub w jakikolwiek inny sposób i
dla jakiejkolwiek przyczyny w czymkolwiek zdradzić penitenta.

nie ma powodu który by

uzasadniał zdradę tajemnicy spowiedzi jeśli to naruszy mamy kan.1388

Spowiednik który

narusza bezpośrednio tajemnica sakramentalną, podlega ekskomunice wiążącej mocą

samego prawa, zastrzeżonej Stolicy Apostolskiej. Gdy zaś narusza ja tylko pośrednio,
powinien być ukarany stosownie do ciężkości przestępstwa.

- bezpośrednia: kapłan

zdradza osobę i przedmiot (czyli powiedział konkretnie o co chodzi); pośrednia: kapłan
nie ujawnia osoby, ale ujawnia przedmiot i okoliczności.

Kan. 221 – należyty wymiar sprawiedliwości

•

Prawo do bycia sądzonym zgodnie z przepisami prawa

•

Wymierzenia sankcji zgodnie z przepisami prawa

•

Prawo do obrony i dochodzenia do swoich uprawnień

Kanon221 na przykładzie stwierdzenia nieważności małżeństwa
Do rozpoczęcia procesu potrzebna jest skarga powodowa.
Prawo procesowe:

1. zdolność procesowa- zdolność do udziału w procesie w ogóle ;kan. 1476

Każdy

zarówno ochrzczony jak i nie ochrzczony, może występować przed sądem; strona
zaś pozwana zgodnie z przepisami prawa, ma obowiązek odpowiadać.

- każdy

człowiek może występować w procesie.

2. legitymacja- zdolność do uczestniczenia w danym konkretnym procesie jako

strona. Może być: czynna- możliwość występowania w procesie jako powód,
strona powodowa lub powódka; bierna- możliwość występowania jako pozwany,
pozwana, strona pozwana.

Ad Małżeństwa
Czynnie legitymowanym są małżonkowie, a nie ich rodziny tzn. tylko małżonkowie
mają możliwość wniesienia pozwu. U podstaw takiej skargi musi leżeć przyczyna
nieważności małżeństwa i trzeba to udokumentować.
Mamy 3 grupy przyczyn ewentualnej nieważności małżeństwa:
a) przeszkody. (będzie na kartce)
b) wady zgody małżeńskiej(najczęściej używane)Mt 19.6
Węzeł małżeński ustaje:
- w przypadku śmierci
- w przypadku dyspensy zawartego, ale nie dopełnionego małżeństwa
- na podstawie przywileju pawłowego(dwie strony zawarły małżeństwo ale nie są
ochrzczone, jedna z nich się nawraca a druga robi z tego awanturę wtedy papież może
rozwiązać ten związek)
c) wady formy kanonicznej